Antyk-Starożytność

Slajd 4 – Mozaika przedstawiająca Pana i Hamadriadę – Pompeje

Slajd 5 - Malowidła ścienne z ruin pałacu w Knossos

Slajd 6 - Waza z lat 560-550 p.n.e. przedstawiająca walczących hoplitów

Slajd 7 - Grupa Laokoona – rzeźba z okresu hellenistycznego

Slajd 8 - Gliniana tabliczka z pismem klinowym (ok. 2400 lat p.n.e.)

Slajd 9 - Gliniany dzban z późnego okresu Ubajd

Slajd 10 – Barok

Slajd 11 - Kościół Il Gesù w Rzymie

Slajd 12 – Annibale Carracci, Domine, quo vadis

Slajd 13 - Andrea Pozzo, Apoteoza św. Ignacego

Slajd 14 - Pałac w Wilanowie

Slajd 15 - Fara poznańska

slajd 16 - Projekt stolika zbudowanego z form rocaille’owych, autorstwa Juste-Aurèle’a Meissonniera, ok. 1730

Slajd 17 - Jean-Honoré Fragonard, Huśtawka, 1767

slajd 18 - François Boucher, Madame de Pompadour, 1758

slajd 19 - Przykład dekoracji ścian w stylu Ludwika XV

Slajd 20 - Petit Trianon (fasada od strony dziedzińca), Wersal, 1762-64

slajd 21 - Zwinger, Drezno

slajd 22 - Cerkiew św. Andrzeja, Kijów, 1747-1748

slajd 23 - Katedra św. Jura we Lwowie

slajd 24 - Antoine Watteau, Odjazd na Cyterę, ok. 1718, Berlin

slajd 25 - François Boucher, Toaleta Diany, 1742, Luwr

slajd 26 - Thomas Gainsborough, Mr i Mrs William Hallett (Poranny spacer), 1785, National Gallery, Londyn

slajd 27 - Ambona w kościele Karmelitów w Przemyślu

slajd 28 - portalowy nagrobek wojewody Jana Tarły w kościele o.o. jezuitów w Warszawie, zniszczony w 1944, po rekonstrukcji w 2010

slajd 29 - Figurki z porcelany miśnieńskiej według projektu Johanna Joachima Kändlera, 1744

slajd 30 - Caspar David Friedrich, Wędrowiec nad morzem mgły, 1818

slajd 31 - Walenty Wańkowicz, Portret Adama Mickiewicza na Judahu skale, 1827–1828

slajd 32 -Caspar David Friedrich, Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc, 1819-20, Galeria Nowych Mistrzów

slajd 33 - Niki de Saint Phalle

slajd 34 - Richard Serra

slajd 35 - Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu wToruniu

slajd 36 – arte urbano – sztuka uliczna

slajd 37 -  Emergency Exit, byk reprezentuje Wall Street, natomiast przygnieciony przez niego człowiek to amerykański finansista Bernard.

slajd 38 - Janusz Kozikiewicz

slajd 39 – współczesna architektura

slajd 40 – złote tarasy

slajd 41 – dworzec w katowicach

koniec

'''Barok''' (prawdopodobnie z [[język portugalski|port.]] ''barroco'' – „perła o nieregularnym kształcie”) – główny [[kierunek]] w [[kultura|kulturze]] [[Europa|europejskiej]], którego trwanie datuje się od końca [[XVI wiek]]u do [[XVIII wiek]]u<ref name="Hernas">Cz. Hernas, ''Literatura baroku'', Warszawa 1999, s. 5.</ref>. Nieoficjalny styl [[katolicyzm|Kościoła katolickiego]] czasów [[sobór trydencki|potrydenckich]], stąd pojawiające się jeszcze w połowie [[XX wiek]]u zamienne określenia: „sztuka jezuicka” czy „sztuka kontrreformacyjna”<ref name="starnawski 6-7">{{cytuj książkę | tytuł= Barok | nazwisko r=Starnawski | imię r=Jerzy | rozdział=Wprowadzenie | rok=2005 | wydawca=S.M.S. | miejsce=Bochnia | strony=6-7 | isbn=83-88520-01-6}}</ref>. W odróżnieniu od [[humanizm renesansowy|humanizmu antropocentrycznego doby renesansu]], barok reprezentował teocentryczny [[mistycyzm]]. W znaczeniu węższym, barok to jeden z nurtów literackich XVII wieku, koegzystujący z [[klasycyzm]]em i [[manieryzm (sztuka)|manieryzmem]]; od niego XX-wieczni badacze wyprowadzili jednak nazwę dla całej epoki.

Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej. U jego podstaw leżało twórcze przekształcenie [[renesans]]owego [[klasycyzm]]u w dążeniu do uzyskania maksymalnego oddziaływania na odbiorcę<ref name="Hernas" />. Barok jest pojęciem bogatszym od [[Manieryzm (sztuka)|manieryzmu]], przede wszystkim dlatego, że konotuje tylko sam styl, ale jak dowodzą niektórzy badacze również procesy historyczne, spory filozoficzne i teologiczne oraz nastroje społeczne<ref name="curtius 277">{{cytuj książkę | tytuł= Literatura europejska i łacińskie średniowiecze | autor=Ernst Robert Curtius | rozdział=Manieryzm | rok=2009 | wydawca=Universitas | miejsce=Kraków | strony=277 | isbn=978-83-242-0982-8}}</ref>. Bogaty w zdobnictwo, pomysłowe rozwiązania i symbolikę styl architektoniczny, malarski i literacki baroku z założenia opierał się na [[Ignacy Loyola|ignacjańskiej]] zasadzie ''applicatio sensuum'', polegającej na wykorzystaniu ludzkiej zmysłowości i erotyki do przekazania treści religijnych (stąd figury świętych w ekstazie czy wyrazy oblubieńczych uczuć, skierowanych do Chrystusa)<ref name="ruch.literacki">{{Cytuj pismo | autor=Michał Gołębiowski | tytuł=Ciało uwielbione, ciało umęczone | rok=2014 (LV) | czasopismo=Ruch Literacki | doi=10.2478/ruch-2014-0031 | wydanie=325-326 | wolumin=4-5 | miesiąc=lipiec-październik | strony=532-535}}</ref>.

'''Romantyzm''' (z [[język francuski|fr.]] ''romantisme'', od ''roman'' – powieść, opowieść) – epoka w [[historia sztuki|historii sztuki]] i [[historia literatury|historii literatury]] trwająca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm był ruchem ideowym, literackim i artystycznym, który rozwinął się początkowo w [[Europa|Europie]] i wyrażał się w [[poezja|poezji]], [[malarstwo|malarstwie]] i [[muzyka|muzyce]].

Powstał jako reakcja na zmiany społeczne i polityczne wywołane [[Rewolucja przemysłowa|rewolucją przemysłową]] i [[Rewolucja francuska|rewolucją francuską]] z 1789 roku. Był formą buntu przeciwko ustalonym regułom społecznym, które rządziły społeczeństwami epoki [[Oświecenie (epoka)|Oświecenia]] – przeciw sztywnym zasadom życia [[Arystokracja|arystokracji]] i [[Mieszczaństwo|mieszczaństwa]], ustalonym regułom życia politycznego oraz przeciw naukowemu podejściu do natury i człowieka.

Naczelne hasło Rewolucji Francuskiej – „wolność, równość, braterstwo” stało się drogowskazem dla nowego kierunku myślenia, który zakwestionował podstawy [[Oświecenie (epoka)|oświeceniowego]], racjonalistycznego pojmowania świata.

Według romantyków świat dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe) – dające się poznać jedynie za pomocą środków pozarozumowych, takich jak wiara i intuicja.

Romantycy zwrócili uwagę na życie wewnętrzne człowieka – duchowość, uczucia, emocje, a również na odrębność jednostki ludzkiej, jej odmienność i indywidualność. Dominacja uczucia nad rozumem była także buntem przeciwko zastanej rzeczywistości i obowiązującym w niej normom społecznym. Metodą poznania świata stać się miał nie [[empiryzm]], ale sztuka.

Typowy romantyczny bohater literacki to buntownik motywowany wielkimi namiętnościami, takimi jak miłość lub nienawiść. Bohater ten charakteryzuje się nieprzeciętnością, konfliktowością; samotnie buntuje się przeciw normom społecznym lub walczy w obronie ojczyzny. Najważniejszym uczuciem dla romantyka jest miłość, przeważnie nieszczęśliwa i tragiczna, zawsze jednak wszechogarniająca i potężna.

Z romantyzmem związane było także przeświadczenie o konieczności walki z tyranią, ze zniewoleniem człowieka, z uprzedzeniami społecznymi i rasowymi. Przeświadczenie to zaowocowało wieloma zrywami o charakterze rewolucyjnym lub narodowym, jakie miały miejsce niemal w całej Europie. Zrywy te to między innymi: [[Wojna o niepodległość Grecji|powstanie Greków przeciwko Turkom]] (1821), [[dekabryści|powstanie dekabrystów]] w [[Rosja|Rosji]] (1825), [[Rewolucja lipcowa we Francji|rewolucja lipcowa]] we [[Francja|Francji]] (1830), [[powstanie listopadowe]] (1830-1831) i [[Wiosna Ludów]] (1848) oraz

[[powstanie styczniowe]] (1863-1864) w [[Polska|Polsce]].

KULTURA XIX WIEKU W EUROPIE
Belle Epoque*

Wiek XIX był wiekiem zwiększonego przyrostu naturalnego, wiekiem kapitalizmu, industrializacji, urbanizacji oraz postępu. Zachód Europy podążając drogą gospodarki kapitalistycznej prężnie się rozwijał. Powstawały nowe miejsca pracy, zakłady produkcyjne, fabryki. Z dnia na dzień zwiększano i unowocześniano produkcję. W ślad za Zachodnią Europą, podążała Ameryka Północna, ale nie wschodnia część Starego Kontynentu. Brak granic Polski na mapie, ziemie w rękach zaborców, brak poczucia bezpieczeństwa, stabilności, a nade wszystko wspólnoty, spowodowało, że dziś mówi się, że nasz kraj stracił (lub przespał) XIX wiek.

Najważniejsze wydarzenia historyczne XIX w. :
• 1811 - pierwsze miasto przekroczyło 1 mln mieszkańców (Londyn, 1.009.546 mieszk.)
• 9 czerwca 1815 - Kongres wiedeński
• 20 czerwca 1819 - pierwszy rejs statku parowego przez Atlantyk
• 29 listopada 1830 - powstanie listopadowe
• 25 lutego 1837 - pierwszy silnik elektryczny (Amerykanin, Th.Davenport)
• 17 marca 1861 - zjednoczenie Włoch
• 1861 - wybuch wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych
• 22 stycznia 1863 - powstanie styczniowe
• 28 września 1864 - utworzenie Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników; I Międzynarodówki
• 18 stycznia 1871 - zjednoczenie Niemiec
• 1871 - Komuna Paryska
• 10 marca 1876 - pierwszy telefon (A.G.Bell, Edynburg)

Edukacja:
- w krajach rozwijających, dobrze prosperujących gospodarczo, cywilizacyjnie prężnych, nastąpił widoczny postęp w szkolnictwie
- zmiany zostały wywołały także następujące okoliczności: przejęcie nadzoru szkolnego przez państwo oraz wzrastająca zamożność obywateli
- obowiązywanie przymusu szkolnego na etapie podstawowym, w konsekwencji zmniejszenie odsetka analfabetów w krajach prosperity gospodarczego, oraz na obszarach uprzemysłowionych (odwrotnie w krajach zacofanych, oraz na terenach z dominującą produkcją rolną)
- rozwój przemysłu napędzał szkolnictwo szczebla średniego i wyższego, zwłaszcza wobec konieczności zatrudniania fachowców, oraz ekspertów na konkretnych stanowiskach pracy
- im mniej rozwinięte, a co za tym idzie, im bardziej wsteczne państwo, tym mniejszezabiegi podejmowane w kierunku usprawnienia i doskonalenia szkolnictwa (przykłady: Rosja, kolonie, czy Ameryka Południowa)

Nauki społeczne:
- postęp na wielu płaszczyznach życia, w nauce, technice, medycynie, otworzył człowieka na człowieka, na relacje wzajemne pomiędzy ludźmi, a także na współzależność pomiędzy jednostką a światem, społeczeństwem, naturą
- rozwijają się więc nauki humanistyczne: historia, filozofia, oraz społeczne: socjologia, psychologia czy pedagogika
- w historii skupiono się na zgłębianiu zmian społecznych, aKultura starożytnej Grecji, powstała i rozwijała się po upadku kultury mykenskiej(helladzka kultura) spowodowanym w głównym stopniu najazdem Dorów. Za czas jej trwania przyjmuje się okres od ok. 1200.r.pne do Iw. p.n.e, czyli do czasu podboju starozytnej Grecji przez Rzymian. Jednak wraz z podbojem rzymskim, nie skończył się definitywnie okres sztuki greckiej. Artyści nadal tworzyli, ale przede wszystkim na potrzeby kolekcjonerów rzymskich. Najczęściej ich dzieła były kopiami znanych wcześniej dzieł greckich.

Twórczość artystyczna Greków rozwijała się w XI–I w. p.n.e. na Półwyspie Bałkańskim, wyspach Morza Egejskiego, w Azji Mniejszej, południowej Italii, na Sycylii, wybrzeżach Morza Śródziemnego i Morza Czarnego.Byl to okres archaiczny (XI–VI w.) Główne zabytki tego okresu to: ceramika malowana we wzory geometryczne, drobne figurki z terakoty, brązu i kości słoniowej, architektura –domy i małe świątynie w typie megaronu. Od VII w. narodzil sie początek budownictwa monumentalnego i rzeźby. Okres klasyczny (V–IV w.) charakteryzuje umiar, harmonia, logika i jedność kompozycji. Po raz pierwszy powstały miasta (Milet, Pireus) o funkcjonalnym planie z prostokątną siatką ulic (Hippodamos z Miletu); rozwinęła się rzeźba wolno stojąca ukazująca ruch (Dyskobol Myrona), malarstwo ścienne (Polignot, Mikon), czerwonofigurowe malarstwo wazowe, rzeźba w brązie (m.in. Auriga delficki) i w kamieniu; w drugiej połowie V w. Ateny pod rządami Peryklesa stały się głównym ośrodkiem sztuki; działali tu wybitni architekci (Iktinos, Kallikrates), rzeźbiarze (Fidiasz, Alkamenes z Lemnos) i malarze (Agatarchos z Samos, Apollodoros); dokonała się synteza porządków architektonicznych: doryckiego i jońskiego; pojawiła się kolumna koryncka; w rzeźbie Poliktet opracował kanon postaci ludzkiej (Doryforos); pod koniec V w. powstał tak zwany styl mokrych szat (m.in. Nike Pajoniosa z Mende, Nike zawiązująca sandał); w IV w. zapoczątkowano monumentalizację architektury użytkowej (buleuterionu, teatru, stadionu), powstał nowy typ budowli sakralnej (tolosy) i świeckiej (hotele w Olimpii, arsenał w Pireusie); w rzeźbie pojawiły się nowe tematy (akt kobiecy). Najwiekszymi mistrzami tego okresu byli : Kefisodotos, Praksyteles, Skopas, Leochares, Bryaksis z Karii, Lizyp –twórca nowego kanonu proporcji (Apoksyomenos). W malarstwie sztalugowym pojawiła się też nowa tematyka (m.in. sceny rodzajowe) i utrwalił się iluzjonizm (Zeuksis, Parrasjos, Apelles z Kolofonu). 

W okresie hellenizmu (323–30 r. p.n.e.) grecka sztuka (zwana hellenistyczną) stała się różnorodna tematycznie i formalnie, bardziej laicka i uniwersalna. Nastąpił rozwit urbanistyki i budownictwa użytkowego (szczytowe osiągnięcie –latarnia morska na Faros); wznoszono monumentalne budowle świeckie i sakralne; w budownictwie mieszkalnym pojawił się dom z perystylem, malowidłami ściennymi, mozaikami posadzkowymi i urządzeniami kanalizacyjnymi; wprowadzono konstrukcję z ciosów klinowych; powszechnie stosowano porządek joński, rzadko –koryncki; w rzeźbie realizm, ekspresja: Ołtarz Pergameński, Nike z Samotraki, Laokoona grupa; drobną plastykę reprezentowały m.in. figurki terakotowe z Tanagry (tanagryjskie figurki); malarstwo sztalugowe odkryło nowe tematy (pejzaże, martwa natura); ceramika malowana ustąpiła reliefowej, wyciskanej z form (megaryjskie czarki); rozkwit rzemiosła artystycznego, m.in. toreutyki, złotnictwa, gliptyki. Okres rzymski (I–IV w.) –sztuka starożytnej Grecji była coraz częściej anonimowa i mniej oryginalna; wcześniej jej wpływom uległa m.in. sztuka etruska i rzymska; w pewnych okresach determinowała styl sztuki perskiej i egipskiej; jej dziedzictwo przejęła sztuka bizantyńska i koptyjska; w czasach nowożytnych stała się jedną z podstaw teorii klasycyzmu.

Porządki architektoniczne 
Porządki architektoniczne to określone kierunki stylistyczne, według których konstruuje się budowle. Ich składniki (kolumny z bazą, trzonem i głowicą, belkowanie, dekoracje) są wzajemnie powiązane według ściśle określonych reguł i proporcji ustalonych na podstawie specjalnej jednostki miary zwanej modułem. Podstawowymi porządkami architektonicznymi (zwanymi także stylami architektonicznymi) wykształciły się w starożytnej Grecji i są to: porządek dorycki, joński i koryncki; ich odmianami są porządki toskański i kompozytowy. Najłatwiej jest je rozpoznać po kształtach głowic kolumn (kapitel).

PORZĄDEK DORYCKI
Jest najstarszym porządkiem, ukształtował się w okresie archaicznym (VII-VI wiek p.n.e.) w związku z przejściem od pierwotnego budownictwa z gliny, drewna i trzciny do architektury kamiennej. Cechują go ciężkie proporcje, surowość i monumentalność. Kolumny są grube w stosunku do wysokości i odległości między nimi. Często więc określa się go jako męski. Kolumna dorycka nie ma bazy (stoi bezpośrednio na stylobacie - najwyższym stopniu podbudowy świątyni), a jej trzon (zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po środku (entazis). Głowica (kapitel) składa się z poduszki (echinus) przykrytej kwadratową płytą - abakusem. Na abakusie kolumny spoczywa dolna, gładka część belkowania - architraw , nad którą znajduje się część środkowa - fryz. Fryz dorycki składa się z naprzemiennie występujących tryglifów ( z pionowymi żłobieniami) i metop - często pokrytych płaskorzeźbami. Górną część belkowania stanowi gzyms zakończony często rynną. Porządek dorycki rozpowszechniony był głównie na greckim stałym lądzie i w koloniach Wielkiej Grecji (południowa Italia, Sycylia), np. Partenon na Akropolu w Atenach, świątynia Ateny na Eginie, świątynia Zeusa w Olimpii, świątynia Posejdona w Paestum. Ze względu na trudności w stosowaniu porządku doryckiego we wielkich budowlach od okresu hellenistycznego zaniechano jego stosowania. Odmianą porządku doryckiego był wykształcony w Italii porządek toskański, w którym kolumny miały bazy oraz gładkie trzony (bez kanelur).

PORZĄDEK JOŃSKI
Powstał w tym samym okresie co dorycki, na terenie Azji Mniejszej (Jonia), skąd rozprzestrzenił się na wyspy greckie i teren Attyki (np. świątynia Nike Apteros i Erechtejon na Akropolu w Atenach, świątynia Apollina w Didymach koło Miletu w Azji Mniejszej, świątynia Apollina w Pergamonie). Cechuje go lekkość proporcji, smukłość formy i dekoracyjność. Kolumny jońskie są smuklejsze od doryckich stąd też stosuje się ich więcej. Styl joński określany jest często jako kobiecy. Kolumna stoi na profilowanej bazie , a jej trzon jest również lekko wybrzuszony po środku - ale mniej niż w kolumnie doryckiej. Pionowe żłobkowania trzonu (kanelury) są gęstsze i drobniejsze niż w kolumnie doryckiej. Również zwężenie górnej części trzonu kolumny jest mniej wyraźne. Głowica kolumny posiada charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści. Przypomina to trochę rogi baranie. Belkowanie składa się z kilkustopniowego architrawu , rzeźbionego fryzu - biegnącego wokół całego budynku (bez podziału na tryglify i metopy) oraz gzymsu (7). Styl joński dominował głównie w miejscu swego powstania (Azja Mniejsza) ale też spotykany był na Sycylii, w Italii czy na ateńskim Akropolu. Czasem też budowano świątynie doryckie, które miały joński wystrój wnętrza (świątynia Apollina w Bassaj czy Ateny w Paestum).

PORZĄDEK KORYNCKI
Wykształcił się na przełomie V i IV wieku p.n.e. w Atenach, a rozwinął się w okresie panowania rzymskiego. Jest wzbogaconą, bardziej dekoracyjną odmianą porządku jońskiego; główna różnica polega na innym ukształtowaniu głowicy kolumny; ta ma zazwyczaj formę kosza, z którego wychylają się stylizowane liście akantu (np. ateńska Wieża Wiatrów, pomnik Lizykratesa, świątynia Apollina w Milecie). Dekoracyjna forma głowicy korynckiej podlegała ciągłym przemianom, w Rzymie uzupełniono ją w narożach 4 wolutami, co dało tzw. porządek kompozytowy. Trzon i podstawa kolumny korynckiej są podobne do jońskich, zupełnie inna jest jednak głowica . Ma ona kształt kosza okolonego rzędami liści akantu (barszcz zwyczajny), z małymi wolutami przypominającymi jońskie. Być może taki wyraźny element roślinny jest nawiązaniem do drzewa i gaju, związanych z genezą świątyni greckiej. Kilkuwarstwowe belkowanie świątyni korynckiej niekiedy pozbawione jest rzeźbienia. Porządek koryncki określany jest czasem jako dziewczęcy.

Zabytki starożytnych Aten podzielone były na trzy główne zespoły: - najważniejszy Akropol z Partenonem i budowle u stóp wzgórza - m.in. teatr Dionizosa, pomnik Lizykratesa, pozostałości 2 rynków (tj. greckiego - Agory i rzymskiego z Wieżą Wiatrów) oraz dzielnica garncarzy Keramejkos i wielka nekropolia - grupa budowli na miejscu dzielnicy Hadrianopolis (m.in. świątynia Zeusa Olimpijskiego.Domy w których mieszkali Grecy nawet ci zamożniejsi były niepozorne gdyż rozrzutność w tej dziedzinie i w ogóle nadmierna skłonność do popisywania się posiadanym majątkiem była źle widziana w polis, narzucającej wszystkim mnie więcej podobny nacechowany umiarkowaniem, tryb życia. Natomiast zbiorowość czyniła wszystko aby swoim bogom wznieść jak najwspanialsze świątynie które stanowiły świadectwo pobożności i potęgi państwa

Większość rzeźb greckich powstała w związku z potrzebami religijnymi. Do rzeźbiarzy należało wykonanie posągów kultowych bóstw, płaskorzeźb zdobiących świątynie, nagrobków. Związek z kultem miał istotne znaczenie dla charakteru i tematyki dzieł aż do połowy IV w. n.e. kiedy to powstanie sztuka nie służąca bogom ale zwrócona ku człowiekowi. Był to efekt głębokich zmian w kulturze. Na charakter greckiej rzeźby wpłynął w sposób decydujący sport, przyzwyczajający Hellenów do oglądania nagich ciał. Pod jego wpływem ukształtowała się konwencja, wedle której postacie męskie zarówno bogów jak i ludzi przedstawiano nago. "Obnażanie" natomiast posągów kobiecych nastąpiło później, poczynając od IV w. p.n.e.Artyści greccy posługiwali się zarówno brązem jak i rozmaitymi rodzajami kamieni, zwłaszcza marmurem. Grecka rzeźba przeszła wielką ewolucję w VI w p.n.e. Pierwsze dzieła były sztywne i nieporadne, rzeźbiarze jednak szybko osiągnęli umiejętność swobodnego i dokładnego przedstawiania ludzkich postaci. Od połowy V w. p.n.e. fascynował rzeźbiarzy problem przedstawiania człowieka w ruchu. Jednym z najwcześniejszych a zarazem najwybitniejszym dzieł świadczących o poszukiwaniach w tym kierunku był Dyskobol Myrona. Drogą przez niego wskazywaną poszli następnie artyści którzy nie tylko tworzyli pojedyncze posągi, ale i całe grupy postaci w ruchu i to w ruchu gwałtownym.

Innym efektem ewolucji rzeźby greckiej była stopniowa indywidualizacja twarzy; w miarę upływu czasu rósł stopień szczegółowości i poprawności przedstawień. Bardzo długo postacie były nacechowane godnością, powagą, spokojem. Razem z gwałtownym ruchem na twarzach posągów pojawiły się też uczucia: ekstaza, ból, radość, nienawiść.. Nieszczęsnemu działaniu czasu który pozbawiły nas tylu arcydzieł oparły się szczęśliwie malowane naczynia wypełniające dziś galerie sztuki starożytnej całego świata. Ceramika malowana zajmowała w twórczości artystycznej Greków takie miejsce jakie nie zyskała w innych cywilizacjach. Garncarze potrafili nie tylko powołać do życia przeróżne naczynia o doskonałych kształtach, cienkich ściankach, doskonale wypalane ale ozdabiali je pokrywając barwną i skomplikowaną dekoracją. tworzono je z motywów geometrycznych stylizowanych rysunków roślin i zwierząt, ludzkich postaci. Malowano nawet całe sceny, najczęściej ilustrujące popularne mity. Oczywiście te piękne naczynia były przedmiotem zbytku, używano ich w czasie uczt i chwalono się nimi przed gośćmi, wkładano zmarłym do grobu. Rzemieślnicy świadomi byli wartości dzieł, które tworzyli , opatrywali je niekiedy swoimi podpisami
Flizofoia
Pojęcie filozofia [gr. philosophia ‘umiłowanie mądrości’] u źródeł gr. oznaczało poszukiwanie, dążenie do wiedzy wyrastające ze zdziwienia wywołanego poczuciem nieprzejrzystości świata i stawiającego pod znakiem zapytania to, co dotychczas było zakorzenione w tradycyjnych mitach lub oczywiste, narzucające się bezpośrednio, przyjmowane bezkrytycznie. Precyzyjne i jednoznaczne zdefiniowanie pojęcia filozofii jest niemożliwe ze względu na hist. zmienność jego zakresu i treści oraz związek przypisywanego mu znaczenia z przyjęciem określonej koncepcji filoz., wymaga zatem relatywizacji do epoki hist. oraz kierunku filozoficznego. W ramach ogólnej charakterystyki pytań, problemów, rodzaju zainteresowań uważanych za filoz. można wskazać, że wyrastają one z refleksji nad relacją między człowiekiem a światem przyrody, między człowiekiem a światem wspólnoty, historii, wartości, rzeczy (ogólnie — kultury), nad relacją człowieka w stosunku do samego siebie oraz w stosunku do absolutu pojawiającego się jako synteza wszelkich możliwych odniesień bytu ludzkiego. Rozważania filoz. dotyczą przede wszystkim istoty i struktury bytu, źródeł, narzędzi i prawomocności poznania, zasad wartościowania, sensu życia i sposobów jego godnego prowadzenia.Filozofia zrodziła się w starożytnej Grecji, a najstarsze informacje na jej temat pochodzą z VII w. p.n.e. Pierwsi filozofowie koncentrowali swe zainteresowania na przyrodzie (physis), pytali o zasadę (arche), czyli o genezę i strukturę świata otaczającego człowieka (jońska filozofia przyrody, eleaci). Następnie w centrum zainteresowań znalazł się człowiek i wspólnota ludzka (zmiana ta wiąże się z działalnością Sokratesa); pytano wówczas o drogi do osobistego szczęścia oraz o miejsce człowieka w społeczności (epikureizm, stoicyzm), poszukiwano najlepszych form organizacji państwa i sposobów sprawowania władzy (sofiści). W najpełniejszych koncepcjach filoz. starożytności (Platona i Arystotelesa) filozofia oznaczała całokształt wiedzy, przy czym dla Platona była to wiedza o ideach (abstrakcyjnej istocie wszelkich bytów), natomiast dla Arystotelesa wiedza zarówno o abstrakcyjnej istocie bytu, jak też o wszelkich jego konkretnych postaciach i przejawach. Chrześcijaństwo przejęło dorobek filoz. starożytnych, wykorzystując go przy budowie własnej koncepcji filoz., światopoglądowej, kulturowej. 

Literatura
To właśnie w starożytnej Grecji narodziły się podstawowe gatunki literackie:
· Epika (VIII w. p.n.e.)
· Liryka (VII-VI w. p.n.e.)
· Dramat (V w. p.n.e.)
· Epigramat (III w. p.n.e.) 

HYMN [gr.], uroczysta pieśń pochwalna: gatunek poetycki związany genetycznie z publicznymi uroczystościami, zwłaszcza o charakterze obrzędowo-kultowym, znany w różnych kręgach kulturowych; w Europie ukształtowany w starożytnej Grecji; najstarszymi zachowanymi tekstami hymnów są tzw. Hymny homeryckie (VII–V w. p.n.e.), pieśni chóralne ku czci bogów, wykonywane przy akompaniamencie instrumentów, m.in. dytyramb, pean, oraz utwory gł. anonimowego autorstwa, przypisywane nieraz Pindarowi, Bakchylidesowi z Keos, Symonidesowi z Keos, Safonie. 

HOMER (VIII w. p.n.e.?), poeta gr.; uważany za autora Iliady i Odysei, 2 wielkich eposów, pierwszych utworów literatury europejskiej; wg tradycji Homer był ślepym śpiewakiem wędrownym, a o miano jego ojczyzny spierało się 7 miast. Zagadnienie autorstwa, tzw. kwestia Homerowa, jest przedmiotem sporu rozpętanego wystąpieniem F.A. Wolfa w XVIII w.; wg tzw. pluralistów poematy zostały spisane i złożone w całość w Atenach w VI w. p.n.e. z przekazywanych ustnie pieśni różnych autorów; tę opinię miały potwierdzać pewne niekonsekwencje w tekstach; tzw. unitaryści natomiast dowodzili jedności kompozycji i techniki poetyckiej. Z nowoczesnych analiz wynika, że Iliada i Odyseja są efektem długiego, sięgającego epoki mykeńskiej rozwoju gr. poezji epickiej, przekazywanej ustnie; jej dorobek w postaci repertuaru pieśni bohaterskich oraz techniki poetyckiej wykorzystał poeta (jeden lub dwóch?) dla stworzenia wielkiej, starannie przemyślanej kompozycji. Znajomość poematów Homera stała się podstawą wykształcenia w Grecji, inspirowały one całą literaturę i sztukę starożytnych, były uważane za skarbnicę wszelkiej wiedzy; z badań nad poezją Homera narodziła się filologia, od przekładu Odysei na łacinę Liwiusza Andronikusa rozpoczęła się literatura rzym.; wielka epika europejska kształtowała się pod wpływem Homera (Wergiliusz, Dante). Z literatury polskiej wymienić jednak trzeba Stanisława Wyspiańskiego, który pod wpływem Homera napisał swój Powrót Odysa i Achilleis, a przede wszystkim Adama Mickiewicza, który tworząc polską epopeję narodową, a zarazem arcydzieło literatury, Pana Tadeusza, często świadomie uderzał w lutnię Homera. 

Teatr
Charakter relacji między bogami a ludźmi stał się zasadniczym tematem najbardziej trwałego utworu kultury Aten klasycznych: sztuk tragicznych prezentowanych w trakcie trzydniowego wielkiego święta boga Dionizosa, które odbywało się co roku późną wiosną. Sztuki te, czytane i wystawiane po dziś dzień, w starożytnych Atenach prezentowane były w ramach konkursu dramatycznego, będącego jedną z wielu imprez organizowanych ku czci bogów. Tragedia ateńska rozkwitła w V w. p.n.e., podobnie jak komedia, inny, równie znaczący gatunek ateńskiej twórczości dramatycznej.
Każdego roku jeden z ateńskich urzędników wybierał trzech dramatopisarzy, którzy mieli zaprezentować w czasie święta Dionizosa po cztery sztuki: trzy tragedie i jeden dramat satyrowy. Termin „tragedia”- wywodzący się od dwóch greckich słów oznaczających „kozła” i „pieśń”- odnosiły się do sztuk, których fabuła rozwijała się wokół okrutnych konfliktów. Uczestniczące w nim postacie reprezentowały potężne siły zarówno ludzkie, jak i boskie. Tragedie były pisane wierszem, językiem wzniosłym i uroczystym, często opowiadały o dramatycznych skutkach wydarzeń rozgrywających się na styku świata bogów ze światem ludzi. Rozwiązaniu problemu z reguły towarzyszyły cierpienia i rozlew krwi.
Sceniczne prezentacja ateńskiej tragedii w niewielkim stopniu przypominała współczesne przedstawienia teatralna. Spektakle odbywały się za dnia pod gołym niebem, w teatrze poświęconym Dionizosowi, mieszczącym się u podnóża południowego stoku akropolu. Przedstawienie mogło oglądać około 14 000 widzów, którzy zajmowali miejsca na widowni naprzeciwko lekko wzniesionej platformy scenicznej. Widownia była w V w. prowizoryczna, pierwszy teatr z kamienia został zbudowany dopiero w IV w. p.n.e. Aby zapewnić równe szanse w rywalizacji, wszystkie tragedie musiały mieć obsadę liczącą tyle samo osób- trzech aktorów, którzy odgrywali wszystkie postacie męskie i żeńskie, oraz piętnastu członków chóru. Chociaż przewodnik chóru czasami podejmował dialog z aktorami, zasadniczą rolą chóru pozostawało wykonywanie pieśni i tańców w kolistej przestrzeni prze sceną, zwanej „orchestrą”. Wszystkie kwestie aktorów były wersyfikowane zgodnie ze specjalnym rytmem, a wstępy chóru nadawały ateńskiej tragedii jeszcze bardziej poetycki charakter.
Mimo że oprawa sceniczna była raczej skromna, dobra tragedia potrafiła być żywmy spektaklem. Chór, odziany w ozdobne kostiumy, był dobrze przygotowany do wykonywania zawiłego tańca. Aktorzy nosili maski. Aby wygłaszane przez nich kwestie dotarły do widzów z tylnych rzędów, mówili głośno i dobitnie gestykulowali. Odtwórcy głównych ról, zwani protagonistami, rywalizowali ze sobą o miano najlepszego aktora. Udział znakomitego aktora miał tak duże znaczenie dla sukcesu sztuki8, że protagonistów przydzielano na drodze losowania konkurującym ze sobą dramatopisarzom, tak aby wszyscy trzej mieli równe szanse na skompletowanie dobrej obsady. Wielcy protagoniści, aktorzy obdarzeni wspaniałymi głosami, cieszyli się ogromną popularnością, chociaż, w przeciwieństwie do wielu tragediopisarzy, nie byli zazwyczaj reprezentantami społecznej elit.
Autorzy zestawu tragedii wystawianych podczas uroczystości ku czci Dionizosa byli zarazem reżyserami, producentami, kompozytorami muzyki, choreografami, a czasem nawet aktorami. Tylko człowiek odpowiednio bogaty mógł sobie pozwolić na poświęcenie ogromnej ilości czasu, jakiej ta praca wymagała, zwłaszcza, że nagrody w konkursie tragicznym były raczej skromne. Jako obywatel dramatopisarz musiał wypełniać te same obowiązki wojskowe i polityczne, co zwykły Ateńczyk. Najsłynniejsi dramatopisarze ateńscy- Ajschylos (525-456 p.n.e.), Sofokles (496-406 p.n.e.), Eurypides (485-406 p.n.e.)- bądź służyli w armii, bądź sprawowali funkcje publiczne, a czasem i jedno i drugie.


Igrzyska olimpijskie
Idea nowożytnych igrzysk olimpijskich nawiązuje do tradycji starożytnej Grecji, gdzie podczas uroczystości religijnych odbywały się zawody sportowe oraz występy poetów, muzyków i śpiewaków, a w czasie ich trwania obowiązywał rozejm (gr. ekecheiria ); cichły wtedy wszelkie spory i wojny. Wśród wielu igrzysk starożytnej Grecji największą sławę zdobyły igrzyska ku czci Zeusa w Olimpii, rozgrywane co 4 lata, od których przyjęto rachubę czasu wg olimpiad. Początki igrzysk olimpijskich nie są znane i są owiane legendą; pierwszy opis igrzysk znajduje się w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, że jest to tradycja jeszcze dawniejsza; od 776 p.n.e. powtarzają się igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim i trwają przez 1168 lat, prawdopodobnie do 393 n.e. (292 olimpiady); 393 n.e. ces. rzym. Teodozjusz I Wielki zakazał organizowania igrzysk olimpijskich, dopatrując się w nich kultywowania zwyczajów pogańskich. 
Idea igrzysk olimpijskich została wskrzeszona dopiero w końcu XIX w. przez francuskiego pedagoga, działacza społ. i sport. barona P. de Coubertina; dzięki jego staraniom 1894 został powołany Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz podjęto decyzję o wznowieniu igrzysk olimpijskich i zorganizowaniu ich 1896 po raz pierwszy w czasach nowożytnych w stolicy Grecji — Atenach. Od tego czasu igrzyska olimpijskie odbywają się regularnie co 4 lata (z wyjątkiem lat 1916 oraz 1940 i 1944, kiedy działania wojenne uniemożliwiły ich zorganizowanie), zyskując coraz większą popularność.

Medycyna
HIPOKRATES (ok. 460–377), lekarz gr., zw. ojcem medycyny; gł. przedstawiciel słynnej koskiej (z wyspy Kos) szkoły lekarskiej; oparł medycynę na zasadach racjonalnych, naukę jego cechowała troska o chorego, wnikliwa obserwacja lekarska i log. wyciąganie wniosków prognostycznych; wywarł ogromny wpływ na rozwój medycyny. Naczelną zasadą Hipokratesa było nieszkodzenie choremu (łac. primum non nocere) i pomaganie uzdrawiającym siłom natury; drobiazgowo analizował objawy chorobowe i do czasów obecnych niektóre z nich noszą jego imię. Założenia patologii Hipokratesa opierają się na istnieniu w ustroju 4 podstawowych cieczy, czyli soków (patologia humoralna): krwi, śluzu, żółci, czarnej żółci (prawdopodobnie krew żylna); ich równowaga warunkuje stan zdrowia, zaburzenia w niej powodują choroby; z przewagi jednego z elementów wynika określony temperament: sangwiniczny, flegmatyczny, choleryczny, melancholiczny. Hipokrates jest twórcą podstaw etyki lekarskiej: Przysięga — stanowi kanon etyki lekarskiej; ważniejsze pisma, to Prognozy koskie, w których zawarł całe ówczesne doświadczenie lekarskie, oraz Aforyzmy; pozostałe dotyczą m.in. anatomii, patologii, chirurgii, zabiegów lekarskich, położnictwa; pisma przypisywane Hipokratesowi zostały zebrane w 100 lat po jego śmierci w tzw. Corpus Hippocraticum.

{{Architektura baroku}}

'''Rokoko''' – [[styl (sztuka)|nurt stylistyczny]], obecny zwłaszcza w [[architektura wnętrz|architekturze wnętrz]], ornamentyce, rzemiośle artystycznym i [[malarstwo|malarstwie]], występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. Nurt rokokowy wyróżnia się także w dziejach literatury.

Uważane czasem za końcową fazę [[barok]]u, w rzeczywistości zajęło wobec niego pozycję przeciwstawną. Sprzeciwiło się pompatycznemu ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi [[styl Ludwika XIV|stylu Ludwika XIV]], skłaniając się ku większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności. Odznaczało się lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami egzotycznymi (np. [[sztuka chińska|chińskimi]]). Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we [[Francja|Francji]] i związany był głównie z życiem dworskim.

Wstępem do rokoka był okres regencji [[Filip II Burbon-Orleański|Filipa Orleańskiego]] we Francji (1715-1723), podczas której powstawały dzieła charakteryzujące się większą swobodą i dekoracyjnością. Jego rozkwit nastąpił za [[Ludwik XV|Ludwika XV]]; wówczas też rokoko rozpowszechniło się w Europie, zwłaszcza w [[Bawaria|Bawarii]], [[Królestwo Prus|Prusach]], [[Austria|Austrii]], [[Czechy|Czechach]], [[Saksonia|Saksonii]], na [[Śląsk]]u, w [[Polska|Polsce]] i w [[Rosja|Rosji]].

epoka oświecenia (stulecie świateł) – okres w rozwoju kultury i literatury europejskiej od końca XVII w. do schyłku XVIII w. Filozofowie i pisarze oświecenia opowiadali się za racjonalizmem, poszukiwaniem wiedzy nie skrępowanej przez autorytety, doktryny i przekonania religijne, dociekaniem prawdy za pomocą rozumu.

- Francja – jej kultura oraz język miały ogromny wpływ na resztę Europy. Do wielkich myślicieli oświecenia należeli m.in.:

- Wolter (francuski publicysta, filozof, dramaturg, poeta, historyk i prozaik; uważał, że w XVIII wieku ludzkość dokonała wielkiego postępu)

- Monteskiusz

- J.J. Rousseau (poglądy: lud w sposób niezależny może dokonać wyboru ustroju państwa, najlepszym z ustrojów jest demokracja bezpośrednia, krytyka rozwoju cywilizacji, pochwała stanu pierwotnego, propagowanie naturalnego wychowania młodzieży; autor m.in. traktatu Emil, czyli o wychowaniu).

Wielką rolę odgrywali tzw. encyklopedyści, którzy opracowali Wielką Encyklopedię Francuską (1751-1780). Treść: krytyka Kościoła katolickiego, teza o równości ludzi, będących obywatelami posiadającymi prawa,HASŁA  tolerancji wyznaniowej oraz racjonalizmu.

- rozwój nauki i techniki – systematyzacja wiedzy biologicznej i medycznej, rozwój nauk przyrodniczych, które miały uwolnić ludzkość od przesądów i ograniczeń; wynalazki (np. balon unoszony rozgrzanym powietrzem – Józef i Jakub Montgolfier)

- unowocześnienie produkcji – nowe maszyny, początki produkcji przemysłowej

- absolutyzm oświecony – rodzaj absolutyzmu typowy zwłaszcza dla XVIII w., w którym władca przeprowadza odgórnie szereg niezbędnych dla państwa reform (rozwój oświaty, rzemiosła, przemysłu, rolnictwa, reforma prawa). Przedstawiciele: król pruski Fryderyk II, cesarz Józef II i caryca Katarzyna II. Idea ta wywodziła się z filozofii oświecenia i zakładała, że władza panującego pochodzi od ludu, który zrezygnował ze swoich praw politycznych na rzecz monarchy (umowa społeczna)

- architektura

- rokoko – styl wieńczący epokę baroku, cechy: lekkość, wielość dekoracji, motywy egzotyczne (chińskie), pastelowa kolorystyka

- klasycyzm – styl nawiązujący do wzorców antycznych (np. Panteon w Paryżu)

- szkolnictwo – rozwój szkolnictwa, reforma uniwersytetów, nowe typy szkół średnich, szkoły zawodowe, podstawowe; w niektórych krajach – nakaz posyłania chłopców, do szkół (dziewczęta – nauka w domu)

Ważne pojęcia:

demokracja bezpośrednia – w ustroju tym decyzje podejmują w czasie głosowania wszyscy obywatele, którzy mają prawo do głosowania.