Materiały stomatologiczne muszą spełniać szereg wymagań, z których najważniejsze to:

• zgodność biologiczna

• wytrzymałość i trwałość w warunkach jamy ustnej

• optymalne połączenie ze szkliwem i zębiną

• estetyka

• szybkie tempo wiązania

• łatwość stosowania

• działanie profilaktyczne

• współczynnik rozszerzalności termicznej zbliżony do tkanki, którą zastępują

• mały objętościowy skurcz polimeryzacyjny

• ścieralność podobna do szkliwa

• widoczność na zdjęciach RTG

• ograniczona absorpcja wody

Przy doborze właściwego materiału potrzebna jest wiedza o fizykochemicznych właściwościach materiałów, takich jak:

• wytrzymałość na zginanie

• wytrzymałość na ściskanie

• twardość

• wytrzymałość zmęczeniowa

• ścieralność

• moduł sprężystości

• rozpuszczalność w wodzie

• absorpcja wody

• liniowy współczynnik rozszerzalności cieplnej

1. Materiały do wypełnień czasowych

Zadaniem wypełnienia czasowego jest odizolowanie ubytku przez dostępem śliny i innymi wpływami zewnętrznymi np. bodźcami termicznymi. Stosujemy je między zabiegami oraz do utrzymania w ubytku opatrunku wraz z lekiem lub środkiem dewitalizującym.

Wymagania stawianie materiałom do wypełnień czasowych:

• proste w przygotowaniu

• dobrze przylegające do ścian ubytku (szczelnie go wypełniające)

• odporne na działanie sił okluzyjnych

• niezmienne właściwości chemiczne i fizyczne w środowisku jamy ustnej

• brak interakcji chemicznej z lekami lub środkami zakładanymi do ubytku

• zła przewodność cieplna

• brak szkodliwego działania na miazgę i dziąsła

• nie przebarwianie zęba – harmonizowanie z jego kolorem

• łatwe do usunięcia z ubytku szybko i całkowicie

1. Cement cynkowo – siarczany (fleczer; dentyna wodna)

• proszek: tlenek cynku, bezwodny siarczan cynku (dodatkowo: mastyks, tymol, magnezja, dekstryna)

• płyn: woda destylowana, guma arabska, alkohol, kwas borny

• wykonanie: na matowej stronie szklanej płytki do płynu dodajemy proszek w odpowiedniej proporcji i mieszamy metalową łopatką

• zmieszanie proszku i płynu powoduje powstanie

• uwodnionego siarczanu cynku (ZnSO₄)

• wodorotlenku cynku Zn(OH)₂

Konsytencję fleczeru dobiera się w zależności od celu w jakim ma on służyć:

• postać gęstej pasty – do zamknięcia ubytku próchnicowego

• konsystencja gęstej śmietany – do przykrycia wkładki dewitalizacyjnej/opatrunku/leku

Zalety:

• obojętny dla miazgi i dziąsła

• łatwy do usunięcia z ubytku np. ekskawatorem

• nie wymaga bezwzględnej suchości ubytku, przez założeniem (można nim przykrywać wkładki nasączone lekiem)

• szybkie twardnienie – ok.30 s

• dobrze izoluje ubytek przed bodźcami chemicznymi i termicznymi

• szczelny

Wady:

• biała barwa (zły efekt kosmetyczny, szczególnie w zębach przednich)

• nietrwały

• kruchy

• szybko wypłukuje się z ubytku

Współczesne ulepszenia

• fleczeropodobne materiały na wypełnienia czasowe w postaci gęstych past zapakowanych w tubki, które w oryginalnym opakowaniu zachowują plastyczność, natomiast w warunkach jamy ustnej twardnieją – niestety ich usunięcie wymaga użycia wiertła

• preparaty zawierające środki odkażające np. tymol

• p reparaty zmieniające barwę w zależności od etapu pracy

P rzykłady produktów:

• Oxydentin

• Tymodentin

• Multidentin

• Cavit

• Prowident

2. Gutaperka

• postać: pałeczki/płytki/ćwieki barwy białej, szarej lub różowej

• składnik: stwardniały sok podzwrotnikowego drzewa gutaperkowego , tlenek cynku, barwniki, olejki eteryczne, oczyszczona kreda

Postępowanie

• wymaga uplastycznienia przed wprowadzeniem do ubytku w temp. 50 – 70^oC najlepiej rozgrzanym narzędziem (nigdy nie robimy tego w płomieniu, gdyż temperatura powyżej 100^oC powoduje topienie się gutaperki, a po zastygnięciu jest ona krucha i porowata)

• do dokładnie osuszonego ubytku wprowadzamy gutaperkę i dociskamy upychadłem

• gładkość uzyskujemy przez potarcie powierzchni wypełnienia rozgrzanym narzędziem

Zalety:

• zły przewodnik ciepła

• n ie zmienia barwy zęba

• obojętny dla miazgi i dziąsła

• rozpuszczalny w chloroformie, acetonie, eterze

• łatwa do usunięcia w ubytku

Wady:

• wymaga bezwzględnej suchości w ubytku – nie nadaje się do przykrycia wkładki pokrytej lekiem/środkiem de witalizującym

• wymaga przechowywania w szczelnych naczyniach w przegotowanej wodzie

• słabe działanie przeciwbakteryjne

Zastosowania:

• jako tymczasowe wypełnienie ubytków

• jako ćwieki do wypełniania kanałów korzeniowych lub uszczelniania wypełnień kanałowych z innych materiałów

3. Cement tlenkowo – cynkowo – eugenolowy

• proszek: tlenek cynku, tlenek magnezu, żywice, octan cynku (AKCELERATOR)

• płyn: eugenol, oliwa, kwas octowy lodowaty (AKCELERATOR)

Postępowanie:

• na matowej stronie płytki szklanej dodajemy proszek do płynu w proporcji 4:1 lub 6:1 małymi porcjami

• mieszany nierdzewną łopatką metalową do konsystencji kitu

• szybciej wiąże gęściej zarobiona masa

• wzrost temperatury przyspiesza wiązanie

• akceleratory przyspieszają wiązanie

Zmieszanie proszku z płynem powoduje powstanie:

• najpierw powstaje wodorotlenek cynku

• Zn(OH)₂ reaguje z eugenolem tworząc eugenolan cynku

Zalety:

• prawie obojętny wpływ na miazgę (może być stosowany w głębokich ubytkach)

• dobrze chroni miazgę przez urazami termicznymi i elektrycznymi oraz przed przenikaniem z cementów fosforowych i krzemowych kwasów

• nie wymaga bezwzględnej suchości ubytku

• trwalszy niż fleczer

• eugenol wpływa korzystnie na próchnicowo zmienione twarde tkanki zęba

Wady:

• duża rozpuszczalność wodzie

• nieprzezierny, matowy

• najmniej wytrzymały na zgniatanie spośród wszystkich cementów

• wymaga usunięcia maszynowego

• słabo przylepny do tkanek zęba

• wolne twardnienie do 30 min

• nie może być stosowany jako podkład pod cement krzemowy i kompozyty (zaburza ich wiązanie i polimeryzację)

Współczesne ulepszenia:

• cement EBA (z kwasem ortoetoksybenzoesowym), który poprawia właściwości klasycznego cementu tlenkowo – cynkowo – eugenolowego

• może być użyta większa ilość proszku w stosunku do płynu 7:1

• duża wyższa wytrzymałość na zgniatanie (pozwala to na stosowanie go jako podkład pod amalgamat)

Zastosowanie:

• czasowe wypełnienie ubytku

• jako materiał podkładowy pod szybkowiążące cementy (nie nadaje się pod kompozyty i cementy krzemowy) oraz pod amalgamat (tylko cement EBA)

• jako wypełnienie kanału korzeniowego

P rzykłady produktów:

• Caryosan

• Bondal

• Cavitec

• Iso-Pulp

• EBA Vival (cement EBA)