NADZWYCZAJNE UPRAWNIENIA PREZYDENTA RP
Stan wojenny może być wprowadzony, gdy:
w razie zewnętrznego zagrożenia państwa
zbrojnej napaści na terytorium RP
wynika z umowy międzynarodowej obowiązek wspólnej obrony przeciwko agresji
Stan wyjątkowy może być wprowadzony w razie:
* zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego ( np. klęska żywiołowa)
Stany nadzwyczajne, instytucja prawna stosowana w sytuacji szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa i istnienia bytu państwa. Konstytucja RP przewiduje, że odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej może być wprowadzony, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, a także ustawa o wyborze Prezydenta RP oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.
W okresie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu ani przeprowadzane referendum ogólnokrajowe. Nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządowych oraz wybory Prezydenta RP, kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Skutkiem wprowadzenia stanu wyjątkowego jest ograniczenie praw człowieka oraz praw i wolności obywatelskich przy jednoczesnym zwiększeniu zakresu obowiązków.
Stan wojenny, instytucja prawa wewnętrznego o charakterze stanu nadzwyczajnego przewidziana na wypadek zbrojnej interwencji innego państwa. Jego wprowadzenie ogranicza prawa człowieka oraz prawa i wolności obywatelskie, ograniczenia te nie mogą jednak dotyczyć godności człowieka, obywatelstwa, ochrony życia, humanitarnego traktowania, ponoszenia odpowiedzialności karnej, dostępu do sądu, dóbr osobistych, sumienia i religii, petycji, rodziny i dziecka. Stan wojenny również zwiększa lub zmniejsza albo zawiesza prawa i obowiązki organów państwowych oraz ogranicza lub zawiesza niektóre funkcje organizacji społecznych, zawodowych lub politycznych.
W Polsce, zgodnie z Konstytucją RP, stan wojenny może wprowadzić prezydent RP na wniosek Rady Ministrów na całym terytorium państwa lub na jego części w razie zewnętrznego zagrożenia, zbrojnej napaści lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Stan wojenny wprowadza prezydent na mocy rozporządzenia, w ciągu 48 godzin przedstawia je Sejmowi, który może je uchylić bezwzględną większością głosów (w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów).
Stan wojenny był przewidziany również w Konstytucji PRL. Zostało to wykorzystane do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 (odwołany został 22 lipca 1983) dekretem Rady Państwa z naruszeniem przepisów konstytucyjnych (nie zezwalały one na wydawanie dekretów w czasie trwania sesji Sejmu).
Decyzja ta miała na celu wyeliminowanie “Solidarności” z życia politycznego. Wywołało to protesty społeczne w całym kraju, na które władza odpowiedziała użyciem siły. W wyniku pacyfikacji kilkadziesiąt osób zginęło. Na podstawie dekretów ograniczono prawa obywatelskie, aresztowano lub internowano ponad 10 tys. osób, zawieszono, a następnie rozwiązano wszystkie związki zawodowe (w październiku 1982), zakazano strajków, zmilitaryzowano podstawowe działy gospodarki. Mimo represji nie udało się zlikwidować struktury “Solidarności” ani innych organizacji opozycyjnych.
Zaniechanie (od września 1986) przez władzę egzekwowania odpowiedzialności karnej za działalność polityczną umożliwiło podjęcie rozmów “Okrągłego Stołu”, a następnie legalizację “Solidarności”. 1 lutego 1992 Sejm uznał decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 za nielegalną.
Zobacz również: Stany nadzwyczajne, Stan wojenny w Polsce
Inne na ten temat: Kaczyński Lech, Prawa i wolności obywatelskie, Stan klęski żywiołowej, Stany nadzwyczajne, Pawlak Waldemar, Mobilizacja, Rulewski Jan, więcej »
Stan wyjątkowy
Dodaj do notesu
Polityka
Stan wyjątkowy, instytucja prawa wewnętrznego o charakterze stanu nadzwyczajnego stosowana w razie wewnętrznego zagrożenia państwa. Stan wyjątkowy może wprowadzać ograniczenia praw człowieka oraz praw i wolności obywatelskich. W państwie demokratycznym ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wyjątkowego nie może ograniczać godności człowieka, obywatelstwa, ochrony życia, humanitarnego traktowania, ponoszenia odpowiedzialności karnej, dostępu do sądu, dóbr osobistych, wolności sumienia i religii. Niedopuszczalne jest również ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.
W Polsce Konstytucja RP stanowi, że w sytuacji zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić na określony czas (nie dłuższy niż 90 dni) stan wyjątkowy na całym terytorium kraju lub na jego części. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i nie na dłużej niż 60 dni. Stan wyjątkowy wprowadza prezydent na mocy rozporządzenia. W czasie stanu wyjątkowego nie może być zmieniona konstytucja i ordynacja wyborcza oraz nie można rozwiązać sejmu, a w przypadku upływu jego kadencji przedłuża się ona na 3 miesiące po zakończeniu stanu wyjątkowego
Stan klęski żywiołowej
Dodaj do notesu
Polityka
Stan klęski żywiołowej, instytucja prawa wewnętrznego stosowana w sytuacji klęski żywiołowej, jeden ze stanów nadzwyczajnych (obok stanu wojennego i stanu wyjątkowego), podczas którego trwania niektóre konstytucyjne prawa i wolności obywatelskie mogą być zawieszone lub ograniczone - wolność działalności gospodarczej, wolność osobista, nienaruszalność mieszkania, wolność poruszania się i pobytu na terytorium RP, prawo do strajku, prawo własności, wolność pracy, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz do wypoczynku.
Zgodnie z Konstytucją RP Rada Ministrów może wprowadzić na określony czas (nie dłuższy niż 30 dni) stan klęski żywiołowej na całym terytorium państwa lub jego części w celu usunięcia bądź zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych (np. powodzi) lub awarii technicznych (np. wypływ chemikaliów z fabryki), które mają znamiona klęski żywiołowej. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.
Art. 134 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.
3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.
4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.
5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.
6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa .
Art. 135 stanowi;
1. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego .
Art. 136 stanowi;
1. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej .
Art. 229 stanowi;
1. W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady
2. Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa .
Art. 230 stanowi;
1. razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.
2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni .
Art. 231 stanowi;
1. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów .
c) klasyczne uprawnienia głowy państwa
W konstytucyjnie określonym zakresie kompetencji Prezydenta można wyodrębnić grupę uprawnień, które wyrażają klasyczne atrybuty władzy głowy państwa w stosunkach wewnętrznych. W ich ramach nadaje on obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się, nadaje ordery i odznaczenia, stosuje prawo łaski( którego nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu) . Kompetencje te określone są w wielu artykułach Konstytucji m.in.;
Art. 137 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego .
Art. 138 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia .
Art. 139 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu .
Na podstawie tej ustawy Prezydent z tytułu pełnienia funkcji głowy państwa jest z urzędu przewodniczącym Kapituł Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski, Wielkim Mistrzem Orderu oraz z urzędu kawalerem tych orderów.
Konstytucja nadaje Prezydentowi również prawo zwracania się z orędziem do Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodo
Rozdział XI
STANY NADZWYCZAJNE
Art. 228.
1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.
2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.
4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.
5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.
7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.
Art. 229.
W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.
Art. 230.
1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.
2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.
Art. 231.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 232.
W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.
Art. 233.
1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).
2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.
3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
Art. 234.
1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.
2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.