STOPY PROCENTOWE BANKU CENTRALNEGO

Bank centralny, będąc jedynym emitentem pieniądza, może kontrolować jego cenę, czyli stopę procentową. Stopy procentowe banku centralnego to nic innego jak cena, za jaką bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym, lub po jakiej sprzedaje papiery wartościowe. Wyróżniamy kilka rodzajów stóp banku centralnego – stopa depozytowa, lombardowa, redyskontowa, referencyjna – w zależności od typu operacji pomiędzy bankiem centralnym i bankami komercyjnymi. Nie muszą być one równe stopom procentowym, które kształtują się na rynku – bo też operacje pożyczania przez banki komercyjne pieniędzy z banku centralnego nie zawsze są normalnymi operacjami kredytowymi. Za ich pomocą bank centralny reguluje ilość pieniądza na rynku (czyli podaż pieniądza), a więc prowadzi politykę pieniężną. Są to więc instrumenty polityki gospodarczej. We współczesnej gospodarce tradycyjny mechanizm wpływu stóp procentowych banku centralnego na sytuację na rynku pieniężnym uległ pewnym modyfikacjom. Stopy te są przede wszystkim punktem odniesienia dla stóp procentowych kształtujących się na rynku pożyczek między bankami, a te z kolei są punktem odniesienia dla oprocentowania kredytów udzielanych przez banki osobom fizycznym i przedsiębiorstwom. Poprzez zmiany stóp procentowych bank centralny wpływa na to, jak wiele kredytów udzielają banki komercyjne. Jeśli bank centralny podnosi swoje stopy procentowe, rośnie także oprocentowanie kredytów na rynku i spada (lub wolniej wzrasta) podaż pieniądza. Obserwacja stóp procentowych banku centralnego oraz próba odgadnięcia ich ewentualnych zmian stanowi jedno z najważniejszych zadań analityków gospodarczych. W Polsce najważniejsze spośród stóp procentowych banku centralnego są stopy operacji na rynku pieniężnym, za pomocą których bank reguluje ilość pieniądza w gospodarce. W celu zmniejszenia ilości pieniądza NBP sprzedaje bony pieniężne bankom. Minimalna stopa procentowa takich bonów to stopa referencyjna ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej. Poza stopą referencyjną, bank centralny operuje również innymi stopami procentowymi. Stopa lombardowa stosowana jest wówczas, gdy bank centralny pożycza brakujące bankom komercyjnym środki pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Stopa redyskontowa stosowana jest wówczas, gdy bank centralny udziela pożyczek odkupując weksle, które były w posiadaniu banków komercyjnych. Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty są oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej (stopy depozytowej). Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej. Komentarz: Stopy procentowe banku centralnego zmieniają się zazwyczaj jednocześnie i w tę samą stronę. Jeśli w sytuacji na rynku i w polityce pieniężnej nie zachodzą duże zmiany, stopy mogą nawet przez dłuższy czas pozostawać niezmienione (tak było w Polsce np. w 2003 i 2006 roku).