Rozdział 3 str. 162-194

I PRZYCZYNY PSYCHOSPOŁECZNE

Wczesne doświadczenia – pozytywne- pomagają mierzyć się z wyzwaniami

- negatywne- zwiększają podatność na zaburzenia

Zwykle przyczyny podatności na zaburzenia występują w interakcjach

1. Nasze widzenie świata i siebie

Schematy jako ukryte założenia na temat świata i siebie, Które wynikają z doświadczenia, mają wpływ na przetwarzanie informacji np. percepcja, wypełnianie luk w niepełnych informacjach, interpretacja zdarzeń. Schematy umożliwiają zaangażowanie się w działanie poprzez sterowanie przetwarzaniem inf.

Asymilacja- dostosowanie inf. do schematu; stąd zniekształcenia percepcji rzeczywistości

Akomodacja- dostosowanie schematu do napływającej inf. – proces trudny, szczególnie gdy dotyczy ważnych schematów. Może powodować poczucie zagrożenia. Podstawa terapii pozn. i pozn.-behaw.

Schematy na temat innych: ról społ., wydarzeń

Schematy Ja: kim jestem, moje wartości, poczucie tożsamości

1. Zmienność schematów a rozwój osobisty

Wczesne dośw. > tworzenie struktur poznawczych > sukces w działaniu i zdobywania dalszych dośw. > dalszy rozw. Struktur pozn.

Brak odpowiednio ukształtowanych reguł, zasad organizacji poznawczej powoduje trudności w rozw. problemów i uczeniu się

2. Przewidywalność i możliwość kontroli

Dośw. w dzieciństwie zdarzeń nieprzewidywalnych i niekontrolowanych > rozw. schematów > oczekiwanie takich zdarzeń w przyszłości i ocena aktualnych zdarzeń jako niekontr. > wysoki poziom lęku, małe poczucie bezpieczeństwa, zagrożenie zaburzeniami

Niektóre niekontr. przerażające dośw. uniemożliwiają rozwój spójnego schematu Ja np. dysocjacyjne zaburzenie osobowości na skutek wykorzystania seksualnego w dzieciństwie

2. Wczesna deprywacja lub uraz

Pozbawienie dziecka potrzebnych warunków rozwoju, od pożywienia po uwagę i miłość.

Różne podejścia: -fiksacja na oralnej fazie rozw. Freud

-brak podstawowego zaufania Erikson

-zatrzymanie zdolności do wymiany czułości i bliskości Sullivan

-opóźnienie zdobycie umiejętności na skutek braku wsparcia Skinder

-tworzenie zaburzonych schematów Ja i świata Beck

1. Instytucjonalizacja (domy dziecka itp.)

Deprywacja emocjonalna, społeczna, intelektualna.

Instytucjonalizacja we wczesnym dzieciństwie i niemowlęctwie bardziej szkodliwa niż w późniejszym dzieciństwie

Czynniki ochronne dzieci przebywających w instytucjach (zapewniają wyższe poczucie własnej wartości i skuteczności):

- zabranie dziecka do harmonijnej rodziny

- pozytywne dośw. szkolne np. sukcesy akademickie, sportowe, przyjaźń

-udane małżeństwo w dorosłości

2. Deprywacja i wykorzystywanie w domu

Zaniedbanie: fizyczne, pozbawienie miłości i uwagi, zainteresowania, brak szacunku dla uczuć i praw dziecka. Maltretowanie, wykorzystywanie

Odrzucanie bierne lub aktywne, w sposób jawnie lub skrycie okrutny

Skutki deprywacji i odrzucenia:

-W niemowlęctwie zaniedbywanie może mieć poważniejsze skutki niż wykorzystywanie

-zespół porażki rozwoju – poważne zaburzenie rozw., może osłabić zdrowie dziecka a nawet zagrozić jego życiu, występują problemy z zachowaniem, opóźnienie rozw., nawet depresja, problemy z jedzeniem; szczególnie w biednych rodzinach, niska waga urodzeniowa.

Skutki maltretownia i nadużyć:

-zbytnia agresywność werbalna i fizyczna

-trudności w rozw. lingwistycznym

-trudności w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym

-depresja, lęki i zaburzenia osobowości (także w dorosłości)

-gorsze kontakty z rówieśnikami, ryzyko odrzucenia i unikania

-nietypowe wzorce przywiązania, zdezorganizowane i zniekształcone; chaotyczne, dziwaczne zach. wobec opiekuna. Wzorce mogą zostać przeniesione na relacje w życiu dorosłym (Bowlby), unikanie kontaktów i niemożność zdobycia pozytywnych dośw. w bliskim związku. Przypisywanie innym wrogich intencji skąd płynie agresja.

-odrzucanie lub maltretowanie własnych dzieci (30%)

-samookaleczanie i zach. samobójcze

-niższy i.i. (iloraz inteligencji) oraz słabsze umiejętności czytania

- zaburzenia fizjologiczne

Czynniki ochronne:

-zmiana środowiska na zdrowe

-dobra relacja w dzieciństwie z osobą dorosłą

-wyższy i.i.

-pozytywne dośw. w szkole

-atrakcyjność fizyczna

3. Inne urazy dziecięce

Uraz psychiczny- nieprzyjemne dośw. o szkodliwych skutkach psychologicznych, mogą powodować reakcje lęku, stresu na jakiś bodziec w dorosłości.

4. Separacja od rodziców przez pewien okres lub na zawsze

W okresie 2-5 lat ma skutki

Krótkoterminowe(ostre): głęboka rozpacz, separowanie się od rodziców po ponownym spotkaniu, może powstać unikowy styl przywiązania

Długoterminowe: wzmożona podatność na czynniki stresowe w dorosłości, ryzyko depresji

Czynnik ochronny: bezpieczna relacja z przynajmniej 1 dorosłym (np. drugi rodzic)

3. Nieadekwatne style rodzicielskie

Relacja dwustronna rodzic-dziecko jako źródło behawioralnych tendencji nabywanych przez dziecko np. dziecko „trudne” wywołuje irytacje i krytycyzm opiekunów, co wpływa zwrotnie na dziecko

1. Psychopatologia rodziców

Rodzice z różnymi formami psychopatologii wychowują dzieci z wyższym ryzykiem trudności rozwojowych

-uwarunkowania genetyczne

-trudności spełniania obowiązków rodzicielskich np. matki cierpiące na depresje(obojętność, trudność z wdrażaniem dziecka do dyscypliny). Takie dzieci są bardziej nieszczęśliwe, pełne napięć, ryzyko niesatysfakcjonujących relacji społ. Dzieci alkoholików częściej wagarują, nadużywają subst. chemicznych, wcześniej kończą szkołę, wyższy poziom lęku, depresja, niższe poczucie własnej wartości. Dzieci ojców alkoholików: zaburzenia zach., przestępczość, zespół zaburzeń uwagi

Czynniki ochronne: dobra relacja z jednym z rodziców, zdolności intelektualne, zdolnośc do proszenia innych o pomoc

2. 4 Style rodzicielskie: ciepło X kontrola

Dyscyplina- stworzenie odpowiedniej struktury i przewodnictwo, wyznaczenia granic; umożliwia zdrowy rozwój zgodny z dojrzałością dziecka, dziecko zdobywa poczucie kontroli i potrafi dokonywać wyborów

-rodzicielstwo autorytatywne- styl najlepszy; okazywanie ciepła i wytyczanie granic swobody. Dzieci są pełne energii, przyjazne, rozw. kompetencji w kontaktach z innymi i środowiskiem, pozytywne skutki dla dalszego rozwoju

-rodzicielstwo autorytarne- nie okazywanie ciepła i duża kontrola; Dzieci są konfliktowe, podenerwowane, zmienne w nastrojach, słabsze wyniki w rozwoju, szczególnie chłopcy-gorzej funkcjonują posł. i poznawczo. Jeśli dyscyplinowanie więże się z karami fizycznymi dzieci Zach. się bardziej agresywnie.

- rodzicielstwo przyzwalająco-pobłażające- okazywanie ciepła i brak kontroli; Dzieci rozpieszczone, samolubne, nieroważne, roszczeniowe podejście do świata, antyspołeczne, agresywne, chętnie wchodzą w relacje interpers. aby wykorzystywać ludzi, zdezorientowane w obliczu trudności

-rodzicielstwo zaniedbująco-obojętne-nie okazywanie ciepła i brak kontroli, brak zaangażowania; zakłocenie więzi w okresie dzieciństwa, zmienność nastrojów, niska samoocena, problemy z Zach. w późniejszym dzieciństwie, w relacjach z rówieśnikami, w szkole.

Jeśli dzieci są z grupy ryzyka (np.okolica z wysoką przestępczością, niski status socjoekonomiczny i wykształcenie) dyscyplinowanie stanowi czynnik ochronny (wyższe wyniki w badaniu funkconownaia pozn.)

3. Nieadekwatna, irracjonalna i gniewna komunikacja

Zniechęca dziecko do zadawania pytań, nie zdobywa ono potrzebnych inf.

-rodzice zbyt zajęci

-nie biorą pod uwagę punktu widzenia dziecka(konflikt pokoleń)

-rodzic zakłóca, odrzuca, ignoruje zamierzoną intencję dziecka

-dziecko uczestniczy w konfliktach dirisłych > emocjonalne problemy, zestresowanie, przerażenie gniewem rodziców

4. Małżeńska niezgoda i rozwód

1. Małżeńska niezgoda

Frustracja, brak satysfakcji, rozczarowanie, krytyka, zrzędzenie są szkodliwe dla dorosłych i dzieci

Czynniki ochronne: wsparcie rówieśników, jedno z rodziców ciepłe, chwalące, aprobujące, nie odrzucające.

Skutki: zaniedbanie, skutki życie z rodzicem cierpiącym na zaburzenia psych., autorytarne lub zaniedbująco-obojętne rodzicielstwo, nadużycia, psychologicznie szkodliwe otoczenie, w dorosłości trudności z nawiązaniem i utrzymaniem bliskich związków.

2. Rodzimy niepełne

Skutki rozwodu dla rodziców-problemy psychiczne, chprpby somatyczne, śmierci, samobójstwa, nawet zabójstwa

Skutki rozwodu dla dzieci- zależne od społecznej aprobaty dla rozwodu

Z jednej strony powoduje poczucie braku bezpieczeństwa, odrzucenia, konflikt lojalności, co Może prowadzić do problemów z przystosowaniem. Częstsza przestępczość wśród nastolatków z rozbitych rodzin.

Skutki odległe w czasie-słabsze osiągnięcia w nauce, niższe dochody, mniejsza satysfakcja z życia, większe prawdopodobieństwo korzystania z opieki społeczne, posiadania nieślubnych dzieci, rozpadu własnego małżeństwa

Z drugiej strony większość dzieci dobrze się przystosowuje po rozwodzie (większa akceptacje społ. rozwodu w ostatnich latach). Skutki rozwodu mogą być lepsze niż pozostawanie w skłóconej rodzinie.

Ponowne małżeństwo rodzica. Brak różnic w rozwoju, okres przystosowania do nowego małżonka może być dłuższy miż przystosowania do rozwodu.

Dzieci (szczególnie b. małe) żyjące z przybranym rodzicem bardziej narażone na nadużycia fizyczne, śmierć.

5. Zaburzone relacje z rówieśnikami

Nabierają znaczenie w okresie przedszkolnym (rozwój empatii, poznawanie reguł społ.),korzyści płynące ze zdrowych kontaktów z rówieśnikami są ogromne, działają jak czynniki ochronne (patrz wyżej).

1. Źródła popularności a odrzucenie

Przyczyny popularności: przyjazne nastawienie i wychodzenie naprzeciw rówieśnikom, atrakcyjność fizyczna, inteligencja itp. Pozycja dziecka w grupie jest raczej stała(samospełniające się proroctwo, inne dzieci przypisują „wyrzutkom” pewne cechy wewn. odpowiedzialne za nieprzystosowawcze zach. , mają wobec nich pewne oczekiwania)

Dzieci odrzucane:

-agresywne, roszczeniowe (ok. 50%) dezorganizują działanie grupy, zwracają na siebie uwagę, często są obiektem agresji, skłonne do obrażania się, przypisywania innym wrogich intencji (samospełniające się proroctwo), bardziej skłonne do karania niż nagradzania.

skutki długoterminowe- wcześniejsze zakończenie edukacji, ryzyko przestępczości, kantakty z innymi „wyrzutkami”,

-wycofujące się, nazbyt uległe i nieasertywne- często narzucają same sobie izolację, pozbawiają się możliwości uczenia się i zdobywania dośw. w interakcjach z innymi

skutki długoterminowe-niskie poczucie własnej wartości i pewność siebie, samotność, depresja

kłopoty z rówieśnikami mogą być pierwszym sygnałem ujawniania się genetycznych predyspozycji

II PERSPEKTYWA SPOŁECZNO-KULTUROWA

Indywidualny rozwój jako odzwierciedlenie wpływu większej społeczności i małych grup (np.rodzina). Badania związku między warunkami społeczno-kulturowymi a specyficznymi zaburzeniami psychicznymi.

A)Wpływ czynników społeczno-kulturowych w różnych kulturach

Brak możliwości przeprowadzenia kontrolowanych eksperymentów nad wpływem np. ubóstwa, dyskryminacji, analfabetyzmu.

Badania międzykulturowe: wiele zaburzeń ma charakter uniwersalny, pojawia się w większości kultur, występują pewne różnice w objawach, podatności na pewne zaburzenia

1. Wpływ czynników społeczno-kulturowych na rozwój zaburzeń i ich doświadczanie

Wpływają na rodzaj zaburzenia, formy, jakie przyjmuje i przebieg np. więcej objawów fizycznych u pacjentów ze schizofrenią paranoidalną Włoszech; radzenie sobie ze stresem w społeczeństwach Zachodu (często depresja) i w Chinach (zmęczenie, osłabienie); objawy depresji u ludzi Zachodu (poczucie winy), których nie ma winnych społecznościach.

2. Kultura oraz nadmierna i niedostateczna kontrola zachowań

Dzieci z kultur nietolerancyjnych wobec niedostatecznej kontroli mają więcej problemów z nadmierną kontrolą niż dzieci z kultur bardziej tolerancyjnych (np. badanie dzieci tajskich i amerykańskich, jamajskich i amerykańskich).

3. Potrzeba dalszych studiów międzykulturowych

B)wpływy społeczno-kulturowe w naszym społeczeństwie

III CZYNNIKI SPOŁECZNO-KULTUROWE

Ludzie przyswajają sobie wzorce kulturowe w różnym stopniu, w zależności o d temperamentu, uczenia się poprzez warunkowanie

Czynniki, które mogą prowadzić do zaburzeń np. niska pozycja społeczno-ekonomiczna, role społeczne, zmiany społeczne, niepewność

1. Środowisko społeczno-kulturowe

Grupa społ. pielęgnuje i przekazuje swoim członkom wzorce kulturowe, co upodabnia ich do siebie. Im bardziej rygorystyczna i jednolita edukacja, tym podobniejsi są do siebie członkowie grupy. Natomiast społ. Zachodu są bardziej różnicowane, dopuszcza się wiele różnych przekonań i wartości. Podgrupy pielęgnują normy głównie poprzez role społeczne, które uczą przyjmować np. role męskie i kobiece mają duży wpływ na kształtowanie osobowości, pomimo że obecnie w naszej kulturze bardziej pożądany jest typ androgyniczny(połączenie cech męskich i kobiecych).

Może dojść do zatrzymania naturalnego rozwoju osobowości, jeśli role, które przyjmuje osoba są w konflikcie, niewygodne, gdy osoba nie może zdobyć satysfakcjonującej pozycji w grupie. Przyjęcie zadań związanych z rolą ma znaczenie dla zdrowia psychicznego; niewystarczająca „męskość” wiąże się z dysfunkcyjnym zach., podatnością na zaburzenia u obu płci (niska samoocena, wyuczona bezradność). Stąd depresje i lęki częściej wyst. u kobiet.

2. Patogenne wpływy społeczne

1. Niski status społ.-ekonom. i bezrobocie

Im niższy status tym częstsze zaburzenia zachowania: antyspoł. zab. osobowości 3 razy częściej, depresja o 50% częściej,

Przyczyny:

-osoby z zaburzeniami trafiają do niższych grup społ. i nie są w stanie odzyskać uprzedniej pozycji, ich dzieci wychowują się w biedniejszym środowisku

-przyczyny biologiczne- większe ryzyko prenatalnych komplikacji, niskiej wagi urodzeniowej w biednym środowisku

-osoby ubogie mają małe szanse na uzyskanie odpowiedniej pomocy psychologicznej, gdy zaczynają się ich problemy psych.

-ubożsi są narażeni na większe stresy niż osoby średnio lub bardzo zamożne, mniej zasobów aby sobie poradzić z problemami

Dzieci z uboższych grup mają więcej problemów niż ich bogatsi rówieśnicy:

-związek biedy z i.i. (do 5 r.ż.) może być spowodowany słabszym zdrowiem, niską wagą urodzeniową, ryzykiem prenatalnego narażenia na narkotyki, zatruciem ołowiem, uboższą stymulacją poznawczą

-częstsze zach. Agresywne w szkole

Czynnik ochronny :wysoki i.i., przystosowawcze funkcjonowanie szkole, domu, w grupie rówieśników.

Bezrobocie ma negatywne skutki dla samej osoby, jej małżonka/i, dzieci:

-wzmożona podatność na zach. zaburzone

-chroniczny niepokój

-obniżenie poczucia własnej wartości, problemy emocjonalne

-demoralizacja

-depresja

-problemy małżeńskie

-zab. somatyczne

-przemoc w rodzinie

-depresja, wyższy poziom lęku i wrogość żon bezrobotnych mężczyzn

-dzieci: nadużycia, problemy psychiczne, przestępczość

-bezrobotne matki są bardziej karzące

2. Zaburzenia wynikające z roli społecznej

Np. żołnieże > poczucie winy z powodu zabijania, problemy emocjonalne w wyniku strasznych przeżyć na polu walki

3. Uprzedzenia i dyskryminacja rasowa, płciowa i kulturowa

Powodują ograniczenia w dostępie do edukacji, miejsc pracy, konflikty itp.

U osób dyskryminowanych wyst. częściej pewne zaburzenia.

Dyskryminacja kobiet > problemy emocjonalne, depresja, zab. lękowe wynikające ze stereotypu kobiety uległej, zależnej

> obecne zmiany ról kobiecych, duże wobec nich wymagania (dom, dzieci praca) powodują większy stres kobiet

jednocześnie praca poza domem jest czynnikiem ochronnym dla kobiet

4. Zmiany społeczne i niepewność

Stres życia we współczesnym świecie: szybkie zmiany w różnych aspektach życia, nowe wymagania, presja czasu, nowe problemy cywilizacyjne, zanieczyszczenie środowiska, wyczerpywanie zasobów naturalnych, przestępczość, narkotyki...

IV PROBLEMY NIEROZWIĄZANE

1. Systemy teoretyczne a przyczyny zaburzeń

1. Korzyści płynące z posiadania określonego poglądu na naturę i leczenie zaburzeń:

-konsekwentne ukierunkowanie praktyki terapeutycznej i badań naukowych

wady – wyłączenie odmiennych podejść, pomijanie innych, równie ważnych i użytecznych punktów widzenia

Żadna z teorii nie obejmuje wszystkich zaburzeń, są 2 gło\ówne kierunki:

-poszerzanie i modyfikacja dotychczasowych założeń i zakresu teorii

-konserwatyzm

2. Podejście eklektyczne

Czerpanie z różnych teorii, orientacji, wybór w zależności od problemu najlepszej teorii

Podejście skuteczne w praktyce ale niekonsekwentne i niespójne teoretycznie

3. Unifikujące podejście biopsychospołeczne

Uznanie wpływów biologicznych, psychospołecznych i społeczno-kulturowych na rozwój zburzeń; każda osoba ma niepowtażalną, indywidualną kombinację przyczyn zaburzenia, chociaż objawy są podobne. Podejście prowadzi do zrozumienia, przewidywanie raczej trudne.

Rozdział 6 str. 385-400

I SAMOBÓJSTWO

1. Obraz kliniczny i przyczyny samobójstw

1. Kto usiłuje a kto popełnia samobójstwo

>dzieci i młodzież

>znane czynniki ryzyka samob. młodzieży

2. Inne czynniki psychospołeczne

3. Czynniki biologiczne

4. Czynniki społeczno-kulturowe

2. Ambiwalencja samobójcza

1. Informacje o zamiarze samobójstwa

2. Listy pożegnalne

3. Zapobieganie samobójstwom i interwencje

1. Interwencja kryzysowa

2. Szczególna troska o grupy wysokiego ryzyka i inne środki zaradcze

II PROBLEMY NIEROZWIĄZANE

1. Zaburzenia nastroju i samobójstwo

Czy osoba ma prawo do samobójstwa? Czy mamy prawo zapobiegać samobójstwu?

Problem dobrowolnej eutanazji, ambiwalencji samobójczej, depresji (zniekształcone postrzeganie rzeczywistości)

Większość ludzi podejmujących próbę samobójczą chce, aby im pomóc lub chciałaby żyć, gdyby problem, cierpienie ustąpiły.

Konsekwencje prawne pomocy w samobójstwie

Konmsekwencje prawne pomocy psychologicznej „na siłę” (przymusowa hospitalizacja czy zaniedbanie)