Czynności wyjaśniające


JM.06 JS.04 - Czynności wyjaśniające


1. Podstawy prawne i faktyczne, pojęcie, cel, zadania i przedmiot czynności wyjaśniających.

2. Charakterystyka czynności wyjaśniających.

  1. faktyczne i formalne podjęcie czynności wyjaśniających

  2. zakres i czas trwania,

  3. organy uprawnione do ich prowadzenia,

  4. uczestnicy postępowania, ich prawa i obowiązki,

  5. rodzaje czynności dowodowych.

3. Czynności dowodowe.

  1. sporządzania notatki urzędowej,

  2. przyjęcie ustnego zawiadomienia o wykroczeniu,

  3. dokumentowanie czynności procesowych z osobowymi źródłami dowodowymi .



LITERATURA:

  1. Ustawa z dn.20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114 z późn. zm.).

  2. Ustawa z dn. 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. nr 106, poz. 1148 z późn. zm.).

  3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks postępowania karnego, (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn.zm.)

  4. Zarządzenie nr 1426 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców.

  5. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2002.

  6. Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach, Wrocław 2002.

  7. Marek A., Prawo wykroczeń, wyd. 3, Warszawa 2002.

  8. Pączek T., Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, SP Słupsk 2005.

KLUCZOWY PUNKT NAUCZANIA NR 1

PODSTAWY PRAWNE I FAKTYCZNE, POJĘCIE, CEL, ZADANIA I PRZEDMIOT CZYNNOŚCI WYJAŚNIAJĄCYCH.


  1. Pojęcie (przedmiot)

Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia to przedprocesowe (poprzedzające wszczęcie postępowania) czynności dowodowe i inne czynności nie mające takiego charakteru prowadzone przez uprawnione do tego organy w celu ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie, zebranie danych niezbędnych do sporządzenia takiego wniosku albo do jego uzupełnienia lub sprawdzenia faktów w nim podanych.


  1. Podstawa prawna i faktyczna

Podstawą prawną czynności wyjaśniających jest art. 54 i 55 k.p.w., który określa cel ich prowadzenia, zakres, czas trwania i reguluje sposób przeprowadzenia niektórych czynności dowodowych. Czynności wyjaśniające mają charakter obligatoryjny. Przeprowadzane są w miarę możności na miejscu popełnienia wykroczenia bezpośrednio po jego ujawnieniu. w sytuacjach kiedy jest to niezbędne. Można je przeprowadzić w sprawie o każde wykroczenie.


  1. Cel (zadania)

Celem czynności wyjaśniających jest:

Cele czynności wyjaśniających wiążą się ściśle z zasadą skargowości. Skargę stanowi wniosek o ukaranie (art. 57 kpw) Pierwsze dwa cele czynności wyjaśniających realizowane są przez Policję lub inny uprawniony organ w sytuacji ujawnienia wykroczenia lub uzyskania informacji o jego popełnieniu. Realizując pierwszy cel Policja lub inny uprawniony organ

przeprowadza czynności wyjaśniające, aby uzyskać odpowiedź na pytania:

Po wykonaniu niezbędnych czynności i uzyskaniu pozytywnych odpowiedzi na powyższe pytania następuje realizacja drugiego celu t j. zebrania danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie określonych w art. 57 § 2 i 3 k.p.w. Policjant prowadzący czynności wyjaśniające musi pamiętać o tych celach. Musi wykonać tyle czynności, aby uzyskać podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie i zebrać dane niezbędne do sporządzenia tego wniosku. Wykonanych czynności nie może być za dużo, ani za mało. Zadaniem czynności wyjaśniających nie jest wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, a jedynie uzyskanie podstaw skierowania wniosku o ukaranie do sądu. Czynności wyjaśniające nie mogą z punktu widzenia formalnego przerodzić się w postępowanie przygotowawcze. Policjant musi sam ocenić w którym momencie zebrał materiał wystarczający do realizacji celów czynności wyjaśniających. Trzeci i czwarty cel czynności wyjaśniających realizowany jest przez Policję na polecenie sądu, jeżeli wniosek o ukaranie złożył oskarżyciel posiłkowy, a niezbędne jest uzupełnienie lub sprawdzenie faktów podanych we wniosku o ukaranie (art. 55 § 1 k.p.w.). Uzupełnienie lub sprawdzenie faktów podanych we wniosku o ukaranie musi wymagać przeprowadzenia czynności dowodowych (art. 60 § 1 pkt 6 k.p.w.). Sąd w tej kwestii wydaje postanowienie, w którym określa rodzaj zleconych czynności i termin ich wykonania (art. 55 § 2 k.p.w.). Zlecone czynności muszą mieć charakter dowodowy (np. przesłuchanie, przeszukanie, okazanie, oględziny) i w miarę możliwości konkretnie wskazywać kogo lub czego te czynności dotyczą (np. kogo przesłuchać, kogo okazać, jaki przedmiot poddać oględzinom, gdzie dokonać przeszukania). Policja wykonuje tylko zlecone czynności przez sąd, chyba że zajdzie potrzeba przeprowadzenia czynności niepowtarzalnych albo znalezienia i zatrzymania przedmiotu (przeszukanie, odebranie rzeczy) - art. 55 § 2 k.p.w. Należy rozróżnić uzupełnienie lub sprawdzenie faktów podanych we wniosku o ukaranie od usunięcia braków (art. 59 § 1 k.p.w.), jeżeli wniosek nie odpowiada warunkom formalnym wskazanym w art. 57 § 2-4 k.p.w. W celu usunięcie braków formalnych występujących we wniosku o ukaranie nie przeprowadza się czynności wyjaśniających. Są to czynności, które nie mają charakteru dowodowego np. wskazanie miejsca zamieszkania obwinionego, określenie warunków materialnych rodzinnych obwinionego, sporządzenie poprawnej konkluzji, dołączenie materiału dowodowego.

Policjant prowadzący czynności wyjaśniające musi zawsze pamiętać w jakim celu prowadzi te czynności. Cele czynności wyjaśniających zostały skonstruowane w taki sposób, aby wskazać kierunek i zakres prowadzonych czynności.


KLUCZOWY PUNKT NAUCZANIA NR 2:


CHARAKTERYSTYKA CZYNNOŚCI WYJAŚNIAJĄCYCH.


  1. Faktyczne i formalne podjęcie czynności wyjaśniających

Art. 54 § 1 stwierdza, że c celu ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem

o ukaranie oraz zebrania danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie, Policja przeprowadza czynności wyjaśniające. Czynności te w miarę możności należy podjąć w miejscu popełnienia czynu bezpośrednio po jego ujawnieniu i zakończyć w ciągu miesiąca.

Faktyczną przyczyna podjęcia czynności wyjaśniających będzie podejrzenie popełnienia wykroczenia. Podejrzanie to musi być oparte na przesłankach, które przynajmniej w stopniu dostatecznym uprawdopodobniają popełnienie wykroczenia. Czynności wyjaśniające będą zawsze podejmowane, jeżeli sprawca wykroczenia będzie nieznany, gdyż niemożliwa jest inna reakcja na popełnione wykroczenie z uwagi na brak sprawcy w chwili ujawnienia czynu zabronionego. W przypadku gdy sprawca wykroczenia jest znany policjant stosując zasadę celowości i dyrektywy wymiaru kary określone w art. 33 k.w. podejmuje czynności wyjaśniające, jeżeli zdecyduje się na sporządzenie wniosku o ukaranie. Pamiętać musimy o zakazach karania mandatem karnym w sytuacjach określonych w k.p.w. Wtedy policjant ma jedynie do wyboru zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego lub sporządzenie wniosku o ukaranie co wiąże się z obligatoryjnym wykonaniem czynności wyjaśniających. Możliwe są sytuację, gdy czynności wyjaśniające będą podejmowane, ponieważ na miejscu zdarzenia policjant nie będzie w stanie odpowiednio zareagować na popełnione wykroczenie, z uwagi na brak danych, które pozwoliłyby mu na prawidłową reakcję. Nie wiadomo czy nie zachodzą okoliczności wyłączającą odpowiedzialność karną, czy nie zachodzą przesłanki ujemne prowadzenia postępowania o wykroczenie, nie wiadomo czy nie należałoby zastosować środków oddziaływania wychowawczego. Czynności wyjaśniające, o których mowa w § 1 art. 54, przeprowadza się z urzędu. Podejmuje się je w miarę możliwości w miejscu popełnienia wykroczenia bezpośrednio po jego ujawnieniu. Faktyczna przyczyną podjęcia czynności wyjaśniających przez Policję może być polecenie sądu w tym zakresie, jeżeli wniosek o ukaranie złożył oskarżyciel posiłkowy, a niezbędne jest uzupełnienie lub sprawdzenie faktów podanych we wniosku o ukaranie (art. 55 § 1 k.p.w.). Uzupełnienie lub sprawdzenie faktów podanych we wniosku o ukaranie musi wymagać przeprowadzenia czynności dowodowych (art. 60 § 1 pkt 6 k.p.w.). Sąd w tej kwestii wydaje postanowienie, w którym określa rodzaj zleconych czynności i termin ich wykonania (art. 55 § 2 k.p.w.). Zlecone czynności muszą mieć charakter dowodowy (np. przesłuchanie, przeszukanie, okazanie, oględziny) i w miarę możliwości konkretnie wskazywać kogo lub czego te czynności dotyczą (np. kogo przesłuchać, kogo okazać, jaki przedmiot poddać oględzinom, gdzie dokonać przeszukania). Policja wykonuje tylko zlecone czynności przez sąd, chyba że zajdzie potrzeba przeprowadzenia czynności niepowtarzalnych albo znalezienia i zatrzymania przedmiotu (przeszukanie, odebranie rzeczy) - art. 55 § 2 k.p.w.

Formalnym podjęciem czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia jest wykonana pierwsza czynność mająca charakter dowodowy np. przyjęcie protokołu ustnego zawiadomienia o wykroczeniu lub czynność nie mająca charakteru dowodowego, np. wylegitymowanie sprawcy wykroczenia. Intencją ustawodawcy było jak największe odformalizowanie czynności wyjaśniających, tak więc nie mają one formalnego wszczęcia.


  1. Zakres czynności wyjaśniających

Zakres czynności wyjaśniających jest określony w celach tych czynności, o którym mówi art. 54 k.p.w. Policjant ustalając, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie może i musi wykonać tyle czynności, aby zrealizować ten cel. Mogą to być różnego rodzaju czynności procesowe i pozaprocesowe, które są dopuszczone przez prawo. Przy realizacji drugiego celu - zebranie danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie. Policjant zbiera dane, które wymienia art. 57 k.p.w. Zakres czynności wyjaśniających jest ograniczony przy realizacji dwóch kolejnych celów - uzupełnienie faktów podanych we wniosku o ukaranie, sprawdzenie faktów podanych we wniosku o ukaranie. Zakres ten określa sąd w postanowieniu w którym określa rodzaj zleconych czynności i termin ich wykonania (art. 55 § 2 k.p.w..). Zlecone czynności muszą mieć charakter dowodowy (np. przesłuchanie, przeszukanie, okazanie, oględziny) i w miarę możliwości konkretnie wskazywać kogo lub czego te czynności dotyczą (np. kogo przesłuchać, kogo okazać, jaki przedmiot poddać oględzinom, gdzie dokonać przeszukania). Policja wykonuje tylko zlecone czynności przez sąd , chyba że zajdzie potrzeba przeprowadzenia czynności niepowtarzalnych albo znalezienia i zatrzymania przedmiotu (przeszukanie, odebranie rzeczy ) - art. 55 § 2 k.p.w.


  1. Czas trwania

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia wyraźnie określa czas trwania czynności wyjaśniających. Czynności te w miarę możności należy podjąć w miejscu popełnienia czynu bezpośrednio po jego ujawnieniu i zakończyć w ciągu miesiąca. Biorąc pod uwagę zasady obliczania terminu określone w art. 123 k.p.k. w zw. art. 38 k.p.w., termin czynności wyjaśniających liczony w dniach będzie uzależniony od tego w jakim miesiącu rozpoczęto czynności. Może on wynosić 30 dni (rozpoczęto czynności w miesiącu 30 dniowym), 31 dni (rozpoczęto czynności w miesiącu 31 dniowym) wreszcie może wynosić 28 dni (rozpoczęto czynności w lutym), chyba że koniec terminu przypadał by na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy. Jest to termin instrukcyjny, którego przekroczenie nie powoduje ujemnych skutków procesowych. Jednak należy pamiętać, że w przypadku prowadzenia czynności wyjaśniających w sprawie o wykroczenie, w której występuje ujawniony pokrzywdzony, może on samodzielnie złożyć wniosek o ukaranie, jeżeli w ciągu miesiąca nie otrzymał zawiadomienia o skierowaniu wniosku o ukaranie do sądu lub odstąpieniu od skierowania takiego wniosku (art. 27 § 2 k.p.w.). Terminu instrukcyjnego nie można samodzielnie przekraczać, gdyż może narazić to prowadzącego czynności wyjaśniające na odpowiedzialność dyscyplinarną. W uzasadnionych przypadkach (np. oczekiwanie na zapytanie o karalność, opinię biegłego) przekroczenie terminu jest możliwe za zgodą bezpośredniego przełożonego i zawiadomieniu o tym fakcie pokrzywdzonego – w myśl zasady do informacji prawnej.


  1. Organy uprawnione do prowadzenia czynności wyjaśniających

Organami uprawnionymi do prowadzenia czynności wyjaśniających są:

  1. Policja - w sprawach o wszystkie wykroczenia (art.54 § 1 k.p.w.)

  2. prokurator – w sprawach o wszystkie wykroczenia (art. 56 § 1 k.p.w.).

  3. Żandarmeria Wojskowa - w sprawach należących do właściwości sądów wojskowych (art.85 § 2 k.p.w.).

  4. inspektor pracy – w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonym w Kodeksie pracy, a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi (art. 56 § 2 k.p.w.)

  5. organy administracji rządowej i samorządowej, organy kontroli państwowej i kontroli samorządu terytorialnego, straż gminna (miejska) – w sprawach o wykroczenia ujawnione w zakresie swojego działania (art. 56 § 2 k.p.w.).

  6. inne organy, gdy ustawa tak stanowi (art. 56 § 2 k.p.w. i art. 2 § 3 Ustawy z dn. 24 sierpnia 2001 r. – Przepisy wprowadzające kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia – Dz. U. Nr 106, poz. 1149) – w sprawach o wykroczenia wymienionych w ustawach szczególnych. Na podstawie ustaw uprawnienia takie posiadają: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Inspekcja Ochrony Środowiska, Straż Graniczna, Państwowa Straż Rybacka, Służba Ochrony Kolei, Państwowa Straż Łowiecka, Dyrektor Parku Narodowego i upoważnieni przez niego funkcjonariusze Straży Parku.



  1. Uczestnicy czynności wyjaśniających i ich prawa i obowiązki,

Uczestnikiem czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia jest każdy podmiot, który bierze udział w tych czynnościach w charakterze określonym przez procesowe prawo wykroczeń. W czynnościach wyjaśniających nie występują strony procesowe. Uczestnikami czynności sprawdzających w sprawach o wykroczenia są:

    1. Organy procesowe.

    2. Pokrzywdzony.

    3. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia.

    4. Osoba , co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej

    5. wniosku o ukaranie

    6. Świadek.

    7. Biegły.

    8. Tłumacz.

    9. Specjalista.


  1. Organy procesowe

Organami procesowymi są podmioty uprawnione do prowadzenia czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia określone w art. 54 § 1, 56 § 1 i 2 i art. 85 § 2 k.p.w. Organy te zostały omówione w poprzednim punkcie.

  1. Pokrzywdzony

Pokrzywdzonym jest ten, którego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie (art. 25 § 1 k.pw.). Pokrzywdzonym może osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej. Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń, w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez wykroczenie lub jest zobowiązany do jej pokrycia (art. 49 § 3 k.pk. w zw. art. 25 § 3 k.p.w.) W przypadku, gdy pokrzywdzony nie jest osobą fizyczną czynności procesowe wykonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § 1 k.p.k. w zw. z art. 25 § 3 k.p.w.), np. dyrektor, kierownik, upoważniony radca prawny. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy. Przedstawicielami ustawowymi małoletniego są rodzice (art. 98 k.r.o. w zw. z art. 92 k.r.o). W przypadku gdyby rodzice nie mogli reprezentować małoletniego – kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r.o.). Przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego całkowicie jest opiekun (art. 13 § 2 k.c.), a ubezwłasnowolnionego częściowo – kurator (art. 16 § 2 k.c.). Pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego może również reprezentować opiekun faktyczny. Nie może być to jednak opieka chwilowa czy przypadkowa. Musi być to stała piecza, np. powierzenie przez sąd małoletniego osobie do czasu zakończenia postępowania opiekuńczego. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa jego mogą wykonywać osoby najbliższe (art. 25 § 2 k.p.w.). Uzyskanie statusu pokrzywdzonego wymaga, aby jego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie. Dobrem prawnym jest indywidualny przedmiot (interes) ochrony w konkretnym przepisie. W materialnym prawie wykroczeń istnieją jednak przepisy, gdzie z istoty wykroczenia wynika, że indywidualne dobro nie może być naruszone, np. art. 50 k.w. - nieopuszczenie zbiegowiska, art. 55 k.w. - kąpiel w miejscu zabronionym, art. 64 k.w. – nieoznaczenie nieruchomości. Z przykładowych wykroczeń wynika, że w przypadku ich popełnienia nikt nie może zostać pokrzywdzonym. Naruszonym dobrem prawnym nie musi być główny przedmiot ochrony ale również przedmiot uboczny. Ważne jest, aby został naruszony indywidualny interes pokrzywdzonego. Na przykład art. 86 k.w. chroni bezpieczeństwo w ruchu drogowym ale uzyska status pokrzywdzonego osoba, która w wyniku kolizji poniesie straty w mieniu czy odniesie obrażenia ciała skutkujące rozstrojem zdrowia na czas do 7 dni.. W wyniku, np. kradzieży pokrzywdzonym może być współwłaściciel (rzecz ma kilku właścicieli), właściciel i posiadacz zależny (użyczenie rzeczy, najem, dzierżawa). W sytuacji kradzieży pożytków z rzeczy dzierżawionej pokrzywdzonym będzie osoba, której pożytki miały przypaść (właściciel lub dzierżawca). Natomiast jeśli rzecz skradziona była przedmiotem dzierżenia, tj. władania za kogoś, pokrzywdzonym będzie wyłącznie właściciel rzeczy.


uprawnienia pokrzywdzonego

Pokrzywdzony w trakcie czynności wyjaśniających nie ma uprawnień strony. Może działać jako strona w postępowaniu przed sądem jako oskarżyciel posiłkowy obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego. Pouczenie pokrzywdzonego o prawie do działania jako oskarżyciela ubocznego (obok oskarżyciela publicznego ) spoczywa na oskarżycielu publicznym po przesłaniu wniosku o ukaranie do sądu (art. 26 k.p.w.). Od rozwiązań organizacyjnych jednostki Policji będzie zależało czy pouczenie prześle prowadzący czynności wyjaśniające czy policjant, który będzie występował w sądzie. Na prowadzącym czynności wyjaśniające będzie jednak spoczywał obowiązek pouczenia pokrzywdzonego o prawie samodzielnego wniesienia wniosku o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy w sprawach o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego (art. 27 § 1 k.p.w.) i w wypadkach opisanych w art. 27 k.p.w. – nie zawiadomienia pokrzywdzonego w ciągu miesiąca o wniesieniu wniosku o ukaranie albo zawiadomienie go o nie wniesieniu wniosku.


Pokrzywdzony może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie w trzech przypadkach: o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego; w sytuacji gdy w ciągu miesiąca (termin czynności wyjaśniających) od powiadomienia o wykroczeniu organu uprawnionego do występowaniu w charakterze oskarżyciela publicznego, np. Policji nie otrzyma zawiadomienia o wniesieniu przez ten organ wniosku o ukaranie do sądu; otrzyma zawiadomienie o niewniesieniu wniosku o ukaranie .


Pokrzywdzony, który jako oskarżyciel posiłkowy samodzielnie wniesie wniosek o ukaranie ma prawo odstąpić od popierania własnego wniosku o ukaranie. Odstąpienie takie jest jednoznaczne z cofnięciem żądania ścigania każdego z współuczestników w sprawie, którą obejmował wniosek (art. 6 § 4 k.p.w.).


Prawo to dotyczy wykroczeń ściganych na żądanie pokrzywdzonego. Żądanie może być złożone na piśmie albo zgłoszone ustnie do protokołu. Żądanie jest podmiotowo niepodzielne, tj. nie można żądać ścigania tylko niektórych współuczestników wykroczenia. Wyrażenie woli ścigania sprawcy wykroczenia obejmuje również współsprawców, podżegaczy, pomocników i innych osób, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej w żądaniu. Zasada ta nie dotyczy osób najbliższych (art. 6 § 2 k.p.w.)


Cofnięcie żądania może nastąpić do momenty rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie. W razie cofnięcia żądania ponowne jego złożenia jest niedopuszczalne. Niedopuszczalne jest cofnięcie żądania wobec niektórych tylko współdziałających w popełnieniu czynu, chyba że są to osoby najbliższe dla pokrzywdzonego.


Przepis mówi, że prawo to przysługuje stronom. Jak wiadomo w toku czynności wyjaśniających nie występują strony a jedynie uczestnicy. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 39 § 3 k.p.w., który stanowi, że o dopuszczeniu dowodu lub jego zabezpieczeniu poza rozprawą rozstrzyga organ prowadzący czynności wyjaśniające. Z przepisu tego pośrednio wynika, że pokrzywdzony w trakcie czynności wyjaśniających będzie miał prawo do składania wniosków dowodowych.


wyjaśniające (art. 56 § 4 k.p.w.).


obowiązki pokrzywdzonego


Większość wykroczeń gdzie przedmiotem jest zdrowie pokrzywdzonego ma charakter bezskutkowy. Dlatego też, o tym czy zdarzenie było wykroczeniem rozstrzygnie się po wykonaniu czynności w postępowaniu karnym, np. w postępowaniu w sprawie wypadku drogowego okaże się, że obrażenia ciała pokrzywdzonego skutkują rozstrojem zdrowia poniżej dni siedmiu. Możliwe są również sytuacje, gdzie wykluczenie obrażeń ciała pokrzywdzonego spowoduje wdrożenie postępowania w sprawie o wykroczenie.


  1. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia

Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia to osoba w, stosunku do której istnieją dowody uzasadniające podejrzenie, że popełniła wykroczenie lecz nie zebrano jeszcze dostatecznej ilości dowodów dających podstawę do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie i nie przesłuchano ją w trybie art. 54 § 6 k.p.w.. W procesowym prawie wykroczeń zastosowano analogię do procesowego prawa karnego i wprowadzono instytucję osoby podejrzanej. Osoba taka występuje we wczesnej fazie procesu w sprawach o wykroczenie. Umożliwienie wykonania określonych czynności dowodowych z taką osobą może zdecydować o uzyskaniu podstaw do skierowania wniosku o ukaranie, np. pobranie krwi, aby udowodnić popełnienie wykroczenia z art. 70 § 2 k.w. czy okazanie w celach rozpoznawczych, aby udowodnić wykroczenie z art. 119 § 1 k.w. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia zezwala na wykonanie z osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia czynności określonych w art. 74 § 3 i art. 308 § 1 k.p.k w zw. z art. 54 § 4 k.p.w. Wykonywanie czynności w trybie art. 308 § 1 k.p.k w zw. z art. 54 § 4 k.pw. w stosunku do osoby podejrzanej będzie miało miejsce wówczas, gdy będzie to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów wykroczenia przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem. W innych przypadkach będzie miał zastosowanie art. 74 § 3 k.pk. w zw. z art. 54 § 4 k.p.w. Na przykład pobranie krwi od nietrzeźwego pracownika podczas wykonywania obowiązków służbowych nastąpi na podstawie art. 308 § 1 k.pk. w zw. z art. 54 § 4 k.p.w ale pobranie krwi od osoby, która pozostawiła ślady krwi na miejscu zdarzenia i, które wcześniej zostały zabezpieczone może tylko nastąpić na podstawie art. 74 § 3 k.p.k. w zw. art. 54 § 4 k.p.w..


Uprawnienia osoby podejrzanej

Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia nie ma specjalnych uprawnień procesowych. Uprawnienia te wynikają z wykonywanych czynności procesowych z tą osobą, np. przeszukania, pobrania wydzielin organizmu, okazania itd.


Obowiązki osoby podejrzanej

Z obowiązku poddania się innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała wynika możliwość pobrania od osoby podejrzanej , np. odcisków dłoni, stóp, czerwieni wargowej, ucha, prób głosu itp


W dwóch przypadkach krew, włosy i wydzieliny organizmu można pobrać bez zgody osoby podejrzanej. Należy tylko pamiętać o podstawie prawnej tej czynności. Artykuł 308 § 1 k.p.k w zw. z art. 54 § 5 k.p.w. będzie miał zastosowanie w trakcie wykonywania czynności niecierpiących zwłoki art. 74 § 3 k.p.k w zw. z art. 54 § 5 k.p.w. w trakcie wykonywania dalszych czynności wyjaśniających.


Szczegółowe warunki i sposób poddawania osoby podejrzanej badaniom, a także wykonywania z jej udziałem czynności wymienionych w pkt. 1 – 4 określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 luty 2005 r w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej (Dz.U. nr 33, poz. 299). Przepisy rozporządzenia należy traktować odpowiednio tzn. przystosować je do procesowego prawa wykroczeń.



Osoba podejrzana musi podać taki adres przy pierwszym wysłuchaniu (rozpytaniu, rozmowie na temat popełnionego wykroczenia), w razie nieuczynienia tego, pismo wysłane pod ostatnio znanym adresem w kraju albo, jeżeli adresu tego nie ma, załączone do akt sprawy, uważa się za doręczone, o czym należy ją pouczyć.


Z przepisów kodeksu nie wynika jednoznacznie, że osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia jest obowiązana zgłaszać się na wezwania organu prowadzącego czynności wyjaśniające. W praktyce wezwanie osoby, nawet kilkukrotne, będzie niezbędne w celu przeprowadzenia czynności z tą osobą, aby uzyskać podstawy do wniesienia wniosku o ukaranie do sądu. Taką sytuację przewidział ustawodawca, nakazując osobie podejrzanej wskazanie adresu dla doręczeń w kraju (art. 38 § 2 k.p.w.). Jednak żaden przepis nie mówi, że osoba podejrzana ma obowiązek stawiennictwa przed organem procesowym. Do osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia nie ma zastosowania art. 75 § 1 k.p.k. w zw. z art. 20 § 3 k.p.w., gdyż dotyczy on tylko obwinionego. A obwiniony to osoba, przeciwko której złożono wniosek o ukaranie (art. 20 § 1 k.p.w.). Cóż zatem zrobić, aby wezwać osobę podejrzaną celem wykonania niezbędnych czynności? Można zastosować art. 117 § 1 k.p.k. i art. 129 § 1 k.p.k w zw. z art. 38 k.p.w. jako podstawę prawną takiego wezwania, ale pojawia się problem: jakim rygorom będzie odpowiadała ta osoba w razie niestawiennictwa. Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie uprawnionego organu lub bez zezwolenia tego organu samowolnie wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, oraz osoby można nałożyć karę pieniężną (art. 49 § 1 k.p.w.), a wobec świadka ponadto zarządzić przymusowe doprowadzenie (50 § 1 k.p.w.). Nie jest to możliwe wobec osoby podejrzanej. W przypadku niezgłaszania się na wezwania Policja może jedynie poszukiwać takiej osoby, jeżeli jej miejsce pobytu nie jest znane (art. 53 k.p.w.), ale przymusowo doprowadzić już nie. Zadziwiająca jest treść art. 53 k.p.w., który ustawodawca poświęca ustaleniu miejsca pobytu osoby podejrzanej. Nagle ostatniemu zdaniu nadaje brzmienie: „Sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie obwinionego”. Powstaje pytanie: po co, skoro takie uprawnienie dla sądu płynie z art. 75 § 1 k.p.k. w zw. z art. 20 § 3 k.p.w. Na potrzeby czynności wyjaśniających ostatnie zdanie art. 53 k.p.w. powinno brzmieć: „Sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia”. Taka regulacja prawna nie likwiduje jednak problemu. Co zrobić, gdy miejsce pobytu osoby podejrzanej jest znane, a ona nie stawia się na wezwania? Właściwym rozwiązaniem byłaby nowelizacja kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia i jasne określenie obowiązku stawiennictwa na wezwanie osoby podejrzanej i rygorów procesowych w przypadku niewykonania tego obowiązku. Na dzień dzisiejszy mamy sytuację patową. Musimy jednak rozważyć możliwości wynikające z art. 308 § 1 k.p.k. i art. 74 § 3 k.p.k. w zw. z art. 54 § 3 k.p.w. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia ma obowiązek poddać się określonym czynnościom dowodowym. Z istoty wielu tych czynności wynika, że muszą one być wykonane w jednostce Policji (np. okazanie, fotografowanie, oględziny ciała). Wobec powyższego, w razie niestawiennictwa osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia możliwe byłoby doprowadzenie tej osoby celem wykonania niezbędnych czynności dowodowych, którym osoba ma obowiązek się poddać. Takie doprowadzenie jest możliwe w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego. W uchwale tego sądu czytamy: „Doprowadzenie osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia do jednostki Policji w celu dokonania niezbędnej czynności wyjaśniającej (np. ustalenia jej tożsamości) albo określonej czynności dowodowej (np. pobrania próbki krwi), wtedy tylko jest równoznaczne z zatrzymaniem podlegającym kontroli sądowej w trybie przewidzianym w rozdziale 23 kodeksu postępowania karnego, gdy równocześnie dokonane zostało z przyczyn przewidzianych w art. 15 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 06.04.1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 z zm.)” W uzasadnieniu tejże uchwały Sąd stwierdził: „Należy ponadto rozważyć, w jaki sposób trzeba się odnieść do tych wypadków, w których funkcjonariusz doprowadza osobę podejrzaną o popełnienie wykroczenia do jednostki Policji, by tam dokonać niezbędnych czynności wyjaśniających (sprawdzających) lub dowodowych, czyniąc to w warunkach, które nie wypełniają treści art. 15 ust. 1, pkt 3 ustawy o Policji. Pomimo że ani w przepisach kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, ani ustawy o Policji takich sytuacji wyraźnie się nie wyszczególnia, to jednak należy się liczyć z ich występowaniem, jako niezbędnej metody przeprowadzania niektórych czynności policyjnych. Może się, bowiem nieraz zdarzyć w praktyce, że dokonanie czynności sprawdzających, o których jest mowa w art. 19 § 1 d.k.p.w. (przyp. autora), oraz czynności operacyjno-rozpoznawczych, o których jest mowa w art. 14 ustawy o Policji, musi nastąpić w odpowiednio do tego przystosowanych warunkach lokalowych, a nie na ulicy lub w innym miejscu publicznym. Może to dotyczyć np. ustalenia tożsamości osoby ujętej na gorącym uczynku wykroczenia, która nie ma żadnych lub wiarygodnych dokumentów, dokonania czynności dokładnego przeszukania osoby, pobrania dla celów dowodowych próbki krwi itp.”


  1. Osoba, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie.

Osoba ta występuje wyłącznie w czasie czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia. W toku dalszego postępowania osoba ta może stać się obwinionym ale jeszcze nim nie jest. Obwiniony to osoba przeciwko której złożono wniosek o ukaranie (art. 20§ 1 k.p.w.). Błędne jest także nazwanie takiej osoby sprawcą wykroczenia. Wprawdzie kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia w wielu przepisach używa takiego zwrotu ale czyni to w znaczeniu ogólnym. Osoba taka nie jest już także osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia. Sytuacja prawna takiej osoby uległa zmianie – istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Podczas czynności wyjaśniających osoba ta została dokładnie określona i taką terminologię należy stosować. Uzasadniona podstawa do sporządzenia wniosku o ukaranie musi wynikać z wcześniej przeprowadzonych dowodów. Dowody te muszą przynajmniej w stopniu dostatecznym uzasadniać podejrzenie, że osoba ta popełniła wykroczenie. Niedopuszczalne jest przesłuchanie osoby w charakterze, osoby, co do której istniej uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie gdy brak jest dostatecznego uzasadnienia wynikającego z zebranych materiałów, że osoba ta mogła popełnić wykroczenie.


Uprawnienia osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie.




Obowiązki osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie


Ustawodawca w art. 38 § 2 k.p.w. mówiąc o obowiązku wskazania dla doręczeń w kraju używa pojęcia „osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia”, jednak dalej wskazuje, iż pouczenie o tym obowiązku należy odnotować należy odnotować w protokole przesłuchania osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie lub w notatce o której mowa w art. 54 § 7 k.p.w. Przepis ten jest niefortunnie sformułowany. Sytuacja, w której będzie wymagane wskazanie adresu dla doręczeń w kraju może dotyczyć zarówno osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia jak również osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. W pierwszym przypadku, gdy jeszcze zbieramy dowody przeciwko tej osobie, aby uzyskać podstawy do wniesienia wniosku o ukaranie i adres ten będzie niezbędny nam do przeprowadzenia z ta osobą czynności dowodowych, a w szczególności przesłuchać ją w charakterze osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, które to przesłuchanie jest obowiązkowe. W drugim przypadku ma to znaczenie w szczególności dla sądu, który będzie wzywał taką osobę w charakterze obwinionego na rozprawy. Może się również zdarzyć, ze Policja będzie musiała przeprowadzić jeszcze z taką osobą określone czynności, które wynikną z przesłuchania jej, np. konfrontacja.

Ponadto osoba ta nie ma specjalnych obowiązków, gdyż występuje pod koniec czynności wyjaśniających kiedy zebrany materiał w sprawie pozwala na wniesienie wniosku o ukaranie do sądu. Może się jednak zdarzyć, że oprócz przesłuchania, które obowiązkowe, należałoby wykonać inne czynności. W takiej sytuacji obowiązki osoby będą wynikały z aktualnie wykonywanej czynności.


  1. Świadek

Świadek w prawie wykroczeń to osoba wezwana przez uprawniony organ do złożenia zeznań o okolicznościach mających istotne znaczenie dla sprawy o wykroczenie albo w takim charakterze przesłuchana. Większość przepisów dotyczących dowodu z zeznań świadka recypowano z kodeksu postępowania karnego. Dowód z przesłuchania świadka objęty jest zakazami bezwzględnymi i względnymi. Bezwzględny zakaz dowodowy (art. 178 k.p.k. w zw. z art. 41 § 1 k.p.w.) obejmuje zakaz przesłuchania w charakterze świadka:

których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,

Z art. 52 Ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. nr 111, poz. 535 z poźn. zm.) wynika zakaz bezwzględny przesłuchania w charakterze świadków lekarzy i innych osób wykonujących czynności wynikające z ustawy na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Ponadto z zasady prawa do obrony wynika bezwzględny zakaz przesłuchania w charakterze świadka osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia oraz osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Zakaz bezwzględny oznacza, że nie wolno przesłuchać wymienionych osób, na określone okoliczności nawet za ich zgodą. W przypadku przesłuchania zeznanie nie stanowią dowodu. Zakazy względne wymienione są w art. 41 § 2 – 5 k.p.w. Organowi prowadzącemu czynności wyjaśniające nie wolno przesłuchać osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej, zawodowej lub funkcyjnej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek bez uprzedniego zwolnienia tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Ustawa z 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. nr 11, poz. 95 z póżn. zm. ) wymienia podmioty uprawnione do zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej i służbowej. Są to szefowie kancelarii Prezydenta RP, Sejmu, Senatu, Prezesa Rady Ministrów, właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego. W przypadku ich braku zwolnienia może udzielić właściwa służba ochrony państwa. Z obowiązku zachowania tajemnicy służbowej, zawodowej oraz funkcyjnej może zwolnić sąd (art. 41 § 3 k.p.w.). Możliwe jest to także w toku czynności wyjaśniających. Prowadzący czynności wyjaśniające w tej kwestii powinien się zwrócić z odpowiednim wnioskiem do sądu. Sąd jednak nie może zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu adwokata, radcy prawnego, lekarza lub dziennikarza (art. 41 § 4 k.p.w.). Zakaz ten de facto staje się bezwzględny.

Kolejny zakaz względny wynika z prawa do odmowy zeznań, jakie mają osoby najbliższe dla osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia i osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie (art. 182 k.p.k. w zw. z art. 41 § 1 k.p.w.). Jeżeli uprawniony świadek skorzysta z tego prawa nie wolno go przesłuchać.

Uzyskanie zeznania z naruszeniem przepisów określonych w art. 182 k.p.k. powoduje, że zeznanie to nie stanowi dowodu. Nie wolno przesłuchać, chyba że wyrażą na to zgodę, szefów przedstawicielstw dyplomatycznych, osób należących do personelu dyplomatycznego, administracyjnego lub technicznego tego przedstawicielstwa oraz członków ich rodzin, a także osób korzystających z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych (art. 66 § 1 k.p.w.). Jeżeli okoliczności, których zeznania mają dotyczyć związane są z wykonywaniem funkcji urzędowej lub służbowej to zasada ta obejmuje również kierowników urzędów konsularnych, urzędników konsularnych, osób z nimi zrównanych na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych (art. 66 § 2 k.p.w.)


Uprawnienia świadka


Świadek może żądać zwolnienia od składania zeznań lub odpowiedzi na pytania jeżeli pozostaje z osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia w szczególnie bliskim stosunku osobistym. Szczególnie bliski stosunek osobisty to silna więź uczuciowa łącząca osoby, np. koleżeństwa, przyjaźni, narzeczeństwa. Powinien być to stosunek zbliżony do tego jaki występuje między najbliższymi. Na świadku ciąży obowiązek uprawdopodobnienia pozostawania z osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia w szczególnie bliskim stosunku osobistym. Decyzję o zwolnieniu świadka z zeznań podejmuje prowadzący czynności wyjaśniające.


Nowelizacja kodeksu postępowania karnego z dnia 10 stycznia 2003 r. (Dz.U. Nr 17, poz.155). wprowadziła istotną zmianę w brzmieniu art. 183 § 1 - Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Ustawodawca pominął kwestię związaną z odpowiedzialnością za wykroczenie. W świetle powyższego świadek w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie ma takiego uprawnienia. Nie może się uchylić od odpowiedzi, pomimo że odpowiedź ta naraziłaby go lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za wykroczenie.


Obowiązki świadka

Ten obowiązek dotyczy tylko takiej sytuacji, gdy świadek jest zarazem pokrzywdzonym w sprawie o wykroczenie.


W sytuacji gdy istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń można zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa. Obowiązek ten nie dotyczy osób, które odmówiły zeznań na podstawie art. 182 § 1 i 2 k.p.k. lub zostały od nich zwolnione na podstawie art. 185 k.p.k. Zarządzenie takie może wydać sąd lub prokurator. Prowadzący czynności wyjaśniające winien zwrócić się z odpowiednim wnioskiem do sądu lub prokuratora, jeżeli ten zlecił wykonanie czynności wyjaśniających Policji


Jeżeli jest to potrzebne do celów dowodowych świadek może wyrazić zgodę na oględziny ciała, badania lekarskie lub psychologiczne. Dotyczy to w szczególności świadków, którzy odmówili lub zostali zwolnieni z zeznań na podstawie art. 182 § 1 i 2 lub art. 185 k.p.k.



  1. Biegły

Biegłym jest osoba wezwana przez uprawniony organ procesowy do wydania opinii o okolicznościach mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych (art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.w). Biegłych można podzielić na dwie grupy:

Nie mogą być biegłymi osoby objęte bezwzględnymi zakazami dowodowymi wymienione w art. 178 k.p.k., oraz, które mogły odmówić zeznań lub być od nich zwolnione, o których mowa w art. 182 i 185 k.p.k., a także osoby do których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia wskazane w art. 40 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.k, osoby powołane w charakterze świadków, a także osoby, które były świadkiem czynu (art. 196 § 1 k.p.k w zw. z art. 42 § 1 k.p.w.). W toku czynności wyjaśniających prowadzący może powołać biegłych różnych specjalności oprócz biegłego psychiatry odnośnie stanu zdrowia psychicznego osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia (art. 42 § 2 k.p.w.). Wobec biegłych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące świadków i wyłączenia sędziego (zob. art. 196 i 197 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.w.) Z uwagi, że prawa i obowiązki świadka zostały omówione zostaną one pominięte przy omawianiu praw i obowiązków biegłego.


Uprawnienia biegłego

Artykuł 194 k.p.k. określa jakie elementy powinny się znaleźć w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego. W przypadku jego wad biegły może żądać w szczególności precyzyjnego określenia przedmiotu i zakresu badań, szczegółowych pytań, określenia terminu wydania opinii.



Obowiązki biegłego

Osoba powołana w charakterze biegłego nie może uchylić się od pełnienia tej funkcji oprócz przypadków wskazanych w ustawie. Bezpodstawne odmowa wykonania czynności biegłego jest zagrożona środkami przymusy procesowego (art. 49 k.p.w.)

Nie wolno jednak przesłuchiwać biegłego albo lekarza udzielającego pomocy medycznej na okoliczność złożonego oświadczenia przez osobę podejrzaną o popełnienie wykroczenia odnośnie zarzucanego mu czynu ( art. 199 k.p.k. w zw. 42 § 1 k.p.w.).


  1. Tłumacz

Tłumacz to osoba wezwana przez organ procesowy w celu porozumienia się z osobą przesłuchiwaną lub zapoznania się z treścią pisma. Tłumacza należy wezwać (obowiązek obligatoryjny) jeżeli zachodzi potrzeba: przesłuchania głuchego lub niemego, a nie wystarczy porozumienie się z nim za pomocą pisma, przesłuchania osoby nie władającej językiem polskim; przełożenia na język polski pisma sporządzonego w języku obcym lub odwrotnie; zapoznania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia z treścią przeprowadzonego dowodu. Osoba nie władająca językiem polskim to również osoba, która zna go słabo – nie rozumie w stopniu dostatecznym zadawanych pytań i nie może precyzyjnie sformułować myśli. Obowiązek wezwania tłumacza istnieje nawet wtedy, gdyby policjant zna język obcy, którym posługuje się osoba, z którą wykonywane są czynności dowodowe. Niedopuszczalne jest aby prowadzący czynności wyjaśniające był tłumaczem podczas dokonania jakiejkolwiek czynności dowodowej. Nie ma natomiast formalnych przeszkód, aby policjant nie związany z wykonywaniem czynności wyjaśniających występował w roli tłumacza. Jednak zawsze należy rozważyć zawartą regulację w art. 196 § 3 k.p.k.

Do tłumacza stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące biegłych (art. 204 § 3 k.p.k. w zw. z art. 42 § 3 k.p.w.).

  1. Specjalista

Specjalista to pomocnik organu procesowego wezwany dla dokonania czynności technicznych w szczególności wykonania pomiarów, obliczeń, zdjęć, utrwalenia śladów (art. 205 § 1 k.p.k. w zw. z art. 42 § 3 k.p.w.). Przepis wymienia określone czynności dowodowe, w których mogą uczestniczyć specjaliści, tj. oględziny, eksperyment, ekspertyzę, zatrzymanie rzeczy, przeszukanie. Należy jednak przyjąć, że wymienione czynności procesowe mają charakter przykładowy. Specjalistami najczęściej są technicy kryminalistyki Policji. Podczas czynności wyjaśniających wezwanie technika kryminalistyki najczęściej będzie miało miejsce w przypadku wykonywania czynności w trybie art. 308 k.p.k. w zw. z art. 54 § 4 k.p.w.

Do specjalistów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące biegłych z wyjątkiem art. 194 k.p.k. (forma powołania biegłego), art. 197 k.p.k. (przyrzeczenie), art. 200 k.p.k. (składanie opinii), art. 202 k.p.k. (opinia o stanie zdrowia psychicznego).





  1. Rodzaje czynności dowodowych.


Czynności dowodowe

W ramach czynności wyjaśniających Policja oraz inne uprawnione organy mogą wykonywać czynności procesowe. Artykuł 54 § 4 k.p.w. podaje, ze jeżeli okoliczności czynu budzą wątpliwości, dla realizacji celu czynności wyjaśniających można przeprowadzić odpowiedni dowód. Utrwalenie takiej czynności następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Ponadto na podstawie art. 54 § 5 k.p.w. można wykonywać czynności z osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia, a na podstawie art. 54 § 6 k.p.w. przesłuchiwać osobę, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Należy zatem stwierdzić, że w trakcie czynności wyjaśniających można wykonać wszystkie czynności procesowe występujące w procedurze wykroczeniowej. Musimy jednak pamiętać o ograniczeniach wynikających z celów czynności wyjaśniających. Wykonanie określonej czynności procesowej musi być zawsze niezbędne dla uzyskania podstaw do skierowania wniosku do sądu. Jeżeli np. okazanie osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia dało podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie do sądu, to nie należy wykonywać już innych czynności procesowych, chociażby wynikały one z materiałów sprawy. Pozostałe czynności procesowe wykona sąd, gdyż przed sądem toczy się właściwe postępowanie w sprawach o wykroczenia.


  1. Notatka urzędowa określona w art. 54 § 3 k.p.w.

Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia oraz niektóre czynności wykonane w toku ich prowadzenia nie muszą mieć charakteru procesowego. Możliwość wykonania czynności nie mających charakteru procesowego wynika z art. 54 § 3 k.p.w. oraz z uprawnień zawartych w Ustawie o Policji. Zgodnie z art. 54 § 3 k.p.w. jeżeli okoliczności czynu nie budzą wątpliwości, utrwalenie czynności wyjaśniających można ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej, zawierającej ustalenia niezbędne do sporządzenia wniosku o ukaranie. Notatka taka powinna zawierać wskazanie rodzaju czynności, jej czasu i miejsca oraz osób uczestniczących, a także krótki opis przebiegu czynności i podpis osoby, która ją przeprowadziła. Notatka taka nie może zastępować protokołu z czynności dowodowej ale nie pełni również tylko funkcji informacyjnej wskazującej źródło dowodowe. Zakres notatki urzędowej wskazany w art. 54 § 5 k.p.w. jest szerszy od notatki urzędowej w postępowaniu przygotowawczym wskazanej w art. 319 k.p.k. Procesowe prawo wykroczeń odmiennie traktuje zakaz zastępowania dowodu z wyjaśnień lub zeznań. Otóż nie wolno ich zastępować treścią notatek urzędowych, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 39 § 4 k.p.w.). Odnośnie czynności wyjaśniających ustawa stanowi inaczej. Należy zatem stwierdzić, że notatka taka może pełnić funkcję informacyjną np. zawierać dane niezbędne do sporządzenia wniosku o ukaranie, wskazywać źródło dowodowe, ale również zawierać krótki opis przebiegu czynności, np. zwięzły opis wypowiedzi świadka, informację na temat rozpoznania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia przez świadka. Notatka urzędowa stanowi dowód w sprawie o wykroczenie i podlega odczytaniu na rozprawie, z tym że na żądanie stron sąd przeprowadza na rozprawie czynności dowodowe, których dotyczy notatka, chyba że stwierdza ona okoliczności, którym obwiniony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczał (art. 76 § 2 k.p.w.). Dlatego też policjant wykonujący czynności na miejscu popełnienia wykroczenia musi sam określić czy wykonać niektóre czynności procesowe, np. przesłuchać świadka, czy ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej z tej czynności. Musi rozważyć czy upływ czasu od zdarzenia do rozprawy nie spowoduje zniekształcenia dowodu, np. świadek zapomni o istotnych szczegółach zdarzenia, co w konsekwencji doprowadzi do uniewinnienia obwinionego.


  1. Przyjęcie zawiadomienia o wykroczeniu i żądania o ściganie oraz cofnięcie żądania.

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia nie reguluje spraw związanych z zawiadomieniem o wykroczeniu, w taki sposób jak to czyni kodeks postępowania karnego w przypadku zawiadomienia o przestępstwie. W prawie wykroczeń nie obowiązuje zasada legalizmu. Organy ścigania podejmują czynności w sposób określony przez przepisy procesowego prawa wykroczeń, co nie wyklucza ich podjęcia po stosownym zawiadomieniu (zob. art. 9 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w.). Pomimo, ze ustawa nie zna pojęcia społecznego i prawnego zawiadomienia o wykroczeniu, to z art. 9 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. wynika, że każdy dowiedziawszy się o popełnieniu wykroczenia ma prawo zawiadomić o tym Policję lub inny uprawiony organ do prowadzenia czynności wyjaśniających. Zawiadomienie o wykroczeniu może przybrać różną formę - pisemną lub ustną. Będą to zatem pisma, zgłoszenia telefoniczne, zawiadomienia bezpośrednie. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia wymaga, aby protokół sporządzić z każdej czynności mającej istotne znaczenie dla sprawy, a w szczególności z dokonanych poza rozprawą czynności dowodowych ( art. 37 § 1 k.p.w.). Zawiadomienia o wykroczeniu na pewno jest istotną czynnością i ponadto czynnością dowodową i będzie wymagało spisania protokołu. Protokół najczęściej sporządzany jest w przypadku zgłoszenia bezpośredniego, a w szczególności w sytuacji kiedy ściganie wykroczenia następuje na żądanie pokrzywdzonego. Ustawa daje możliwość, aby takie żądanie pokrzywdzony mógł zgłosić pisemnie albo ustnie do protokołu (art. 6 § 1 k.p.w.). W celu sporządzenia protokołu z tej czynności należy użyć druku procesowego "Protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o wykroczeniu i żądania ścigania". Niedopuszczalne jest stosowanie odpowiednika tego protokołu z procedury karnej W wyjątkowych sytuacjach (brak odpowiedniego druku) należy taki protokół w całości sporządzić samodzielnie, wpisując podstawy prawne tej czynności i stosowne pouczenia wynikające z k.p.w. Do przyjęcia zawiadomienia o wykroczeniu mają zastosowanie zasady wyrażone w art. 171 k.p.k. W przypadku gdy zgłaszającym jest pokrzywdzony przed przyjęciem zawiadomienia należy go pouczyć o prawach i obowiązkach. Zgłaszającego należy uprzedzić o odpowiedzialności karnej za fałszywe oskarżenie z art. 234 k.k. Uprzedzenie nie obejmuje art. 238 k.k. gdyż mowa w nim tylko o zawiadomieniu o nie popełnionym przestępstwie. Rodzi się zatem pytanie, czy zawiadomienie o nie popełnionym wykroczeniu nie podlega penalizacji. Można rozważyć ewentualną odpowiedzialność z art. 66 § 1 k.w. i wydaje się pożądanym, aby osobę zawiadamiającą uprzedzić o tej odpowiedzialności. Instytucja żądania ścigania wynika z materialnego prawa wykroczeń, gdzie ściganie niektórych wykroczeń wymaga zgody pokrzywdzonego. Żądanie ścigania jest wymagalne względnie – gdy sprawcą jest osoba najbliższa dla pokrzywdzonego (art. 119 § 3, 148 § 2, 153 § 2, 156 § 2 k.w.), bezwzględnie – niezależnie od tego kto jest sprawcą (art. 123 § 2, 124 § 3 , 126 § 2, 127 § 2, 150 § 2, 151 § 4, 157 § 2 k.w.). Brak żądania ścigania jest przeszkodą procesową określoną w art. 5 § 1 pkt 9. Zasady składania i cofania żądania ścigania natomiast określa art. 6 k.p.w. Żądanie ścigania powinien złożyć pokrzywdzony chyba że ustawa stanowi inaczej, np. ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. nr 47, poz. 211 z późn. zm.) daje takie uprawnienie organizacją konsumenckim i zrzeszającym przedsiębiorców. Uzyskanie żądania ścigania należy do obowiązków Policji lub innego uprawnionego organu do prowadzenia czynności wyjaśniające. Żądanie ścigania może być złożone pisemnie lub ustnie do protokołu (art.6 § 1 k.p.w.) i musi być wyraźne. Z oświadczenia pokrzywdzonego musi wyraźnie wynikać czy żąda ścigania czy nie żąda ścigania. Na policjancie przyjmującym żądanie ciąży obowiązek pouczenia pokrzywdzonego, że złożenie żądania co do niektórych tylko współdziałających w popełnieniu czynu pozostaje skuteczne także wobec osób niewskazanych w żądaniu, jeżeli nie są to osoby najbliższe dla pokrzywdzonego ( art. 6 § 2 k.p.w.). Wyrażenie woli ścigania sprawcy wykroczenia obejmuje również współsprawców, podżegaczy, pomocników i innych osób, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej w żądaniu.

Żądanie ścigania lub jego odmowę należy wpisać do protokołu po treści złożonego zawiadomienia. Żądanie ścigania może być cofnięte. Cofnięcie może nastąpić do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie. Tak więc może to nastąpić również na etapie czynności wyjaśniających. Pokrzywdzonego należy pouczyć, że ponowne złożenie żądania o ściganie jest niedopuszczalne oraz że niedopuszczalne jest również cofnięcie żądania wobec niektórych tylko współdziałających w popełnieniu czynu, chyba że są to osoby najbliższe dla pokrzywdzonego (art. 6 § 3 k.p.w.) Z czynności tej należy sporządzić protokół (art. 37 § 1 k.p.w.).

Przebieg czynności może być utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk i obraz, o czym należy przez nagraniem osobę uprzedzić. Zapis taki i jego przekład jeżeli został sporządzony, są załącznikami do protokołu (art. 37 § 3 k.p.w.).


  1. Przesłuchanie świadka ( art. 54 § 3 w zw. z art. 41 k.p.w.)

Przy przeprowadzaniu dowodu z zeznań świadka prawie w całości przejęto przepisy k.p.k. na grunt procesowego prawa wykroczeń. Zastosowanie maja odpowiednio przepisy art. 177, 178, 182, 183, 185-190, 191 § 1 i 2 oraz 192 k.p.k. Przed przystąpieniem do przesłuchania świadka należy pamiętać o zakazach bezwzględnych określonych w art. 178 k.p.k. i wynikających z art. 54 § 4 i 6 k.p.w. oraz z art. 41 § 4 k.p.w., o zakazach względnych wymienionych w art. 41 § 2 i 3 k.p.w. Świadka należy pouczyć o jego prawach i obowiązkach, a w szczególności o prawie do odmowy zeznań. Jak już wspominano, pomimo wskazania zastosowania wobec świadka w prawie wykroczeń art. 183 k.p.k. w świetle uchwały Sądu Najwyższego nie ma on już zastosowania. Należy także uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy ( art. 233 k.k.). Przesłuchanie świadka odbywa się na zasadach określonych w art. 171 i 191 § 1 k.p.k.. Rozpoczyna je zapytanie świadka o dane personalne. Praktyką jest sprawdzenie tożsamości świadka na podstawie dokumentów, aby stwierdzić czy rzeczywiście świadek jest ta osobą, za którą się podaje. Ustalenie stosunku do stron to w czynnościach wyjaśniających ustalenie stosunku do uczestników, którzy mogą być stronami przed sądem – pokrzywdzonego i osobę podejrzaną o pełnienie wykroczenia. Stosunek do stron to przede wszystkim pokrewieństwo i powinowactwo ale także mogą być to inne okoliczności, np. przyjaźń, zależność służbowa, materialna itp. Po spisaniu danych personalnych (etap wstępny) następuje etap spontanicznych zeznań i po nim etap pytań i odpowiedzi. Z czynności przesłuchania powinien zostać spisany protokół (art. 37 § 1 k.p.w.). W protokole nie ma obowiązku wyraźnego zaznaczania etapów przesłuchania (spontanicznych zeznań i pytań i odpowiedzi). Nie wpisujemy też pytań zadawanych świadkowi. Wyjątkiem są bardzo istotne pytania, na które udzielenie odpowiedzi ma duże znaczenie dla sprawy. W protokole przesłuchujący powinien zawsze zapisać fakt odmowy zeznań lub odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie. Treść zeznań należy formułować w pierwszej osobie czasu przeszłego. Unikać protokołowania wyrażeń gwarowych, żargonowych i niezrozumiałych oraz wulgaryzmów jeżeli nie dotyczą znamion wykroczenia. Po zakończeniu przesłuchania protokół po odczytaniu lub osobistym przeczytaniu przez świadka podpisują wszyscy uczestnicy tej czynności (art. 150 § 1 k.p.k. w zw. z art. 37 § 5 k.p.w.) Protokół przesłuchania świadka jest jednym z podstawowych dokumentów czynności wyjaśniających. Drukiem procesowym służącym do spisania tego protokołu jest "Protokół przesłuchania świadka". Niedopuszczalne jest stosowanie odpowiednika tego protokółu z postępowania karnego. W przypadku braku takiego druku należy sporządzić protokół w całości lub przerobić druk procesowy z postępowania karnego wpisując podstawy prawne i stosowne pouczenia wynikające k.p.w. Przy przesłuchaniu świadka ma również zastosowanie art. 37 § 3 k.p.w.


  1. Przesłuchanie osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa

do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie (art. 54 § 6 k.p.w.)

Artykuł 54 § 6 k.p.w. nie tylko umożliwia przesłuchanie osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie ale również stawia szereg wymogów formalnych takiego przesłuchania. Osobę taką wolno jedynie przesłuchać w przypadku, gdy istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Uzasadniona podstawa musi wynikać z wcześniej przeprowadzonych dowodów w czasie czynności wyjaśniających lub z własnych spostrzeżeń policjanta mających odzwierciedlenie w wykonanych czynnościach pozaprocesowych, np. legitymowanie, ustalenia, sprawdzenia, czynności operacyjne. Nie wolno przesłuchać osoby, gdy brak jest uzasadnionych podstaw. Nie przesłuchuje się osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia. Wyjątkiem są sytuacje, gdy nie wiadomo czy mamy do czynienia ze świadkiem czy z osobą podejrzaną, gdy sytuacja takiej osoby w zdarzeniu jest niejasna, np. współsprawca wykroczenia podaję, że nie brał udziału w zdarzeniu, tylko był świadkiem zajścia. W takim przypadku przesłuchamy taką osobę w charakterze świadka. Przed przesłuchaniem osoby, co do której istniej uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie należy powiadomić ja o treści zarzutu (używając nomenklatury prawa karnego procesowego jest to przedstawienie zarzutu) i wpisać go do protokołu. Następnie pouczyć ją o prawie do odmowy wyjaśnień i o możliwości zgłoszenia wniosków dowodowych ( art. 54 § 6 k.p.w.).

Przy konstruowania zarzutu należy kierować się przepisami zawartymi w kodeksie postępowania karnego – art. 313 § 2, który mówi, że zarzut powinien zawierać wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej. Na gruncie procesowego prawa wykroczeń osoba, co do której istniej uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie zostaje wskazana w protokole przez spisanie jej danych osobowych. Dokładne określenie zarzucane czynu to wskazanie czasu, miejsca sposoby popełnienia wykroczenia, skutku (przy wykroczeniach skutkowych), wskazanie pokrzywdzonego (przy wykroczeniach gdzie zostało naruszone dobro prawem chronione w świetle art. 25 k.p.w.).

W większości przypadków treść zarzutu będzie identyczna z treścią konkluzji wniosku o ukaranie, np. "W dniu 10 marca 2005 roku o godz.16: 30 w Słupsku przy ul. Sobieskiego 5 ze sklepu "Kubuś" zabrał(a) w celu przywłaszczenia dwie paczki ciastek „Pieguski” łącznej wartości 7 zł na szkodę Adama Wiśniewskiego, tj. o czyn z art. 119 § 1 k.w.”

Po odczytaniu zarzutu policjant przesłuchujący poucza osobę o prawie do składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania oraz o prawie do zgłoszenia wniosków dowodowych po czym pyta ją, czy przyznaje się do zarzucanego jej czynu oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie ( analogia do art. 386 § 1 k.p.k.). Skorzystanie lub nie skorzystanie z tych praw należy wyraźnie zaznaczyć w protokole.

W zależności od sytuacji w dalszej części protokołu piszemy:

„Przyznaję się (nie przyznaję się) do popełnienia zarzucanego mi czynu i odmawiam składania wyjaśnień oraz nie zgłaszam wniosków dowodowych"; „Przyznaję się (nie przyznaję się) do popełnienia zarzucanego mi czynu i odmawiam składania wyjaśnień oraz wnoszę o przesłuchanie w charakterze świadka mojej żony Eweliny Leśniewskiej zam. Słupsk ul. Królowej Jadwigi 5 m 10 na okoliczność, że w dniu 10 marca 2005 r. w godzinach 15 - 18 przebywałem w naszym mieszkaniu”; "Przyznaję się (nie przyznaję się) do popełnienia zarzucanego mi czynu i wyjaśniam..."

Po złożonych wyjaśnieniach winna znaleźć się informacja czy osoba składa wnioski dowodowe czy ich nie składa. Z przesłuchania zawsze należy sporządzić protokół (art. 37 § 1 k.p.w.). Protokół ten funkcjonuje w formie druku procesowego „Protokół przesłuchania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia". Jest to nazewnictwo błędne. Wprowadzające zamieszanie przy rozróżnianiu dwóch instytucji prawa procesowego wykroczeń jakim jest osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia i osoba, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Właściwym wyjściem byłaby zmiana nazwy protokołu. Policja nie powinna stosować nazewnictwa niezgodnego z ustawą. W wielu publikacjach zwraca się uwagę na niewłaściwą nazwę tego protokołu. Przy przesłuchaniu osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie ma zastosowanie art.171 k.p.k. w zw. z art. 39 § 2 k.p.w..

Przesłuchanie może być rejestrowane za pomocą obrazu lub dźwięku, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osobę (art. 37 § 3 k.p.w.).



  1. Okazanie ( art. 173 k.p.k. zw. z art. 39 § 2 k.p.w. oraz art. 54 § 5 k.p.w.)

Okazanie jest to czynność procesowa mająca na celu potwierdzenie lub wykluczenie znajomości osoby bądź rzeczy za pomocą bezpośredniego lub pośredniego (wizerunek) kontaktu optycznego. W ramach czynności wyjaśniających można okazywać osoby (art. 39 § 2 k.p.w ) oraz można okazywać osobę podejrzaną o popełnienie wykroczenia (art. 54 § 5 k.p.w.). Okazanie przeprowadzane jest tylko wówczas, gdy jest to niezbędne do stwierdzenia czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie, np. sprawca wykroczenia był widziany przez świadków, jest im nie znany lecz są w stanie go rozpoznać; potwierdzić lub wykluczyć, że dana rzecz była przedmiotem wykroczenia kradzieży. Okazanie należy wykonać zgodnie z wymogami określonymi w art. 173 k.p.k. w zw. z art. 39 § 2 k.p.w. oraz Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 2003 r w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania (Dz.U. nr 104, poz. 981) Podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby (okazywany plus trzy osoby przybrane), osoby przybrane do osoby okazywanej powinny być w zbliżonym wieku oraz mieć podobny do niej wzrost, tuszę, ubiór i inne cechy charakterystyczne. Wśród osób przybranych nie mogą znajdować się funkcjonariusze Policji, jeżeli Policja przeprowadza okazanie, ani osoby znane osobie przesłuchiwanej. Organ dokonujący okazania powinien zapewnić, aby wygląd osoby okazywanej nie różnił się podczas okazania od jej wyglądu podczas zdarzenia stanowiącego przedmiot postępowania. Jeżeli wygląd osoby okazywanej podczas okazania różni się od jej wyglądu podczas zdarzenia stanowiącego przedmiot postępowania, zamieszcza się o tym wzmiankę w protokole czynności. Należy zapewnić takie warunki okazania, aby osoba przesłuchiwana, nie mogła zobaczyć przed okazaniem osoby okazywanej lub jej wizerunku oraz osób przybranych. Przed okazaniem osoba okazywana wybiera według swojego uznania miejsce w grupie osób przybranych. Dokonuje się tylu okazań osób, ich wizerunków lub rzeczy, ile jest osób przesłuchiwanych (rozpoznających) oraz tylu okazań ile jest osób okazywanych.

Okazania osoby można dokonać także w sposób wyłączający możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę okazywaną , np. przez lustro fenickie. Podczas okazania rzeczy powinna być ona, w miarę możliwości, umieszczona wśród innych rzeczy tego samego rodzaju. Jeżeli nie ma takiej możliwości można okazać tylko rzecz okazywaną. Z przeprowadzonego okazania należy spisać protokół (art. 37 § 1 kpw). W tym celu należy użyć "Protokołu okazania" do postępowania w sprawach o wykroczenia. Czynności okazania mogą być utrwalone za pomocą aparatury rejestrującej dźwięk i obraz (art. 37 § 3 k.p.w.).



  1. Konfrontacja ( art. 172 k.p.k w zw. z art. 39 § 2 k.p.w.)

Konfrontacja jest czynnością procesową polegającą na równoczesnym przesłuchaniu dwóch osób na te same okoliczności, w celu wyjaśnienia sprzeczności w złożonych przez te osoby zeznaniach lub wyjaśnieniach.

Konfrontować można ze sobą:

Konfrontację w toku czynności wyjaśniających przeprowadza się w celu wyjaśnienia sprzeczności w zeznaniach lub wyjaśnieniach, a usunięcie tych sprzeczności jest niezbędne do stwierdzenia czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie, np. świadkowie podają zupełnie inną osobę jako sprawcę wykroczenia.

Konfrontacja w sprawie o wykroczenia z formalnego punktu widzenia nie będzie się niczym różniła od konfrontacji z postępowania karnego Do jej przeprowadzenia należy zastosować takie same wymogi formalne i taktyczne, które zostały wypracowane na gruncie procesowego

prawa karnego. Z czynności konfrontacji sporządza się protokół (art. 37 § 1 k.p.w.) W tym celu należy skorzystać z "Protokołu konfrontacji" do postępowania w sprawach o wykroczenia.

Czynność konfrontacji możne być utrwalone za pomocą aparatury rejestrującej dźwięk i obraz (art. 37 § 3 k.p.w.).



  1. Oględziny ( art. 207 k.p.k w zw. z art. 43 k.p.w.)

Artykuł 54 § 4 k.p.w. stwarza możliwość dokonania oględzin podczas prowadzonych czynności wyjaśniających. Ponadto Policja i inne uprawione organy mogą wzywać do okazania przedmiotu lub dokumentu mającego stanowić niezbędny dowód w sprawie. Oczywistym jest, że sposobem przeprowadzenia dowodu z właściwości rzeczy są oględziny. Oględziny jak wiadomo są czynnością niepowtarzalną i jeśli zajdzie taka potrzeba należy je wykonać na etapie czynności wyjaśniających, najczęściej zaraz po zaistniałym zdarzeniu.

Przedmiotem oględzin jest miejsce, osoba i rzecz (art. 207 k.p.k. w zw. z art. 43 k.p.w.). Oględziny ciała osoby, które mogą wywołać uczucie wstydu powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności; inne osoby odmiennej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności (art. 208 k.p.k. w zw. z art. 43 k.p.w.).

Celem oględzin jest utrwalenie stanu przedmiotu oględzin i zabezpieczenie dowodów (śladów kryminalistycznych) dla sądu. Przeprowadzając oględziny na potrzeby sprawy o wykroczenie należy kierować się zasadami wypracowanymi przez kryminalistykę. Tak więc z formalnego punktu widzenia oględzin w sprawach o wykroczenia nie będą się niczym różniły od oględzin w sprawie karnej. Jednakże, z uwagi na mniejszy stopień skomplikowania i wagę sprawy o wykroczenie są czynnością prostszą, przeważnie ograniczającą się do utrwalenia stanu przedmiotu oględzin. Wykonanie oględzin wymaga spisania protokołu ( art. 37 § 1 k.p.w.).

Na potrzeby postępowania w sprawach o wykroczenia funkcjonuje formularz "Protokół oględzin". Do protokołu oględzin może być sporządzona dokumentacja uzupełniająca (szkic, zdjęcia fotograficzne i filmowe). Dokumentacja uzupełniająca stanowi załącznik do protokołu oględzin.

Od oględzin należy odróżnić szczególny rodzaj przesłuchania jakim jest wizja lokalna. Celem wizji lokalnej jest zapoznanie się z miejscem zdarzenia poczynienie określonych spostrzeżeń mających istotne znaczenie dla sprawy, a przede wszystkim:

Wizję lokalną przeprowadza się w oparciu o zeznania lub wyjaśnienia osób, najczęściej z ich udziałem, np. sprawca dopuścił się kradzieży sklepowej, jest w stanie wskazać sklep, jednak nie zna jego nazwy, adresu itp. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz kodeks postępowania karnego nie zna pojęcia wizji lokalnej. Możemy mówić jedynie o szczególnej formie przesłuchania jakim jest przesłuchanie w terenie.

Czynność ta wymaga spisania protokołu ( art. 37 § 1 k.p.w.). Nie ma określonego druku procesowego wizji lokalnej na potrzeby sprawy o wykroczenia, ale także na potrzeby sprawy karnej. Dlatego taki protokół należy sporządzić w całości. Przy sporządzaniu protokołu należy kierować się wymogami zawartymi w art. 148 k.p.k. w zw. z art. 37 § 5 k.p.w.


  1. Eksperyment procesowy ( art. 211 k.p.k. w zw. z art. 43 k.p.w.)

W toku czynności wyjaśniających niezmiernie rzadko dochodzi do przeprowadzenia eksperymentu procesowego. Może się jednak okazać, że jego przeprowadzenie jest niezbędne dla osiągnięcia celów czynności wyjaśniających. Eksperyment procesowy polega na doświadczeniu lub odtworzeniu przebiegu wydarzenia albo jego fragmentu (art. 211 k.p.k. w zw. z art. 43 k.p.w.). Doświadczenie to stworzenie sztucznej sytuacji wynikającej z materiału dowodowego, mającej na celu sprawdzenie możliwości wystąpienia jakiegoś zdarzenia czy jego fragmentu, np. określenie widoczności określonych rzeczy i zjawisk, możliwości dokonania wykroczenia w określonych warunkach. Odtworzenie, to planowe postrzeganie jakiejś zrekonstruowanej sytuacji na miejscu zdarzenia w celu poznania okoliczności zdarzenia.

W sprawach o wykroczenia, o ile w ogóle dochodzi do eksperymentu, to najczęściej jest to doświadczenie. Przeprowadzenie eksperymentu procesowego wymaga spisania protokołu (art.37 § 1 k.p.w.). W tym celu należy użyć formularza z postępowania karnego zmieniając podstawy prawne czynności i pouczenia na wynikające z k.p.w. Dokumentacją uzupełniającą protokół eksperymentu mogą być zdjęcia fotograficzne i film video (art. 37 § 3 k.p.w.).



  1. Zasięgnięcie opinii i powołanie biegłego (art. 193 k.p.k w zw. z art. 42 § 1 k.p.w.)

W czasie czynności wyjaśniających można wezwać do złożenia opinii. O wydanie opinii można zwrócić się do urzędów powołanych w tym celu, instytutów, zakładów specjalistycznych oraz do indywidualnego biegłego (art. 193 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.w.). Biegłym jest osoba wezwana przez uprawniony organ procesowy do wydania opinii o okolicznościach mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych. Wiadomości specjalne to wiadomości, które w jakiejś dziedziny przekraczają wiedzę wykształconego i inteligentnego człowieka. W wypadku zwrócenia się do instytucji itp. mamy do czynienia z zasięgnięciem opinii, natomiast zwrócenie się do konkretnej osoby będzie powołaniem biegłego. Zasięgnięcie opinii lub powołanie biegłego powinno być ograniczone celem czynności wyjaśniających. Jednak czasami jest to niezbędne, np. ustalenie stanu technicznego pojazdu w momencie kolizji, ustalenie zawartości alkoholu we krwi analizą chemiczną. Zasięgnięcie opinii lub powołanie biegłego powinno być wydane w formie postanowienia, w którym należy wskazać imię i nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy; przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych; termin dostarczenia opinii (art. 194 kpk w zw. z art. 42 § 1 kpw). Przy sporządzaniu postanowienia oraz formułowaniu pytań należy kierować się zasadami wynikającymi z prawa karnego i kryminalistyki. Osoby, które brały udział w wydaniu opinii mogą być w razie potrzeby przesłuchane w charakterze biegłego, a osoby które uczestniczyły tylko w badaniach – w charakterze świadków (art. 200 § 3 kpk w zw. z art. 42 § 1 kpw)


  1. Przeszukanie i zatrzymanie przedmiotów ( art. 44 k.p.w.).

Policja oraz inne uprawione organy w toku czynności wyjaśniających mogą dokonać przeszukania pomieszczeń, miejsc, osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów w celu znalezienia i zatrzymania przedmiotów podlegających oględzinom lub mogących stanowić dowód rzeczowy, a także podlegających zajęciu (art. 44 § 1-2 oraz art. 48 § 5 kpw). Przeszukania można dokonać tylko w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że przedmioty tam się znajdują. Przypuszczenie musi wynikać ze zgromadzonych dowodów lub spostrzeżeń. Przeszukanie następuje na mocy postanowienia prokuratora lub sądu (art. 44 § 3 kpw).W sytuacji kiedy zachodzi konieczność dokonania przeszukania policjant prowadzący czynności wyjaśniające zwraca się z wnioskiem do właściwego prokuratora o wydanie postanowienia o przeszukaniu. Do wniosku należy dołączyć materiały czynności wyjaśniających, z których będzie wynikała podstawa faktyczna przeszukania. W wypadkach nie cierpiących zwłoki Policja może dokonać przeszukania na podstawie nakazu przeszukania kierownika jednostki lub okazania legitymacji służbowej. Sytuacja nie cierpiąca zwłoki, to sytuacja, w której dostosowanie się do wymogu uzyskania polecenia prokuratora groziłaby utratą lub zniekształceniem dowodu lub przedmiotu oględzin. Przeszukanie dokonane na podstawie nakazu kierownika jednostki lub legitymacji służbowej wymaga niezwłocznego zatwierdzenie przez prokuratora (art.44 § 4 k.p.w.). Osobę, u której dokonano przeszukania należy pouczyć o prawie żądania doręczenia jej postanowienia prokuratora o zatwierdzeniu przeszukani. Na żądanie osoby, u której dokonano przeszukania, doręcza się jej w terminie 14 dni postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia przeszukania i zatrzymania przedmiotów.

Przeszukanie i zatrzymanie przedmiotów podlega odpowiednio rygorom określonym w art. 217, 221-234 i 236 k.p.k. (zob. art. 44 § 5 k.p.w.):

Osobę, u której dokonano przeszukania należy pouczyć o prawie złożenia zażalenia na:

W pierwszych dwóch przypadkach jeżeli postanowienie wydał prokurator zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego, którym jest prokurator kierujący jednostką organizacyjną prokuratury wyższego stopnia, prokurator tej jednostki, prokurator delegowany do niej w zakresie zleconych mu czynności (zob. § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 11 kwietnia 1992 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania jednostek prokuratury, Dz.U. nr 38, póz. 165 z późn.zm.). Zażalenie na sposób przeszukania wnosi się do prokuratora, który wydał postanowienie o przeszukaniu lub jego zatwierdzeniu. W przypadku wydania postanowienia przez sąd zażalenie wnosi się do sądu rejonowego (art. 14 § 1 pkt 2 k.p.w.). Z czynności przeszukania należy sporządzić protokół (art. 37 § 1 k.p.w.). Protokół oprócz wymagań opisanych w art. 148 k.p.k. musi spełniać wymagania określone w art. 229 k.p.k. Formularze protokołów zatrzymania rzeczy i przeszukania ułożone są w taki sposób, aby po wypełnieniu ich znalazły się wszystkie elementy niezbędne jakie winien zawierać prawidłowo sporządzony protokół. Dlatego też należy pamiętać, aby korzystać z druków procesowych przeznaczonych na potrzeby procesowego prawa wykroczeń. Wydane lub znalezione przedmioty podczas przeszukania zabiera się wydając pokwitowanie osobie, u której dokonano przeszukania. Odpis pokwitowania powinien być dołączony do akt sprawy o wykroczenie. Ujawnione dowody rzeczowe należy w odpowiedni sposób utrwalić. Utrwalenie dowodów następuje już poprzez opis w protokole przeszukania. Jednak jest to opis ogólny. Szczegółowy opis właściwości rzeczy następuje poprzez oględziny oraz wykonanie dokumentacji uzupełniającej. Utrwalenie dowodu może sprawić, że stanie się on zbędny dla postępowania. W takim przypadku jeżeli przedmioty należą do osoby uprawnionej do władania nimi (najczęściej jest to pokrzywdzony) zwraca się je po uprzednim usunięciu wszelkich wątpliwości, np. porównanie właściwości rzeczy z opisem w zeznaniach, okazanie rzeczy. Zwrot przedmiotów następuje za pokwitowaniem ( może to być odpis protokołu przeszukania). Odpis pokwitowania należy dołączyć do akt sprawy. Przedmiotami zbędnymi dla postępowania będą również przedmioty odebrane podczas przeszukania prowadzonego bez polecenia prokuratora, gdy ten odmówi jego zatwierdzenia oraz w przypadku uchylenia postanowienia o przeszukaniu przez prokuratora nadrzędnego. W takiej sytuacji przedmioty należy zwrócić osobie, u której dokonano przeszukania (art. 230 § 1 kpk w zw. z art. 44 § 5 kpw). W przypadku wątpliwości komu należy zwrócić przedmioty składa je się do depozytu sądowego albo oddaje osobie godnej zaufania (art. 231 § 1 k.p.k. w zw. z art. 44 § 5 kpw). Przedmioty wartościowe np. pieniądze, biżuteria, przekazuje się do depozytu bankowego (art. 233 kpk w zw. z art. 44 § 5 kpw). Przedmioty o wartości artystycznej lub historycznej oddaje się na przechowanie właściwej instytucji, np. muzeum (art. 231 § 2 k.p.k. w zw. z art. 44 § 5 kpw) Przedmioty, których posiadanie jest zabronione przekazuje się właściwemu urzędowi lub instytucji (art. 230 § 3 k.p.k. w zw. z art. 44 § 5 kpw), np. bron pneumatyczną przekazuje się do depozytu Policji. Przedmioty ulegające szybkiemu zepsuciu (żywność) lub takie, których przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami (np. zwierzęta ) albo powodowałoby znacznie obniżenie wartości przedmiotów (np. przekroczenie daty ważności użyteczności rzeczy) można sprzedać bez przetargu za pośrednictwem odpowiedniej jednostki handlowej, z zachowaniem przepisów o sprzedaży w drodze egzekucji z ruchomości (art. 232 § 1 kpk w zw. z art. 44 § 5 kpw) Organem decydującym o sprzedaży określonej w tym artykule rzeczy ruchomej jest prokurator i w sprawie tej wydaje postanowienie. W związku z tym Policja musi się zwrócić do prokuratora z odpowiednim wnioskiem. Przepisy o sprzedaży w drodze egzekucji ruchomości są zawarte w kodeksie postępowania cywilnego i ustawie o postępowania egzekucyjnym w administracji. Z przepisów tych wynika, że podmiotem zajmującym się sprzedażą ruchomości jest komornik i poborca skarbowy. Tak więc rzeczy mogą być sprzedane za pośrednictwem komornika, czyli w trybie postępowania cywilnego, jak i za pośrednictwem urzędu skarbowego, czyli w trybie postępowania administracyjnego. Prokurator w postanowieniu wskazuje podmiot upoważniony do sprzedaży rzeczy i zobowiązuje go do złożenia kwoty pieniężnej do depozytu sądowego i jednocześnie przekazuje do jego dyspozycji podlegające sprzedaży rzeczy ruchome. Powiadamia również w miarę możności o czasie i warunkach sprzedaży osobę, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie oraz inne zainteresowane osoby (art. 232 § 3 kpk w zw. z art. 44 § 5 kpw). W sytuacji znalezienia podczas przeszukania dokumentu zawierającego wiadomości objęte tajemnicą państwową, służbową, zawodową lub inną chroniona ustawą albo mającą charakter osobisty należy postępować zgodnie z wymogami zawartymi w art. 255 kpk.

Dowody rzeczowe powinny być w odpowiedni sposób ewidencjonowane. Na funkcjonariuszu prowadzącym czynności wyjaśniające spoczywa obowiązek sporządzenia wykazu dowodów rzeczowych. Do wykazu wpisuje się wszystkie dowody podając ich opis, ilość, miejsce przechowywania. W wykazie należy odnotować ewentualne przekazanie dowodu. Wszystkie dokumenty (pokwitowania, dowody wpłaty, kwity depozytowe itd.) stanowiące potwierdzenie przekazania dowodu rzeczowego winny znajdować się w aktach czynności wyjaśniających sprawy o wykroczenie.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Jasińska Wioleta Biegły w czynnościach wyjaśniających
79 Wyjasnij mechanizm powstawania potencjalu czynnosciowego
wyjasnianie czynnosci podsumowanie
wyjasnianie czynno ci 1
Czynności obronne i reakcje stresowe
Leki wpływające na czynność skurczową macicy
2 1 Podstawowe czynności pomiarowe w geodezji
Czynności kontrolno rozpoznawcze w zakresie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów
medyczne czynności ratunkowe krwotoki
Zasady ergonomii w optymalizacji czynności roboczych
ok Fizjologia czynności mięśni

więcej podobnych podstron