Materiałoznawstwo stomatologiczne
Materiały stomatologiczne muszą spełniać szereg wymagań, z których najważniejsze to:
zgodność biologiczna
wytrzymałość i trwałość w warunkach jamy ustnej
optymalne połączenie ze szkliwem i zębiną
estetyka
szybkie tempo wiązania
łatwość stosowania
działanie profilaktyczne
współczynnik rozszerzalności termicznej zbliżony do tkanki, którą zastępują
mały objętościowy skurcz polimeryzacyjny
ścieralność podobna do szkliwa
widoczność na zdjęciach RTG
ograniczona absorpcja wody
Przy doborze właściwego materiału potrzebna jest wiedza o fizykochemicznych właściwościach materiałów, takich jak:
wytrzymałość na zginanie
wytrzymałość na ściskanie
twardość
wytrzymałość zmęczeniowa
ścieralność
moduł sprężystości
rozpuszczalność w wodzie
absorpcja wody
liniowy współczynnik rozszerzalności cieplnej
Materiały do wypełnień czasowych
Zadaniem wypełnienia czasowego jest odizolowanie ubytku przez dostępem śliny i innymi wpływami zewnętrznymi np. bodźcami termicznymi. Stosujemy je między zabiegami oraz do utrzymania w ubytku opatrunku wraz z lekiem lub środkiem dewitalizującym.
Wymagania stawianie materiałom do wypełnień czasowych:
proste w przygotowaniu
dobrze przylegające do ścian ubytku (szczelnie go wypełniające)
odporne na działanie sił okluzyjnych
niezmienne właściwości chemiczne i fizyczne w środowisku jamy ustnej
brak interakcji chemicznej z lekami lub środkami zakładanymi do ubytku
zła przewodność cieplna
brak szkodliwego działania na miazgę i dziąsła
nie przebarwianie zęba – harmonizowanie z jego kolorem
łatwe do usunięcia z ubytku szybko i całkowicie
Cement cynkowo – siarczany (fleczer; dentyna wodna)
proszek: tlenek cynku, bezwodny siarczan cynku (dodatkowo: mastyks, tymol, magnezja, dekstryna)
płyn: woda destylowana, guma arabska, alkohol, kwas borny
wykonanie: na matowej stronie szklanej płytki do płynu dodajemy proszek w odpowiedniej proporcji i mieszamy metalową łopatką
zmieszanie proszku i płynu powoduje powstanie
uwodnionego siarczanu cynku (ZnSO4)
wodorotlenku cynku Zn(OH)2
Konsytencję fleczeru dobiera się w zależności od celu w jakim ma on służyć:
postać gęstej pasty – do zamknięcia ubytku próchnicowego
konsystencja gęstej śmietany – do przykrycia wkładki dewitalizacyjnej/opatrunku/leku
Zalety:
obojętny dla miazgi i dziąsła
łatwy do usunięcia z ubytku np. ekskawatorem
nie wymaga bezwzględnej suchości ubytku, przez założeniem (można nim przykrywać wkładki nasączone lekiem)
szybkie twardnienie – ok.30 s
dobrze izoluje ubytek przed bodźcami chemicznymi i termicznymi
szczelny
Wady:
biała barwa (zły efekt kosmetyczny, szczególnie w zębach przednich)
nietrwały
kruchy
szybko wypłukuje się z ubytku
Współczesne ulepszenia
fleczeropodobne materiały na wypełnienia czasowe w postaci gęstych past zapakowanych w tubki, które w oryginalnym opakowaniu zachowują plastyczność, natomiast w warunkach jamy ustnej twardnieją – niestety ich usunięcie wymaga użycia wiertła
preparaty zawierające środki odkażające np. tymol
p reparaty zmieniające barwę w zależności od etapu pracy
P rzykłady produktów:
Oxydentin
Tymodentin
Multidentin
Cavit
Prowident
Gutaperka
postać: pałeczki/płytki/ćwieki barwy białej, szarej lub różowej
składnik: stwardniały sok podzwrotnikowego drzewa gutaperkowego , tlenek cynku, barwniki, olejki eteryczne, oczyszczona kreda
Postępowanie
wymaga uplastycznienia przed wprowadzeniem do ubytku w temp. 50 – 70oC najlepiej rozgrzanym narzędziem (nigdy nie robimy tego w płomieniu, gdyż temperatura powyżej 100oC powoduje topienie się gutaperki, a po zastygnięciu jest ona krucha i porowata)
do dokładnie osuszonego ubytku wprowadzamy gutaperkę i dociskamy upychadłem
gładkość uzyskujemy przez potarcie powierzchni wypełnienia rozgrzanym narzędziem
Zalety:
zły przewodnik ciepła
n ie zmienia barwy zęba
obojętny dla miazgi i dziąsła
rozpuszczalny w chloroformie, acetonie, eterze
łatwa do usunięcia w ubytku
Wady:
wymaga bezwzględnej suchości w ubytku – nie nadaje się do przykrycia wkładki pokrytej lekiem/środkiem de witalizującym
wymaga przechowywania w szczelnych naczyniach w przegotowanej wodzie
słabe działanie przeciwbakteryjne
Zastosowania:
jako tymczasowe wypełnienie ubytków
jako ćwieki do wypełniania kanałów korzeniowych lub uszczelniania wypełnień kanałowych z innych materiałów
Cement tlenkowo – cynkowo – eugenolowy
proszek: tlenek cynku, tlenek magnezu, żywice, octan cynku (AKCELERATOR)
płyn: eugenol, oliwa, kwas octowy lodowaty (AKCELERATOR)
Postępowanie:
na matowej stronie płytki szklanej dodajemy proszek do płynu w proporcji 4:1 lub 6:1 małymi porcjami
mieszany nierdzewną łopatką metalową do konsystencji kitu
szybciej wiąże gęściej zarobiona masa
wzrost temperatury przyspiesza wiązanie
akceleratory przyspieszają wiązanie
Zmieszanie proszku z płynem powoduje powstanie:
najpierw powstaje wodorotlenek cynku
Zn(OH)2 reaguje z eugenolem tworząc eugenolan cynku
Zalety:
prawie obojętny wpływ na miazgę (może być stosowany w głębokich ubytkach)
dobrze chroni miazgę przez urazami termicznymi i elektrycznymi oraz przed przenikaniem z cementów fosforowych i krzemowych kwasów
nie wymaga bezwzględnej suchości ubytku
trwalszy niż fleczer
eugenol wpływa korzystnie na próchnicowo zmienione twarde tkanki zęba
Wady:
duża rozpuszczalność wodzie
nieprzezierny, matowy
najmniej wytrzymały na zgniatanie spośród wszystkich cementów
wymaga usunięcia maszynowego
słabo przylepny do tkanek zęba
wolne twardnienie do 30 min
nie może być stosowany jako podkład pod cement krzemowy i kompozyty (zaburza ich wiązanie i polimeryzację)
Współczesne ulepszenia:
cement EBA (z kwasem ortoetoksybenzoesowym), który poprawia właściwości klasycznego cementu tlenkowo – cynkowo – eugenolowego
może być użyta większa ilość proszku w stosunku do płynu 7:1
duża wyższa wytrzymałość na zgniatanie (pozwala to na stosowanie go jako podkład pod amalgamat)
Zastosowanie:
czasowe wypełnienie ubytku
jako materiał podkładowy pod szybkowiążące cementy (nie nadaje się pod kompozyty i cementy krzemowy) oraz pod amalgamat (tylko cement EBA)
jako wypełnienie kanału korzeniowego
P rzykłady produktów:
Caryosan
Bondal
Cavitec
Iso-Pulp
EBA Vival (cement EBA)
m.piktel@hotmail.com