1)Geneza i ewolucja współpracy do 1989 roku
Liga Narodów była pierwszą organizacją o charakterze ogólnym. Utworzona z inicjatywy prezydenta USA Woodrowa Wilsona rozpoczęła swoją działalność w 1920r.Jej głównym celem było utrzymanie pokoju na świecie i utrzymanie współpracy .Głównymi Organami organizacji byli:Zgromadzenie,Rada i Sekretariat z Sekretarzem Generalnym na czele .Liga została rozwiązana w 1946r., ale całkowicie zakończyła swoją działalność wraz z wybuchem II wojny światowej.
Organizacja Narodów Zjednoczonych(ONZ)-pomysł powołania organizacji pojawił się w czasie II wojny światowej .Z inicjatywą utworzenia jej wystąpiły USA i Wielka Brytania .Oficjalnie została założona 25 kwietnia 1945r. W San Francisco . Obecnie do ONZ należą 192 kraje .Do głównych jej celów należą:
-dążenie do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa światowego
-tłumienie wojen i innych naruszeń pokoju
-rozwijanie współpracy międzynarodowej
-ochrona praw i godności człowieka
-popieranie rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich państw i narodów
Rada Europy-powołana w 1949r. w Londynie przez 10 państw(Wielką Brytanię,Francję,Belgię,Holandię,Luksemburg,Irlandię,Danię,Norwegię, Szwecję i Włochy) w celu ochrony praw człowieka,rozwiązywania problemów społecznych,ochrony środowiska,wspierania rozwoju tożsamości kulturowej. W kolejnych latach do organizacji przystąpiła większość państw Europy Zachodniej,a obecnie należy do niej większość państw europejskich.
Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego(NATO)-powstało kilka lat po II wojnie światowej w 1949r. w Waszyngtonie 10 państw Europy Zachodniej wraz z Kanadą i USA podpisały Traktat Północnoatlantycki. Początkowo siedziba organizacji mieściła się w Paryżu,jednak w 1967r. Po wycofaniu się Francji z organizacji siedzibę przeniesiono do Brukseli .W ciągu kolejnych lat przystąpiły następne państwa:
-1952r.-Turcja,Grecja,Kreta
-1955r.-Niemcy
-1982r.-Hiszpania
-1999r.-Polska,Czechy,Węgry
-2004r.-Bułgaria,Rumunia,Słowacja,Litwa,Łotwa,Estonia
-2009r.-Albania,Chorwacja
Cele i zadania organizacji:
-współpraca i rozwijanie przyjaznych stosunków międzynarodowych
-rozwiązywanie sporów międzynarodowych metodami pokojowymi
-wzmacnianie potencjału obronnego państw członkowskich
-koordynacja polityki wojskowej i obronnej państw członkowskich
-wzajemna pomoc w razie napaści na którekolwiek z państw członkowskich
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie(OBWE)- geneza OBWE związana jest przede wszystkim ze zwołaniem w połowie lat 70 XX wieku Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z udziałem wszystkich państw europejskich poza Albanią należących do dwóch wrogo nastawionych do siebie bloków: demokratycznego i komunistycznego. Postanowienia konferencji stanowiły przełom w stosunkach między tymi blokami .W 1975r. W Helsinkach odbyła się Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie,która zakończyła się podpisaniem Aktu Końcowego KBWE,który zawierał stwierdzenie „suwerennej równości”,integralności terytorialnej oraz wolności i niepodległości państw Sygnatariuszy,a także potwierdził :
-nienaruszalność granic w Europie
-pokojowy tryb załatwiania sporów
-a także zawierał zobowiązanie do szanowania praw człowieka
W tzw. trzecim koszyku zapowiedziano rozszerzanie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kontaktów międzyludzkich,swobodę podróżowania oraz wymiany informacji i dóbr kulturalnych.KBWE przez długi okres było jedynym forum dialogu wojskowego między państwami Układu Warszawskiego i NATO.
W 1994 w Budapeszcie odbyło się spotkanie na szycie 53 delegacji państw członkowskich,które doszły do wniosku,aby zmienić nazwę KBWE na OBWE czyli Konferencję Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie na Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
OBWE działa na rzecz zmniejszenia ryzyka konfliktu w Europie. Jednym z najważniejszych mechanizmów przez nią stworzonych jest tzw. „mechanizm berliński”(w sytuacji zagrożenia pokoju każde państwo może zażądać wyjaśnień w tej sprawie,które muszą zostać udzielone w ciągu 48 godzin. Jeśli nie doprowadzi to do zażegnania konfliktu jest zwoływane posiedzenie kryzysowe Wysokiej Rady,które ma na celu ustalenie zaleceń dotyczących zażegnania konfliktu).
W ramach organizacji działa Sąd koncyliacyjny i Arbitrażowy z siedzibą w Genewie.( Obecnie ta instytucja nie jest aktywna)
Główne organy OBWE to :
-Rada Ministerialna- główny organ decyzyjny OBWE
-Wysoka Rada- nadzoruje prace organizacji
-Zgromadzenie Parlamentarne- omawia wszystkie sprawy związane z działalnością organizacji
-Przewodniczący- koordynuję realizację zadań organizacji
-Sekretariat- pełni funkcje pomocnicze i techniczne. Ma swoją siedzibę w Wiedniu
-Forum do spraw Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa
Zdaniem wielu polityków szczyt w Budapeszcie miał być próbą ożywienia organizacji.
W 1989r. Nastąpił upadek muru berlińskiego co spowolniło rozwój niemiec
Proces instytucjonalizacji bezpieczeństwa po obaleniu muru berlińskiego,wpływ aktorów pozapaństwowych na bezpieczeństwo.
Wspólnota Niepodległych Państw powstała po rozpadzie ZSRR w 1991r..
Przywódcy Rosji,Ukrainy i Białorusi podpisali umowę w grudniu 1991r. O
powstaniu WNP .Wkrótce do organizacji przystąpiła większość byłych republik radzieckich z wyjątkiem państw bałtyckich .W 2008r. Z WNP wystąpiła Gruzja .Siedziba tej organizacji znajduje się w Mińsku.
Cele tej organizacji to:
-współpraca gospodarcza
-wspólna polityka celna
-walka ze zorganizowaną przestępczością
-współpraca w dziedzinie polityki obronnej
-pokojowe załatwianie sporów
-współpraca w dziedzinie ochrony zdrowia
-koordynowanie polityki zagranicznej
Znaczenie współpracy regionalnej
Europejskie Organizacje Regionalne:
Unia Zachodnioeuropejska(UZE)-została utworzona w 1954r. Przez Francję,Holandię,Belgię,Luksemburg,,Wielką Brytanię,RFN i Włochy. Organizacja miała charakter obronny .Jej celem było utrwalenie pokoju i bezpieczeństwa oraz wzajemna pomoc w razie napaści.
Beneluks-organizacja gospodarcza, która powstała w 1958r. obejmująca Belgię,Luksemburg i Holandię. W jej wyniku utworzono unię gospodarczą Beneluksu,w ramach której panuje:swobodny przepływ towarów ,kapitału oraz siły roboczej. Jest też prowadzona wspólna polityka celna wobec innych państw.
Rada Państw Morza Bałtyckiego-powołana została w 1992r. Na Konferencji w Kopenhadze. Należą do niej państwa położone nad morzem Bałtyckim,a także Islandia i Unia Europejska .Celem organizacji jest rozwijanie współpracy regionalnej.
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu(EFTA)-zostało powołane w 1960r. W Sztokholmie na mocy konwencji podpisanej przez Wielką Brytanię,Szwecję,Austrię,Szwajcarię,Danie,Norwegię i Portugalię. W następnych latach do organizacji przystąpiły Finlandia, Islandia i Liechtenstein. Celem organizacji jest likwidacja ograniczeń we wzajemnych obrotach handlowych i utworzenie strefy wolnego handlu. W 1992r. państwa EFTA wspólnie z UE utworzyły Europejski Obszar Gospodarczy(strefę wolnego handlu).Obecnie jej członkami są tylko Islandia,Liechtenstein,Norwegia i Szwajcaria.
Trójkąt Weimarski-został powołany w 1991r.Celem było włączenie Polski w nurt polityki europejskiej i wsparcie jej starań o integracje z UE i NATO. Jest forum dialogu między Polską,Francją i Niemcami.
Grupa Wyszehradzka-to ugrupowanie regionalne skupiające Polskę,Czechy,Słowację i Węgry,które powstało w 1991r. w Wyszehradzie. Za główny cel współpracy uznano integrację z NATO i UE oraz koordynację polityki wobec ZSRR.
Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu(CEFTA)-to układ o współpracy gospodarczej podpisany w 1992 przez państwa Grupy Wyszehradzkiej(Polska,Czechy,Słowacja,Węgry).W połowie lat 90-tych przystąpiły do niego Rumunia,Bułgaria i Słowenia,a następnie Chorwacja i Macedonia. W latach 2004-2007 z CEFTA wystąpiły:Polska,Węgry,Słowacja,Czechy,Słowenia,Bułgaria i Rumunia w związku z kolejnym rozszerzeniem UE,natomiast przystąpiło kilka państw bałkańskich i Mołdawia. Celem układu miało być utworzenie do 2001r. na obszarze jego sygnatariuszy strefy wolnego handlu przez zniesienie stawek celnych i innych ograniczeń we wzajemnym obrocie artykułami przemysłowymi.
-Tworzenie różnych organizacji ma na celu tworzenie się pewnej całości z różnych części,zespolenie kilku elementów w jedną całość.
-Współdziałanie państw w obrębie określonego regionu w celu zapewnienia pokoju,bezpieczeństwa,stabilizacji rozwoju gospodarczego.
-1990-rozwiązanie struktur wojskowych Układu Warszawskiego
-1991-rozwiązanie struktur politycznych Układu Warszawskiego