Materiały do wypełnień stałych

Poza omówionymi już cementami glassjonomerowymi, stosowanymi do wypełnień stałych, zasadniczą grupę tych materiałów stanowią:

• Cementy krzemowe i krzemowo-fosforanowe

• Amalgamaty (ortęcia)

• Materiały złożone (kompozycyjne)

• Materiały kompomerowe

• Materiały ormocerowe

Idealny materiał do wypełnień ubytków twardych tkanek zębów powinien wykazywać

• Obojętność dla miazgi zębów i błony śluzowej jamy ustnej

• Działanie kariostatyczne.

• Zdolność łączenia się ze szkliwem i zębiną (mikroprzeciek).

• Stabilność w środowisku jamy ustnej (brak rozpuszczalności, korozji).

• Niewielka absorpcja wody.

• Mechaniczne właściwości dobrane do działających sił żucia oraz zbliżone do parametrów szkliwa i zębiny, zwłaszcza pod względem modułów sprężystości i wytrzymałości.

• Odporność na ścieranie.

• Estetyka - powinny idealnie imitować ząb pod względem:

  • koloru,

  • przezroczystości (transperencji),

  • współczynnika załamania światła.

• Współczynnik rozszerzalności cieplnej zbliżony do współczynników szkliwa i zębiny.

• Mały współczynnik dyfuzji cieplnej.

• Brak zmiany objętości podczas wiązania.

• Gładkość powierzchni.

• Łatwość zarabiania.

• Absorpcja promieni rentgenowskich.

• Umożliwia wykrycie:

  • próchnicy wtórnej,

  • nawisów wypełnień,

  • nie wypełnionych przestrzeni - tzw. pęcherzy powietrznych.

Cementy krzemowe

• Są to klasyczne materiały w lecznictwie stomatologicznym, zwane potocznie porcelanami (jest to błędne określenie).

• W skład gotowego produktu wchodzą: proszek i płyn, z których sporządza się materiał plastyczny zakładany do ubytku jako wypełnienie ostateczne.

• Technologia sporządzania proszku jest zbliżona do tej, jaką stosuje się przy produkcji cementów GI, czyli stapianie sproszkowanych składników wyjściowych w temperaturze 17000°C i rozdrabnianie, przez mielenie, do stanu pudru.

Skład proszku:

Krzemionka (dwutlenek krzemu)-38%

Trójtlenek glinu-30%

Fluorek sodu lub dwufluorek wapnia-24%,oraz zamiennie

Fosforan sodu lub fosforan wapnia-8%

W ilościach śladowych,jako składniki korygujące:tlenki żelaza,kobaltu i mangan (barwniki),tlenki berylu i bizmutu.W cementach krzemowych nowszej generacji ważnym składnikiem stałym są włókna szklane i węglowe,tworzace niejako zbrojenie masy wypełnieniowej.

Skład płynu:

Roztwór wodny (40%):

Kwasu fosforowego-42%

Fosforanu glinu-10%

Fosforanu cynku-8%,jest czynnikiem zespalającym proszek w procesie mechanicznego lub ręcznego mieszania tych składników.

Po zmieszaniu proszku z płynem (gładka powierzchnia płytki szklanej, szpatułka niemetalowa) następuje proces wiązania , przebiegający w dwu fazach:

I faza-wiązanie pierwotne, twardnienie, zespalanie się składników be dostępu wody(!) w czasie od 5-15 min

II faza- kamienienia, wiązanie wtórne, z dostępem i udziałem wody, czas trwania ok.20 dni.

Podczas mieszania proszku z płynem następuje uwalnianie wolnego kwasu krzemowego, istnieje tym samym niebezpieczeństwo chemicznego uszkodzenia miazgi (martwica kwasowa). W związku z tym przy zakładaniu wypełnień tzw. krzemowych obowiązuje zakładanie cementu podkładowego, np. fosforanowego, glassjonomerowego, z wodorotlenku-wapnia bądź podwójnego.

Zalety:

• Walory kosmetyczne, np. możliwość doboru barwy, transparentność

• Stabilność objętościowa

• Dobra izolacja termiczna

• Łatwość przygotowania postaci użytkowej, np.kapsułki

Wady: toksyczność dla miazgi

• Słaba, niedostateczna adhezja,powodująca nieszczelność brzeżną

• Kruchość,słaba odporność na nacisk, łamliwość

• Wrażliwośc na wiloć podczas wiazania

• Niestałość barwy,łatwość przebarwienia w warunkach jamy ustnej

• Konieczność nieoszczędnego preparowania tkanek zęba w celu stworzenia kształtu retencyjnego dla wypałnienia

Technika zarabiania

Poza n narzędziami i instrumentami, nie odbiega od techniki sporządzania innych cementów. Nie dotyczy to cementów krzemowych fabrycznie dozowanych, kapsułkowanych, które zarabiane są automatycznie we wstrząsarkach.

NAZWY FABRYCZNE

Achatit Biochromatic Silicap (kapsułkowany) Siliplen SS White Variosil Syntrex

Cementy fosforanowo-krzemowe

Cementy te obecnie wycofane są z użytku, sporadycznie może się zdążyć uzupełnienie ubytku tym materiałem w przypadku uzębienia mlecznego.

Cementy te stanowią mieszaninę cementów krzemowych (60-80%) i fosforanowych, łączą tym samym skumulowane wady jednych i drugich, chociażby- toksyczność dla miazgi (wymagają stosowania podkładu), porowatość i abrazyjność mechaniczną i chemiczną, znikomą adhezję, niekosmetyczność .

Amalgamaty (ortęcia)

W pojęciu fizykochemicznym są to roztwory metali w rtęci, które na drodze procesów fizycznych- mieszania lub wstrząsania- przekształcają się w jednorodne krystaliczne stopy.

Podstawowymi składnikami amalgamatów stomatologicznych są rtęć i srebro. Nazywamy je amalgamatami binarnymi, dwuskładnikowymi. Jednakże użytecznymi w praktyce stomatologicznej amalgamatami są wieloskładnikowe, najczęściej trójskładnikow ternarne, np. rtęć+srebro+cyna, bądź quinarne, o składzie: Hg+Ag+Cu+Sn+Zn

Podział amalgamatów ze względu na udział procentowy srebra oraz miedzi w ich strukturze:

Wysokosrebrowe: 65-75% Ag,16% Sn i 12% Cu

Niskosrebrowe: 45-55% Ag, 28%Sn i 12% Cu

Wysokomiedziowe:41-50% Ag,,27-31% Sn, 12-30% Cu

Niskomiedziowwe5-6% Cu

Ze względu na skład i wynikające z niego szczególne właściwości amalgamaty dzielimy na:

Konwencjonalne-z fazą gamma-2

Wolne od fazy gamma-2 (non gamma-2)

Faza gamma-2 polega na występowaniu w okresie formowania stopu połączenia cyny z rtęcią (Sn₇-Hg₈) wg wzoru:

Ag₃Sn +Hg= Ag₂Hg₃ + Sn₇ Hg₈

gamma gamma-1 gamma-2

Uwalniające się jony Sn i Hg tworzą aktywne sole, które powodują korozję wewnętrzną stopu, wpływając na obniżenie jego twardości, zmniejszenie przylegania brzeżnego, a w ślad za tym powstawanie mikroprzecieków prowadzących do próchnicy wtórnej. Jeżeli dodać do tego zwiększoną kurczliwość i wzmożoną ekspansję, to wyjaśnia się szkodliwy wpływ fazy gamma-2 na trwałość wypełnień amalgamatowych.

W amalgamatach wysokomiedziowych reakcja tworzenia stopu przebiega następująco:

Ag-Sn-Cu + Hg = Ag₂Hg₃ + Cu₆Sn₅

Amalgamaty bezcynkowe zmniejszają niekorzystne zjawiska, jaki towarzyszą formowaniu wypełnienia, mianowicie obniżenia zjawiska flow- rozpełzania pod wpływem obciążenia oraz zmiany kształtu w wyniku nadmiernej kurczliwości, również w związku z obciążeniem siłami żucia.

Ze względu na sposób wstępnej preparacji proszku metali wyróżnia się amalgamaty:

Opiłkowe, wiórkowe

Sferoidalne

Sferyczne

Peamalgamizowane

Mieszane

Amalgamaty

Zalety:

Trwałość użytkowa nieporównywalna z innymi materiałami, a sięgająca 10-15 lat

Tolerancja na warunki jamy ustnej podczas ich zakładania,szczególnie na wilgotność

Łatwość i szybkość zakładania

Nieszkodliwość dla tkanek zęba i przyzębia

Działanie przeciwpróchnicowe (przez dodanie fluoru w postaci fluorku cynawego)

Taniość materiału i jego dostępność

Kontrowersyjność amalgamatu polega na stosowaniu,jako niezbędnego składnika,toksycznej rtęci, której przypisuje się nie tylko miejscowe ale i ogólne przewlekłe działanie na organizm pacjenta i zespołu stomatologicznego.

Wady:

Niskie walory kosmetyczne,a przez to ograniczenie zastosowania do zębów bocznych

Metaliczne przewodnictwo termiczne

Aktywność elektrochemiczna

Konieczność wtórnego opracowywania (polerowanie)

Amalgamaty

Znaczne zminimalizowanie ryzyka szkodliwego działania amalgamatów na organizm zarówno pacjenta, jak i personelu uzyskać można przez:

- Stosowanie amalgamatów wstępnie przetworzonych, np. kapsułkowanych i wysokomiedziowych

- Stosowanie automatycznych mieszalników, a wyeliminowanie metod ręcznego zarabiania

- Stosowanie przez zespół stomatologiczny środków ochrony rąk, np.rękawiczek, unikanie bezpośredniego kontaktu skóry z rtecią

- Planowanie u pacjenta nie więcej niż 7 wypełnień amalgamatowych

- Używanie odpowiednich materiałów podkładowych (izolujących)

- Przestrzeganie zasad BHP

W celu zmniejszenia powikłań występujących po stosowaniu amalgamatu,głównie mikroprzecieku brzeżnego i próchnicy wtórnej, zaleca się stosowanie uszczelniaczy do wypełnień amalgamatowych, np. Amalgam-liner, Amalgam Bond, Metabond

Amalgamaty

Techniki przygotowania amalgamatu

- Kapsułkowane-wstrząsarki

W mieszalnikach ze wstrząsarką-automatyczne dozowanie i wstrząsanie w kapsułce

- Ręczne zarabianie

POSTACIE FABRYCZNE I TYPY AMALGAMATÓW

Amalganaty konwencjonalne- Stabil B, Standalloy, Quickalloy

Amalgamaty wysokosrebrowe-Dispersalloy,Luxalloy,Amalcap Plus

Amalgamaty niskosrebrowe-Dispersalloy,Tytin,Oralloy

Amalgamaty wysokomiedziowe-

Duralloy,Vivalloy,Ana 2000,Duett,Valiant,Emelloy

Inne amalgamaty- np. fluorowe-Dentaria FX-13

Amalgamaty są fizykochemicznym połączeniem rtęci z metalami lub ze stopami metali. Hg jest płynną substancją, w temperaturze pokojowej – reaguje ze srebrem i cyną – tworzy plastyczną masę która wiąże z czasem. Proszek stanowią małe cząstki stopów metali o kształtach kulistym – sferycznym lub nieregularnym. Materiał stosowany do wypełnień ubytków zębów trzonowych i przedtrzonowych klasy I, II, V wg Black’a.

Fazy pracy:

1.Zarabianie

- Aparaty dozujące i mieszające
– dawniej stosowane dozowanie „na oko”

- Kapsułki do mieszalników – stały stosunek rtęci i opiłków

- Tabletki do dyspenserów i mieszalników – specjalny aparat dozujący tzw. dyspenser)

Prawidłowo zarobiony amalgamat

- Chrzęści jak śnieg

- Daje się wałkować w wałeczek (nie kruszy się)

- Odbija linie papilarne

- Rzucony z wysokości 0,5 m nie rozkrusza się.

2.Przenoszenie amalgamatu do ubytku

- Nakładacze do amalgamatu

- Pistolety do amalgamatu

3.Kondensacja

- Małe porcje, stała siła nacisku, upychacz do amalgamatu / upychadło kulkowe

- Ręczna lub mechaniczna za pomocą kondensatora (upychadła ultradźwiekowe)

Prawidłowa kondensacja wpływa na:

- Końcowe twardnienie

- Resztkową zawartość Hg

- Przyleganie do ścian ubytku

- Ekspansję

4. Usunięcie nadmiarów wypełnienia i kształtowanie powierzchni żującej

5. Polerowanie wypełnienia

- Gładzenie finirami lub/i kameniami Arkanzas

- Nadanie wysokiego połysku tarczkami i krążkami ściernymi, gumkami

- Zaniechanie tej czynności obniża jakość wypełnienia,sprzyja korozji.

Wiązanie amalgamatu

Amalgamaty konwencjonalne wiąże w 2 fazach

- Faza twardnienia (5-30 minut):

- usunięcie nadmiarów

- odsłonięcie zarysu

- dopasowanie z zgryzie

Faza kamienienia (po 24 h):

polerowanie wypełnienia

Amalgamaty wysokomiedziowe twardnieją szybciej

Możliwość polerowania bezpośrednio po założe

Substytuty amalgamatów

Cechy tych materiałów to:

1)Aktywność profilaktyczna w stosunku do tkanek zęba,wyrażająca się zdolnością uwalniania jonów fluorowych F, Ca i P (Definite, SureFil) bądź grupy hydroksylowej OH- (Ariston pHe)

2)Kompatybilność z twardymi tkankami zęba oraz duża odporność na działanie sił żucia i sił abrazyjnych

3)Zdolność utrzymywania stałego,bezpiecznego dla zębiny i szkliwa pH, gwarantująca równowagę procesów demineralizacji i remineralizacji tych tkanek.

Materiały te charakteryzuje uproszczona procedura zakładania do ubytku, możliwa dzięki połączeniu systemu wytrawiającego z systemem wiążącym. Należą do materiałów światłoutwardzalnych.

Materiały kompomerowe . Materiały te to produkty nowej generacji stanowiące połączenie materiałów kompozycyjnych z glassjonomerowymi.

W kompomerach część organiczną stanowią żywice monomerowe, typowe dla materiałów kompozycyjnych np. Bis GMA, UDMA, TEGDMA, DCDMA (dimaetakrylan cykloalifatyczny), kwasy karboksylowe-meleinowy, akrylowy,etakonowy oraz kwasy-tetrakarboksylowy i butanowy.

Faze nieorganiczną tworzą właściwe dla materiałów glassjonomerowych,szkła:

1)stontowo-fluorowo-glinowo-krzemowe

2)miedziowo-glinowo-cynkowo-fluorowe

3)borowo-fluorowo-glinowo-krzemowe

Uzupełnieniem fazy nieorganicznej mogą być szkła silanizowane,związki fluoru, np. trójfluorek iterbu, uwalniający jony fluoru.

Wiązanie materiałów kompomerowych zachodzi dwufazowo:

1)Fotopolimeryzacja

2)Reakcja kwas-zasada

Kompomery charakteryzuje duży skurcz polimeryzacyjny, prowadzący do zmiany objętości i nieszczelności wypełnienia oraz duża hydrofilowośc.. Nie jest konieczne,ale dla trwałości wypełnień kompomerowych jest zalecane wytrawianie podłoża.

Dostępnymi na rynku kompomerami są m.in.:

1 )Dyract Extra i Dyract Ap-LC-uniwersalne,o zwiększonej zawartości monomeru kompozytowego, z zalecanymi systemami wiążącymi-Xeno III lub Primer & Bond

2)Twinky Star-wielokolorowy materiał do zębów mlecznych-uniwersalny

3_Glasiosito LC-do zębów stałych i mlecznych

4)Compoglass,Compoglass Fprzy stosowaniu

kompomerów do głębokich ubytków zaleca się stosowanie podkładu z wodorotlenku wapnia.

O rmocery

Organically Modified Ceramic-organicznie zmodyfikowana ceramika. Istotą strukturalną ormocerów jest zastąpienie, typowej dla materiałó wkompozycyjnych i kompomerowych, matrycy dimetakrylanowej matrycą zmodyfikowaną, opartą na wstępnie spolimeryzowanym ceramicznym polisiloksanie (związki tlenków krzemu). Matryca ta zmienia właściwości materiału, czyniąc go odporniejszym na ścieranie, mniej kurczliwym, estetycznym.

W powszechnym zastosowaniu są:

Definite Flow,Definite Multibond, Admira

,Admira Flow, Admira caps.

Materiały flow

To materiały wywodzące się z materiałów kompozycyjnych,kompomerowych i ormocerów o zmienionej strukturze, a przez to zmienionej, rozrzedzonej konsystencji. Dzięki zmniejszeniu objętości wypełniacza uzyskano materiały płynnej i półpłynnej konsystencji, charakteryzujące się lejnością, czyli zdolnością wnikania, wypełniania szczelin, niską lepkością, zdolnością zwilżania podłoża oraz zdolnością uwalniania fluoru, a przez to działaniem przeciwpróchnicowym. Materiały flow stanowią alternatywę dla materiałów zagęszczonych w grupach, z których się wywodzą.

Wskazaniami do stosowania materiałów rozrzedzonych są:

• Szczelinowe ubytki powierzchniowe, ubytki w bruzdach międzyguzkowych

• Profilaktyczne wypełnienia bruzd (zamiast laków)

• Nadżerki szkliwa różnej postaci i konfiguracji

• Ubytki klinowe

• Ogniska hipoplazji szkliwa i zębiny

• Korekty wypełnień, np. szczeliny na granicy wypełnień

• Jako warstwa wypełnienia w metodzie kanapkowej

• Unieruchamianie rozchwianych zębów, jako szyny kompozytowe (po urazach w periodontologii).

Z racji konsystencji materiały flow stosuje się w strzykawkach, dozownikach chroniących przed działaniem światła, jako że materiały te są swiatłoutwardzalne.

Przykłady stosowanych materiałów półpłynnych, rozrzedzonych:

1)Admira Flow-ormocer Lc

2)Tetric Flow-mikrohybrydowy kompozyt

3)Dyract Flow-kompomer

4)Grandio Flow

5)FLOW-it

6)Perma Flow DC

Jak ze wskazań wynika materiały flow stosowane są w ubytkach płytkich-powierzchniowych, nie wymagają więc użycia podkładu; są bezpieczne, kosmetyczne. Wymagają natomiast zastosowania wszystkich procedur i materiałów (wytrawiacze,systemy wiążące)właściwych dla kompomerów i ich pochodnych