1.Romowie albo Cyganie (nazwa własna
w języku romskim Roma) to nieterytorialny naród lub grupa etniczna pochodzenia indyjskiego, której członkowie tworzą diasporę, zamieszkującą większość państw świata. Stanowią społeczność wysoce zróżnicowaną pod względem językowym oraz kulturowym, a także zajmującą rozmaite nisze w ekonomiczno-społecznej strukturze krajów zamieszkania. Mimo owej niejednolitości, czynnikiem wspólnym dla większości tradycyjnych grup jest przestrzeganie zwyczajów wynikających z subiektywnego rozumienia romskiej kultury.

2.Romanipen obowiązuje tylko
w stosunkach wewnątrz grup cygańskich. "Być Cyganem" to znaczy żyć zgodnie
z tradycyjnymi zasadami określającymi sposób zachowania każdego członka grupy
i zawsze podkreślać swoją cygańskość. Gadżo (czyli nie-Cygan) nigdy nie stanie się Romem.

1.Współcześnie używany w wielu językach etnonim "Romowie” został wprowadzony w drugiej połowie XX wieku w oparciu o romską nazwę własną Roma. Jest także najgłębiej ugruntowane w historycznej oraz współczesnej świadomości Romów, stanowiąc często podstawę ich narodowej samoidentyfikacji. Przyczyną wprowadzenia nowej nazwy były związane z dotychczas używanymi określeniami, liczne negatywne skojarzenia, bazujące na antycygańskich stereotypach, które narosły przez wieki. Użycie terminu "Romowie" jest zatem według większości organizacji romskich bardziej poprawne politycznie.

2.Cyganie sami siebie określają Rom, inaczej – człowiek, mężczyzna. Określenie „Cygan” ma raczej negatywne znaczenie – biedny. Ludność ta posługuje się różnymi dialektami języka romskiego. Jest on jedynie mówiony. Dodają jednak własne nakazy i zakazy oparte na wielowiekowej tradycji. Społeczność romska oparta jest na więzach rodzinnych. Rodziny łączą się w społeczności, na czele których stoi rada starszych lub starszy. Często grupa mieszkająca na określonym terenie wybiera spośród siebie tak zwanego króla cygańskiego

1.Cyganie nie mają własnej religii, zwykle przejmują religię otoczenia. W Polsce są więc w większości katolikami. Na świecie istnieje sporo publikacji wydawanych przez misje pracujące wśród Cyganów. Na język cygański przełożono Biblię i wiele modlitw.

2.Również folklor nie ma charakteru jednorodnego, wiele w nim jest treści przejętych i zaadaptowanych z kultury ludności, wśród której żyją i wędrują. Szczególny talent muzyczny i taneczny, skłoniły część Cyganów do organizowania się w amatorskie czy półprofesjonalne zespoły artystyczne.

1.W Polsce znana była instytucja cygańskiego króla, powoływanego przez Radziwiłłów w ich dobrach w Nieświeżu. Mianowanym był z reguły Cygan, jego zwierzchnictwo ograniczało się do określonego miasteczka czy włości. Do jego obowiązków należał zarząd nad wszystkimi Cyganami, zamieszkującymi podległy rejon, pilnowanie ich sprawowania, obowiązek zbierania pogłównego, a także dozorowanie grup, które przybyły z innych terenów, aby nie naruszały praw miejscowych. W zamian ów król i podlegli mu Cyganie, zyskiwali opiekę książęcej administracji i gwarancje bezpieczeństwa.

2.Po I wojnie odżyła w Polsce instytucja królów cygańskich. Kolejnymi królami ogłaszali się Cyganie
z rodu Kwieków należący do grupy Kalderari. Rywalizowali o stanowisko, mianując się osobiście, ogłaszając się jako „jedyni” i panujący nad „wszystkimi” Cyganami. Bywało, że jednocześnie „panowało” dwóch lub trzech takich królów, z których każdy uważał się za pełnoprawnego reprezentanta wszystkich Cyganów. Ostatnia publiczna koronacja odbyła się w 1937 r. w Warszawie,
a koronowanym królem Cyganów został wówczas Janusz Kwiek.

1.Większość Cyganów nadal przestrzega tradycyjnego cygańskiego kodeksu, który określa zasady zachowania się w stosunku do współbraci. Jest to zespół zakazów zwanych mageripena. Nieprzestrzeganie ich powoduje skalanie, stanie się człowiekiem nieczystym - magerdo. Magerdo stać się można nie zachowując należytej czystości pokarmów, zachowując się niewłaściwie w stosunku do kobiet, zdradzając innego Cygana, i w wielu innych przypadkach. Cygańskie prawo określa oraz sprawy wynikłe z jego nieprzestrzegania rozstrzyga - rada starszych, a w przypadku grupy Polska Roma główny sędzia zwany Szero Rom.

2.Współczesną populację Romów szacuje się na około 8-15 mln. Dokładna liczba jest jednak bardzo trudna do ustalenia z powodu niepewnej rzetelności wszelkich podających ją źródeł, a także faktu, iż w wielu krajach Romowie są zmuszeni ukrywać swą narodową tożsamość z powodu prześladowań lub panujących w społeczeństwie antycygańskich stereotypów.

1.Romowie właściwi przez wieki związani byli z obszarami państw europejskich, jednak w wyniku ekspansji kolonialnej tych ostatnich oraz w wyniku masowych migracji w XIX i XX wieku zamieszkują oni dziś większość krajów świata. Do państw z populacją Romów przekraczającą pół miliona należą: Brazylia, Bułgaria, Hiszpania, Rumunia, Słowacja, Turcja, Węgry.

2.Współcześnie w Polsce mieszka od 20 do 30 tys. Romów, a największe ich skupiska znajdują się w regionach małopolskim i wielkopolskim. Wywodzą się oni z kilku grup z których największymi są: Bergitka Roma (Cyganie Karpaccy, którzy w Polsce byli najwcześniej, bo w XV wieku; najbiedniejsza, najsłabiej wykształcona grupa romska); Polska Roma (Cyganie Nizinni zamieszkujący w Polsce także od wieków, utrzymujący intensywne kontakty z Romami w innych krajach; Kalderari i Lovrari, grupy przybyły najpóźniej bo w drugiej połowie XIX wieku, bogatsi i lepiej wykształceni, przez wielu uważani za romską elitę.

1.Większość Romów znajduje się na marginesie wszelkich statystyk i badań. Związane jest to z ich stosunkowo dużą ruchliwością i brakiem stałych miejsc zamieszkania, nieufnością wobec obcych i co najważniejsze ze stereotypami i obawami wobec Romów ( „złodzieje i oszuści”. Przyczynami tego są niezrozumiałe dla nas niechęć do osiadłego trybu życia i podejmowania społecznie akceptowanej pracy.

2.Język cygański kształtował się bez zapisu. Próby spisania tekstów cygańskich dały w efekcie rozmaitość sposobów jego zapisu, w zależności od kraju i używanego tam alfabetu. I tak np. w różnych publikacjach zwrot „język cygański” zapisany został w blisko 20 wersjach (m.in.. romani czib, romani cib, romani tschib, romani tschiw, romani tsiw, romani tsi,). W latach ostatnich powstały podręczniki, które być może przyczynią się kiedyś do ustalenia wspólnej pisowni dla wszystkich Cyganów. Kongres warszawski zatwierdził wspólny dla wszystkich dialektów alfabet cygański. Nie wzoruje się on na żadnym innym języku, ale wywodzi się z samej struktury fonologii języka cygańskiego. Opiera się na całym systemie dialektów cygańskich. W niektórych krajach, gdzie Cyganie stanowią większe skupiska, języka cygańskiego naucza się w szkołach. Istnieją też cygańskie programy radiowe i w TV, wydaje się w tym języku gazety, kalendarze, książki.