Historia -przygotowanie do sprawdzianu
1)W XVIII w. panuje rozkwit życia gospodarczego, kulturalnego i militarnego w Europie, czego jesteśmy światkami licznym zmianom reformacyjnym u sąsiadów Rzeczpospolitej dzięki wybitnym władcom absolutnym.
2)Sąsiedzi Rzeczpospolitej i ich reformy
-Rosja(Piotr I): reforma administracyjna dzieląca kraj na gubernie i mniejsze prowincje, unowocześnienie wojska, budowa manufaktur produkujących broń i mundury, wprowadzenie instytucji :senat i kolegia, ufundowanie Petersburskiej Akademii Nauk ,unowocześnienie kalendarza, wprowadzenie alfabetu- grażdanki
-Austria(Maria Teresa, Józef) : reforma administracyjna dzieląca kraj na gubernie i powiaty, rozbudowa manufaktur, ograniczenie przywozu towarów z zagranicy, Kościół podporządkowany państwu, wolnośc wyznania, prowadzenie spisu ludności, sprawiedliwe podatki
-Prusy(Fryderyk I, Fryderyk II) : wielki oszczędności na państwo, pieniądze na wojsko, powiększanie terytorium swojego państwa kosztem sąsiadów
3)Postacie :
-Piotr I – car rosyjski
-Maria Teresa - cesarzowa Austrii, królowa Czech i Węgier
4)Po śmierci Jana III Sobieskiego królami polskimi zostali elektorzy sascy -August II Wettin, a po nim August III.
-August II Mocny -król saski z dynastii Wettinów, za jago rządów kraj popadł w ruinę. Połączył on państwo unia personalną z Saksonią(-unia personalna-połączenie dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnego monarchy,przy jednoczesnym zachowaniu odrębnych władz)
-August III-elektor saski i król polski, za jego rządów panuje rozkwit gospodarczy i kulturalny .odbudował gospodarkę zniszczoną przez ojca August II, wprowadził opłaty czynszowe zamiast pańszczyzny ,dzięki niemu powstała manufaktura wytwarzająca szklane naczynia z porcelany
5)Za panowania Augusta II na terenie Polski prowadzone były działania wojenne spowodowane Wielką wojną północną (1700r.) toczoną przez Rosję, Prusy, i Saksonie
6).SEJM NIEMY, nazwa nadana sejmowi w 1717; trwał 1 dzień (posłów nie dopuszczono do głosu w obawie przed zerwaniem obrad); przyjął narzucony przez Rosję traktat, przeprowadził niewielkie reformy ustrojowe; zapoczątkował protekcję Rosji nad Polską.
7)CZASY SASKIE:
-POZYTYWY : odbudowano gospodarkę, przebudowano Warszawę, rozkwit życia kulturalnego i szkolnictwa(zakładano szkoły parafialne prowadzone przez teatynów, pijarów i jezuitów, utworzono szkołę dla młodzieży szlacheckiej-Collegium Nobilium, powstała pierwsza publiczna biblioteka w Polsce)
-NEGATYWY : wciągnięcie przez Augusta II Polski do wojny północnej działającej na jej terenie co doprowadziło do spustoszenia polski, słabośc militarna Polski
8)STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI :
-zasiadła na tron Polski po śmierci Augusta III, -wybrany na elekcji dzięki protekcji Rosji oraz rodzin Czartoryskich (Familii) i Zamoyskich, - wprowadził reformy prawne i dotyczące obrad sejmu , - po koronacji zmienił swoje imię z Antoniego na Augusta , - lubił kulturę zachodnioeuropejską i najnowszą modę, na których się wzorował , -miał wiele planów dotyczących umocnienia, rozbudowania i unowocześnienia państwa , - wspierał literatów i artystów , - organizował dla najwybitniejszych obiady czwartkowe , - ostatni król Rzeczpospolitej
9)KONFEDERACJA BARSKA- wystąpienie szlachty w 1768r. Przeciwko królowi, innowiercom i wpływom Rosji w Polsce .
10) RADA NIEUSTAJACA- rząd działający pomiędzy sejmami, powołany w 1773 r.
11)SEJM ROZBIOROWY – sejm po rozbiorze w 1773r. ,na którym zaakceptowano utratę trzeciej części terytorium kraju,ale również powołano Komisję Edukacji Narodowej
12)KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ -pierwsze w Europie świeckie ministerstwo oświaty, miało ono przygotowac młodzież do pracy dla dobra kraju
13)SZKOŁA RYCERSKA – szkoła założona w 1765r w Warszawie przez Stanisława Augusta w celu kształcenia młodzieży szlacheckiej
14)PRAWA KARDYNALNE – prawa, które gwarantowały rolę szlachty w państwie ,m.in. wolna elekcja
15)JURYDYKI – tereny w miastach należące do magnatów, wyłącznie spod sądownictwa i administracji miejskiej
16) PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI :
W 1772 r. ROSJA, PRUSY, AUSTRIA podpisały porozumienie rozbiorowe tzw. traktat czterech czarnych orłów
-PRUSY ZAJĘŁY NAJLEPIEJ ROZWINIĘTE GOSPODARCZO ZIEMIE: Pomorze, Warmię, część Kujaw i Wielkopolski
-AUSTRIA ZAJĘŁA TERENY ZAMIESZKANE PRZEZ NAJWIĘKSZĄ LICZBĘ LUDNOSCI :czesc Małopolski i Wołynia, Podole
-ROSJA ZAJĘŁA NAJWIĘKSZE TERYTORIUM :ziemie na północnym wschodzie
17) XVIII WIEK(OŚWIECENIE)TO WIEK REWOLUCYJNYCH ODKRYC NAUKOWYCH TZW. WIEK NAUKI, WIEK FILOZOFÓW, rozwój medycyny, higieny,odkryc w dziedzinie nauk ścisłych ,zaczęto drukowac książki w coraz większych ilościach
Największym przedsięwzięciem wydawniczym, naukowym i kulturalnym oświecenia było wydanie Wielkiej Encyklopedii Francuskiej(35 tomów)
18)WYNALAZCY XVIII W. I ICH ODKRYCIA:
-Benjamin Franklin – piorunochron
-James Watt – maszyna parowa(parowy silnik tłokowy)
-bracia Montgolfier – balon
-Edmund Cartwright – mechaniczne krosno
-Anders Celsjusz – skala pomiaru temperatury od punktu zamarzania wody do punktu wrzenia
-Izaak Newton – prawo powszechnego ciążenia
-Antoine Lavoisier – skład powietrza
19)W XVIII W..ZE WZMOZONĄ SIŁĄ ZACZĘTO PODDAWAC KOSCIÓŁ SPOREJ KRYTYCE, PORAZ PIERWSZY PODDANO W WATPLIWOSC ISTNIENIE BOGA.,CORAZ WIĘCEJ LUDZI UWAŻAŁO SIĘ ZA ATEISTÓW NIEWYZNAJĄCYCH WIARY W BOGA
20)MASONERIA wolnomularstwo, tajny ruch międzynarodowy powstały w XVIII w., stawiający sobie za cel moralne i społeczne doskonalenie człowieka;
21)KOLONIE-zagraniczne zamorskie posiadłości
22)PLANTACJA – duży obszar ziemi przeznaczony pod uprawę jednego gatunku roślin,
23)NA TERENIE AMERYKI PÓŁNOCNEJ ANGLIA, FRANCJA I HISZPANIA ZAKŁADALI LICZNE KOLONIE ,PRZEZNACZONE POD ROLNICTWO, POWSTAWAŁY TAM OGROMNE PLANTACJE BAWEŁNY I TYTONIU CHODOWANE PRZEZ NIEWOLNIKÓW PRZYWORZONYCH Z AFRYKI
24)GDY KOLONISCI TRACILI SWOJE PRAWA I NAŁOŻONO NA NICH OPŁATY STEMPLOWE ZACZELI SIĘ BURZYC ,CO DOPROWADZIŁO DO WYBUCHU WOJNY KOLONII(AMERYKAN) Z ANGLIĄ O NIEPODLEGŁOŚC
-AMERYKANIE W 1773r. ZA NIEOTRZYMANIE CŁA ZA PRZYWIEZIENIE HERBATY ANGLIKOM WYRZUCILI JEJ CAŁY ŁADUNEK DO MORZA.WYDARZENIE TO NAZYWANE JEST JAKO TZW.,,BOSTOŃSKIE PICIE HERBATY,,
25)KONGRES KONTYNENTALNY – ciało ustawodawcze kolonii brytyjskich o niepodległośc ,w 1776 uchwalił Deklarację niepodległości Stanów Zjednoczonych,
26)OCHOTNICY Z EUROPY WSPIERAJĄCY KOLONISTÓW TO TADEUSZ KOSCIUSZKO I KAZIMIERZ PUŁASKI, KTÓRZY WYKAZALI SIĘ W BITWACH POD SARATOGĄ I YORKTOWN
27)W 1787 r. AMERYKANIE USTANOWILI PIERWSZĄ NA ŚWIECIE KONSTYTUCJĘ .GŁOSIŁA ONA,ŻE WSZYSCY LUDZIE SĄ SOBIE RÓWNI I WPROWADZILI URZĄD PREZYDENTA JAKO GŁOWY PAŃSTWA
-KONSTYTUCJA-dokument mówiący, o tym jak ma funkcjonowac państwo
28)PRZEZ KRYZYS GOSPODARCZY I POLITYCZNY WŚRÓD MIESZCZAN I CHŁOPÓW SZERZYŁO SIĘ NARASTAJĄCE POCZUCIE KRZYWDY ZE STRONY WŁADZY, CO DOPROWADZIŁO DO WYBUCH REWOLUCJI FRANCUSKIEJ W 1789 r.
ZBUNTOWANA BURŻUAZJA I CHŁOPI ZAATAKOWALI I ZDOBYLI TWIERDZĘ – BASTYLIĘ , NA DOWÓD SWOJEGO ROZGORYCZENIA ..
LUDWIK XVI MUSIAŁ UZNAC ZGROMADZENIE I FAKT ,ŻE POLEGŁ.
USTANOWIONO, ŻE KAŻDY JEST SOBIE RÓWNY I MA PRAWO DO WŁASNOŚCI PRYWATNEJ, zaakceptowano Deklarację Praw Człowieka i Obywatela.
29) W 1792 r. Ludwik XVI stracił władzę ,a rok później został zgilotynowany za zdradę państwa. Od tego momentu Francja została ogłoszona republiką
-REPUBLIKA -ustrój państwa ,w którym władzę sprawują obywatele .
WE FRANCJI WŁADZĘ PRZEJĘŁO UGRUPOWANIE JAKOBINÓW,KTÓRYM PRZEWODZIŁ MAKSYMILIAN ROBESPIERRE.W OKRESIE ICH RZĄDÓW PANOWAŁ WYJĄTKOWY TERROR WOBEC PRAWDZIWYCH JAK I DOMNIEMANYCH PRZECIWNIKÓW REWOLUCJI
30)NA CZYM POLEGAŁO OŻYWIENIE GOSPODARCZE i KULTURALNE W CZASACH STANISŁAWOWSKICH ?
->na powstawaniu nowych manufaktur ,produkujących porcelanę, karty do gry, szkło, broń dla wojska, odzież(dzięki Antoniemu Tyzenhauzowi ),na zmianie pańszczyzny na czynsz, na produkcji nowych dróg, kanałów rzecznych,brukowano ulice, powstawały domy handlowe i banki , na rozwoju szkolnictwa : założono Szkołę Rycerską, powołano Komisję Edukacji Narodowej i Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych ,na rozwoju polskiego piśmiennictwa
31)TOWARZYSTWO DO KSIAG ELEMENTARNYCH -stowarzyszenie wytwarzające programy szkolne, opracowania podręczników i unowocześnienie metod nauczania .(przewodził nim jezuita - Grzegorz Piramowicz)
32)Polscy pisarze wieku oświecenia:
-Ignacy Krasicki - najwybitniejszy pisarz polski oświecenia; biskup warmiński (Żona modna, Pan Podstoli)
-Stanisław Staszic - uczony, filozof, działacz i pisarz polityczny, ksiądz (Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego; Przestrogi dla Polski)
-Hugo Kołłątaj -filozof, pisarz i działacz polityczno-oświatowy, ksiądz (O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja )
33)Kto był twórcą idei rozwoju teatru polskiego(,,OJCEM TEATRU POLSKIEGO,,) ?
-> WOJCIECH BOGUSŁAWSKI
34)W SZTUCE W OKRESIE OŚWIECENIA STANISŁAWOWSKIEGO NA TERENIE POLSKI ROZWINĄŁ SIĘ KLASYCYZM
-KLASYCYZM - styl w sztuce nawiązujący do antyku charakteryzujący się brakiem przepychu, umiarem i prostotą ,kolumnami attykami (w stylu klasycystycznym powstały Łazienki)
35)Wymień stronnictwa powstałe w XVIII w. i ich przywódców
-stronnictwo dworskie: Stanisław August,
-stronnictwo patriotyczne: Ignacy i Stanisław Potocki
-stronnictwo hetmańskie : Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski
36)SEJM WIELKI (SEJM CZTEROLETNI)
-(1788r. - 1792r.)
-reformy: konstytucja sejmowa o miastach królewskich: nabywanie dóbr ziemskich ,szlachta i duchowieństwo płacą podatki, zniesiono liberum veto i wolną elekcję , podzielono władzę na prawodawczą wykonawczą i sądowniczą
37)KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791 r.
-najważniejszym dziełem Sejmu Wielkiego było uchwalenie 3maja 1791 r. drugiej na świecie i pierwszej w Europie konstytucji. Od tej pory Polska stała się monarchia konstytucyjną .Dla Polaków miało to znaczenie równości wobec każdego człowieka, każdy miał jednakowe prawa i obowiązki
38)nowa monarchia konstytucyjna nie wytrzymała jednak długo , w 1792r. w porozumieniu z Rosją została zawiązana konfederacja w Targowicy przeciwko reformom Sejmu Wielkiego. Targowiczanie zostali wsparci militarnie przez carycę Katarzynę II ,co doprowadziło do wybuchu wojny polsko- rosyjskiej .Niestety wojnę tę przegraliśmy ,a po niej w 1793r. Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski.
39) DRUGI ROZBIÓR POLSKI :
-W 1793r. ROSJA I PRUSY PODPISAŁY DRUGI TRAKTAT ROZBIOROWY I DOKONAŁY DRUGIEGO ROZBIORU POLSKI
-Rosja zagarnęła wielkie obszary Ukrainy i Białorusi
-Prusom przypadły urodzajne ziemie Wielkopolski i Kujaw,częśc Mazowsza,Sieradz i Łęczycę, oraz ważne ośrodki gospodarcze-Toruń i Gdańsk .
40)VIRTUTI MILITARI - najwyższe polskie odznaczenie wojskowe, order dzielności rycerskiej
41)POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE:
W 1794r. WYBUCHŁO POWSTANIE W OBRONIE NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI .JEGO NACZELNIKIEM ZOSTAŁ TADEUSZ KOSCIUSZKO DOSTRZEGAJĄCY NADZIEJĘ WYGRANIA W CHŁOPACH WYPOSAŻONYCH W KOSY ,KTÓRYM OBIECAŁ WOLNOŚC OSOBISTĄ I ZMNIEJSZENIE PAŃSZCZYZNY.
-PRZYCZYNAMI WYBUCHU POWSTANIA BYŁA CHĘC ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI I OBRONA PRZED RUSYFIKACJA I GERMANIZACJĄ
-TRZY MIASTA POWSTAŃCZE TO MACIEJOWICE, SZCZEKOCINY, WARSZAWA.
-PRZECIWKO POWSTANIU WYSTĄPIŁA ROSJA PRUSY I AUSTRIA. POŁĄCZONE RAZEM STWORZYŁY POLSCE TRZECI ROZBIÓR POLSKI .
42)TRZECI ROZBIÓR POLSKI:
W 1795 r. ROSJA, PRUSY I AUSTRIA PODPISAŁY TRZECI TRAKTAT ROZBIOROWY I DOKONAŁY TRZECIEGO ROZBIORU POLSKI
43)Sejm konwokacyjny - sejm, na którym wybrano na króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
44)WAŻNE DATY:
1700r.-Wielka wojna północna
1709r.-Bitwa pod Połtawą
1717r.-Sejm Niemy
1740r-załozenie Collegium Nobilium
1768r.-1772r.-konfederacja barska
1772r.-I ROZBIÓR POLSKI
1773r.-Sejm rozbiorowy; powołanie Komisji Narodowej
1776r.-Deklaracja Niepodległości USA
1787r.-USTANOWIENIE KONSTYTUCJI USA
1788r.-1792r.-obrady Sejmu Wielkiego
1789r.-WYBUCH REWOLUCJI FRANCUSKIEJ; Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
1791r.UCHWALENIE KONSTYTUCJI 3 MAJA; UCHWALENIE KONSTYTUCJI FRANCUSKIEJ
1792r.-konfederacja targowicka ;wybuch wojny polsko-rosyjskiej
1793r.-DRUGI ROZBIÓR POLSKI
1794r.-POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE; OGŁOSZENIE UNIWERSAŁU POŁANIECKIEGO
1795r.-TRZECI ROZBIÓR POLSKI