Historia Polski po 1945r. - wykład.
28.02.2012r.
Egzamin ustny. Dwa pytania.
Nie zależy na faktografii, ale na okolicznościach, w jakich coś się wydarzyło (przykład PKWNu, nie chodzi o datę czy kierownictwo, a o warunki i środowisko w jakich powstał, po co, dlaczego, etc.)
Pokój 208.
Dyżury: Poniedziałek 11 – 12, wtorek 9:45 – 11.
Nie ma dobrego podręcznika do okresu PRL :)
Nazwiskami autorów: Roszkowski, Czubiński, Eisler, Sowa.
Kersten – „Narodziny systemu władzy”.
Dzieje PRL.
Powstanie nowego ośrodka władzy.
W 20 – leciu międzywojennym Polska byłą krajem rolniczym, 75% mieszkańców Polski mieszkało na wsi. Struktura agrarna była taka, że z jednej strony mieliśmy ogromne majątki ziemskie w garści niewielkiej liczby posiadaczy i małorolnych lub bezrolnych chłopów marzących o skrawku ziemi. Nie została wypracowana żadna polityka wobec mniejszości narodowych. To, że II RP była nieraz „macochą” dla swojego społeczeństwa, ułatwiło zbudowanie tuta nowego systemu. Polskie władze przekształciły się w sposób wysoce niedemokratyczny. Nie ma się też czemu dziwić, że ulegały one naciskom.
06.03.2012r.
Powrót polskiego rządu do kraju stał się całkowicie niemożliwym 22. czerwca 1941 roku, z chwilą zaatakowania przez Niemcy Związku Radzieckiego. Było to początkiem klęski Polski, bo wojnę wygrają albo koalicja antyhitlerowska i ZSRR, albo Niemcy. Armia która zajmie dany obszar podyktuje na nim swoje warunki. Dla hitlerowcow Polacy byli trzecia grupa, po zydach i romach, do odstrzalu. Niebyoby panstwa polskiego ani w tym, ani w tym ukladzie. Jeśli wojna nie zakonczy się zwyciestwem niemcow, to zakonczy się zwycistwem rosjan i wiadomo jak wtedy wszystko będzie wygladalo i kto wyzwoli polskę. Polska nie miala być 17 republiką, bo nie my byliśmy stalinowskim celem, polska była za mala by być celem. Stalin chcial podpalic europę, a być może caly swiat. Granice socjalizmu na gibraltarze. Z tego punktu widzenia Polska była tylko pewnym etapem. W Polsce miala być demokracja ludowa (to taka roznica od demokracji jak między krzeslem a krzeslem elektrycznym).
Kiedy w 1938r zlikwidowano komunistyczna partie polski wladze zsrr powiedzialy, ze kazda samowolna proba odbudowa tej partii będzie traktowana jako prowokacja i by się odbudowac, potrzebna jest zgoda Moskwy.
Grupa z Marcelim Nowotka na czele wyladowala koło warszawy i utworzyla nowa partie komunistyczna, powstala zatem Polska Partia Robotnicza. Była w Polsce wprawdzie wąska grupa robotników, ale i reprezentacja nie była liczna. Zadano od komunistow by stwierdzili, ze nie są czescia skladowo Miedzynarodowki i postawia się kazdemu, kto będzie chcial naruszyc panstwo polskie, dzialaja w interesie Polski. Kamuflaż był dobrze wypracowany, ale nie chcieli tego obiecac. Rozmowcy ze strony podziemia AK zostali aresztowani po spotkaniu z Gomulka, co się stalo z nimi – nie wiadomo.
Krajowa rada narodowa była tworem fikcyjnym.
Pojawil się problem obywateli polskich w zsrr. Uklad sikorski – majski mial na celu m.in. utworzenie armii polskiej na terenie ZSRR. Obok obozu wojskowego zaczal rosnac caly oboz cywilow, bo w ukladzie było napisane 35 tys., a zjechali wszyscy. Z 35 zrobilo się 70 tysiecy plus ich rodziny, czyli kolejne tysiace ludzi. Stalin chcial się pozbyc tej armii rozpraszajac ja po calym froncie. Wtedy nie będzie polskiej armii, a pojedyncze oddzialy na calej szerokosci frontu. Stalin zgodzi się na ewakuowanie armii polskiej na bliski wschod, poza tym było mu to na rękę. Generał Anders oprócz zolnierzy mial również armie cywilow, którzy glodowali. Nawet jeśli ta armia zostalaby na wschodzie, do Polski by nie dotarla.
W ZSRR jest kilka osrodkow wladzy, jeden z nich to wojskowy. Stanowili oni trzon armii tworzonej pod egida komunistow. Maja pomysl na to, co będzie dzialo się w polsce, zorganizowana demokracja w oparciu o wojsku. Druga wizja to wizja polityczna (Wanda Wasilewska, wdowa po Dzierżyńskim).Wasilewska była ta, która konstruowala zalazek przyszlej wladzy w powojennej Polsce.
Probowano pozyskac część polskiego spoleczenstwa dla siebie by nie budzic czynnego oporu, by stworzyc taka iluzje rzeczywistosci, która będzie do przyjecia przez zachodniego odbiorcę. „Odchylenie na lewo”. Spoleczenstwo polskie zaczelo się radykalizowac, niezaakceptuje wladzy, która nie rozwiazalaby podstawowych problemow. Najwazniejsza była reforma rolna i wladza, która tego nie zrobi, nie będzie rzadzic.
ZSRR funckjonowal w koalicji antyhitlerowskiej, Japonia w koalicji z Hitlerem, ale te dwa panstwa ze sobą nie walczą. Trzeba było pozyskac ZSRR do wojny przeciwko Japonii. Z wojny wyszly dwa mocarstwa, ZSRR i USA i ich interesy się liczyly. Stalin poparl pomysl Roosevelta i stwierdzil, ze jeśli prezydent USA zaakceptuje jego warunki, to Stalin pomoze mu w wojnie z Japonia. Amerykanie mieli wyjechac z Europy, a jak wyjadą – Europa stanie się socjalistyczna. Europa niezajeta przez armie czerwona nie jest terenem straconym, bo beda wybory. Wszystkie spoleczenstwa zaczely odchylac się na lewo, zaglosuja na lewice, szeroko pojętą a komunisci wykorzystaja sytuacje i przejmą włądzę. W przypadku Polski, wschodnia granica miala być na linii Curzona. Z kim graniczy ZSRR? Z kim chce :) Polska utracila ziemie na wschodzie, zgodzono się, ze Polska powinna uzyska rekompensatę na zachodzie, ale byloby to zwiazanie się Polski z ZSRR na zawsze, bo tylko ZSRR bylby gwarantem tej granicy na zachodzie (która powstalaby przeciez kosztem niemiec).
Front zblizal się do przedwojennej granicy polski, nie wywolalo to zadnych dzialan ze strony stalina, ale kiedy Armia Czerwona i Armia Polska zblizyla się do Bugu, podjeto dzialania majace zbudowac namiastke wladzy z obozem w Moskwie. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego tworzony był przez komunistow, szefem został Edward Osóbka – Moraski, dzialacz socjalistyczny sredniego szczebla. Z jednej strony był Gomułka, z drugiej strony Bierut.
Wasilewska dowiedziala się gdzie siedzi Witos. Polecila przywiezc go do Moskwy. Na miejscu pojawil się Andrzej Witos, brat Wincentego. Komunisci przy reformie rolnej zaproponowali chlopom po 5 ha. Andrzej Witos stwierdzil, ze trzeba to zrobic na zdrowych zasadach, zabrac obszarnikom i przekzac chlopom. Komunisci nie chcieli dac takiego duzego gospodarstwa między 7 a 15ha, bo pozniej trudno byloby chlopu to odebrac. Komunisci obsadzili kluczowe resorty – silowe i propagandowe, czyli kluczowe dla istnienia panstwa. 21.7.1944 utworzono PKWN i dzien pozniej wydano manifest PKWN (pozniej 22.7. był swietem odrodzenia Polski).
„O co walczy narod Polski” został wydany przez Rade Jednosci Narodowej zwiazanej z obozem londynskim. Deklaracja Rady Jednosci Narodowej porusza najwazniejsze problemy, jakie trzeba rozwiazac w Polsce, lacznie z reformą rolną, upanstwowienie podstawowych galezi przemyslu, ubezpieczenia spoleczne, pelne zatrudnienie, część ludnosci, która nie znajdzie pracy na wsi ma być przekwalifikowana na koszt panstwa i przeniesiona do miasta, przymus ksztalcenia, ubezpieczenia zdrowotne, na starosc, wszystkim wszystko. Komunisci robili odwrotnie, mieli zapewnic Polakow, ze nie będzie komunizmu w Polsce. Nie było na początku „Towarzysze”, ale „Rodacy”. Mowiono o reformie rolnej, panstwo polskie mialo się przyjaznic wlasciwie z wszystkimi, nie tylko z ZSRR, granice na zach powinny zostac wlaczone prusy zach, ziemia lubuska, slask, na wschodzie natomiast granica ryska, nie sprecyzowano do konca linii, gdzie byli Polacy, tam miala być Polska. RJN musiala pokazać, ze powojenna polska nie będzie kalka sanacji, miala to być republika parlamentarna przy dzialaniu silnych rządów. Natychmiast po wyzwoleniu mialy być wybory do parlamentu, który zdecyduje, jaki to ma być ustroj, ale wybory maja się odbyc na podstawie nowej, demokratycznej ordynacji wyborczej. W Polsce mialy mieć prawo funkcjonowania partie polityczne, ale bez partii faszystowskich. Precyzyjnych okreslen jest tam cale mnostwo. Obie deklaracje mowia o przymusowym uczeniu się.
PKWN zainstalował się najprawdopodobniej w Lublinie. Pierwsze co zaczelo się tworzyc, to administracja opanowana przez komunistow.
27.03.2012r.
W PRLu pozwalano na funkcjonowanie tylko tych partii, które nie przeszkadzaly w dominacji partii komunistycznej, np. PPS. Stronnictwo Ludowe nie było mocno przetrzebione przez komunistow, akcpetowala rzeczywistosc na ziemiach polskich, co ulatwialo komunistom dzialanie. Kolejna partia, która wrocila do funkcjonowania, było Stronnictwo Demokratyczne, były to trzy partie w 1944r. W Lublinie. Istnialy partie reprezentujace wszystkie grupy spoleczne, które w Polsce funkcjonowaly.
Znaczacy wylom nastapil w 2 wypadkach – próbie odbudowy Stronnictwa Pracy, która funkcjonowala z poparcia Kosciola Katolickiego. Może by się ono rozwinela, gdyby nie dzialalnosc komunistow. Bierut i Gomulka uruchomili grupe rozlamowa w Stronnictwie Pracy (grupa wojewodow), którzy robili konkurencje tradycyjnej linii Stronnictwa Pracy. Bierut wezwal przedstawicieli obu kierunkow w partii, i stwierdzil,z e albo się dogadaja, albo Stronnictwo Pracy zostanie zdelegalizowane. Na konferencji w Jalcie postanowiono, ze dojdzie do porozumienia Polakow i powstanie nowy rzad, który mial zostac zreorganizowany, poszerzony o Polakow z kraju, dzialaczy opozycyjnych i Polakow z emigracji. Powstalo pytanie, kto ma rzadzic, rzad w Jalcie został zobowiazany do tego, by przeprowadzic w Polsce wolne wybory. Komunisci zaproponowali wszystkim partiom Blok, miano się dogadac, podzielic mandaty, a wybory mialy być manifestacja jednosci narodu. Byloby to realne, gdyby propozycja była uczciwa. Komunisci proponowali, by glowne partie, w tym siebie PPR 20% mandatow, PPS 20%, SL 10%, PSL 20%, Stronnictwo Demokratyczne 10%, Stronnictwo Pracy 10%. glowne partie polityczne mialy mieć po 20%. PSL, który mial 900tys czlonkow będzie mial tyle samo osób w parlamencie co SL, które jest kadrowe. 75% mandatow było w rekach osób, które są zalezne od komunistow. Przyjecie tej propozycji przez PSL oznaczaloby marginalizacje tej partii. Mikołajczyk (PSL) odrzucil ten projekt i był to w zasadzie koniec rozmow o koalicji.
Zaczal się problem o to, kiedy wybory. Trzeba było odwlec termin. Polska była wtedy mocno zalezna od Zachodu. Organizacja amerykanska UNRa dostarczala krajom poszkodowanym po II wś praktycznie wszystko (zywnosc, traktory etc.). Komunisci stwierdzili,z e nie będzie zadnych wyborow w Polsce i zerwalyby się dostawy z UNRy. Z pomoca komunistom przyszedl Mikolajczyk. Wszyscy byli zgodni co do tego, ze parlament powinien być jednoizbowy. Nowa wladza odwolywala się do konstytucji marcowej, w której parlament był dwuizbowy. Wszyscy mowia, ze perlament powinien być jeden, a w Mikolajczyku odezwal się legalista. Stwierdzil, ze PSL zawsze był za jednoizbowym parlamentem, ale w takim wypadku trzeba się zwrocic do spoleczenstwa z pytaniem, jaki parlament powinien być. Komunisci wykorzystali ta sytuacje do przygotowania gruntu pod swoje zwyciestwo, dorzucili dwa pytania – (czy jestes za zniesieniem senatu), utrwaleniem reform rolnej i nacjonalizacji przemyslu i granicy na odrze i nysie. Dzieki temu referendum udalo się przesunac termin wyborow. Zaczela się wielka kampania przygotowawcza do referendum. Pozniej pojawil się problem wg jakich zasad przeprowadzic referendum – problem ordynacji wyborczej. Zostala tak skonstruowana, by umozliwiala ingerencje wladzy. Ludzie niewygodni wladzy, skazani wyrokiem, nie mieli prawa glosu. Komunisci wiedziel, ze jeśli pozwola na swobodne wybory, to beda mieli klopot. Tuz przed referendum zniesiono obowiazkowe dostawy. Wladza powolywala na czlonkow komisji ludzi zwiazanych z PPR, jak nie wszedzie się udalo, to trudno, zaakceptowano te osoby (nie wazne, kto glosuje, wazne kto liczy glosy). Mikolajczyk chcial się roznic od komunistow i wezwal swoich zwolennikow do glosowania na NIE na pierwsze pytanie o senat. Takie dzialanie pozwolilo pozniej wladzy komunistycznej stwierdzic, w ktorym rejonie maja najsilniejszego przeciwnika. Zapisane było, ze jeśli glosujacy wrzuci do urny pusta karte (dzisiaj uznane jest to za głos niewazny), to wladza uznaje, ze glosujacy oddal 3 glosy na tak. Nacisk na jawnosc glosowania mial być naciskiem na ludnosc. Soltys we wsi musial wiedziec, ze jeśli jego wies zaglosuje nie tak, jak trzeba, to swoja posade straci.
Referendum odbyło się 30 czerwca 1946 roku. Procz przygotowan do zwyciestwa komunisci przygotowali się do zapewnienia sobie zwyciestwa bez względu na wynik glosowania. Nie nalezalo falszowac referendum na poziomie dzialan komisji, ale niektorzy poczuli się w obowiazku, by wykazac, ze ich rejon jest poprawny polityczne. Kiedy opublikowano oficjalne wyniki, w Wielkopolsce wygral PSL (pochodzil stad Mikolajczyk). Wyniki glosowania falszowano na kazdym etapie. Mikolaczyk probowal uruchomic Zachod, gwaranta polskich przemian, by ten zaprotestowal przeciwko falszowaniu wyborow. Komunisci stawiali na prawdopodobienstwo. Gomulka mowil, ze malo było glosow na 3 x TAK tam, gdzie silna była PPS. Socjalisci zorientowali się, ze za moment PSL zostanie zmieciony i jeśli pozwolic na to komunistom, nie będzie PSL, a nastepnym do odstrzalu będzie PPS. Trzeba było uchronic PSL by ten został jakas sila w parlamencie, może nie silna, ale znaczaca i opozycyjna. Pojawil się pomysl, by wrocic do koncepcji Bloku. Trzeba było PSL jakos zachecic, mial dostac 25, a nawet 30% mandatow. Nic tu nie pasowalo. Oferta puszczana była nieformalnymi drogami. PPS nie byli wiarygodni dla PSL, bo Mikolajczyk i reszta przyzwyczaili się już, ze PPS ida z kounistami. Szybko polapali się w tym wszystkim komunisci. PPS stwierdzil, ze dogadac się z PSL nie da rady, ale da rade jakos dogadac się z komunistami. Komunisci starali się rozwinac propagande przeciwko PSL pokazujac jego związek z Podziemiem. Nie cale podziemie było patriotyczne, byli tam ludzie którzy grabili dla siebie. Nastapila ewolucja podziemia, nawet ideowe podziemie w 1945 roku zaczelo się zmieniac. Był ogromny nacisk komunistow na likwidacje tego podziemia i stopniowo było wypierane, stosowano brutalne metody. Bandycenie się podziemia. Komunisci chcieli wpisac się w ten schemat pokazujac PSL jako politycznego obronce podziemia zbrojnego.
Przed wyborami starano się wytworzyc atmosfere zwyciestwa.
Kazano podzielic komisje wyborcze na absolutnie pewne, gdzie byli tylko czlonkowie PPR, pewne, gdzie byli czlonkowie PPR, PSL i SD i niepewne, gdzie była cala reszta. Komisja pewna była gwarantem, ze tam będzie się ksztaltowac wybory w taki sposob, w jaki wczesniej to ustalono. 19.01.1947r odbyly się wybory. Na wybory mialy isc tylko te osoby, które beda glosowaly na Blok, reszta miala być przetrzymana w domach. Nie chodzilo o to, kto wygra wybory, bo to było wiadome, ale liczylo się to, by rozgromic opozycję w taki spoosb, by uwierzylo w to spoleczenstwo. Mikolajczykowi ktos powiedzial, ze zostanie aresztowany, odbierze mu się immunitet i zostanie skazany jako szkodnik. PSL mialo w sejmie tylko 22 mandaty. Nowy rzad stworzono po wyborach, na jego czele stanal Cyrankiewicz (był premierem od lutego 1947 roku do 1970). prezydentem został Boleslaw Bierut.
Szept, ze Mikolajczyk będzie skazany był wiarygodny, już zaczely się procesy pokazowe w panstwach socjalistycznych. Mikolajczyka sprowokowano do ucieczki, zwrocil się do ambasady amerykanskiej o to, by wywiezc go z Polski. Zaczal się masowy odplyw czlonkow z PSLu. Czlonkowie albo zrezygnowali calkowicie z dzialalnosci politycznej, albo przeszli do partii rzadzacej.
03.04.2012r.
Bitwa o handel.
Chciano podnieść poziom życia do stanu sprzed wojny. Plan ten rozpisali socjalistyczni ekonomiczni, na których czele stał Czesław Bobrowski. Plan ten był racjonalny, miał kilka założeń – wykorzystać to co ma wielkie znaczenie w pierwszy okresie po wielkim kataklizmie, naturalny ped do normalizacji stosunków życia. Chciano odbudować podstawy swojej egzystencji. Poczuciem pewnosci i bezpieczenstwa było mieszkanie i miejsce pracy.
Plan trzyletni odbudowy gospodarczej był opracowany na lata 1947 – 1949. Zalozenia bazowaly na mozliwosciach ale i slabosciach polskiej gospodarki. Amerykanie zaproponowali pomoc wg Planu Marshalla, Polacy i Czesi zadeklarowali, ze chca plan przyjac, ale pozniej doszli do wniosku, ze byoby to uzaleznienie Polski od imperializmu amerykanskiego. Skazalo to Polsce na ograniczenie się do mozliwosci, jakie daje polska gospdarka i na niewielka pomoc z ZSRR. Stan pojawil się pomysl, by w oparciu o wlasne sily dokonac odbudowy. Plan trzyletni został wykonany przed terminem. W miedzyczasie zaczela się zmieniac sytuacja polityczna w Polsce. Pod koniec '48r. W planie dokonano przesuniec inwestycyjnych, szly one w ta strone, ze najwazniejsza jest baza, cele polityczne są wazniejsze od celow gospodarczych, chciano rozbudowac premysl ciezki. Do tego momentu była pelna swoboda gospodarcza (poza pewnym ograniczaniem niektorych sektorow prywatnych).
Hilary Minc. Był ekonomistą, ale przede wszystkim, komunistą. Panstwowa Komisja Planowania Gospodarczego, był to inny twor niż urzad ktoremu szefowal Bobrowski. Na czele PKPG stał Minc, zaczęto opracowywac nowy plan. 15.12.1948r. Mic w dlugim przemowieniu zakladal cele planu na lata 1950 - 1955. Zakladal wybudowanie w Polsce 300 nowych obiektow przemyslowych. Było to dość realne w tamtym okresie (mimo, ze trzeba było doprowadzic do tych nowopowstajacych budynkow najpierw wode, prad, wybudowac cala infrastrukture etc.). Kiedy uchwalono plan w lipcu, a obowiazywal on od 1.1.1950r., planowano już budowe 1500 obiektow przemyslowych. W czerwcu '50r. Istnialo widmo III wś. Wszystkie nowe inwestycje to mial być przemysl ciezki. Problem polegal na tym, ze trzeba to zrobic w krotkim czasie i w oparciu o technologie, która „nie należy do przodujacych w swiecie”. Przewidywano wielki skok ekonomiczny.Cała gospodarka została podzielona na piony, w których były ministerstwa, związek jednak między nimi nie był logiczny. W magazynach mogła być np. przechowywana konkretna ilość np. odlewów, nie można było ich gromadzić. Ilość kooperatów gwałtownie rosła, nie było z tym problemu gdyby nie to, że kooperanci często nie dostarczali towaru na czas. Pensje ustalane były na poziomie poniżej minimum, bo jeśli komuś nie starcza na wyzycie do konca miesiaca, to beda zainteresowani wykonaniem planu ponad plan, a co za tym idzie, premią.
Motyw z budową lokomoty w Cegielskim, plan był na 15 lokomotyw, części na dwie, w związku z tym wymontowywano części ze zrobionych już lokomotyw i wmontowywano w budowane itd.
Polska była krajem rolniczym, poziom kultury przemyslowej czy inżynierskiej był niski. Zaczęto wyciagać ludzi ze wsi, było to pierwze pokolenie, które pracowalo w fabrykach. Nie byli oni robotnikami, którzy potrafia pracowac tak, jak powinni pracowac. Usterkowosc produkcji była kosmiczna, zmuszano do przekraczania normy w produkcji, pojawilo się zjawisko marnotrawstwa produktow. Inwestycje szly glownie w przemysl wydobywczy i przemyslowy. W sklepach zaczelo brakowac towarow, które ludzie chcieliby sobie kupic (chociazby plaszcze).
W koncu pazdzerinka '50. roku dokonano wymiany pieniedzy, aby zapobiec spekulacjom i spekulantom. 1 nowy zloty wart był sto starych zlotych, jeśli się było niesluszna grupa spoleczna, tj. były zmienianim, rzemieslnik prywatny, kulak na wsi, natomiast jeśli się bylo klasa sluszna, robotnikiem, biednym chlopem, wtedy powstaje kategoria inteligenta spolecznego, to za 100 starych zlotych dostawalo się 3 nowe zlote. Wymieniano tylko do 150 tys. gospodarka obciazona wszystkimi nakazami, zakazami etc. stala się niesterowna, wszyscy wiedzieli ze realizacja planu jest fikcyjna.
Wies zostala rozwarstwiona (mowa o rolnikach indywidualnych). Gospodarz majacy do 5ha był biedniakiem, od 5 do 15ha – sredniak, powyzej 15ha – kułak. Nie wazne było jaka gleba etc., wazne było ile jest hektarow. Dwie pierwsze kategorie były w zasadzie tolerowane przez wladze, to kulacy mieli zaniknac, a jego gospodarstwo doprowadzone do ruiny. Kulak nie mogl podzielic swojego gospodarstwa, nie mogl wstapic do spoldzielni produkcyjni, nic nie może, na dodatek obciazenia podatkami zaezaly od politycznej klasyfikacji wlasciciela, a ta miala konsekwencje w klasyfikacji gleby. Panstwo wg wlasnego przelicznika wyznaczalo gospodarswu okresloną ilosc towarow, które musi ono dostarczyc panstu po cenach ustalanych przez panstwo.
Ziemie do spoldzielni oddawali glownie chlopi bezrolni, którzy dostali ziemie z reformy rolnej. Trudno było na wsiach „starych”, gdzie ziemia była w gospodarstwach indywidualnych od wielu lat i obecni chlopi nie chcieli jej oddac do spoldzielni. Panstwowe gospodarstwa rolne powstaly z tej ziemi, która zostala po reformie rolnej. Z niej powstawaly PGRy, w odroznieniu od spoldzielni czy gospodarstw indywidualnych, mogly mieć maszyny.
17.4.2012r.
Pisarze mieli pisać powieści produkcyjne. Zawsze zwyciężał w nich pozytywny bohater. Negatywny bohater zawsze był nieogolony, sylwetki były tak konstruowane, by wiedziano zawsze o co chodzi. Triumfować miał robotnik wciągnięty w realizację planu. Od pisarzy również wymagano, by dotrzymywali planu, np. pisanie dwóch książek rocznie. Podobnie było później z teatrem, planowano ile osób ma być na sali. Aby teatr mial wykonac plan, trzeba było również zaplanowac widownie, czego organizacją zajmowaly się związki. Bardzo powszechne były tlumaczenia i zapozyczenia z rosyjskiego albo czeskiego. Brygada szlifierza Karchana była pierwszym tlumaczeniem. Aktorzy, by wiedziec jak grac, również chodzili do zakladow pracy i pracę oglądali, by wiedziec pozniej co robic, podobnie z tworcami sztuk w ogole. Często wykorzystywano tworcow do angazowania się politycznie, np. plakacistow do malowania i projektowania plakatow. Polska Szkoła Plakatu. Również w rzezbie pokazywano wyidealizowanego czlowieka pracy, był to potężny chłop i potężna kobieta, w ramach rownouprawnienia, z oczami skierowanymi lekko w górę, ponad widza, spoglądający na świetlaną, socjalistyczną przyszłość :) To samo dotyczy malarstwa, chyba najbardziej znany to „Podaj cegłę”. To samo też dotyczy muzyki, trudno tu jednak znaleźć jakieś charakterystyczne cechy. Najczęściej sięgano po zespołowe prace, np. chór jako symbol identyfikacji z nowym systemem. Nie ma takiej dziedziny sztuki, która bylaby wolna od sterowania.
Kazda grupa tworcow miala swoj związek zawodowy, np. literaci - literackie, malarze - malarskie etc. Kino w tym czasie dopiero raczkowalo, a jeśli już cos było, to dominowaly filmy propagandowe, np. „Jasne łany” o pracy na wsi. Nie ma tworcy z tego okresu, który by się w to jakos nie zaangazowal. Socjalizm można porównać do lotu samolotem: widoki piękne, wszystkim chce się rzygać, a wysiąść nie można. Książki były wtedy bardzo tanie, gruba książka w twardej okładce kosztowała wtedy tyle, co gazeta. Każdy mógł sobie na nie pozwolić, chociaż nie każdy chciał. Kto zatem tych ludzi, którzy sztukę by kupili, zastąpi? Państwo. Państwo kupowało sztukę, później wsadzało do bibliotek, muzeów etc., ale kupowało i o to chodziło, twórcy mieli odbiorcę. Ordery panstwowe dzielilo się na dwie kategorie, honorowe i chlebowe. Honorowe nie znaczyly nic, ale chlebowe dodawaly 15% do emerytury, dawano je np. z okazji jubileuszów. W tamtym okresie nie pisano „do szuflady”, raz z tego względu, iż obawiano się kłopotów w razie znalezienia tekstów czy czegokolwiek innego przez ubeków, po drugie nie czuli takiej potrzeby uważając, że nie ma sensu nic pisać „po cichu”, bo to i tak nic nie da, co więcej, system jest wieczny i nigdy nie będzie można swojej twórczości oficjalnie opublikować.
Do wykonania planu sześcioletniego zobowiązana była również szkola. Wladza miala swiadomosc, ze nie przerobi doroslych ludzi na ludzi socjalizmu, a na pewno nie w krotkim czasie, mogla za to przerobic dzieci, wychowac mlode pokolenie na ludzi socjalizmu. Trzeba było wyrwac mlodego czlowieka z wplywu niecchianych srodowisk, rodzina była tutaj takim obszarem. Aby pozbawic jej wplywu na dziecko, trzeba było wyciagnac kobiete z domu, bo pensja ojca bywala tak niska, ze nie starczylo na utrzymanie calej rodziny. Dziecko ladowalo w przedszkolu. Osoba, która ma zatem najwiekszy wpływ na dziecko po calym dniu będzie tak zmeczona, ze nie będzie czasu na zajecie się dzieckiem, a obowiazek ten przejma przedszkola i szkoly. Wyrzucano z programu to, co nie sluzylo budowania socjalizmu i nasycano rzeczami socjalizmowi przychylnymi. Odpowiednio przerabiane ksiazki to wzmacnialy, tresowani nauczyciele mieli przyswoic sobie te tresci i je propagowac, wyrzucono nauczycieli przedwojennych, w ich miejsce pojawili się nauczyciele niewykwalifikowani, ewentualnie po krotkim kursie. Czlowiek taki szybko awansuje spolecznie stajac się nauczycielem. Zaczal tworzyc się klimat wiary, ze uda się takiego mlodego czlowieka wychowac na czlowieka socjalizmu. Po szkole podstawowej, która trwala 7 klas, mial trafic do organizacji mlodziezowej, a była tylko jedna – Związek Mlodziezy Polskiej. Organizacja Mlodziezowa była jak przedszkole partii. Szkola miala zatem do odegrania zupelnie nowa role, była miejscem nie tyle przekazywania wiedzy, co indoktrynowania. Owczesnym modelem była szkola podstawowa, a pozniej zawodowa, nieliczni uczyli się w szkolach srednich, a już w ogole bardzo nieliczni w szkolach wyzszych. Chciano zrobic tak, by w kazdej szkole uczyly się dzieci robotnikow i chlopow. W podstawowkach nie było z tym większego problemu i akceptowano pochodzenie, gorzej było dalej.
Po śmierci Stalina w ZSRR rozpoczęła się walka o władzę. Był problem z wyłonieniem następcy, bo system wyglądał tak, jakby Stalin miał być wieczny. Na czoło wysuwał się Beria, szef NKWD, wiedzial co jest zlego i co można by zmienic. Na wiesc o smierci Stalina w NRD doszlo do rozruchow, Rosjanie interweniowali i to zdlawili, zaraz po powrocie do Moskwy Beria został aresztowany i zastrzelony. Również Mołotow był postrzegany jako potencjalny nastepca. Na Kremlu zwyciezyl kompromis, zwyciezyl Nikita Chruszczow.
Komunisci w Polsce poczatkowo starali się kokietowac Kosciol. We wrzesniu zerwano konkordat z Watykanem, ale wprowadzono udogodnienia dla Kosciola. Reforma rolna nie objela majatkow koscielnych, Kosciol otrzymal calkiem sporo majatkow i budynkow, zwłaszcza poewangelickich. Koscil budujac swoja pozycje na tych terenach, korzystal z pomocy wladzy. Koszciol musial odniesc się jakos do kwestii ziem zachodnich i polnocnych, były to ziemie zajete kosztem Niemcow. Teraz Kosciol powinien wlaczyc te ziemie do polskiej struktury koscielnej, a Kosciol tego nie zrobil, bo papiez nie może wcielic tych ziem, jeśli nie ma rozpisanego traktatu pokojowego. Papiez udzielil pelnomocnictwa wracajacemu do Polski prymasowi Hlondowi. Papiez wyrazil tez zgode na unormowanie postanowien ziem zachodnich i polnocnych, jak podaje część historykow, ale prof. w to nie wierzy. Prymas wrocil do Polski i powiedzial biskupom niemieckim, ze papiez zyczy soie, by zrzekli się jurysdykcji koscielnej na tych ziemiach, a w ich miejsce powola zastepcow, którzy biskupami by nie byli, ale mieli ich pewne uprawnienia. Ofensywa na Kosciol pojawila się od 1948 roku. Najpierw były proby pokazania Kosciola jako siedliska zabobonow, zerowano również na aspektach moralnych. W roku 1950 upanstwowiono ziemie koscielne, dobra martwej ręki. Nowy prymas, Stefan Wyszyński, doprowadzil do porozumieia z panstwem w kwietniu 1950 roku. Porozumienie trudno jednak nazwac porozumieniem, była to raczej deklaracja, ze Kosciol bezie wladzy posluszny. Kulminacja atakow na Kosciol nastapila w lutym 1953 roku, pojawil się dekret dotyczacy obsadzania stanowisk koscielnych, w ktorym udzial miala brac wladza. Na koniec września aresztowano prymasa i umieszczony w odosobnieniu.
08.05.2012r.
Po śmierci Stalina postanowiono wyeliminować Berię, ludzie się bali ze będzie dzialal tak jak Stalin, dlatego tez został rozstrzelany. System komunistyczny nie wytwarza mechanizmu wymiany, bo dopoki dziala przywodca nikt się nie odwazy mienic jego przyszlym nastepcą. Nikita Chruszczow potrzebowal trzech lat by rozprawic się z poprzednikiem. W 1953r doszlo do zaostrzenia represji, a nie ich poluzowanie. Zastrzelenie Berii doprowadzilo do pewnego fermentu, bo skoro likwidowalo się najwierniejszego z wiernych, tak i wszyscy poboczni mieli powody do obaw. Swiatło w Polsce uciekl do Berlina, w polowie 1954r Radio Wolna Europa zaczela nadawac audycje, które prowadzil Jozef Swiatlo i opowiadal jak wyglada system komunistyczny w Polsce od srodka, kim są wladcy PRLu, pokazywal jak zyl aparat. Szok wywolany audycjami był elementem zapoczatkowujacym ozywienie dyskucji. Wladza popelnila bląd, probujac się oczyscic, zrzucila wszystko na UB. Jeśli wczoraj mowilo się ze Ubek jest bogiem, to dzisiaj był on wrogiem, urzednikiem, przez którego w Polsce zle się dzieje. Odnowa spowodowala ze z pracy wylecialo okolo 30 tys funkcjonariuszy. Eksplozja nastapila w 1955 roku, rozwinela się krytyka tego okresu w prasie etc. Przyspieszyl ten proces XX zjazd PZR na ktorym został potepiony kult jednostki. Całą winę zrzucono na Stalina i jego najblizszych wspolpracownikow, którzy sterroryzowali kiladziesiat milionow swoich obywateli. Likwidowano ludzi z wysokich stanowisk, bo okazywali się wrogami ludu, organizowano pokazowe procesy, dotyczylo to również rodzin (odpowiedzialnosc zbiorowa). Dawano tez wybor, ze jeśli się przyznaja do popelnionych zbrodni, to ocali się rodzinę. W rzeczywistosci niewiele to mialo wspolnego z rzeczywistoscią.
Nagle można było zaczac mówić o wszystkim, co się w owczesnym systemie nie podobalo. Ludzie zaczeli się interesowac tym, co jest źle. Zaczely się dyskusje na temat poprawy sytuacji. Kiedy to nic nie dawalo, powolano delegację która wyslano do Warszawy. 27 czerwca 1956 roku w Poznaniu odbywaly się masowki, na ktorym wystepowali min. ci delegaci, którzy jezdzili do Warszawy, nie slysza oni jednak konkretow, a znow propagandę.
28 czerwca nocna zmiana nie wyszla z zakladu, poranna nie przyszla do pracy, doszli na dzisiejszy plac Mickiewicza w Poznaniu. Kazdy paragraf malego kodeksu przewidywal kare smierci. Chcieli przyjazdu I sekretarza albo premiera i osobistej rozmowy z tlumem. Pojawialy się hasla w stylu „Chcemy chleba”, „Żądamy wyborów i wolności”, „Żądamy niższych cen. Chcemy żyć.” etc.
W czasie manifestacji rzucono prowokacyjne haslo, że aresztowano delegację, która była w Warszawie. Tłum ruszył na ulicę Młyńską, gdzie było więzienie. Tłum wtargnął do więzienia i uwolnił około 300 więźniów, ale nie było wśród nich delegacji robotniczej. Skierowano zatem się na ulicę Kochanowskiego, tamtejszy budynek był już przygotoany do obrony, drzwi były zamkniete a w oknach stali funkcjonariusze z bronią. Zaczely się utarczki slowne z władzą. Doszlo do momentu, kiedy padl strzal, do dzisiaj nie wiadomos kto strzelil, ale przypuszcza się, ze to funkcjonariusze UB, mozliwe jest jednak, ze strzelil ktos z tlumu, ale nie wydaje się by na manifestacje ktos szedl z bronią. Ponadto za posiadanie broni grozila kara smierci. Manifestanci udali się do więzienia przy Młyńskiej, gdzie był magazyn z bronią.o tym co się dzialo w Poznaniu wiedziala nie tylko warszawa, ale i moskwa wczesnie rano (8:00 tamtego czasu). Między 9 a 10 do Ochaba przyszedl Rokosowski, zaproponowal mu, ze jak dostanie wolna reke to rozprawi się z Poznaniem. O 10 zaczelo obrady Biuro Polityczne. Rokosowski musial wczesniej rozmawiac z Moskwą. Wladze były zdeterminowane by rozpedzic protest.
Bilans poznanskiego czerwca był tragiczny. Nie wiadomo ile osób zginelo, niektorzy twierdza, iz UB podaje prawdę i ze ofiar jest 54, do 57. Prof. twierdzi, ze ofiar może być nawet 100. kolejne dni po pacyfikacji to naloty na uczestników.
„Ballada o konduktorze.”
Poznański czerwiec doprowadził do gigantycznego wzrostu opozycyjnej postawy obywateli. Ludzie powoływali się na Poznań i domagali się poprawy swojego bytu. Zmieniło się również podejście Polonii z zachodu do Polski w ogóle i tych, którzy tu zostali (a wczesniej uznani byli za skomunizowanych etc.). Przyspieszenie przemian doprowadzilo do zmiany wladzy. Wybrany został Ochab. Gomułka został wybrany I Sekretarzem i wygłosił jedno z najlepszych swoich przemówień. Gomułka zrzucił wszystko na poprzedników. Spoleczenstwo widzialo w Gomulce kogoś wyjątkowego. Zaczely się zmiany. Z czasem rozpoczela się restytucja stalinizmu, rady robotnicze zaczely zastapione konferencje samorzadu robotniczego. Kolektywizacja zostala zarzucona ale nadal preferowano spoldzielnie i to w nie ladowane były pieniadze, chlopom nie zniesiono obowiazkowych dostaw, ale staly się one mozliwe do zrealizowania. Gomulka mial 4 klasy szkoly powszechnej. Nastapily nowe czasy, dobrze było wspolpracowac ze swiatem, Gomulka jednak tego nie widzial i chcial wspolpracowac jedynie z najblizszymi (ZSRR), Polska miala być samowystarczalna. Dobrowolnie odcinano się od wymiany handlowej z zachodem bo Gomułka był przekonany, ze Polska powinna funkcjonowac tak, jak funkcjonuje rodzina. Gomułka rządził przez 14 lat, poziom życia wzrósł o 30% co do wcześniejszych lat, były stabilne ceny i stabilne płace. Ludzie się nie buntowali.
15.5.2012r.
(sałata jest po paru piwach, sorry za notatki)
Zbigniew Moczar mowil o sobie, ze był partyzantem. ZBOWiD – mogl kolo niego skupic dużo wplywowych i stosunkowo mlodych ludzi, otworzyl drzwi dla wszystkich. Moczar budowal swoje wplywy na partyzantach. Moczar został szefem MSW. Tylko on wiedzial co się dzieje w Polsce codziennie.
Inteligencja siala troche fermentu. Dostrzegla ona, ze wraca stary porzadek, ze w okresie rzadow gomulki stara się wrocic do stalinizmu. Gomulka inteligeno nie cenil, twierdzil ze jest to zbedny typ i klasa panujacych zawsze się kierowala. Zlamano kregoslup inteligencji w czasie wydarzen zwanych marcem 68 roku. W 1967r była okragla rocznica rewolucji pazdziernikowej i dla jej uczczenia organizowano imprezy, m.in. chciano wystawic Dziady mickiewicza w teatrze narodowym. Zaproponowano nawet, zeby teatr wybral się do moskwy z tym przedstawieniem.
Bananowa młodzież. Najbardziej aktywni w grupie studentow byli dygnitarze dygnitarzy partyjnych. Mlodzi ludzie zawsze krytycznie odnosza się do starszego pokolenia. Haslem mlodziezy było „Chcemy prawdy” „Chcemy prawdy absolutnej”. Mllodziez ta stala się naturalnym zarzewiem buntu, wiedziala tez wiecej. Mlodziez palila gazety twierdzac, ze prasa klamie, a oni domagaja się prawdy.
Mlodzi ludzie umowili się na godzine 15, odbyl się wiec. ZOMO rozpedzilo te demonstrację. Palowali wszystkich, ZOMO nie patrzylo kogo oklada palami. Prawdopodobnie dostawali jakieś srodki chemiczne wzmagajace agresję. Jeli nie byli uzyci (tzn jeśli ZOMO do niczego się nie przydalo) byli wywozeni na specjalne sale, gdzie okladali manekiny, by się wyzyc). Pierwszy watek z marca to watek antysemicki. W 67 roku wybuchla wojna szesciodniowa. Zaczela się nagonka na zydow w zsrr a za nia nagonka w Polsce. Nie można było wprost mówić ze jest się antyzydowskim, bo teoretycznie narodowosc nie miala znaczenia, mowiono zatem o postwie antysojonistycznej. Nie mowiono ze zwalcza się zydow jako zydow ale tych zydow, którzy nie chca być polakami. Kilkanascie tysiecy opuscilo polske ze względu na to, ze niby byli syjonistami w związku z czym muszą opuscic polske.
68. rok nie przyniosl zmiany wladzy. Moczar został awansowany (LoL), ale nie mial realnej wladzy, został sekretarzem KC, a utracil MSW.