STRUKTURA SYTUACJI ESTETYCZNEJ oprac. na podstawie M. Gołaszewska Zarys estetyki
Sytuacja estetyczna jako przedmiot estetyki.
Estetyka elementy: dzieło sztuki, przeżycia odbiorcy, proces twórczy, wartość estetyczna – wszystkie są zespolone z problematyką wartości estetycznej. Dla estetyki ważne jest ujmowanie każdego z tych elementów w ścisłej łączności z pozostałymi. Estetyka zajmuje się wymienionymi przedmiotami (twórcą, dziełem, odbiorcą) o tyle, o ile mają one ze sobą jakieś punkty styczne i o ile dadzą się podporządkować wartości estetycznej. Przedmiotem badań estetyki jest sytuacja, w której elementy te są ze sobą splecione. Nazwiemy ją estetyczną ze względu na to, że w jej obrębie kontakt twórcy i odbiorcy dokonuje się poprzez dzieło sztuki na zasadzie odnajdowania (ewentualnie kreowania) wartości estetycznych.
wartość estetyczna: artysta – dzieło - odbiorca
proces twórczy przeżycie estetyczne
sytuacja estetyczna: wartość estetyczna + autor + dzieło + odbiorca
Charakterystyczną cecha sytuacji estetycznej jest więc to, że ma w niej miejsce kontakt, szczególna łączność własności należących do różnych jej elementów składowych (podmiot, przedmiot, wartość estetyczna). Wartość estetyczna jest przy tym racją bytu dzieła sztuki oraz racja uzasadniającą fakt podjęcia twórczości; istotą zaś przeżycia estetycznego jest wydobycie wartości estetycznej z konkretnego przedmiotu.
Dzieło sztuki interesuję estetykę wówczas tylko, gdy stanowi element sytuacji estetycznej. Natomiast odbiorca, jeśli jest zdolny do przeżyć wyznaczanych przez wartość estetyczną. Twórca – gdy w grę wchodzi proces konkretny, doprowadzający do powstania estetycznie wartościowego przedmiotu.
W sytuacji estetycznej ma miejsce kontakt nie tylko odbiorcy z dziełem, lecz także z odbiorcą. Twórca bowiem podejmuje trud obleczenia swojej wizji artystycznej w konkretny kształt, tworzy ze względu na odbiorcę. Odbiorca obcując z dziełem, obcuje z indywidualnością twórcy.
Na sytuacje estetyczną składają się obok wyżej wymienionych elementów podstawowych (twórca, dzieło, odbiorca), elementy pochodne: zamiar artystyczny, założenie dzieła, przedmiot artystyczny, osobowość twórcy i odbiorcy.
Sytuację estetyczną można rozumieć w sensie trojakim:
Jako modelową – gdy ustalamy teoretycznie, jakie elementy wchodzą w jej skład i w jakich powiązaniach ze sobą pozostają.
Jako sytuację określonych typów, gdy uwzględni się, że konkretne sytuacje mogą kształtować się rozmaicie zależnie od dających się wyróżnić rodzajów dzieł sztuki jak i przeżyć odbiorczych i procesów twórczych.
Każda z elementów, zależnie jaki typ reprezentuje, wyznacza inny pyt sytuacji estetycznej. Inna jest gdy odbiorca doznaje fascynacji względem dzieła sztuki, inna gdy stara się go zrozumieć poprzez percepcję estetyczną. Przez pryzmat warunków odbioru – mogą być syt. est. – korzystne/niekorzystne, prawidłowe/nieprawidłowe.