Temat: Zastosowanie komputera w pracy biurowej
W wyniku stałego postępu techniki informatycznej, telekomunikacyjnej i multimedialnej - otoczenie, w jakim żyjemy podlega ciągłym zmianom. Cywilizacja wkroczyła obecnie na nowy etap rozwoju - stajemy się społeczeństwem informacyjnym. Nowa jakość komunikacji wynika z jej przystępności, masowości i globalności. Wraz z tym zmienia się sposób wykonywania pracy. Zanika praca wykonywana wyłącznie przy użyciu rąk, coraz częściej w trudnych i uciążliwych czynnościach człowiek jest zastępowany maszyną, albo też wykonuje swą pracę przy użyciu maszyn. Wbrew pozorom – i wbrew wynalazcom nowych technologii - jednak nie oznacza to, że ludzie mają więcej wolnego czasu – z obserwacji wynika, że zastąpienie w bibliotece np. katalogu tradycyjnego, bazą danych wcale nie powoduje, że bibliotekarze mniej zajęć.
Na jakość aktywności zawodowej, na równi z upowszechnieniem wiedzy o możliwościach nowoczesnych technologii, wpływa organizacja przestrzeni pracy. Koncepcja ergonomicznego środowiska nie jest już tylko komfortem a standardem gwarantującym przyjazne i zdrowe otoczenie.
Ergonomiczna optymalizacja warunków pracy jest potrzebna i stosowana we wszystkich gałęziach przemysłu, handlu, komunikacji, w pracy biurowej, w gospodarstwie domowym.
Przedmiotem projektowania ergonomicznego są relacje zachodzące między człowiekiem, strukturą techniczną a rodzajem wykonywanych czynności. Najbardziej wrażliwym ogniwem tego systemu jest człowiek, którego wydajność ograniczają możliwości psychofizyczne. Dlatego ergonomia zaleca przestrzeń, środowisko i organizację pracy dostosowywać do człowieka.
Zanim jednak przedstawię założenia dotyczące tego jak można wykorzystać zasady ergonomii w projektowaniu miejsca pracy, chciałbym przybliżyć dokładniej czym jest ergonomia.
Europejskie standardy ergonomiczne traktują wyposażenie tworzące stanowisko, jego przestrzeń i strukturę, jako jedną z komponent systemu pracy i jako takie nie powinno być rozpatrywane w izolacji. Ergonomiczne kształtowanie stanowiska pracy w ujęciu kompleksowym powinno być osadzone w całokształcie zagadnień określanych jako projektowanie pracy (job design), lub szerzej - projektowanie systemu pracy.
Obecnie nieodłącznym narzędziem pracy biurowej jest komputer. Jeszcze kilkanaście lat temu nikt nie widział większej potrzeby projektowania komputerowego stanowiska pracy: bo cóż tu wielkiego do projektowania, skoro jest jakieś krzesło, jest jakieś biurko. Dodatkowo w obiegowej opinii panowało przekonanie, że nie ma nic mniej uciążliwego niż praca biurowa. Jednak kilkanaście lat praktyki spowodowało, że uwidoczniło się wiele problemów związanych z pracą przy komputerze.
Okazuje się bowiem, że długi okres pracy (wielogodzinny, kilkumiesięczny, kilkuletni) z komputerem wraz z niekorzystnymi czynnikami może powodować dolegliwości zdrowotne. Pojawienie się dolegliwości zdrowotnych zależy przede wszystkim od czynników będących potencjalnymi zagrożeniami, czasu pracy z komputerem, indywidualnych cech użytkownika (w tym jego osobistej podatności).
Dolegliwości zdrowotne, które mogą wystąpić przy długotrwałej pracy przy komputerze mogą wystąpić m. in. w postaci:
bólu (głowy, pleców, karku, rąk, nadgarstków itd.),
zapalenia ścięgien, stawów, itd.
obrzęku, opuchlizny palców, dłoni, stawów,
zniekształcenia kości, m.in. „nadgarstka informatyka”
mrowienia, drętwienia (ramion, nóg, itd.),
osłabienia koordynacji ruchów,
zmęczenia (wywołanego głównie brakiem odpowiednich przerw),
osłabienia mięśni (wśród programistów obserwuje się np. zaniki mięśni nóg),
pieczenia oczu, rozmazywanie się obrazu (jako skutek niewłaściwych monitorów),
rozdrażnienia.
Wyniki badań przeprowadzone wśród 75 respondentów pracujących na stanowiskach pracy z komputerem wykazały, że około tylko u 17% badanych nie stwierdzono żadnych dolegliwości związanych z pracą za biurkiem. Natomiast u 83% respondentów stwierdzono występowanie szeregu dolegliwości zdrowotnych. Ponad 35 respondentów (około 50% badanych) stwierdziło dolegliwości dotyczące bólu: szyi, pleców; dolegliwości oczu, niewygoda siedzenie. Ponadto 27% przyznało, że cierpi na bóle głowy i nadmierne obciążenia psychiczne.
Ogólnie można powiedzieć, że dolegliwości te spowodowane są głównie przez:
niepoprawne ustawienie stanowiska komputerowego i jego wyposażenia (krzesło, stół, monitor, klawiatura, itd.) – które wymusza przyjęcie przez użytkownika niekorzystnej sylwetki podczas pracy, nadmierne obciążenie określonej grupy mięśni i układu szkieletowego (kostnego);
nieodpowiednia organizacja stanowiska pracy i techniki pracy;
przyjęcie niepoprawnej sylwetki podczas pracy - która wymusza na organizmie dodatkowy wysiłek, nadmierne obciążenie określonej grupy mięśni i układu szkieletowego (kostnego);
powtarzanie tych samych czynności: np. wprowadzanie informacji do bazy danych, fakturowanie. Operacje tego typu charakteryzują się cyklicznym powtarzaniem tych samych czynności
nie korzystanie z mikroprzerw i ćwiczeń relaksacyjnych, które umożliwiają regenerację zmęczonych partii ciała.
Na podstawie tych spostrzeżeń można jasno stwierdzić: komputerowe miejsce pracy wymaga projektowania ergonomicznego. Właściwie ustawienie komputera, monitora i klawiatury, a także odpowiedniego, wyprofilowanego krzesła umożliwi mniej obciążającą fizycznie i psychicznie pracę z komputerem. Minimalne wymagania, które powinno prawidłowo spełniać stanowisko do pracy z komputerem to:
unikanie instalowania wielu komputerów w jednym pomieszczeniu dla ograniczenia hałasu
ekran powinien znajdować się w odległości 1.5-2 przekątnych od oczu
na jednej osi należy umieścić monitor i przedmiot najczęściej obserwowany (np. tekst nad którym się pracuje)
przenoszenie wzroku z jednego obiektu stanowiska na drugi nie powinno wymagać ruchów głowy
odległość pomiędzy stanowiskami nie powinna być mniejsza niż 1.5 metra
najmniejsza odległość pomiędzy dwoma monitorami to 0.5 metra
wilgotność powietrza w miejscu pracy z komputerem powinna wynosić powyżej 30%
sztuczne oświetlenie nie może być skierowane bezpośrednio na ekran.
Znajomość tych podstawowych wytycznych sprawia, że coraz częściej mamy przy komputerowych stanowiskach pracy mamy do czynienia z ergonomią koncepcyjną, czyli stosowaniem zasad ergonomii już na etapie planowania stanowiska pracy.
Obecnie do projektowania stanowisk pracy coraz częściej używa się programów komputerowych. Jednym z nich jest ErgoAsystent, służący do projektowania miejsca pracy z komputerem. Umożliwia on poprawne ustawienie stanowiska pracy z komputerem i przyjęcie poprawnej sylwetki podczas pracy. Obniża ryzyko powstania dolegliwości zdrowotnych. Wspiera wyeliminowanie nieprawidłowości na stanowisku pracy jak również w sylwetce użytkownika.
Zdaniem producentów tego programowania, może on pomóc:
poprawnie ustawić stanowisko komputerowe,
sprawdzić poprawność ustawienia stanowiska komputerowego,
wyeliminować nieprawidłowości na stanowisku pracy,
przyjąć poprawną sylwetkę podczas pracy z komputerem,
sprawdzić poprawność przyjmowanej sylwetki podczas pracy z komputerem,
wyeliminować nieprawidłowości w sylwetce pracownika podczas pracy,
ograniczyć i/lub wyeliminować nieprawidłowości zagrażające zdrowiu podczas pracy z komputerem,
poprawić warunki pracy,
obniżyć i/lub wyeliminować dyskomfort związany z pracą przy komputerze..
Program ErgoAsystent zawiera:
zalecenia dotyczące poprawnego ustawienia stanowiska komputerowego: umożliwiają poprawne ustawienie i wyregulowanie krzesła, monitora, uchwytu na dokumenty, organizację pracy, itd.;
listę pytań sprawdzających poprawność ustawienia stanowiska komputerowego - odpowiadając na pytania możesz sprawdzić poprawność ustawienia swojego stanowiska pracy i utworzyć Raport;
raport dotyczący ustawienia stanowiska: na podstawie wypełnionej listy pytań sprawdzających poprawność ustawienia stanowiska program generuje raport z uwagami dotyczącymi zagrożeń dla Twojego zdrowia i zaleceniami dotyczącymi korekty stanowiska komputerowego;
zalecenia dotyczące przyjęcia poprawnej sylwetki, która jest najmniej uciążliwa i wymaga najmniejszego wysiłku podczas pracy oraz zmniejsza ryzyko powstania dolegliwości zdrowotnych;
listę pytań sprawdzających poprawność przyjmowanej sylwetki podczas pacy;
raport dotyczący sylwetki przy pracy: na podstawie wypełnionej listy pytań sprawdzających poprawność sylwetki program generuje raport z uwagami dotyczącymi zagrożeń dla Twojego zdrowia i zaleceniami dotyczącymi korekty sylwetki.
Oczywiście istnieją także inne programy wspomagające projektowanie ergonomicznych miejsc pracy.
Ale ergonomiczne miejsce pracy z komputerem to nie tylko odpowiedniej wysokości biurko, najlepiej z wysuwaną szufladą na klawiaturę, nie tylko dostosowane do konkretnej osoby krzesło (najlepiej obrotowe, na kółkach, z możliwością hamowania), właściwe oświetlenie czy rozkład regałów, z których można korzystać bez wstawania z krzesła. To także ergonomiczny sprzęt komputerowy. I w tym kierunku idą producenci tego sprzętu. Doceniają to sekretarki, które twierdzą, że inwestycja w dobrą klawiaturę, przekładana na wydajność, zwraca się już po pierwszym tygodniu pracy.