PRAWA I OBOWIĄZKI RODZICÓW

1. Władza rodzicielska

W chwili, w której rodzi się dziecko, jego rodzice nabywają określone prawa i obowiązki. Są odpowiedzialni za sprawowanie pieczy i wychowanie swego dziecka, aż osiągnie ono pelnoletniość. Do tego czasu rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka.

W prawie rodzicami są tylko dwie osoby (wyjątkowo jedna) wpisane odpowiednio jako matka lub ojciec do aktu urodzenia i innych aktów stanu cywilnego, a na ich podstawie do innych dokumentów urzędowych (dowód osobisty, paszport). W zamierzeniu ustawodawcy rodzicami powinny być osoby, od których ktoś rzeczywiście i bezpośrednio pochodzi. Jako matka do aktu stanu cywilnego wpisywana jest więc kobieta, która urodziła dziecko, oraz mężczyzna, z którym matka poczęła dziecko. O ile zgodnie z łacińską sentencją mater semper certa est (macierzyństwa nie trzeba dowodzić, matka zawsze jest pewna), to ojcostwo może budzić wątpliwości, a zapobiegają im głównie domniemania ojcostwa na rzecz męża matki lub innego mężczyzny z nią współżyjącego (w określonym czasie przed datą narodzin). Do innych instytucji prawnych, które mogą uchylić bądź nadać status ojca należą: uznanie dziecka, ustalenie oraz zaprzeczenie ojcostwa. W wyjątkowych sytuacjach (dziecko porzucone, matka-inkubator) można ustalić bądź zaprzeczyć także macierzyństwo. Wreszcie dla dziecka nieznanego pochodzenia do aktu urodzenia wpisuje się rodziców fikcyjnych.

Ponieważ w razie wpisania do metryki osób nie będących rodzicami genetycznymi nie ma bezwzględnego obowiązku podejmowania kroków prawnych do sprostowania tych faktów (zwłaszcza jeżeli dziecko osiągnęło już pełnoletność), często spotyka się sytuacje, w których rodzice prawni nie są prawdziwymi rodzicami dziecka.

Osoba, z którą rodzic zawarł kolejny związek małżeński po rozwodzie lub śmierci poprzedniego małżonka, również będącego rodzicem dziecka — nazywana jest w języku polskim rodzicem przybranym. W języku prawnym taka osoba nie jest już rodzicem, lecz powinowatym pierwszego stopnia w linii prostej.

Z rodzicem w sensie prawnym nie należy również mylić innych osób, którym sąd przyznał władzę rodzicielską nad niepełnoletnim dzieckiem. Rodzicem nie musi być też przysposabiający dziecko; będzie nim tylko w przypadku adopcji blankietowej dokonanej przez rodzicielkę i nie odwołanej w odpowiednim czasie. Tak samo nie jest rodzicem osoba sprawująca opiekę.

Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy (odpowiedzialności) rodzicielskiej. Najogólniej można powiedzieć, że władza (odpowiedzialność) rodzicielska to zespół obowiązków i praw rodziców względem małoletniego dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenia jego interesów.

Władza rodzicielska powstaje ex lege z chwilą urodzenia się dziecka i trwa aż do pełnoletności dziecka tj. do ukończenia przez nie 18 roku życia (z pewnymi wyjątkami). Obowiązkiem osoby sprawującej władzę rodzicielską jest opiekowanie się dzieckiem, jego wychowywanie, troska o fizyczny i duchowy rozwój dziecka, kształcenie, a także reprezentowanie oraz zarząd majątkiem dziecka.

Dzieci podlegają władzy rodzicielskiej i to przede wszystkim rodzice decydu­ją o ich wychowaniu czy światopoglądzie. Rodzice mogą mieć bardzo różne koncepcje, jak wychowywać swoje dziecko i państwo nie może w to ingero­wać, chyba, że rodzice zaniedbują dziecko, albo nadużywają swojej władzy rodzicielskiej. Traktują o tym dokumenty dotyczące praw człowieka/dziecka w tym m.in.: Konwencja Europejska art.2 protokół dodatkowy: " (...) Wykonu­jąc swoje funkcje w dziedzinie wychowania i nauczania państwo uznaje prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi"; Międzynarodowy Pakt Praw Oby­watelskich i Politycznych art.18 ustA: "Państwa-Strony niniejszego Paktu zobowiązują się do poszanowania wolności rodziców lub, w odpowiednich przypadkach, opiekunów prawnych do zapewnienia nrym dzieciom wychowa­nia religijnego i moralnego zgodnie z własnymi przekonaniami". Konwencja o Prawach Dziecka art.5: " Państwa-Strony będą szanowały odpowiedzialność, prawo i obowiązek rodziców(...) do zapewnienia dziecku (. .. ) możliwości ukie­runkowania go i udzielania mu rad przy korzystaniu przez nie z praw przyzna­nych w niniejszej konwencji".; art.18;" 1. Państwa-Strony podejmą wszelkie możliwe starania dla pełnego uznania zasady, że oboje rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka (. . .). Jak najlepsze zabez­pieczenie interesów dziecka ma być przedmiotem ich największej troski. 2. W celu zagwarantowania i popierania praw zawartych w niniejszej kon­wencji Państwa-Strony będą okazywały odpowiednią pomoc rodzicom oraz opiekunom prawnym w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowaniem dzieci oraz zapewnią rozwój instytucji, zakładów i usług w zakresie opieki nad dziećmi".

Zgodnie z art. 48 Konstytucji RP: "Rodzice mająprawo do wychowania dzie­ci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie pra­womocnego orzeczenia sądu".

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, niezależnie od tego czy są małżeństwem, czy razem mieszkają itp.

Jedynie w wypadku, gdy ojcostwo dziecka zostało ustalone przez sąd, władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy, gdy przyzna mu ją sąd w wyroku ustalającym ojcostwo. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, lub został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub zawieszono wobec niego władzę rodzicielską wtedy władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. Jeżeli ojcostwo dziecka nie zostało ustalone władza rodzicielska przysługuje wyłącznie matce.

W wypadku rozwodu rodziców lub separacji kwestia władzy rodzicielskiej jest , przedmiotem rozstrzygnięcia sądu ..

Istniej ą również alternatywne środki rozwiązywania konfliktów, poza drogą sądową, dostępne w sytuacjach, gdy nie jest możliwe porozumienie pomiędzy rodzicami w kwestii odpowiedzialności rodzicielskiej. Jest możliwa mediacja, ale przeprowadza ją sąd opiekuńczy, sąd ten może skierować rodziców na terapię rodzinną, prowadzoną przez różne organizacje społeczne, pozarządowe itp. Istnieje przepis, który mówi, iż o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie. W braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Nie ma wyliczonych spraw, uznanych za istotne. Z orzecznictwa wynika, że do istotnych spraw dziecka należy zaliczyć: miejsce

zamieszkania dziecka, wybór szkoły, wybór imienia i nazwiska, decyzje o leczeniu, wyjazd za granicę.

Sprawa o alimenty nie jest sprawa opiekuńczą .. Oczywiście, jeżeli jedno z rodziców nie łoży na utrzymanie dziecka drugie z rodziców ma prawo wystąpić do sądu o zasądzenie alimentów.

Wspólnie sprawować opiekę nad dzieckiem mogąjedynie rodzice wspólnie zamieszkujący. W wypadku, gdy rodzice nie mieszkająrazem prawo do sprawowania opieki powierza się jednemu z nich. Drugi z rodziców zachowuje prawo do nieskrępowanych kontaktów z dzieckiem, a także pełnię władzy rodzicielskiej. Należy odróżnić pojęcie sprawowania opieki od wykonywania władzy rodzicielskiej.

Sprawy z zakresu władzy rodzicielskiej należą do właściwości sądów rejonowych wydziałów spraw rodzinnych i nieletnich (sąd opiekuńczy), właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Polska jest stroną Europejskiej Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzonej w Luksemburgu dnia 20 maja 1980r.

Należy zatem złożyć w sądzie stosowny wniosek. Po przystąpieniu przez Polskę do Unii Europejskiej zastosowanie mieć będą w tym Zakresie przepisy prawa wspólnotowego.

PRAWA I OBOWIĄZKI RODZICÓW W EUROPIE

1. Rodzice mają prawo do wychowywania swoich dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy, narodowości, wyznania, płci oraz pozycji ekonomicznej.

Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w duchu odpowiedzialności za siebie i za cały ludzki świat.

2. Rodzice mają prawo do uznania ich prymatu jako "pierwszych nauczycieli" swoich dzieci.

Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w sposób odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich.

3. Rodzice mają prawo do pełnego dostępu do formalnego systemu edukacji dla swoich dzieci z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości i osiągnięć.

Rodzice mają obowiązek zaangażowania się jako partnerzy w nauczaniu ich dzieci w szkole.

4. Rodzice mają prawo dostępu do wszelkich informacji o instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich dzieci.

Rodzice mają obowiązek przekazywania wszelkich informacji szkołom, do których uczęszczają ich dzieci, informacji dotyczących możliwości osiągnięcia wspólnych,( tj. domu i szkoły) celów edukacyjnych.

5. Rodzice mają prawo wyboru takiej drogi edukacji dla swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i wartościom uznawanym za najważniejsze dla rozwoju ich dzieci.

Rodzice mają obowiązek dokonania świadomego wyboru drogi edukacyjnej, jaką ich dzieci powinny zmierzać.

6. Rodzice mają prawo domagania się od formalnego systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły wiedzę duchową i kulturową.

Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w poszanowaniu i akceptowaniu innych ludzi i ich przekonań.

7. Rodzice mają prawo wpływać na politykę oświatową realizowaną w szkołach ich dzieci.

Rodzice mają obowiązek osobiście włączać się w życie szkół ich dzieci i stanowić istotną część społeczności lokalnej.

8. Rodzice i ich stowarzyszenia mają prawo wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z władzami odpowiedzialnymi za edukację na wszystkich poziomach ich struktur. Rodzice mają obowiązek tworzyć demokratyczne, reprezentatywne organizacje na wszystkich poziomach. Organizacje te będą reprezentowały rodziców i ich interesy.

9. Rodzice mają prawo do pomocy materialnej ze strony władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery finansowe, które mogłyby utrudnić dostęp ich dzieci do edukacji. Rodzice mąją obowiązek poświęcać swój czas i uwagę swoim dzieciom i ich szkołom, tak aby wzmocnić ich wysiłki skierowane na osiągnięcie określonych celów nauczania.

10. Rodzice mają prawo żądać od odpowiedzialnych władz publicznych wysokiej jakości usługi edukacyjnej.

Rodzice mają obowiązek poznać siebie nawzajem, współpracować ze sobą i doskonalić swoje umiejętności "pierwszych nauczycieli" i partnerów w kontakcie: szkoła - dom.

PRAWA I OBOWIĄZKI RODZICÓW W KONTAKTACH ZE SZKOŁĄ

Rodzice są pierwszymi wychowawcami swoich dzieci, które z ufnością oddają szkole.
Rodzice i nauczyciele mają wspólny cel: tworzenie warunków dla jak najlepszego rozwoju uczniów. Jest to możliwe dzięki współpracy szkoły i rodziców. Tylko współpraca jest warunkiem i drogą do sukcesu uczniów.

I Kontakty ze szkołą:
1. Rodzice mają prawo do:
- Rzetelnej informacji o postępach w nauce, sukcesach i problemach swoich dzieci,
- Wypowiadania się i wyrażania uwag o pracy szkoły i jej jakości,
- Zapoznania z podstawowymi dokumentami szkoły:
*Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania,
*Programem Wychowawczym,
*Statutem szkoły,
2. Rodzice mają obowiązek:
- Usprawiedliwiania nieobecności ucznia na zajęciach,
- Telefonicznego lub osobistego zwalniania z zajęć,
- Uczestnictwa w spotkaniach z wychowawcami klas wg ustalonego harmonogramu,
- Przybycia do szkoły na prośbę wychowawcy, pedagoga lub dyrektora szkoły,
- Zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia lekcyjne,
- Zapewnienia warunków do przygotowania się ucznia do zajęć,
- Ponoszenia kosztów napraw zniszczonego przez ucznia wyposażenia szkoły.

II Klasyfikacje śródroczne i końcowe.
1. Rodzice mają prawo do: - Powiadomienia przez wychowawcę klasy o grożących uczniowi ocenach niedostatecznych z przedmiotów edukacyjnych na miesiąc przed klasyfikacją śródroczną i końcową,
- Uzyskania pisemnego wykazu ocen z klasyfikacji śródrocznej i końcowej przed zakończeniem semestru,
- Złożenia podania do dyrekcji szkoły o wyznaczenie egzaminu poprawkowego dla ucznia, który otrzymał oceny niedostateczne (klasyfikacja końcowa roczna) na podstawie obowiązujących przepisów,
- Złożenia podania do dyrekcji szkoły o wyznaczenie egzaminu klasyfikacyjnego dla ucznia, który nie został sklasyfikowany ( na podstawie obowiązujących przepisów),
- Złożenia pisemnej prośby do dyrektora szkoły o dodatkowe sprawdzenie wiedzy i umiejętności w formie egzaminu sprawdzającego (na podstawie WSO),
- Złożenia podania do dyrekcji o ponowne rozpatrzenie oceny z zachowania
( na podstawie WSO),

2. Rodzice mają obowiązek:
- Wychowywać dzieci w duchu odpowiedzialności za siebie,
- Zaangażowania jako partnerzy w nauczanie ich dzieci w szkole w celu ustalenia sposobu pomocy i wsparcia dla ucznia.


III Nauczanie, wychowanie i opieka nad uczniem.
1. Rodzice mają prawo do:
- Podjęcia decyzji o udziale dziecka w zajęciach wychowania do życia w rodzinie,
- Podjęcia decyzji o udziale dziecka w zajęciach religii,
- Poradnictwa pedagoga i wychowawcy,
- Złożenia podania o przyznanie zapomogi bezpłatnych podręczników, bezpłatnego dożywiania ( w miarę posiadanych środków),
- Zapoznania ze standardami wymagań egzaminacyjnych,
- Decydowania o udziale dziecka w zajęciach pozalekcyjnych i zawodach sportowych.

2. Rodzice mają obowiązek:
- Troski o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowanie go do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.


IV Udział w zarządzaniu szkołą:

1. Rodzice mają prawo do:
- Udziału w życiu szkoły ( imprezy klasowe, szkolne, wycieczki, zabawy szkolne itp.)
- Opiniowanie pracy nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy ( na pisemną prośbę dyrektora, zgodnie z obowiązującymi przepisami),
- Udziału w pracach trójek klasowych i Rady Rodziców ( zgodnie z Regulaminem Rady Rodziców) oraz Rady Szkoły, jeśli taki organ został powołany,
- Gromadzenia funduszu z dobrowolnych składek rodziców ( wydatkowanych wg ustalonych w regulaminie zasad).

2. Rodzice mają obowiązek:
- Osobiście włączyć się w życie szkoły, do której uczęszcza dziecko i stanowić istotną część społeczności lokalnej,
- Zaangażowania się jako partnerzy w nauczaniu dzieci w szkole.

Rodzice mają prawo i pierwszeństwo do wychowywania swoich dzieci. Zobowiązania w zakresie spraw dotyczących rodziców zostały wyrażone w aktach prawnych Rzeczpospolitej Polskiej oraz dokumentach międzynarodowych. Stanowią one podstawę do współpracy rodziców i nauczycieli w trosce o wspólne dobro, jakim jest edukacja młodzieży - najlepsza gwarancja przyszłości Rzeczpospolitej.