Veritas est adequatio intellectus et rei - Prawdziwość polega na zgodności umysłu z rzeczą. św. Tomasz z Akwinu)
W teorii poznania, począwszy już od czasów starożytnych, występowało kilka definicji lub koncepcji prawdy. Jedną z najstarszych i najważniejszych jest tzw. klasyczna definicja prawdy, zwana też arystotelesowską oraz korespondencyjną.
Klasyczna definicja prawdy – zgodność myśli z rzeczywistością (zgodność sądów z rzeczywistym stanem rzeczy, którego ten sąd dotyczy). Jej tradycja sięga Platona i Arystotelesa, stanowi standard wiedzy w filozofii. Arystoteles stwierdził w Metafizyce: „Powiedzieć, że istnieje, o czymś, czego nie ma, jest fałszem. Powiedzieć o tym, co jest, że jest, a o tym, czego nie ma, że go nie ma, jest prawdą.”
Przykłady z wykładu:
jeżeli ktoś mówi o rozdzielonym jako połączonym jest to fałsz, jeśli mówi o rozdzielonym jako rozdzielonym jest to prawda (nic nie może być jakieś i jednocześnie tego zaprzeczeniem)
mówienie o czymś, co istnieje, że nie istnieje jest fałszem, a o tym co istnieje, że istnieje jest prawdą
nie dlatego ktoś jest blady, że my tak o nim myślimy, ale dlatego my tak myślimy, że ktoś jest blady.
W sformułowaniu św. Tomasza z Akwinu brzmi ona tak: „Prawda polega na zgodności myśli i rzeczy, o istniejących orzekając, że są, a o nieistniejących, że nie są”. Może być rozumiana na trzy sposoby:
metafizycznie – prawdą jest to, co istnieje (prawda = byt/transcendentalium); każda rzecz, o ile istnieje, jest prawdziwa
teoriopoznawczo – prawda zachodzi wówczas, jeżeli to co jest w naszym intelekcie jest zgodne z rzeczywistością
logicznie – wszystko co wskazuje prawdę, ukazuje nią, prowadzi do niej
stwierdza się obiektywizm rzeczy, choć brak tu mocnego kryterium
za główne kryteria prawdy najczęściej przyjmuje się oczywistość, doświadczenie, praktykę (materializm dialektyczny) lub poznawczą użyteczność (pragmatyzm)
prawda polega na zgodności rzeczy z intelektem – rozwinięta myśl Arystotelesa
rzeczy są albo prawdziwe albo fałszywe
z dyskusji wokół klasycznej definicji (w szczególności, z polemik towarzyszących interpretacji słowa „zgodność”) wyrosły tzw. nieklasyczne koncepcje prawdy, m.in. koherencyjna, epistemologiczna, oczywistości, pragmatystyczna, konwencjonalistyczna.