Natalia Domagała
Euroregiony jako szansa rozwoju dla obszarów
przygranicznych w Polsce
Euroregions as an opportunity of the development
of border areas in Poland
Praca licencjacka
Promotor: Dr Mikołaj Handschke
Wydział Ekonomii
Kierunek: Finanse i Rachunkowość
Specjalność: Rachunkowość i Skarbowość
Katedra Makroekonomii
Spis treści
Wstęp& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& ..8
Rozdział I Współpraca trans graniczna w Europie i w Polsce& & & & & & & & & ...& ..9
1.1 Definicja Euroregionu& & & .& & & .& & & & & & & & & & & ..& & .& & & .& ..9
1.2 Współpraca transgraniczna w Europie  zarys historyczny& & & & & & ..& & .& ..10
1.3 Cele i zadania Euroregionów& & & & & & & & & & & & & & & & ....& & ..& .& 12
1.3.1 Cele i zadania Euroregionów w Polsce& & & & & & & & & & & & & & ..& .......13
1.4 Podstawy prawne współpracy transgranicznej& & & & & & ..& & & & & .& & .& .18
1.4.1 Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między
Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi & & & & & & & & & & & & & & & & & & 18
1.4.2 Europejska Karta SamorzÄ…du Terytorialnego& & & & & & & & & .. & & .& ...& 19
1.4.3 Europejska Karta SamorzÄ…du Regionalnego& & & & & & & & & & & & & & & 20
1.4.4 Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych& & & & & & ...... .21
1.5 Podstawy instytucjonalne euroregionów & & & & & & & & & & & & & .& .& ..& 21
1.5.1 Rada Europy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..21
1.5.2 Komitet Regionów& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& 23
1.5.3 Zgromadzenie Regionów Europy& & & & & & & & & & & & & & & & & & .& .24
1.5.4 Pozostałe organizacje zajmujące współpracą euro regionalną& & & & & & & & ..24
Rozdział II Funkcjonowanie euroregionów& & & & & & & & & .& & & & & & ..& & 26
2.1 Stan Euroregionów w Polsce& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 26
2.1.1 Euroregiony w fazie organizacji& & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& 28
2.2 Programy pomocowe wspierające finansowo współprace trans graniczną& & ..& & 29
2.2.1 Phare& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & 29
2.2.2 INTERREG& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& 33
2.2.3 Różnice pomiędzy programem Interreg IIIA a Phare CBC& & & & & & & ..& & 37
2.3 Bariery współpracy na granicach Polski& & & & & & & & & & & & & & & & & ..38
Rozdział III Obszary i efekty współpracy regionalnej na granicach polski & & & ..& ..42
3.1 Efekty Rozwoju Euroregionów na pograniczu zachodnim& & & & & & & & & .& .42
3.1.1. Euroregion Pomerania& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& 42
3.1.2. Euroregion Pro Europa Viadrina& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& 45
3.1.3. Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr& & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& 50
3.1.4. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & 53
3.2 Korzyści i koszty funkcjonowania euroregionów w Polsce& & & & & & & & & & .55
Zakończenie& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& ..61
Spis literatury& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& ........63
Spis norm prawnych& & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & .& & & & ...& .63
Spis innych z
ródeł pierwotnych& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& .& .64
Zasoby Internetu& & & & & & & & & & & & & & & .& & & ..& & & & & & & & .& .65
Spis tabeli i wykresów& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & ..& & & .67
Spis rysunków& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & .& & .67
Contents
Introduction& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& ..& ..8
Chapter I Cross-border cooperation in Europe and in Poland & & & & & & & & .& ..& .9
1.1 Definition of the Euroregion & & & .& & & .& & & & & & & & & & & .& .& & .& 9
1.2 Cross-border cooperation in Europe  historical overview & & & & & & ..& & .& 10
1.3 Objectives and tasks of the Euroregions & & & & & & & & & & & & & & & & & .12
1.3.1 Objectives and tasks of the Euroregions in Poland & & & & & & & & & & & .& 13
1.4 Legal basis for cross-border cooperation & & & & & & ..& & & & & .& & & ....& 18
1.4.1 European Outline Convention on Transfrontier Cooperation between Territorial
Communities or Authorities & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..18
1.4.2 The European Charter of Local Self-Government & & & & & & & & & & & & .. 19
1.4.3 The European Charter of Regional Self-Government & & & & & & & & & & & ..20
1.4.4 The European Charter of Border and Cross-Border & & & & & & & & & .......& . 21
1.5 Institutional basis of Euroregions & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& .& 21
1.5.1 Council of Europe & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & ..21
1.5.2 Committee of the Regions & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& 23
1.5.3 Assembly of European Regions & & & & & & & & & & & & & & & ....& & ...& 24
1.5.4 Other Euro-regional cooperation organizations & & & & & & & & & & & & .& ..24
Chapter II The functioning of Euroregions & & & & & & & & & .& & & & & & ..& .26
2.1 Status of Euroregions in Poland & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& 26
2.1.1 Euroregions being organized & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 28
2.2 Financial assistance programs to support cross-border cooperation & & & & & & ...29
2.2.1 Phare& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& 29
2.2.2 INTERREG& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& .33
2.2.3 Differences between the program INTERREG IIIA and Phare CBC& & & & ...& 37
2.3 Barriers to cooperation within the Polish & & & & & & & & & & & & & & & ..& ..38
Chapter III Areas and the effects of regional cooperation within the Polish & & & & ...42
3.1 The effects of development on the border west of Euroregions & & & & & & & ..& 42
3.1.1. Euroregion Pomerania& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..42
3.1.2. Euroregion Pro Europa Viadrina& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..45
3.1.3. Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 50
3.1.4. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& 53
3.2 The benefits and costs of the Euro-regions in Poland & & & & & & & & & & & & .55
Conclusions& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....62
List of literature& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..64
List of legal regulations& & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & .& & & ...& 64
List of Other sources of primary& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& .& 65
List of Internet source& & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & ...& ..& .66
List od tables and charts& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & ..& ..& 68
List of figures& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& 68
Wstęp
Szeroko rozumiana integracja europejska, spowodowała tworzenie się dziedziny
stosunków międzynarodowych, którą określa się mianem współpracy transgraczniej. Ma ona
na celu zacieranie granic wewnętrznych i zewnętrznych Unii Europejskiej oraz zacieśnianie
więzi pomiędzy partnerami współpracy. Efektem jej działalności było m.in. pojawienie się
Euroregionów. Euroregiony są bowiem umową podpisaną przez przynajmniej dwa
sąsiadujące ze sobą kraje. W Europie Zachodniej takie porozumienia były już podpisywane
na przełomie lat 50, natomiast w Polsce pierwszy euroregion Nysa, powstał w 1991 r., czyli
zanim w 2004 r. Polska weszła do Unii Europejskiej. Pojęcie euroregionu nie jest oficjalnie
przyjętą nazwą, jednak najlepiej odzwierciedla relacje, które zachodzą przy tego typu
porozumieniach.
Celem pracy jest ukazanie, że euroregiony są jednym z ważniejszych elementów
w integracji europejskiej i szansą na rozwój obszarów przygranicznych. W Polsce pojęcie
euroregionów nie jest powszechne i rzadko komu jest znane, stąd zainteresowanie tym
tematem.
BazÄ… z
ródłową pracy są w większości dokumenty i statuty poszczególnych
euroregionów, pobranych z ich stron internetowych, międzynarodowe umowy o współpracy
transgranicznej oraz literatura przedmiotu.
Metodą badawczą była analiza tych dokumentów i statutów, oraz metoda indukcyjna
jak i dedukcyjna.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym zawarta jest definicja
euroregionu, jego cele i zadania oraz podstawy prawne i instytucjonalne, jak i zarys
historyczny. Z kolei w drugim rozdziale, poruszona została kwestia barier współpracy
transgranicznej, ogólny stan euroregionów w Polsce oraz opisane zostały instrumenty
finansowe, które wspierają ową działalność. Trzeci rozdział został całkowicie poświęcony
charakterystyce euroregionów w Polsce, zwłaszcza na granicy zachodniej oraz opisane w nim
korzyści i koszty funkcjonowania euroregionów. Praca przedstawia również mapy, które
obrazują jak geograficznie rozmieszczone są euroregiony, oraz tabele, w których znajdują się
określone dane porównawcze.
8
Rozdział I Współpraca transgraniczna w Europie i w Polsce
1.1 Definicja Euroregionu
Pojęcie Euroregionów nie jest tak naprawdę oficjalnie przyjętą nazwą.  Jest to
porozumienie różnych regionów1 przygranicznych o współpracy trans granicznej, które
spełniają wzdłuż granic, rolę pomostów [Malendowski i Ratajczak 1998, s.7], dzięki którym
owe obszary, mają szansę rozwoju gospodarczego. Nazwę Euroregionów używa się w
odniesieniu do współpracy dowolnej jednostki na obszarze dwóch, lub więcej państw i
władzami lokalnymi tych narodów. Współpraca ta działa między innymi na płaszczyz
nie
społecznej, gospodarczej i kulturalnej. Tworzenie euroregionów wynika z inicjatywy władz
samorządowych i lokalnych danego regionu, i co ciekawe, nie muszą one przynależeć do
Unii Europejskiej, wystarczy że posiadają status kandydata lub po prostu, graniczą z
obszarem Unii Europejskiej. Euroregiony służą miejscowemu zacieraniu granic, będąc
jednocześnie pośrednikiem wymiany gospodarczej oraz kulturowej. Współpraca ta, może
znacząco poprawić stosunki międzynarodowe, utrwala budowane przez lata więzi oraz
ułatwia pracę samej Unii, co sprzyja jej wydajności. Cechą charakterystyczną takich
związków jest forma instytucjonalizacji współpracy trans granicznej. Między władzami
lokalnymi poszczególnych krajów, istnieje możliwość podejmowania wspólnych
przedsięwzięć, rozwiązywania sytuacji konfliktowych i zapobiegania im, bez potrzeby
ingerencji władz centralnych danego kraju. Każde działanie tych obszarów, ma na celu
interes obu stron, dlatego istotnÄ… sprawÄ… jest budowanie dobrych relacji i respektowanie
potrzeb danego regionu. Aby stworzyć równoprawność partnerów, Unia Europejska musi
poświęcać uwagę temu, by stworzyć różne formy, demokrację i instytucje, niezależnie od
tego, które z nich ma największą siłę ekonomiczną czy też znaczenie polityczne. W celu
stworzenia harmonijnej współpracy, władze lokalne, regionalne i centralne wszystkich stron,
muszą dojść do porozumienia. Fundamentalne jest również, wyeliminowanie uprzedzeń i
stereotypów, które mogły powstać przed nawiązaniem kontaktu między obszarami, a także
1
[Region - umownie wydzielony obszar, względnie jednorodny, różniący się od terenów sąsiednich cechami
naturalnymi bÄ…dz
nabytymi na przestrzeni dziejów, Wikipedia 2013]
9
znajomość pojęcia regionalizmu2. Wszystkie te działania, które UE podejmuje w sprawie
współpracy trans granicznej ma wiele powodów i celów, które opiszę w dalszej części pracy.
1.2 Współpraca transgraniczna w Europie  zarys historyczny
Inicjatywę rozwoju współpracy trans granicznej w Europie wywarły społeczności
lokalne wielu państw. Była ona spowodowana chęcią zniwelowania sporów i podziałów,
powstałych na przestrzeni lat oraz działalności historycznych, jak konflikty
międzypaństwowe i wojny. Początkowy etap pojednania był dość trudny, ale właściwy dla
tych obszarów, ponieważ zawsze przynosił on korzyści dla stron. Współpraca ta
rozwiązywała problemy, z którymi borykały się sąsiadujące ze sobą regiony. Do pierwszych
euroregionów, które powstały w Europie zalicza się pogranicza norwesko-szwedzko-fińskie,
holendersko-niemieckie oraz niemiecko-francuskie, na przełomie lat pięćdziesiątych XX
wieku. Najwięcej jednak porozumień było zawieranych między Niemcami i Holandią,
Francją oraz Belgią, mimo iż w przeszłości występowały pomiędzy tymi krajami liczne
konflikty. Był to okres, w którym Europa cały czas się jednoczyła i niejednokrotnie musiała
sobie radzić z potencjalnymi zagrożeniami, jakie wywoływała taka współpraca. Samą ideę
euroregionów zapoczątkowali mieszkańcy holenderskiego miasteczka Limburg, niedaleko
Maastricht. Znacznie póz
niej, inne kraje, takie jak Portugalia, Hiszpania i Grecja, w latach
80-tych, również zaczęły współpracować i tworzyć euroregiony. Z kolei w krajach Europy
Środkowo-Wschodniej dopiero po 1989 roku. Było to uwarunkowane rozwojem demokracji
i przemianach politycznych m.in. w Polsce. Nadrzędnym powodem tworzenia się ugrupowań
regionalnych jest zacieranie granic i niwelowanie zagrożeń militarnych. W tym celu
wykorzystuję się podobieństwa między tymi obszarami, chociażby historyczne, polityczne,
społeczne, kulturowe i gospodarcze. W roku 1989, gdy Polska zapoczątkowała zmianę
ustrojową, na granicy krajów Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej, powstało w latach
1991-1997 kilkanaście euroregionów. Na granicy słowackiej 11, a na czeskiej 13.Pierwszą
strukturÄ… euroregionalnÄ… jest Euroregio utworzona w 1958 r. na granicy niemiecko-
holenderskiej. Obecnie w Europie znajduje się około 160 euroregionów [ Małecka 2007,
s.15].
2
[Regionalizm - w stosunkach międzynarodowych to forma współpracy państw w regionie. Organizacje
regionalne mają za zadanie zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa, a także rozwój współpracy gospodarczej i
kulturalnej w regionie, Wikipedia 2010]
10
Mapa nr 1. Euroregiony na granicach Czech z 2007 r.
y
ródło: Czeski urząd statystyczny w Libercu
11
Mapa nr 2. Euroregiony w Europie w 2007 r.
y
ródło: Urząd Statystyczny we Wrocławiu
1.3 Cele i zadania Euroregionów
Ogólne cele i zdania jakie powinny pełniach euroregiony to [Wikipedia 2013] :
·ð Przede wszystkim rozwój wszystkich regionów przygranicznych dziaÅ‚ajÄ…cych
w ramach współpracy trasngranicznej, zacieranie granic i uprzedzeń kulturalnych,
zarówno historycznych,
12
·ð Rozwój takich sektorów jak : turystyka, transport i komunikacja, bezpieczeÅ„stwo,
nowe technologie i innowacyjne programy,
·ð Ochrona Å›rodowiska wewnÄ…trz wspólnoty, promowanie ekologicznego stylu życia,
uświadamianie ludności europejskiej o konsekwencjach jakie wywołuje niedbanie
o środowisko naturalne i dóbr naturalnych,
·ð Budowanie infrastruktury drogowej celem pÅ‚ynnego przejÅ›cia przez granice paÅ„stw
turystów, dbanie o atrakcje turystyczne i wprowadzenie informacji turystycznych
o regionach,
·ð Rozwój oÅ›wiaty i kultury, w tym wymiany mÅ‚odzieży w ramach współpracy euro
regionalnej,
·ð Wspólne dziaÅ‚anie w sytuacjach kryzysowych i klÄ™skach żywioÅ‚owych,
organizowanie
i współdziałanie służb ratowniczych na szlakach górskich, udzielanie pomocy
społecznej
i humanitarnej,
·ð Dążenie do lepszej współpracy miÄ™dzy wÅ‚adzami terytorialnymi a regionalnymi,
również między instytucjami zagranicznymi.
1.3.1 Cele i zadania Euroregionów w Polsce
Cele i zadania Euroregionów w Polsce [Statuty wymienionych Euroregionów],
zależne są często od obszaru, na którym się znajdują i z jakimi krajami współpracują.
Euroregion Pomerania:
·ð Ograniczanie stopy bezrobocia w regionie, podnoszÄ…c dziÄ™ki temu poziom życia
mieszkańców. Wprowadzanie innowacyjnych programów gospodarczych, wspieranie
lokalnych inwestycji, poprzez organizowanie targów i szkoleń, które wspierają
również małe i średnie przedsiębiorstwa,
·ð Poprawa stanu Å›rodowiska naturalnego w obrÄ™bie euroregionu, i skupienie siÄ™ na
turystyce, poprzez badania i naukÄ™ o tych dziedzinach,
13
·ð Organizowanie dziaÅ‚aÅ„, które ograniczÄ… powstawanie pożarów i innych klÄ™sk
żywiołowych.
·ð CiÄ…gÅ‚e ulepszanie infrastruktury drogowej w celu szybszego i efektywniejszego ruchu
granicznego oraz rozwiązywanie problemów związanych z przejściem granicznym,
·ð Utworzenie m.in. gimnazjów polsko-niemieckich, aby zacieÅ›niać relacje miÄ™dzy
młodzieżą polską i zagraniczną. Współpraca na płaszczyz
nie kulturalnej, naukowej
i zawodowej.
Euroregion Beskidy
·ð I cel strategiczny : Rozwój integracji pomiÄ™dzy regionami, tworzÄ…c dziÄ™ki temu
lokalnÄ… demokracjÄ™,
·ð II cel strategiczny : Szeroko rozumiany rozwój gospodarczy m.in. poprzez budowanie
trans granicznych powiązań kooperacyjnych,
·ð III cel strategiczny : DziaÅ‚ania majÄ…ce na uwadze ochronÄ™ Å›rodowiska i dbanie
o bogactwo zasobów przyrody,
·ð IV cel strategiczny : Rozwój lokalnej ludnoÅ›ci i podniesienie ich standardów życia
Euroregion Bug :
·ð Rozwój sektorów : komunikacji i transportu, ochrony zdrowia i oÅ›wiaty,
·ð Eliminowanie klÄ™sk żywioÅ‚owych i promowanie lokalnych atrakcji turystycznych,
·ð DziaÅ‚ania, które bÄ™dÄ… generować coraz lepszÄ… współpracÄ™ przygranicznÄ… oraz miÄ™dzy
instytucjami,
·ð Kwestia zagospodarowania przestrzennego euroregionu Bug.
Euroregion Śląsk-Cieszyński:
·ð Wymiana informacji i doÅ›wiadczeÅ„ na temat rynku pracy i rozwoju regionu,
·ð Rozwój sektora turystyki i kultury, w tym wymiana kulturalna. Promowanie
wspólnego dziedzictwa kultury oraz organizowanie różnych imprez wspierające
dziedzinÄ™ sportu i edukacji,
14
·ð Inwestowanie w takie aspekty jak : ekologia i Å›rodowisko, transport i komunikacja,
·ð Wspólne planowanie przestrzenne w euroregionie.
Euroregion Tatry:
·ð Celem jest wykorzystanie zasobów przyrody do rozwoju turystyki w tym
euroregionie, oraz ogólny rozwój każdego sektora i dziedziny w tym obszarze jak :
przemysł, rolnictwo, kultury, planowanie przestrzenne i inne.
Euroregion Karpacki
·ð Euroregion Karpacki dąży do wzmocnienia relacji miÄ™dzy czÅ‚onkami współpracy,
i rozwinięcie w tym rejonie dziedzin kultury i ochrony środowiska,
·ð Wymiana doÅ›wiadczeÅ„ pomiÄ™dzy przedstawicielami w celu planowania przyszÅ‚ych
celów
i projektów.
Euroregion Niemen:
·ð Rozwój współpracy instytucjonalnej i kontaktów miÄ™dzy ludnoÅ›ciÄ… w tym obszarze,
·ð Wszechstronny rozwój ekonomiczny i gospodarczy w sektorach : oÅ›wiaty, ochrony
środowiska, infrastruktury publicznej, ochrony zdrowia, kultury, sportu i turystyki.
Euroregion Puszcza Białowieska:
·ð Tworzenie dziaÅ‚aÅ„ zapobiegajÄ…cych wybuchaniu klÄ™sk żywioÅ‚owych i ochrona tym
samym zasobów przyrody tego euroregionu,
·ð Umacnianie wiÄ™zi pomiÄ™dzy czÅ‚onkami euroregionu oraz ich instytucjami, poprzez
wspólne rozwiązywanie problemów i działanie na rzecz rozwoju w zakresie kultury,
turystyki, oświaty i ochrony zdrowia.
Euroregion Glacensis:
·ð DziaÅ‚anie na rzecz ochrony Å›rodowiska i ekologicznego trybu życia, w tym
eliminowanie zagrożenia kataklizmów i klęsk żywiołowych,
·ð Rozwój i integracja lokalnej mÅ‚odzieży poprzez wymianÄ™, i różne konkursy sportowe.
15
·ð Rozwój gospodarczy i spoÅ‚eczny oraz dziaÅ‚anie przysparzajÄ…ce euroregionowi
wspólnych profitów,
·ð Budowanie nowych tras drogowych i postÄ™p w unowoczeÅ›nianiu obszaru.
Euroregion Pradziad:
·ð Integracja terenów przygranicznych w kwestiach planowania przestrzennego, rozwoju
gospodarki i środowiska naturalnego,
·ð Podniesienie jakoÅ›ci życia mieszkaÅ„ców poprzez tworzenie nowych miejsc pracy
i możliwość osobistego rozwoju dzięki szkoleniom i innym projektom,
·ð Wspólne dbanie o dziedzictwo kulturowe oraz polepszanie kontaktów.
Euroregion Silesia :
·ð RozwiÄ…zanie problemu przejÅ›cia granicznego i rozwój infrastruktury drogowej
w euroregionie,
·ð Dbanie o Å›rodowisko naturalnego i jego ochrona, zapobieganie klÄ™skom żywioÅ‚owym
.
·ð Rozwój obiektów i atrakcji turystycznych w celu zyskania wiÄ™kszego zainteresowanie
euroregionem Silesia,
·ð RozwiniÄ™cie sektora kultury i ochrona dziedzictwa kulturalnego,
·ð Wymiana doÅ›wiadczeÅ„ w kwestii rynku pracy i innowacji w gospodarce,
·ð Wspiera ideÄ™ integracji europejskiej.
Euroregion A
yna-A
awa:
·ð Rozwój turystyki i innych sektorów jak : kultury, sportu, transportu, bezpieczeÅ„stwa
publicznego i ochrona środowiska,
·ð Polepszanie kontaktów miÄ™dzy czÅ‚onkami euroregionu. Organizowanie dziaÅ‚aÅ„, które
wpływają na podniesienie poziomu gospodarczego i społecznego,
·ð Eliminowanie zagrożeÅ„ wynikajÄ…cych z kataklizmów żywioÅ‚owych.
16
Euroregion Bałtyk:
·ð Wspólne dziaÅ‚anie czÅ‚onków euroregionów, które nakierujÄ… ten obszar na rozwój
gospodarczy i społeczny. Budowanie bliskich relacji pomiędzy mieszkańcami tego
euroregionu i poprawa jakości ich życia,
·ð Dążenie do zgodnej współpracy miÄ™dzy wÅ‚adzami lokalnymi a regionalnymi.
Euroregion Nysa:
·ð DziaÅ‚ania nakierowane na oczyszczenie Å›rodowiska i jego ochronÄ™,
·ð Polepszanie komunikowania siÄ™ partnerów euroregionów, czyli mieszkaÅ„ców,
instytucji
i urzędów,
·ð Tworzenie nowych miejsc pracy w celu polepszenia jakoÅ›ci życia obywateli.
Euroregion Pro Europa Viadrina
·ð Polepszenie relacji miÄ™dzy obywatelami Polski i Niemiec,
·ð Podniesienie poziomu życia mieszkaÅ„ców obu stron,
·ð Tworzenie coraz nowszych projektów rozwoju euroregionu zgodnie z zaÅ‚ożeniami
Europejskiej Konwencji Ramowej o Współpracy Transgranicznej między
Wspólnotami
i WÅ‚adzami Terytorialnymi.
Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr:
·ð Celem jest stale rosnÄ…ca jakość życia mieszkaÅ„ców, oraz dziaÅ‚anie na rzecz rozwoju
euroregionu,
·ð DziaÅ‚anie na rzecz przyÅ›pieszonego rozwoju infrastruktury drogowej i spoÅ‚eczno-
usługowej w obszarach przygranicznych,
·ð Informowanie obywateli o postÄ™pach i celach,
·ð Tworzenie różnych koncertów lub targów i innych imprez, w celu zbliżenia do siebie
mieszkańców Polski i Niemiec.
17
1.4 Podstawy prawne współpracy trans granicznej
Aby lokalne regiony ze sobą współpracujące mogły podejmować różne decyzję
w sprawie ich rozwoju, konieczne było uchwalenie przez Radę Europy dokumentów
formalnoprawnych. Rada Europy zaczęła zajmować się tą kwestią w latach 50-tych XX
wieku. Rezolucja 15 Konferencji europejskiej władz lokalnych z 1969 r., była pierwszym
z takich dokumentów, które Rada uchwaliła w sprawie współpracy regionów
przygranicznych. Z kolei w 74 rezolucji 8 Komitetu Ministrów, została poparta współpraca
euro regionalna, zwłaszcza ta dwustronna. Zarządzono również wtedy, by w prawie
narodowym dokonano takich zmian, które nie będą zakłócać w żaden sposób ich
działalności. Podczas 784 Zgromadzenia Parlamentarnego z 28 czerwca 1975 r. ustalono, że
trzeba opracować ramową konwencję o współpracy trans granicznej, co zapoczątkowało
tworzenie istotnych podstaw prawnych. Był to projekt, który przedłożono podczas
konferencji ministrów w Atenach w 1976 r. Następnie 11 paz
dziernika 1979 r., projekt ten
zaakceptowano, przez co współpraca trans graniczna została uregulowana.
1.4.1 Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami
i WÅ‚adzami Terytorialnymi
Podczas czwartej konferencji ministrów, którzy są odpowiedzialni za insynuacje
lokalne, przyjęto 21 maja 1980 r. w Madrycie przez Radę Europy, Europejską Konwencję
RamowÄ…
o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi. W skrócie
nazywana jest Konwencją Madrycką. Określana prawne i strukturalne wzorce ram
współpracy regionów przygranicznych, i ma charakter otwarty. Oznacza to, iż Komitet
Ministrów Rady Europy może zaprosić do współpracy inne kraje Europy, które do tej rady
nie należą, pod warunkiem że jest to jednomyślna decyzja. Aby państwa przyczyniły się do
rozwoju gospodarczego i społecznego muszą wspierać współprace transgraniczną, co jest
zawarte między innymi w preambule Konwencji. Konwencja Madrycka składa się z 12 art.
i z załącznika który zawiera wzory porozumień, umów i statutów dla różnych spraw
poruszanych przez regiony przygraniczne. Można podzielić je na dwie kategorie:
porozumienia państwowe i zarysy porozumień wytyczające ramy prawne dla współpracy
władz lokalnych [Malendowski i Ratajczak 1998, s.47]. Art. 1, mówi nam, że  każda z
Umawiających się Stron zobowiązuje się ułatwiać i wspierać współpracę trans graniczną
18
wspólnot i władz terytorialnych podlegających jej właściwości innej Umawiającej się Strony.
Będzie ona czyniła starania na rzecz zawarcia porozumień i przyjęcia uzgodnień niezbędnych
w tym celu, z poszanowaniem odrębnych postanowień konstytucyjnych każdej ze Stron
[Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i
Władzami Terytorialnymi 1980]. Z kolei w art. 2 i 3, zaznaczone jest, że pierwszeństwo ma
prawo wewnętrzne danego kraju, ma to znaczenie przy zawieraniu umów
o partnerstwo trans graniczne. Ta organizacja, która bierze na siebie zadania, powinna być
traktowana za osoby prawa publicznego lub prywatnego. Natomiast jeśli współpraca
otrzymuję osobowość prawną, to jest ona zależna od prawa wewnętrznego strony, w której
jest siedziba. 9 listopada 1995 i 5 maja 1998 r. w Strasburgu, przyjęto Protokóły Dodatkowe
do Europejskiej Konwencji Ramowej o współpracy trans granicznej między Wspólnotami
i władzami terytorialnymi, zgodnie z art. 8, pkt 2 Konwencji Madryckiej o poszerzeniu
propozycji w niej zawartych. Polska przystąpiła do Konwencji 19 stycznia 1993 r.3 i została
ratyfikowana przez Prezydenta RP 10 Marca 1993, poruszono kwestie legalności polskiej
działalności zagranicznej władz lokalnych i regionalnych, a nie tylko regionów
przygranicznych.
1.4.2 Europejska Karta SamorzÄ…du Terytorialnego
Karta ta, została uchwalona przez Rade Europy w Strasburgu dnia 15 paz
dziernika
1985 r. Jest to drugi, obok Konwencji Madryckiej, ważny akt prawny określający w swej
treści, zbiór postanowień i gwarancji, związany z rozwojem lokalnej samorządności.
Państwo, które ratyfikuję Kartę, powinno wziąć pod uwagę zasady demokracji społeczności
lokalnych, zgodnie z art. 10 pkt 1 :  wykonując swoje uprawnienia społeczności lokalne mają
prawo współpracować z innymi społecznościami lokalnymi oraz zrzeszać się z nimi 
w granicach określonym prawem,- w celu realizacji zadań, które stanowią przedmiot ich
wspólnego zainteresowania [Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 1985]. Karta
Samorządu Terytorialnego określa ramy formalno-prawne, m.in. w takich kwestiach jak :
·ð prawa współpracy spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalnych z innymi spoÅ‚ecznoÅ›ciami lokalnymi
innych państw,
·ð w kwestii umieszczenia zasady samorzÄ…dnoÅ›ci terytorialnej w prawie wewnÄ™trznym
lub Konstytucji,
3
[Do Rady Europy od 26 listopada 1991]
19
·ð możliwoÅ›ci odwoÅ‚ania siÄ™ przez spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalne, na drodze sÄ…dowej, celem
zapewnienia wykonywania uprawnień i poszanowania zasad samorządności
terytorialnej zgodnie z Konstytucją lub prawem wewnętrznym.
Społeczności lokalne posiadają wiele praw takich jak:
·ð spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalne mogÄ… w swoich granicach prawnych, kierować częściÄ… spraw
publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców (art. 3
pkt4)
·ð spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalne majÄ… swobodÄ™ dziaÅ‚ania w sprawach, które nie sÄ… wyÅ‚Ä…czone z
ich kompetencji lub nie wychodzą poza kompetencje innych organów władzy (art. 4
pkt2)
·ð spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalne majÄ… prawo posiadania zasobów finansowych, którymi mogÄ…
dysponować zgodnie ze swoją wolą, w ramach wykonywania swych uprawnień (art. 9
pkt1)
Polska ratyfikowała ten akt prawny w 1993 roku.
1.4.3 Europejska Karta SamorzÄ…du Regionalnego
Europejska Karta SamorzÄ…du Regionalnego jak i Europejska Karta SamorzÄ…du
Terytorialnego wzajemnie się uzupełniają, i spełniają zasadę subsydiarności4. Europejska
Karta Samorządu Regionalnego została przyjęta w Strasburgu dnia 5 czerwca 1997 r. przez
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy. Zawiera standardy prawne, które
ułatwiają współpracę trans graniczną, i jest kontynuacją tworzeniach tych standardów. Zakres
i kompetencje działania Samorządu Regionalnego jest określany przez ustawodawstwo
wewnętrzne danego kraju zgodnie z jego prawem wewnętrznym bądz
międzynarodowym
lub KonstytucjÄ… (art. 2 pkt2) [Europejska Karta SamorzÄ…dy Regionalnego 1997]. WÅ‚adze
regionalne przy wykonywaniu kompetencji powinny kierować się interesem mieszkańców i
zasadą subsydiarności, biorąc przy tym pod uwagę wymogi narodowej i międzynarodowej
solidarności.
W kwestii administracji regionalnej, regiony powinny mieć własne fundusze, system
administracyjny, organy oraz własny personel. Ich zasoby finansowe powinny pochodzić
4
[ Subsydiarność  zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie
mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach
społeczeństwa, Wikipedia 2013]
20
głownie
z podatków, opłat i należności. Mogą je pobierać w granicach określonych w prawie lub
Konstytucji (art. 15 pkt1). Na podstawie tych umów i prac usprawniających, regiony
przygraniczne znają swoje prawa i kompetencje, dzięki czemu współpraca przebiega
sprawnie i bezkonfliktowo.
1.4.4 Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych
Nazywana do 1995 r. Europejską Kartą Regionów Przygranicznych, jest dokumentem
uchwalonym przez Radę Europy 19 listopada 1981 r., a przez Polskę przyjęty w 1995 r. Nie
ma on mocy prawnej, jednak reguluje kwestie polityki gospodarczej dotyczące współpracy
trans granicznej. Zawiera w swojej treści definicję współpracy trans granicznej. Dokument
ten zaznacza, że współpraca transgraniczna jest szerszym pojęciem niż współpraca
euroregionalna gdyż nie wymaga ona aż takiego wysokiego poziomu zinstytucjonalizowania.
1.5 Podstawy instytucjonalne euroregionów
Podstawą działania współpracy trans granicznej są instytucję ,które czuwają nad
prawidłowym funkcjonowaniem regionów przygranicznych, i które często pełnią rolę
pośredników, którzy pomagają we wzajemnym kontaktowaniu się pomiędzy regionami
przygranicznymi. Nierzadko powstają różne organizacje i instytucje rządowe na poziomie
europejskim, jak i pozarządowe, chociażby Rada Wspólnot i Regionów Europy powstała
w 1951 r.
1.5.1 Rada Europy
Rada Europy z siedzibą w Strasburgu zapoczątkowała swe działanie po raz pierwszy
w 1949 r. przez podpisanie Traktatu Londyńskiego5. Niekiedy mylona z Radą Europejską,
a nawet i samą Unią Europejską. Jest to przede wszystkim organizacja międzynarodowa,
która zrzesza większość krajów Europy, oraz kilka z poza kontynentu w celu  osiągnięcia
większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady,
stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny
i społeczny [Statut Rady Europy 1949, art. 1a]. Do zakresu działalności Rady Europy należą
[Wikipedia 2013]:
5
[umowa międzynarodowa powołująca do życia Radę Europy. Statut został podpisany 5 maja 1949 roku w
Londynie przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję,
WielkÄ… BrytaniÄ™ i WÅ‚ochy), Wikipedia 2013]
21
·ð ochrona praw czÅ‚owieka ( Oparta na Europejskiej Konwencji Praw CzÅ‚owieka )
·ð powiÄ…zana z ochronÄ… praw czÅ‚owieka ochrona mniejszoÅ›ci narodowych, jÄ™zykowych,
kulturalnych i innych,
·ð dziedziny spraw spoÅ‚ecznych i gospodarczych,
·ð współpraca prawna,
·ð sprawy ochrony Å›rodowiska i wiele innych
W 1974 r. powstała Stała Konferencja Władz Lokalnych i Regionalnych6, która
reprezentowała członków rady Europy. Obecnie jednak to Kongres Władz Lokalnych
i Regionalnych Europy pełni funkcję reprezentantów władzy lokalnej i regionalnej Rady
Europy. W jej skład wchodzi Izba Władz Lokalnych i Izba Regionów. Jego głównym
zadaniem jest dopilnowanie, aby udział władz lokalnych i regionalnych w procesie
jednoczenia się Europy był zagwarantowany, i aby pogłębiał współprace między nimi.
Tworzy również raporty, dotyczące polityki regionalnej oraz pełni funkcję doradczą w tych
sprawach, współpracując m.in. z Komitetem Ministrów7. Kongres posiada tyle samo
przedstawicieli państw członkowskich, ilu jest ich w Zgromadzeniu Parlamentarnym8:
Tabela nr 1. Liczba przedstawicieli na Zgromadzeniu Doradczym
Albania - 4 A
otwa - 3
Andora  2 Była republika
Jugosławii Macedonia -
3
Armenia - 4 Malta - 3
Austria - 6 Mołdowa - 5
Azerbejdżan - 6 Monako - 2
Belgia - 7 Niemcy - 18
Bośnia i Hercegowina - Norwegia - 5
5
Bułgaria - 6 Polska - 12
Chorwacja - 5 Portugalia - 7
6
[ jedna z organizacji rządowej na poziomie europejskim, w skrócie CPLRE  Congres des Pouvoirs Locaux et
Regionaux du Conseil de l Europe]
7
[Komitet Ministrów  jedyny organ decyzyjny Rady Europy)
8
[Zgromadzenie Parlamentarne( inaczej Zgromadzenie Doradcze) - jeden z dwóch głównych organów
statutowych Rady Europy. Zasiada w nim 636 członków - 318 przedstawicieli parlamentów krajowych i 318
zastępców, Wikipedia 2013]
22
Cypr - 3 Republika Czeska - 7
Czarnogóra - 3 Rosja - 18
Dania - 5 Rumunia - 10
Estonia - 3 San Marino - 2
Finlandia - 5 Serbia - 7
Francja - 18 SÅ‚owacja - 5
Grecja - 7 SÅ‚owenia - 3
Gruzja - 5 Szwajcaria - 6
Hiszpania - 12 Szwecja - 6
Holandia - 7 Turcja - 12
Irlandia - 4 Ukraina - 12
Islandia - 3 Węgry - 7
Lichtenstein - 2 WÅ‚ochy - 18
Litwa - 4 Zjednoczone
Królestwo - 18
Luksemburg - 3
y
ródło: Statut Rady Europy z 5 maja 1949 r.
Rada Europy w kwestii współpracy euro regionalnej, pełni funkcję, która odpowiada za
komunikowanie się między stronami współpracy. Udziela również pomocy w takich gestiach
jak tworzenie umów o współpracy trans granicznej, pomaga szukać wsparcia finansowego,
kreuje ważne projekty. Rada Europy wspomaga nie tylko państwa ze strony Konwencji
Ramowej
o Współpracy Transgranicznej, ale też przede wszystkim kraje Europy Środkowo-
Wschodniej.
1.5.2 Komitet Regionów
W grudniu 1994 r. powołany został Komitet Regionów9 na mocy traktatu Unii
Europejskiej z Masstricht , który obecnie liczy 353 przedstawicieli samorządów lokalnych
i regionalnych z 28 państw UE [strona internetowa Komitetu Regionów], a którego
działalność polega na  angażowaniu władz regionalnych i lokalnych w europejski proces
decyzyjny i tym samym wspieranie większego udziału obywateli (& )Wspieramy współpracę
9
[Druga organizacja rzÄ…dowa na poziomie europejskim]
23
między władzami regionalnymi i lokalnymi państw członkowskich, a w ramach strategii
rozszerzenia, polityki sąsiedztwa i polityki rozwoju również współpracę z władzami
regionalnymi i lokalnymi krajów kandydujących, potencjalnych krajów kandydujących,
krajów sąsiadujących i krajów trzecich. [Oświadczenie przedstawione w Brukseli 2009]
Komitet Regionów, pełni funkcję pomocniczą Rady Unii Europejskiej oraz Komisji
Europejskiej. Nie jest samodzielna ani finansowo, ani organizacyjnie. Wydaje ona ogólne
opinie dotyczące działania władz regionalnych i lokalnych, jednak opinie te nie są
obligatoryjne.
1.5.3 Zgromadzenie Regionów Europy
Zgromadzenie Regionów Europy z siedzibą w Strasburgu, wytworzyło się w 1987 r.
w Brukseli i zajęło miejsce powstałej w 1985 r. Rady Regionów Europejskich. Zgromadzenie
to jest największą niezależną platformą, zrzeszającą ponad 230 regionów z 35 krajów oraz
około 15 organizacji międzyregionalnych [strona internetowa Zgromadzenia Regionów
Europy]. Dąży przede wszystkim do rozwoju demokracji i solidarności międzyregionalnej
i tworzy europejskie forum, na tle którego rozpatrywane są zagadnienia polityki krajowej,
europejskiej i międzynarodowej. Ma na celu uświadomienie wśród obywateli, jaki potencjał
posiadają ich regiony i jak duże znaczenie mają w kwestii rozwoju Europy, zachowując
jednocześnie ich różnorodność. Zgromadzenie to usiłuje również promować zasadę
subsydiarności w Europie i zachęca do wymiany doświadczeń w zarządzaniu regionami.
Rekomenduje często wiele innowacyjnych rozwiązań, które są już sprawdzone. Uzasadnia
nowe projekty w zakresie zdrowia, przemian demograficznych i innych. W ramach
Zgromadzenia utworzono m.in. w 1990 r. Komitet Współpracy Wschód-Zachód, który zbiera
przedstawicieli wydzielonych regionów, zgodnie z podziałem administracyjnym danego
Państwa np. landy niemieckie lub województwa w Polsce. Traktowane są jako jednostki
terytorialne o określonych kompetencjach. Komitet Współpracy Wschód-Zachód, omawia na
forum projekty wsparcia finansowego Regionów Europy Środkowej i Wschodniej oraz
regionów Trzeciego Świata.
1.5.4 Pozostałe organizacje zajmujące współpracą euro regionalną
Jedną z organizacji pozarządowych jest Stowarzyszenie Europejskich Regionów
Granicznych (SERG), która obecnie zrzesza 79 przedstawicieli ponad 160 [Urząd Komitetu
Integracji Europejskiej 2008] regionów granicznych. Powstała w 1971 r. a jej główna
siedziba mieści się w Gronau (Niemcy). Celem Stowarzyszenia jest reprezentowanie
24
zrzeszonych regionów, przed innymi instytucjami i władzami. Badają jakie cele mają
poszczególne regiony, jakie mają wyobrażenie na temat integracji Europy, po to aby
stworzyć plan działania, w celu osiągnięcia jak najlepszych rezultatów, które zaowocują w
przyszłości jeszcze lepszą współpracą trans graniczną i graniczną. Narzędzia które używa
SERG do realizacji swoich intencji, to między innymi organizacja różnych konferencji i
imprez, poświęconych problematyce regionów oraz tworzenie i wdrażanie innowacyjnych
projektów. Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych posiada również swoje
fundusze którymi rozdysponowuje, i które sam zdobywa.
Kolejną organizacją jest utworzona w 1973 r. Konferencja Peryferyjnych Regionów
Nadmorskich(CPMR), która obecnie reprezentuje swoją działalnością ponad 28 krajów,
w tym 160 regionów [CPMR 2005]. Ich zainteresowaniem jest polityka związana z
zarządzaniem i wykorzystaniem terenów morskich wokół: A
uku Atlantyckiego, Bałkanów i
Morza Czarnego, Wysp Śródziemnomorskich, Bałtycka i Morza Północnego. CPMR tworzy
odpowiednio tyle komisji, ile geograficznie znajduje się w ich zasięgu, nadmorskich
basenów. Jest to spowodowane tym, że każdy z tych terenów jest inny, ma swoją strukturę
organizacyjną, związku z tym komisje działają nie tylko w interesie całej Konferencji
i wspólnych celów, ale też w swoich indywidualnych kwestiach. Głównym
zainteresowaniem CPMR jest transport, rolnictwo, współpraca europejska, różne innowacje
i zatrudnienie. Starają się aby Europa zwróciła uwagę również na politykę morską i regiony
wokół nich, aby wzmocniono bezpieczeństwo, i aby migracje statków nie były zakłócane.
Istotną sprawą jest także ochrona środowiska nadmorskiego i polityka rybacka.
25
Rozdział II Funkcjonowanie Euroregionów
2.1 Stan Euroregionów w Polsce
Pierwszym założonym Euroregionem w Polsce jest euroregion Neisse-Nisa-Nysa,
który powstał w 1991 r. Zapoczątkował on tworzenie następnych umów współpracy
transgraniczej na terenie Polski i obecnie istnieje ich 16. Najwięcej znajduje się na granicy
południowej, realizując partnerskie stosunki z takimi krajami jak: Czechy, Słowacja,
Ukraina, Rumunia i Węgry [Małecka 2003]. Stan Euroregionów w Polsce prezentuje tabela:
Tabela nr.2 Chronologia i obszar tworzenia Euroregionów w Polsce
Nazwa Euroregionu Data podpisania porozumienia Pogranicze Polski
Neisse-Nisa-Nysa 23 grudzień 1991 Południowo-zachodni
Karpacki 14 luty 1993 Południowo-wschodni
Sprewa-Nysa-Bóbr 21 wrzesień 1993 Zachód
Pro Europa Viadrina 21 grudzień 1993 Zachód
Tatry 25 sierpień 1994 Południe
Bug 29 wrzesień 1995 Wschód
Pomerania 15 grudzień 1995 Zachód
Glacensis 5 grudzień 1996 Południe
Niemen 6 czerwiec 1997 Północno-wschodni
Pradziad 2 lipiec 1997 Południe
Bałtyk 22 luty 1998 Północ
Śląsk Cieszyński 22 kwiecień 1998 Południe
Silesia 20 wrzesień 1998 Południe
Beskidy 9 czerwiec 2000 Południe
Puszcza Białowieska 25 maj 2002 Wschód
A
yna-A
awa 4 wrzesień 2003 Północ
y
ródło: Dane ze strony internetowej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego
26
Porozumienia są podpisywane między dwoma stronami lub więcej. W Polsce umów
dwustronnych jest 8, a z kolei umów trójstronnych jest 5. Istnieją również Euroregiony
w tym Bałtyk i Karpacki, które porozumienie podpisały z 5 krajami.
Mapa nr 3. Euroregiony na granicach Polski
y
ródło: Stowarzyszenie Gmin Dorzecze Górnej Odry 2011
27
2.1.1 Euroregiony w fazie organizacji
W 2003 roku podpisano porozumienie między Polską a Rosją i Litwą (obwód
kaliningradzki1) o stworzenie nowego euroregionu o nazwie Szeszupa. Również jeden region
Szwecji wykazał zainteresowanie. Gminy ze strony polskiej wysłały wniosek do
Ministerstwa Spraw Zagranicznych o wydanie odpowiedniej opinii. Niestety ze strony
polskiej, nie zostały jeszcze zakończone procedury formalno-prawne. Chęć przystąpienia do
tego porozumienia wykazały dwie gminy polskie  Gołdap i Kowale Oleckie,
z województwa warmińsko-mazurskiego oraz kilka jednostek samorządu terytorialnego
z Litwy i Rosji, oraz wspomniany wyżej- jeden regiony ze strony Szwecji. Sama nazwa
Euroregionu Szeszupa wywodzi siÄ™ z rzeki o tej samej nazwie. Promocja tego Euroregionu
już trwa i posiada on swoją stronę internetową http://euro.sesupe.lt/index.php?id=476.
Kolejnym Euroregionem w fazie organizacji jest Euroregion Dobrava, który powstał na
granicy polsko-czeskiej. Ze strony polskiej porozumienie podpisały powiaty Świdnica
i Dzierżoniów, gminy Mieroszów i Walim, miasto Jedlina Zdrój, Regionalne Stowarzyszenie
Inicjatyw Społecznych PRO-EURO z Wałbrzycha, a po stronie czeskiej gmina Mezimesti.
Dobrava sąsiaduję z istniejącym już od 1996 r. Euroregionem Glacensis. Ostatecznie w 2004
r. został zlikwidowany.
1
[jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej, rosyjska eksklawa w Europie Åšrodkowej, nad Morzem
Bałtyckim, Wikipedia 2013]
28
Mapa nr 4. Euroregion Dobrava oznaczony kolorem czerwonym
y
ródło: Strona internetowa Regionalnego Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Pro-Euro
2.2 Programy pomocowe wspierające finansowo współprace trans graniczną
Unia Europejska utworzyła specjalne instrumenty finansowe, w celu ułatwienia
rozwoju krajów i ich regionów, w ramach współpracy trans granicznej. Powodem ich
utworzenia było przeświadczenie, że wyeliminują one i zrównoważą różnice między
państwami Europy, zwłaszcza tych w Europie Środkowo-Wschodniej. Pierwszym takim
instrumentem był program PHARE.
2.2.1 PHARE
Program Phare2 powstał w 1989 r. w celu wsparcia finansowego Polski i Węgier.
W tym bowiem okresie, w naszym kraju i na Węgrzech trwały przemiany ustrojowe
2
[Nazwa Phare jest skrótem od nazwy w języku angielskim  Poland and Hungary Assistance for
Reconstructing of their Economies]
29
 i gospodarcze. Z czasem jednak, program ten powiększał zakres swojej działalności
o kolejne kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Wspierał on przede wszystkim kraje
kandydujące do Unii Europejskiej. Do 2000 r. z programu korzystały już takie kraje jak :
Albania, Bułgaria, Czechy, Słowacja, Litwa, A
otwa, Estonia, Rumunia, Słowenia, Bośnia
i Hercegowina i była Jugosłowiańska Republika Macedonii. Phare został w 2007 r.
przekształcony na instrument pomocy przedakcesyjnej3 ,a w roku 2003, zaprzestał działać
w krajach kandydujÄ…cych.
W tym roku, została podpisana również między Polską a Komisją Europejską w
Memorandach Finansowych, że projekty, które zostały objęte alokacją PHARE 2003 będą
realizowane do 30 listopada 2006 r. Polska była beneficjentem, który uzyskał najwięcej
środków finansowych bo ok. 3,9 mld euro (lata 1990-2003)[ Małecka 2007, s. 31].
PHARE CBC
Phare CBC, czyli inaczej Program Współpracy Przygranicznej, powstał w 1994 r. Powołał go
Parlament Europejski i przeznaczył na niego ź środków z programu Phare. Miał przyczyniać
się w dużej mierze na proces integracji między krajami Europy Środkowo-Wschodniej
a Unią Europejską. Celem było wsparcie współpracy między nimi i ujednolicenie
poszczególnych podstaw prawnych [Perkowski 2010]. Miał wpływać na jakość życia
mieszkańców tych regionów oraz uświadomić im, że wspólne działanie przyczyni się
wspólnych zysków z tej współpracy. W Polsce w ramach tego programu do 2006 r.
zakończono 503 projektów, za łączną sumę 510 mln euro [ Małecka 2007, s. 32].
Tabela nr.3 Fundusz Małych Projektów Programy Phare CBC w Polsce w latach 1994-2003
Nr Programu Nazwa Programu Alokacja(phare) Wykorzystanie(phare)
PL9402 Polska-Niemcy 1994 51 747 287,42 51 547 286,09
PL9409 Polska-Dania 1994 3 734 000,00 3 727 056,95
PL9502 Polska-Niemcy 1995 45 837 627,00 45 587 853,24
PL9503 Polska-Region Morza 4 037 107,00 3 836 742,53
Bałtyckiego 1995
ZZ9524 Polska - Czechy - 1 530 132,00 1 511 775,92
Niemcy 1995
3
[w skrócie IAP -Od stycznie 2007 r. Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IAP) zastępuje całą serię
programów i instrumentów finansowych Unii Europejskiej dla państw kandydujących lub potencjalnych
kandydatów do wstąpienia do UE: PHARE, PHARE CBC, ISPA, SAPARD, CARDS i instrument finansowy
dla Turcji]
30
PL9604 Polska - Niemcy 1996 47 995 536,00 47 684 743,75
PL9612 Polska - Region 4 043 935,00 4 000 893,09
Morza Bałtyckiego
1996
ZZ9621 Polska - Czechy - 1 500 000,00 1 286 403,44
Niemcy 1996
PL9701 Polska - Niemcy 1997 47 997 818,00 46 147 337,85
PL9708 Polska - Region 3 352 318,00 3 347 595,35
Morza Bałtyckiego
1997
PL9802 Polska - Niemcy 1998 49 118 630,00 48 322 433,84
PL9810 Polska - Region 4 000 000,00 3 655 123,88
Morza Bałtyckiego
1998
PL9911 Polska - Czechy 1999 3 000 000,00 2 608 592,04
PL9913 Polska - Niemcy 1999 32 000 000,00 31 759 983,83
PL9917 Polska - Region 3 000 000,00 2 927 839,91
Morza Bałtyckiego
1999
PL0009 Polska - Niemcy 2000 44 000 000,00 41 444 439,61
PL0010 Polska-SÅ‚owacja 2000 4 000 000,00 3 785 792,70
PL0011 Polska - Czechy 2000 5 000 000,00 4 808 881,49
PL0014 2000 - Działania 1 000 000,00 798 102,77
specjalne dla Regionu
Morza Bałtyckiego
PL0015 Polska - Region 2 000 000,00 1 995 812,93
Morza Bałtyckiego
2000
PL0108 Polska - Niemcy 2001 44 000 000,00 41 233 392,24
PL0109 Polska - Czechy 2001 5 000 000,00 4 589 619,80
PL0110 Polska - SÅ‚owacja 4 000 000,00 3 941 926,85
2001
PL0111 Program Współpracy 3 000 000,00 2 426 793,36
31
w Regionie Morza
Bałtyckiego 2001
2002/000-606 Polska - Niemcy 2002 44 000 000,00 41 093 557,69
2002/000-607 Polska - Czechy 2002 5 000 000,00 4 834 824,40
2002/000-639 Polska-Region Morza 3 000 000,00 2 509 634,47
Bałtyckiego 2002
2003/005-078 Polska - Czechy 2003 5 000 000,00 4 902 974,29
2003/005-681 Polska-SÅ‚owacja 2003 4 000 000,00 3 595 646,52
2003/005-708 Polska - Niemcy 2003 44 000 000,00 42 899 964,93
2003/005-873 Program Współpracy 3 000 000,00 2 650 224,10
w Regionie Morza
Bałtyckiego 2003
y
ródło: Strona główna WWPE (Władza Wdrażająca Programy Europejskie)
Fundusz Małych Projektów CBC (FMP) utworzono w 1994 r. w ramach programu
Współpracy Przygranicznej Polska-Niemcy Phare. Mimo iż na początku obejmował on
swoim zasięgiem tylko 4 euroregiony na granicy polsko-niemieckiej, to w niedługim czasie
rozszerzył swoją działalność na pozostałe euroregiony na granicach Polski. Wielkość
pozyskanych środków z funduszu, zależała w większości od miejsca położenia euroregionu.
Niektóre z nich, korzystały naraz z dwóch programów, np. Euroregion Bałtyk, Pomerania,
Karpacki i inne. Aby FMP sprawnie działało, powołana została Władza Wdrażająca Program
Współpracy Przygranicznej Phare (WWPWP). Powstała ona przez podpisanie Umowy
Finansowej z dnia 19 września 1994 r. pomiędzy Komisją Europejską a Rządem RP. Umowa
ta związana była z finansowaniem Programu PL9402 Polska-Niemcy. Z czasem, WWPWP
zajmowała się kolejnymi programami w ramach Phare CBC, w tym także Program Phare
Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne(JHA) oraz przez porozumienie między
Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji a Ministrem Gospodarki  Program Phare
Spójność Społeczno-Gospodarcza (SSG) . Od 1 stycznia 2004 WWPWP została państwową
jednostką budżetową pod nadzorem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
W dniu 7 marca 2007 roku decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nastąpiła
zmiana nazwy jednostki na Władza Wdrażająca Programy Europejskie (WWPE). WWPE
udzieliła euroregionom część swoich kompetencji by zarządzała funduszami. W tym celu
powołano komitet sterujący w danym euroregionie i odpowiednich obserwatorów z WWPE
oraz z Komisji Europejskiej. Komitet sterujÄ…cy nadzoruje podejmowane decyzje o wyborze
32
projektu i sposobie jego finansowania oraz odpowiada na ocenę wniosków powołując w tym
celu odpowiednich ekspertów. Funkcje techniczne, czyli wdrażanie owych projektów
w życie, pełni sekretariat euroregionu. W ramach FMP, najbardziej skorzystały euroregiony
położone przy granicy polsko-niemieckiej, z racji tego iż była to zewnętrzna granica Unii
Europejskiej, i zrealizowały one największą ilość projektów m.in. euroregion Nysa czy też
Sprewa-Nysa-Bóbr. Z kolei pod względem wysokości wykorzystanych środków finansowych
najbardziej skorzystał euroregion Pomerania, gdyż beneficjent ten, miał dostęp do dwóch
funduszy  Polska-Niemcy i Region Morza Bałtyckiego.
Głównym celem przeznaczenia środków z Funduszy Małych Projektów według Komisji
Europejskiej było tworzenie więzi międzyludzkich po obu stronach granicy. Związku z tym
celem finansowane projekty dotyczyły imprez kulturalnych i sportowych, różne szkolenia,
tworzenie instytucji gospodarczych, jak i rozwój turystyki. Przy wybieraniu projektu,
najbardziej rozważaną kwestią było to, jaki efekt ona przyniesie w sprawie integracji euro
regionalnej. Wartość takiego projektu nie mogła przekroczyć 50 tys.euro. Do
najważniejszych celów FMP CBC należały [WWPE 2010]:
·ð promowanie atrakcji turystycznych w obrÄ™bie danego regionu i rozwój ogólny tego
sektora poprzez różne przetargi i promocje,
·ð organizowanie programów i szkoleÅ„ wpÅ‚ywajÄ…cych na rozwój lokalnej ludnoÅ›ci np.
kursy językowe, w tym wymiana doświadczeń między ich uczestnikami,
·ð opracowywanie kolejnych projektów i badania efektów przeprowadzonych wczeÅ›niej
przedsięwzięć,
·ð rozwój komunikacji wÅ‚adz lokalnych i regionalnych pomiÄ™dzy krajami, celem lepszej
współpracy i wymiany doświadczeń,
·ð organizowanie imprez sportowych, koncertów, konkursów w celu wymiany
kulturalnej między społecznościami regionalnymi
2.2.2 INTERREG
Program INTERREG powstał dzięki inicjatywie Komisji Europejskiej w celu rozwoju
i wspierania współpracy regionów przygranicznych na wewnętrznych i zewnętrznych
granicach Unii, ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego. Program ten stworzył trzy programy INTERREG [Małecka 2007, s. 40]:
33
INTERREG I : Jego program był realizowany w latach 1990-1993 rozdysponowując 1082
mln euro i dotyczył współpracy transgraniczej. Miał on na celu poprawienie stosunków
pomiędzy regionami przygranicznymi, ponieważ Unia Europejska zauważyła niekorzystne
relacje między nimi, spowodowane m.in. inną odmienną kulturą i konfliktami z przeszłości.
INTERREG II : Był realizowany w okresie 1994-1999 zaraz po INTERREG I i miał do
rozdysponowania 3525 mln euro, w zakresie swojego działania zajmował się już nie tylko
współpracą trans graniczną ale także :
·ð INTERREG IIA- Współpraca trans graniczna, celem programu jest wsparcie i rozwój
m.in. sektorów turystki, rozwoju ludności przygranicznej, rozwój kulturalny,
·ð INTERREG IIB- Rozwój Transportowych Sieci Energetycznych,
·ð INTERREG IIC- Współpraca ponadnarodowa, poprawa integracji przestrzennej
w celu bezspornego rozwoju wewnętrznych granic Unii Europejskiej i gospodarki
wodnej eliminujÄ…cej powodzie
W ramach programu INTERREG II zrealizowano 60 programów i wydano 2562 mln euro na
działalności w komponencie A, 550 mln na działalność w komponencie B w którym
zakończono 3 programy, oraz 413 mln w ramach 14 projektów z komponentu C.
INTERREG III
Realizowany w latach 2000-2006, za Å‚Ä…cznÄ… kwotÄ™ 4875 mln euro. Dzieli siÄ™ go na trzy
komponenty [Latoszek 2007]:
·ð Komponent A, czyli współpraca trans graniczna wÅ‚adz publicznych, stworzony
w celu rozwoju przygranicznych ośrodków społecznych i gospodarczych poprzez :
-wsparcie i rozwój małych przedsiębiorstw,
-ochronę środowiska,
-modernizacjÄ™ sieci transportowej,
-finansowanie z funduszu mikroprojektów różnych inicjatyw społecznych
tworzonych przez lokalnych mieszkańców regionów,
34
-wykorzystanie i rozwój zasobów ludzkich poprzez edukację w dziedzinach
technologii, nauki i umiejętności kreowania nowych miejsc pracy,
·ð Komponent B, jako współpraca miÄ™dzynarodowa. Skupiono siÄ™ tutaj na rozwoju
infrastruktury transeuropejskiej i gospodarki przestrzennej, przy uwzględnieniu
obszarów wiejskich i ośrodków miejskich. Finansowane są również projekty
z zakresu ochrony środowiska. Większość tych projektów jest tzw.  projektami
miękkimi ,
·ð Komponent C, jako współpraca miÄ™dzyregionalna w skali europejskiej. SÅ‚uży
wymianie doświadczeń i informacji w celu rozwoju regionalnego.
Podział środków w latach 2004-2006 na komponenty:
·ð Komponent A  80% czyli 177,09 mln euro [MaÅ‚ecka 2007, s.40] ( w tym
przynajmniej 35% środków musi być przeznaczonych na granicę wschodnią),
·ð Komponent B - 14% czyli 30,99 mln euro,
·ð Komponent C  6% czyli 13,28 mln euro.
Polskie programy i granice współpracy w ramach INTERREG IIIA:
·ð 5 dwustronnych programów miÄ™dzy:
- Polska  Saksonia,
- Polska  Czechy,
- Polska  SÅ‚owacja,
- Polska  Brandenburgia,
- Polska - Meklemburgia Pomorze Przednie,
·ð 2 trójstronne programy miÄ™dzy:
- Polska  Białoruś  Ukraina,
-Polska  Litwa - Federacja Rosyjska(Obwód Kaliningradzki).
35
Mapa nr 5. Programy Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA w Polsce
y
ródło: Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego 2004
INTERREG IVA
Jest to program utworzony na lata 2007-2013 o nazwie  Europejska Współpraca
Terytorialna   Współpraca Transgraniczna Meklemburgia-Pomorze
Przednie/Brandenburgia i Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie)
2007-2013. Program ten opiera siÄ™ na [strona internetowa Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego EFRR 2011]:
·ð RozporzÄ…dzeniu(WE) nr 1080/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z
dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
i uchylajÄ…ce rozporzÄ…dzenie (WE) nr 1783/1999  "rozporzÄ…dzenie EFRR"
·ð RozporzÄ…dzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiajÄ…ce
przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
36
Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające
rozporządzenie (WE) nr 1260/1999  "rozporządzenie ogólne".
·ð RozporzÄ…dzeniu komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiajÄ…ce
szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006
ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz
rozporzÄ…dzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Program ten posiada 4 priorytety. Należą do nich rozbudowa infrastruktury, która ma służyć
współpracy transgraniczej i ochrona środowiska. Rozwój takich sektorów w ramach
obszarów pograniczna jak : rozwój zasobów ludzkich, ochrona zdrowia, edukacja i kultura.
Zacieśnianie współpracy między regionami celem poszerzenia tematyki gospodarczo-
naukowej i powiązań gospodarczych. Również pomoc techniczna, która ma za zadanie
czuwać nad osiągnięciem tych celów i ich realizację.
2.2.3 Różnice pomiędzy programem Interreg IIIA a Phare CBC
Programy wspierające współpracę trans graniczną jak Phare i Interreg różnią się
wieloma aspektami.
Phare CBC [Raport Końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010]:
·ð ObowiÄ…zuje jÄ™zyk angielski, a wartość projektu musi wynieść minimum 2 mln euro,
·ð Projekty sÄ… wybierane na poziomie krajowym i zatwierdzane przez KomisjÄ™
EuropejskÄ…,
·ð PÅ‚atnoÅ›ci sÄ… zaliczkowe,
·ð Każde paÅ„stwo ma oddzielne Å›rodki,
·ð Projekty sÄ… realizowane wedÅ‚ug procedur Phare.
Interreg IIIA:
·ð ObowiÄ…zujÄ… jÄ™zyki narodowe, w zależnoÅ›ci od programu i obszaru dziaÅ‚alnoÅ›ci,
37
·ð Projekty sÄ… wybierane wspólnie przez miÄ™dzynarodowe instytucje i najpierw
podlegajÄ… ocenie,
·ð Rozliczane sÄ… na zasadzie refundacji kosztów,
·ð Projekty sÄ… realizowane wedÅ‚ug przepisów obowiÄ…zujÄ…cych wewnÄ…trz danego kraju,
·ð PaÅ„stwa posiadajÄ… wspólny budżet,
·ð Komitet SterujÄ…cy zatwierdza projekty.
2.3 Bariery współpracy na granicach Polski
Współpraca trans graniczna jak wiele różnych działalności spotyka na swojej drodze
problemy, które mają znaczenie w kwestii rozwoju, i wpływa przede wszystkim na czas
realizacji niektórych przedsięwzięć. Problemy te dotyczą wszystkich krajów Europy, w tym
również polskich regionów przygranicznych takich jak [statuty wymienionych Euroregionów
oraz ich oficjalne strony internetowe]:
·ð Euroregion Pomerania: Do najbardziej uciążliwych problemów Pomeranii zalicza
m.in. barierę językową w tym trudność w znalezieniu partnerów współpracy
transgranicznej, przez co nie cieszy się takim zainteresowaniem wśród innych
europejskich Euroregionów. Dodatkowo różnorodność krajów, z którymi już
współpracuje, wpływa na rozwój ich regionu, ponieważ nie wszystkie kraje mają ten
sam potencjał finansowy czy gospodarczy. Ten fakt sprawia, iż Pomerania spotyka
się z utrudnieniem w celu pozyskania dodatkowych środków pochodzących
z funduszy Unii Europejskiej,
·ð Euroregion Nysa: Ten obszar współpracy euro regionalnej wskazuje problem
w rozliczaniu się z wykonanych projektów, oraz zawiłych procedur ich dotyczących.
Euroregion Nysa uważa, że za dużo jest instytucji przed którymi musi odpowiadać
i które często zakłócają ich działalność. Wskazano również problem dotyczący
zmian, które zachodzą w trakcie realizowania poszczególnych projektów, co wydłuża
cały proces tworzenia. Mało znaczącą ale jednak uciążliwą kwestią jest dla tego
regionu problem z połączeniami komunikacyjnymi,
38
·ð Euroregion Glacensis: Również ten euroregion, podobnie do Nysy, ma problem ze
skomplikowanymi procedurami rozliczania. Wymienia problemy ze zmianami
zachodzącymi w trakcie trwania projektów oraz nieterminowość poszczególnych
zadań wykonywanych przez inne instytucje, które wynikają z braku procedur.
Niejednokrotne starania w celu uzyskania dodatkowych środków finansowych
z programu INTERREG IIIA również stanowią problem, ponieważ wnioski są
odrzucane. Jako jedyny z euroregionów, Glacensis wymienia sprawę przedłużającego
się procesu dotyczącego otwarcia przejść granicznych,
·ð Euroregion Pradziad: Problem w tym regionie tkwi w barierze jÄ™zykowej i trudnoÅ›ci
w znalezieniu innego regionu współpracującego z euroregionem Pradziad. W tym
obszarze, zwłaszcza po stronie polskiej, defektem jest kiepska infrastruktura drogowa
i mało rozwinięty sektor turystyczny. Również ten euroregion zaobserwował ciągłe
zmiany procedur w trakcie ich realizowania i określił to jako barierę. Zauważył
również, iż forma rozliczania projektów jest niejednolita we wszystkich
Euroregionach,
·ð Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr: W tym obszarze pojawia siÄ™ kwestia zbyt dÅ‚ugiego
oczekiwania na zwrot kosztów, poniesionych przy realizacji projektów rozwoju
regionów, oraz problem z uzyskaniem zaliczki z funduszu INTERREG III A .
Również i ten euroregion wskazuję barierę przy rozliczaniu projektów
i skomplikowane procedury,
·ð Euroregion Silesia: Tak jak wiÄ™kszość euroregionów, Silesia wskazaÅ‚ jako utrudnienie
problem z rozliczaniem projektów, niejasne procedury oraz długi czas oczekiwania na
zwrot poniesionych kosztów, w tym kwestia otrzymania zaliczki z funduszy
wspierających współpracę euro regionalną,
·ð Euroregion Beskidy: Problemy natury jÄ™zykowej oraz skomplikowane procedury sÄ…
największą zaporą w tym euroregionie. Także różnice które występują w różnych
częściach kraju w tematyce rozliczania z projektów,
·ð Euroregion Pro Europa Viadrina: Problem z infrastrukturÄ… drogowÄ… oraz
skomplikowane procedury związane z wdrażanymi projektami,
39
·ð Euroregion ÅšlÄ…sk-CieszyÅ„ski: Skomplikowane procedury rozliczania projektów i ich
rozliczania. Zbyt wiele instytucji do których trzeba się zwracać powoduję
niepotrzebnÄ… biurokracjÄ™,
·ð Euroregion Tatry: Procedury, które uniemożliwiajÄ… rozliczania projektów przez
zagraniczne sekretariaty euroregionów. Oraz tak jak wskazuje większość
euroregionów  skomplikowane procedury i ciągłe zmiany,
·ð Euroregion Karpacki: Na granicy, na której znajduje siÄ™ euroregion Karpacki
występuje głównie bariera obowiązku wizowego na granicy, oraz kolejki
spowodowane odprawami celnymi i paszportowymi,
·ð Euroregion Niemen: Na obszarze tego euroregionu wystÄ™pujÄ… asymetrie w sferze
finansowej i gospodarczej poszczególnych regionów przez co realizacja niektórych
projektów jest wydłużona. Z tego powodu, ciężko jest znalez
ć dodatkowych
partnerów zagranicznych. Obowiązek wizowy na granicy Państw również jest barierą.
Występują różnice w zakresach kompetencji organów państwowych
i samorzÄ…dowych,
·ð Euroregion Bug: Utrudniony dostÄ™p do funduszy Unii Europejskiej i innych
programów wspierających współpracę euro regionalną, oraz niemożność pokrycia
honorariów artystów z środków otrzymanych z programów unijnych. Występujący na
granicy obowiÄ…zek wizowy utrudniajÄ…cy swobodÄ™ przemieszczania,
·ð Euroregion BaÅ‚tyk: Problem ze znalezieniem kolejnych partnerów zagranicznych oraz
ograniczona ilość środków finansowych na rozwój współpracy, spowodowany m.in.
tym że, trzeba długo czekać na zwrot poniesionych kosztów, związanych z realizacją
projektów,
·ð Euroregion A
yna-A
awa: Różnice w potencjalne finansowym i gospodarczym między
uczestnikami współpracy oraz niedostateczna ilość środków finansowych. I tak jak
w przypadku euroregionu Glacensis, występuję problem z przedłużającym się
procesem otwierania przejść granicznych. Niejednolite rozwiązania prawne
występujące w różnych częściach kraju oraz różnice w zakresie kompetencji organów
samorzÄ…dowych
i państwowych. Również i w tym euroregionie występuje problem związany
z obowiÄ…zkiem wizowym na granicy,
40
·ð Euroregion Puszcza-BiaÅ‚owieska: Obszar który obejmuje owy euroregion, boryka siÄ™
z problemami granicznymi, związanymi z odprawami celnymi i paszportowymi, które
generujÄ… kolejki, spowodowany m.in. obowiÄ…zkiem wizowym.
41
Rozdział III Obszary i efekty współpracy regionalnej na granicach polski
3.1 Charakterystyka i efekty rozwoju Euroregionów na pograniczu zachodnim
3.1.1. Euroregion Pomerania
Nazwa euroregionu Pomerania wywodzi się z położenia geograficznego i struktury
samorządowej i oznacza kraj położony nad morzem. Początkowy projekt na utworzenie tego
euroregiony powstał już w 1992 r. po stronie niemieckiej. A od 1991 r. strona niemiecka
zabiegała o to by jego członkiem była również Polska. Za sprawą koncepcji wojewody
szczecińskiego, Sejmiku Samorządowego Województwa Szczecińskiego i przy udziale
Ministerstwa Spraw Zagranicznych, było utworzenie czterostronnego układu : miast i gmin
Meklemburgii
i Brandenburgii ze strony Niemiec, duńskiej wyspy Bornholm, szwedzkiej Południowej
Skanii i 21 gmin polskich od strony Pomorza. Celem tak wielostronnej współpracy było
utworzenie tzw. Triady Bałtyckiej1. W skład podpisanego w 1994 r. Porozumienia,
wchodziło ze strony polskiej 21 gmin, a po stronie Niemiec, miasta i powiaty Meklemburgii.
Jednak oficjalną umowę o utworzeniu euroregionu Pomerania, podpisano i przyjęto 15
grudnia 1995 r. pomiędzy dwiema stronami: Niemcami i Polską. Jednak na dzień dzisiejszy
euroregion Pomerania zajmuje obszar północno-zachodniej Polski, północnych Niemiec
i południowej Szwecji. Jego powierzchnia wynosi 49 000 km2, a zamieszkuje go ok. 3,9 mln
ludzi [strona internetowa Euroregionu Pomerania].
1
[Jest to porozumienie o współpracy województwa szczecińskiego, gmin bornholmskich i regionów
szwedzkich podpisanego w maju 1991r., Skrzydło 1994, s.51]
42
Mapa nr 6. Obszar euroregionu Pomerania
y
ródło : Oficjalna strona Euroregionu Pomerania
Ze statutu euroregionu Pomerania, wynika że mogą do niego przystąpić gminy innych
Państw
a w szczególności gminy z Danii lub Szwecji. Z tego przyzwolenia skorzystała w 1998 r.
Szwecja
i doÅ‚Ä…czyÅ‚a do wspólnoty ze swoim zwiÄ…zkiem Kommunförbundet Skåne ( 33 gminy).
Siedzibą euroregionów po stronie Polski jest miasto Szczecin i stosuje przepisy ustawy z dnia
7 kwietnia 1989 r. o stowarzyszeniach [Dz. U.96.13.74., ost. zm. Dz. U. 98.162. 1126].
43
Struktura euroregionu Pomerania, podobnie jak
w innych dzieli siÄ™ na [statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania]:
·ð Sekretariat euroregionu,
·ð Rada euroregionu (speÅ‚nia funkcje doradcze i wykonawcze, liczy 32 czÅ‚onków
i każda ze stron posiada 1/3 głosów),
·ð Prezydium euroregionu (obejmuje 6 czÅ‚onków i powoÅ‚ujÄ… oni sekretarza
i prezydentów Pomeranii),
·ð Grupy robocze ( powoÅ‚ywane sÄ… przez prezydium euroregionu i dziaÅ‚ajÄ…
w określonych sektorach np. turystyki czy infrastruktury)
Członkowie euroregionu Pomerania dzielą się na [statut Stowarzyszenia Gmin Polskich
Euroregionu Pomerania] :
·ð Zwyczajnych,
·ð Honorowych,
·ð WspierajÄ…cych,
Do członków zwyczajnych mogą należeć powiaty i gminy, a do honorowych i wspierających
osoba prawna, pełnoletnia osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych,
bÄ…dz
inny podmiot lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej.
Obecnie w skład euroregionu Pomerania wchodzą [Małecka 2007, s.44]:
·ð Ze strony polskiej 97 gmin( np. gmina KoÅ‚obrzeg, MiÄ™dzyzdroje, Czaplinek) i 10
powiatów,
·ð Ze strony niemieckiej 8 powiatów i 3 miasta,
·ð Ze strony szwedzkiej 33 gminy.
Euroregion Pomerania korzysta z tzw.  małych projektów euro regionalnych , o których
mowa była w rozdziale II2. Pomerania odznacza się wśród innych euroregionów, łączną
kwotą, którą otrzymała z tego programu, bo wyniosła ona łącznie 5762,2 tys. Euro [Małecka
2
[ Rozdział II, pkt 2.3.1.]
44
2007, s.46] i średnio na jeden projekt przypadła kwota 12 tys. euro. Większość tych środków
zostało wykorzystane na projekty związane z promocją regionów w tym : imprezy kulturalne,
koncerty itp. Dodatkowo projekty zwiÄ…zane
z rozwojem sektora turystyki i gospodarki polegające na finansowaniu różnych katalogów
i stron internetowych poświęconym opisem atrakcji turystycznych lub katalogów firm. Oraz
kolejnym ważnym aspektem był rozwój zasobów ludzkich wspieranych przez liczne
szkolenia i konferencje. Ich beneficjentami w większości były samorządy gmin i powiatów,
a największą liczbę projektów zrealizowało miasto Szczecin. Euroregion Pomerania
skorzystał także z finansowanego programu INTERREG IIIA, gdzie zauważono dużą
skuteczność
w rozwoju takich segmentów jak : środowisko, obszary wiejskie, infrastruktura techniczna
i turystyczna, zatrudnienie, kultura, rozwój gospodarczy i kooperacja. Do takich wniosków
doszli analitycy którzy w 2005r. przedłożyli  Aktualizację Oceny Średniookresowej
INTERREG IIIA 2000  2006 . Na jej podstawie można wysnuć wnioski, iż programy
rozwojowe cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorstw i zrealizowano 236
mikroprojektów (stan na 20 sierpnia 2007 r.) [Małecka 2007, s.42] . Z badania
przeprowadzonego w ramach projektu Ulysses3 wynika iż wartość PKP per capita zwiększała
siÄ™
w latach 1997-2008 o 3.6%. A w 2010 r. bezrobocie kształtowało się powyżej średniej
europejskiej. Jeśli chodzi o ochronę środowiska to zauważono iż zwiększyły się możliwości
np. oczyszczania ścieków. A wrażliwość na zmiany klimatu jest niższa niż średnia
europejska. Również potencjał energii wiatrowej jest powyżej normy europejskiej.
3.1.2 Euroregion Pro Europa Viadrina
Początki powstawania euroregionu Pro Europa Viadrina miały miejsce już we
wrześniu 1992 r. , i miały one głownie na celu powiązanie współpracy między Fankfurtem
a Słubicami. 5 czerwca 1993 został napisany list intencyjny o utworzenie euroregionu Pro
Europa Viadrina, a 21 grudnia 1993 r. podpisano umowę między Stowarzyszeniem
Åšrodkowej Odry, a Stowarzyszeniem Gmin Lubiskich Pogranicze oraz ZwiÄ…zkiem Gmin
Gorzowskich, i owy euroregion powstał. Euroregion ten składa się z :
·ð 28 gmin i 3 powiatów po stronie Polski, o Å‚Ä…cznej powierzchni 5737 km2 .
3
[Projekt Ulysses  Wyniki badań przygotowywane dla ESPON(Europejska Sieć Obserwacyjna Rozwoju
Terytorialnego i Spójności Terytorialnej) w sprawie trans granicznego planowania przestrzennego w
Euroregionach]
45
·ð Miasto Frankfurt nad OdrÄ… oraz powiaty Markisch Oderland i Oder-Spree,
o powierzchni 4726 km2 .
Siedziba euroregionu mieści się po stronie polski w Gorzowie Wielkopolskim. Formą
współpracy jest treść  Umowy między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną
Niemiec o dobrosąsiedztwie i przyjaznej współpracy" z dnia 17 czerwca 1991 roku.
Organami euroregionu sÄ… [Statut Euroregionu Pro Europa Viadrina]:
·ð Rada Euroregionu  która jest najwyższym organem uchwaÅ‚odawczym, który skÅ‚ada
siÄ™
z 20 członków po 10 z każdej strony. Ustala kierunki działania euroregionu, powołuje
Prezydium, zatwierdza uchwały oraz zajmuje się sprawami finansowymi i wyznacza
KomisjÄ™ RewizyjnÄ….
·ð Prezydium Euroregionu - powoÅ‚uje je rada i skÅ‚ada siÄ™ z 4 osób, po 2 z każdej strony,
kadencja trwa dwa lata. Jego zadaniem jest reprezentowanie Euroregionu na
zewnątrz, powoływanie Grup roboczych, zarządzanie sekretariatem i organizacja
posiedzeń Rady , jak i realizowanie uchwał Rady.
·ð Sekretariat Euroregionu  z siedzibÄ… w Gorzowie Wielkopolskim i we Frankfurcie.
Obsługuję on bieżące sprawy euroregionu i współpracuje z Grupami Roboczymi.
·ð Komisja Rewizyjna  nadzoruje wydatki finansowe obu stron i przedstawia je radzie.
·ð Grupy Robocze  powoÅ‚ywane przez Prezydium, i tworzy trzy grupy : ds. Turystyki,
ds. Gospodarki, oraz Grupa Robocza Projektmenagement.
46
Mapa nr 7. Powierzchnia Euroregionu Pro Europia Viadrina
y
ródło: Oficjalna strona Euroregionu Pro Europa Viadrina
Członkowie Euroregionu dzielą się na [Statut Eurporegionu Pro Europa Viadrina]:
·ð Zwyczajnych (gminy i powiaty),
·ð Honorowych (osoba fizyczna lub prawna, która szczególnie zasÅ‚użyÅ‚a pracÄ… na rzecz
realizacji celów statutowych),
·ð WspierajÄ…cych( osoba fizyczna lub prawna, organy administracji rzÄ…dowej
i samorzÄ…dowej),
WÅ‚adze Stowarzyszenia gmin polskich Euroregiony Pro Europa Viadrina:
·ð Walne Zebranie CzÅ‚onków( burmistrzowie, wójtowi gmin i starostw powiatów),
47
·ð ZarzÄ…d Stowarzyszenia,
·ð Komisja Rewizyjna.
W ramach  Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Strategii Komunikacji dla Programu
Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska  Brandenburgia 2007-2013, obowiązują
na wdrażanie Funduszu Małych Projektów i Projektów Sieciowych, dodatkowo jeszcze
przepisy prawa europejskiego w tym [Wspólne Wytyczne Funduszu Małych Projektów i dla
Projektów Sieciowych (FMP i PS)]:
·ð RozporzÄ…dzenie (WE) nr 1083/2006 Rady z dnia 11 lipca 2006 wraz z warunkami
ogólnymi w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego
Funduszu Socjalnego oraz Funduszu Spójności uchylające zarządzenie (WE) nr
1260/1999, Dziennik urzędowy EG L 210, str. 25, w jego aktualnej treści,
·ð RozporzÄ…dzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca
2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego uchylajÄ…ce
zarządzenie (WE) nr 1783/1999, Dziennik urzędowy EG L 210, str. 1, w jego
aktualnej treści,
·ð RozporzÄ…dzenie (WE) nr 1828/2006 der Komisji z dnia 8 grudnia 2006 w sprawie
ustalenia regulaminu wykonawczego zarzÄ…dzenia (WE) nr 1083/2006 z warunkami
ogólnymi
w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Socjalnego oraz Funduszu Spójności oraz zarządzenie (WE) nr 1080/2006
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 w sprawie Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego, Dziennik urzędowy EG L 371, str. 1, w aktualnej
wersji,
·ð Decyzja Rady z dnia 6 paz
dziernika 2006 w sprawie strategicznych wytycznych
Wspólnoty dla spójności (2006/702/WE).
Zakres dofinansowania w poprawie współpracy transgraniczej to sektory: kultury, sportu,
zdrowia, turystyki, oświaty, opierki zdrowotnej, gospodarki, nauki, ochrony środowiska.
48
Jeżeli zaś chodzi o wysokość dofinansowania to wynosi ona maksymalnie 85% wydatków
kwalifikowanych4.
·ð Dla Funduszu MaÅ‚ych Projektów wydatki caÅ‚kowite stanowiÄ… 17 647,06 euro, ale
maksymalne dofinansowanie to 15 000,00 euro[Raport Końcowy Centrum Rozwoju
Społeczno-Gospodarczego 2010, s.10],
·ð Dla Projektów Sieciowych caÅ‚kowite wydatki to 60 000,00 euro a maksymalne
dofinansowanie w kwocie 51 000,00 euro [Raport Końcowy Centrum Rozwoju
Społeczno-Gospodarczego 2010, s.10].
Projekty Sieciowe są bardziej rozbudowanym etapem tworzącym współpracę trans graniczną.
Mają określoną tematykę działania i dłuższy termin ( min. 12 mies.) . Działa w zakresie m.in.
sportu, kultury itd. Projekt taki powinien dotyczyć większego obszaru i realizowane są przez
większą liczbę partnerów ( min. 3). Dzięki takim projektom możliwe są prace
modernizacyjne
i wyposażenie techniczne. Powinny one mieć one wpływ nie tylko na poziom lokalny ale
przed wszystkim na poziom regionalny.
W ramach programu INTERREG IIIA, Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu  Pro
Europa Viadrina dla beneficjentów otrzymano środki w wysokości ok. 1 mln euro. Od 2005
roku trwała realizacja mikroprojektów INTERREG IIIA, w ramach których dofinansowano
do 2008 roku 211 projektów za kwotę 4 284 583,02 PLN [Raport z Funduszu
Mikroprojektów 2008, s. 18] w zakresie :
·ð Rozbudowy systemu wodno-kanalizacyjnego wraz z oczyszczalniami Å›cieków w woj.
Lubuskim.
·ð Poprawy kontaktów i współpracy w dziedzinach kultury, sportu, turystyki,
gospodarki.
·ð Wymiany mÅ‚odzieży szkolnej.
·ð DziaÅ‚alnoÅ›ci szkoleniowej, dziÄ™ki której zrealizowano 24 szkolenia (okoÅ‚o 500 osób)
·ð Rozbudowy kompleksu sportowo-rehabilitacyjnego w Górzycy.
4
[ przykładem wydatków kwalifikowanych jest np. wymiana i spotkania młodzieży lub imprezy sportowe]
49
·ð Poszerzenia przekazu informacji miÄ™dzy lubuskÄ… policjÄ… a sÅ‚użbami ratowniczymi.
·ð Budowy kanalizacji w SÅ‚oÅ„sku.
Działalność ta przyniosła korzyści finansowe obu stronom  Polsce i Niemcom. Poszerzyło
to działalność i współpracę między mieszkańcami gmin przygranicznych. W większości
beneficjentami były gminy i urzędy miast bo aż 78. Kolejnymi podmiotami były domy
i ośrodki kultury i sportu  42 . Oraz stowarzyszenia i fundacje  23 projekty , a na końcu 8
projektów zrealizowanych przez uczelnie wyższe. Jeśli chodzi o dziedziny projektów to
[Raport z Funduszu Mikroprojektów 2008, s.18]:
·ð kultura  87 projektów
·ð turystyka  31
·ð mÅ‚odzież  30
·ð oÅ›wiata- 21
·ð sprawy spoÅ‚eczne -17
·ð gospodarka -15
·ð Å›rodowisko -9
·ð ochrona zdrowia - 1
3.1.3. Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr
Pierwsze rozmowy na temat założenia euroregionu, zaczęły się w 1991 r. Ich
inicjatorami były po stronie niemieckiej powiat Frost, a po stronie polskiej gminy : Jasień,
Lubusko, Nowogród Bobrzański, Brody i Trzebiel. Dnia 2 czerwca 1993 powstało
Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion  Sprewa-Nysa-Bóbr z udziałem wojewody
zielonogórskiego i przedstawicieli gmin. Ostatecznie umowę o utworzenie euroregionu
podpisana 21 września 1993 r. Siedzibą Stowarzyszenia jest miasto Gubin, a obszar jego
działania obejmuje województwo lubuskie.
50
Mapa nr.8 Położenie Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr
y
ródło: Polska oficjalna strona Euroregionu Spera-Nysa-Bóbr
Polska część, zajmuje powierzchnie 8 709 km2 ,a niemiecka 1 812 km2. Euroregion ten,
skupia obecnie 55 gmin po stronie polskiej i 7 powiatów. Z kolei po stronie niemieckiej,
znajduje się 27 członków ( w tym np. gminy i osoby prywatne). Nazwa tego euroregionu
pochodzi od trzech rzek, które znajdują się na jego terenie. Jeśli chodzi o władzę w
euroregionie to można ją podzielić na [Statut Euroregiony Sprewa-Nysa-Bóbr] :
·ð RadÄ™ Euroregionu ( w tym Konferencja Stowarzyszenia Gmin RP i Zgromadzenie
Członków Stowarzyszenia Niemieckiego),
·ð Prezydium Euroregionu( w tym Konwent Stowarzyszenia Gmin RP i ZarzÄ…d
Stowarzyszenia Miast i Powiatów RFN),
51
·ð Sekretariat Euroregionu. ( czyli Polskie biuro Euroregionu oraz Biuro Stowarzyszenia
niemieckiego),
·ð Grupy Robocze( cztery grupy zajmujÄ…ce siÄ™ tematykÄ… : gospodarki , rolnictwa,
młodzieży
i kultury, informacji).
Członkowie Stowarzyszenia dzielą się na[Statut Euroregionu Sprewa- Nysa-Bóbr]:
·ð Zwyczajnych( może nim być gmina RP lub powiat ),
·ð WpierajÄ…cych( może nim być Wojewoda Lubuski, Sejmik Województwa Lubuskiego
lub Samorząd Województwa Lubuskiego, a także osoba prawna bądz
fizyczna),
·ð Honorowych( osoba prawna i fizyczna).
Do stycznia 2006 r. w ramach programu INTERREG IIIA, zatwierdzono 30 projektów na
sumę około 16,31 mln euro [Plan rozwoju i działania Euroregionu Sprewa- Nysa-Bóbr].
Projekty te były związane z :
·ð Rozwój infrastruktury drogowej,
·ð Wpieranie współpracy euro regionalnej,
·ð Rozwój zasobów ludzkich w kwestiach ksztaÅ‚cenia i zatrudnienia, w tym
dofinansowywanie instytucji naukowych( Europejska Szkoła Sportowa i Polsko-
Niemiecka Fabryka Młodzieży),
·ð Ochrona Å›rodowiska naturalnego w tym budowa oczyszczalni Å›cieków, i renowacja
już istniejących, oraz wparcie finansowe przy zakupie pojazdów dla straży pożarnej
w celu ochrony przez klęskami żywiołowymi.
·ð Rozwój rolnictwa w tym budowa dróg rowerowych, odbudowy wsi w celu wiÄ™kszego
zatrudnienia w tych obszarach, stworzenie atrakcji agroturystycznych.
·ð DziaÅ‚ania na rzecz poprawy współpracy euro regionalnej.
W ramach programu Funduszu Małych Projektów CBC, do 1999r. Euroregion miał do
rozdysponowania kwotę 2 547 500 [Oficjalna strona Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr] euro ,a
ilość zrealizowanych projektów w ramach Phare CBC Polska  Niemcy wyniosła liczbę 471.
52
Finansowano projekty na rzecz [Monitoring Małych Projektów Euroregionalnych Phare
CBC 99 w Euroregionie  Sprewa-Nysa-Bóbr 2002]:
·ð Gospodarki i turystyki  8 projektów za kwotÄ™ 26 696,86 euro
·ð Ochrony Å›rodowiska  2 projekty za kwotÄ™ 14 826,84 euro
·ð Wymiany kulturalnej  97 projektów na kwotÄ™ 270 616,86 euro
·ð Zasoby ludzkie  6 projektów na kwotÄ™ 46 403,68 euro
·ð DemokracjÄ™ lokalnÄ…  5 projektów na kwotÄ™ 34 172,32 euro
·ð Trans graniczne studia i koncepcje rozwojowe  1 projekt na kwotÄ™ 4 365 euro.
Obecnie minimalny wkład własny wynosi 25% a maksymalna kwota dofinansowania to
50 000 euro na projekt. Na lata 2000 Program Phare Polska  Niemcy, została nadana kwota
500 000 euro na każdy euroregion.
3.1.4. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa
Przez upadek ustroju komunistycznego w Polsce i Czechosłowacji i NRD, rozpoczęto
na nowo współpracę między tymi Państwami. Pierwszą inicjatywę stworzenia regionu trans
granicznego podjęły środowiska lokalne gmin i powiatów: Zittau, Liberca i Bogatyni w 1990
r. Opracowano trójstronny projekt współpracy między Polską, Niemcami i Czechosłowacją.
Było to traktowane jako inicjatywa samorządowa. Po czasie do projektu przystąpiły władze
wojewódzkie Jeleniej Góry i Okręgu Północno-czeskiego oraz Saksonii. W dniu 21 grudnia
1991 r. powstał oficjalnie euroregion Nysa. Powierzchnia Euroregionu Nysa na dzień
31.12.2007 wynosi 13 254 km2 i zamieszkuje go 1 638 216 ludzi  stan na 31.12.2007
[oficjalna strona internetowa Euroregionu Nysa]. W skład Stowarzyszenia Gmin Polskich
Euroregionu Nysa wchodzą 44 gminy i 7 powiatów. Siedzibą tego Stowarzyszenia jest
Jelenia Góra. Organami Stowarzyszenia są [Statut Euroregionu Nysa] :
·ð Rada Euroregionu ( w skÅ‚ad wchodzi 30 osób po 20 z każdej strony )
·ð Prezydium Euroregionu ( trzy osoby, po jednej z każdej strony )
·ð Sekretariat ( nadzoruje dziaÅ‚anie grup roboczych i zajmuje siÄ™ sprawami
administracyjnymi)
53
·ð Grupy Robocze ( obecnie jest ich 17)
Członkowie Stowarzyszenia dzielą się na [Statut Euroregionu Nysa]:
·ð Zwyczajnych ( czyli gminy i powiaty)
·ð WspierajÄ…cych ( osoby fizyczne i prawne)
·ð Honorowi ( osoby fizyczne)
Mapa nr.9 Obszar Euroregionu Nysa
y
ródło: Oficjalna Strona Euroregionu Nysa
54
W ramach Funduszu Małych Projektów Phare CBC zostało zrealizowanych w ciągu 10 lat
836 projektów za kwotę 5 012 999,36 euro[Małecka 2007, s.79]. Projekty te były związane z
takimi dziedzinami jak :
·ð Kultura  ponad 56 % projektów
·ð Zasoby ludzkie  okoÅ‚o 19,9 %
·ð Demokracja lokalna  11,9 %
·ð Rozwój gospodarczy i turystyka  11,9 %
·ð Koncepcje rozwojowe i studia trans graniczne  0,4 %
Największą liczbę beneficjentów projektów było po stronie instytucji kulturalnych
i organizacji pozarządowych. W dalszej kolejności były to urzędy gmin i szkoły. Z kolei
największym pod względem ilości wykonanych projektów w euroregionie Nysa po stronie
polskiej, zrealizowało miasto Jelenia Góra bo 294, za nią z 62 projektami był Zgorzelec
i Lubania z 48 projektami.
W ramach programu INTERREG IIIA, zrealizowano po polskiej stronie 208
mikroprojektów. Po czeskiej stronie było to 118 mikroprojektów, a po niemieckiej 186
[Małecka 2007].
3.2 Korzyści i koszty funkcjonowania euroregionów w Polsce
W latach 2004-2006 polskie euroregiony korzystały z programu w ramach Inicjatywy
Wspólnotowej Interreg IIIA, które miały za zadanie poprawić spójność społeczną,
gospodarczÄ…
i terytorialną tych obszarów. Było to siedem programów [Raport Końcowy Centrum
Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010]:
·ð Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Maklemburgia  Pomorze Przednie
i Brandenburgia  Polska ( skr. PL-MV),
·ð Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Polska  Kraj ZwiÄ…zkowy
Brandenburgia (PL-BB),
·ð Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Wolny Kraj ZwiÄ…zkowy Saksonia 
Polska (PL-SN),
55
·ð Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Czechy  Polska (PL-CZ),
·ð Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Polska- Republika SÅ‚owacka (PL-
SK),
·ð Program SÄ…siedztwa Ukraina  BiaÅ‚oruÅ›  Polska (PBU),
·ð Program SÄ…siedztwa Polska  Litwa  Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej
(LPR).
Mapa nr 10. Program Interreg IIIA na obszarze Polski w latach 2004-2006
y
ródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
Środki, które przeznaczone były na realizację tych programów wyniosły na lata 2000-2006
kwotę 4 875 mln euro [Raport Końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego
2010], a za kwotę 3 948 mnl euro zrealizowano w Polsce 62 programy współpracy
transgranicznej. Projekty realizowane w ramach Interreg IIIA były finansowane ze z
ródeł
56
EFRR (75% kosztów kwalifikowanych) i z krajowego wkładu publicznego ( w tym z budżetu
samorządu terytorialnego i innych środków publicznych np. funduszy celowych)
Tabela nr 4. Alokacja środków z EFRR Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA w latach 2004-2006 w Polsce w
podziale na poszczególne programy w mln euro.
Zachód Południe Wschód
PL-MV
Alokacja PL-BB PL-SN PL-CZ PL-SK PBU LPR
Całkowite koszty 99,94 108,27 95,93 46,00 26,67 50,43 48,71
kwalifikowane
Dla całego Programu z 74,95 82,17 49,76 34,50 20,00 37,82 36,53
EFRR
Dla Polski 29,94 30,05 26,60 18,00 10,72 37,82 24,13
Dla Partnera 45,01 52,12 23,16 16,50 9,28 0,00 12,40
y
ródło: Raportu końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010
Wszystkie z 7 programów współpracy, realizowały działania na rzeczy współpracy
gospodarczej oraz rozwoju komunikacji, turystyki, ochrony środowiska naturalnego,
wsparcia inicjatyw lokalnych oraz rozwój zasobów ludzkich. Największą alokację środków
przeznaczono głownie na rozwój infrastruktury  komunikacyjnej i ochrony środowiska.
Każdy z programów ma określone priorytety, które wynikają z potrzeb i specyfiki danego
regionu. Jednak zauważyć można, iż trzy programy realizowane na granicy zachodniej
posiadają podobnie jak programy niemieckie  8 priorytetów, a programy realizowane na
granicach wschodnich i południowych zaledwie 3 priorytety.
57
600
500
400
FMP
300
miękkie
inwestycyjne
200
100
0
PL- MV PL-BB PL-SN PL-CZ PL-SK PBU LPR
Wykres nr 1. Liczba projektów w ramach programu Interreg IIIA w Polsce
y
ródło: opracowanie własne na podstawie raportu końcowego Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego
2010
Można zauważyć, że największa koncentracja Mikroprojektów występuję w obszarze na
granicy zachodniej, w tym największe nasycenie w obszarze działania mają programy PL-BB
oraz PL-CZ. Z kolei najmniejsze nasycenie występuje wzdłuż granicy wschodniej jak
programy PL-SK.
Biorąc pod uwagę proporcje budżetów, którymi dysponowano na granicach polski, można
wysnuć wniosek, że osiągnięcia programów trans granicznych są proporcjonalne w stosunku
do osiągnięć pozostałych programów w Europie. A że były one realizowane dopiero od 2004
roku ( od chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej) można stwierdzić, że były one bardziej
efektywne. W Polsce zrealizowano więcej inwestycji infrastrukturalnych aniżeli
w pozostałych programach europejskich., gdyż liczba obiektów objętych modernizacją
infrastruktury drogowej i ochrony środowiska wyniosła 54,7% [Raport Końcowy Centrum
Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010] wskaz
nika dla wszystkich programów Interreg
IIIA w Europie. Spowodowało to zmniejszenie peryferyjności
i podniesienie jakości życia mieszkańców na obszarach przygranicznych. Na korzyść dla
Polski, programy Interreg IIIA przysporzyły samorządowi szczebla lokalnego, możliwości
nawiązania i zacieśniania stosunków partnerskich z samorządem lokalnym swojego partnera
58
po drugiej stronie granicy. Mikroprojekty, które były realizowane przez Polskę na obszarach
przygranicznych, finansowały imprezy dla obywateli, co sprzyjało integracji europejskiej.
Euroregiony są szansą rozwoju obszarów przygranicznych Polski, pozwalają one bowiem na
rozwój wielu sektorów gospodarki. Nie można jednak zapomnieć, iż jednym z ich głównych
zadań jest efekt trans graniczny, który ma wpływać na tworzenie trwałych i dobrych relacji
pomiędzy partnerami. Polskie obszary przygraniczne jak najbardziej uzyskują takie rezultaty.
Do rozwoju obszarów (sektorów), na które wpływa działalność Euroregionów nalezą m.in. :
·ð Infrastruktura drogowa  wybudowano i zmodernizowano już ponad 857,7 km tras
drogowych, kolei, rzek, kanałów, tras rowerowych i pieszych,
·ð Wydarzenia kulturalne, socjalne, turystyczne i edukacyjne. Organizacja wystaw,
konkursów i kampanii promocyjnych oraz informacyjnych  zrealizowano łącznie
9601 takich wydarzeń,
·ð Budowa i modernizacja obiektów infrastruktury transportowej  563 takich obiektów,
·ð Budowa obiektów ochrony Å›rodowiska i jej infrastruktura  93,
·ð Sektor turystyki  nowe obiekty, trasy turystyczne i miejsca  3137,
A
ączny wykorzystany budżet wyniósł 179,39 mln euro, za które zrealizowano ponad 1916
projektów.
Obecnie realizowanych w Polsce jest 7 programów, w ramach perspektywy finansowej UE
na lata 207-2013, na którą Unia Europejska przeznaczyła 8 700 mln euro. W Europie, łącznie
z Polską, jest realizowanych 52 programów na kwotę 5 600 mln euro. Polska realizuje takie
programy jak [Raport Końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010] :
·ð Program Współpracy Transgranicznej Polska  Litwa 2007-2013,
·ð Program Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska  Republika SÅ‚owacka
2007-2013,
·ð Program Współpracy Transgranicznej PoÅ‚udniowy BaÅ‚tyk 2007-2013,
·ð Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska  Saksonia 2007-2013,
59
·ð Program Operacyjny Współpracy Transgraniczej Republika Czeska  Rzeczpospolita
Polska 2007-2013,
·ð Program Operacyjny Celu 3  Europejska Współpraca Terytorialna  Współpraca
Transgraniczna Krajów Meklemburia- Pomorze Przednie, Brandenburgia 
Rzeczpospilitej Polskiej 2007-2013,
·ð Program Operacyjny Współpracy Transgraczninej Polska  Brandenburgia 2007-
2013 w ramach  Europejskiej Współpracy Terytorialnej .
Działalność Euroregionów nie ma za wiele skutków negatywnych, zdarzają się jednak
zagrożenia wynikającej z takiej współpracy jak chociażby zagrożenia militarne, które
obecnie i tak nie występują. Problemem są jednak procedury, przez które niejednokrotnie
został odrzucony niejeden projekt w ramach programu Interreg czy Phare oraz bariery, które
zostały wymienione w rozdziale II.
60
Zakończenie
Powstanie Euroregionów w Europie, przysporzyło wiele korzyści przygranicznym
regionom Państw, w tym także Polsce. Współpraca transgraniczna pozwoliła bowiem na
integrację euroregionalną, powodując tym samym, iż granice krajów europejskich są powoli
zacierane. Liczne konflikty i uprzedzenia z przeszłości mają szansę zniknąć poprzez
współpracę. Fundamentalnym aspektem euroregionów, jest możliwość rozwoju partnerów
współpracy w różnych sektorach. Służą temu programy wspierające działalność euro
regionalnÄ… jak INTERREG czy Phare. Programy te sÄ… ciÄ…gle rozwijane i wydawane w coraz
nowsze ich edycje, ponieważ i cele z czasem się zmieniają.
W większości to właśnie poprzez takie inicjatywy, euroregiony funkcjonują. Euroregiony
spotykają się często z przeszkodami na swojej drodze, które najczęściej związane są
procedurami rozliczania się z projektów i samego uzyskania dofinansowania z programów,
zdarza się również, że i język jest barierą w komunikacji. Każdy z euroregionów, ma swoje
cele i zadania, które są zróżnicowane między sobą m.in. ze względu na położenie
geograficzne czy zasoby naturalne. Bardzo często system prawny wewnątrz kraju wpływa na
szybkość realizacji projektów. Większość projektów jest realizowanych w zakresie kultury,
które mają za zadanie integrować ludność lokalną w granicach euroregionu, realizując przy
tym cel Unii Europejskiej o integracji europejskiej. Każdy euroregion ma swoją strukturę
organizacyjną, jednak każdy musi działać według ustalonych dyrektyw unijnych i
rozporządzeń oraz odpowiada przed tymi samymi instytucjami. Z roku na rok, przybywa
coraz więcej obszarów chcących skorzystać z współpracy i oznacza to, że koncepcja
euroregionów jest efektywna. W Polsce kwestia euroregionów jest również bardzo ważna,
ponieważ dzięki niej obszary graniczne mogły zrealizować różne projekty, na które nie było
by je stać, gdyby nie współpracowały ze sobą. Można zauważyć duży wpływ na rozwój
infrastruktury, który wyniósł 54,7 % wskaz
nika dla wszystkich programów Interreg IIIA
w Europie. Miały one również wpływ na zmniejszenie peryferyjności obszarów
przygranicznych i podwyższenie jakości życia lokalnej ludności. Polskie regiony
przygraniczne zrealizowały łącznie ponad 9601 projektów w latach 2004-2006, a obecnie
nadal trwa kolejna edycja programu na lata 2007-2013. Granica zachodnia Polski, najlepiej
wykorzystuje środki z Unii Europejskiej przeznaczoną na współpracę trans graniczną, gdyż
to na jej obszarze zrealizowano najwięcej projektów. Liczne projekty realizowane za rzecz
rozwoju zasobów ludzkich spowodowały, iż ludność graniczna ma większą szansę
zatrudnienia, co wpływa na stopę bezrobocia w tych regionach. Również projekty mające za
61
zadanie, wsparcie finansowo przedsiębiorstwa, które się o to ubiegają, sprawiają iż dany
region przeciwdziała skutkom bezrobocia. Euroregiony pozwalają na liczne wymiany
młodzieży, aby już u młodych ludzi, budować ideę wspólnej Europy i nauczyć ich
współpracy. Współpraca trans graniczna jak na razie, spełnia swoje cele i priorytety, w
większym lub mniejszym stopniu. Jednak najważniejszym aspektem owej współpracy jest
tworzenie wspólnej Europy.
62
Bibliografia
Literatura przedmiotu:
Latoszek, E., 2007, Integracja europejska Mechanizmy i wyzwania, Wydawnictwo  Książka
i Wiedza , Warszawa.
Malendowski W. i Ratajczak M., 1998, Euroregiony Pierwszy Krok do Integracji
Europejskiej, Wydawnictwo Atla 2, Wrocław.
Małecka E., 2004, Euroregiony na granicach Polski 2003, Urząd Statystyczny we
Wrocławiu.
Małecka E., 2007, Euroregiony na granicach polski 2007, Urząd Statystyczny we
Wrocławiu.
Perkowski M., 2010, Współpraca trans graniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja
Prawo i Partnerstwo, Białystok.
Akty prawne:
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o Prawie o stowarzyszeniach, Dz. U.96.13.74., ost.zm. Dz.
U. 98.162. 1126).
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z
poz
Å„.zm.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz.
1241.
63
RozporzÄ…dzenie(WE) nr 1080/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5
lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylajÄ…ce
rozporzÄ…dzenie (WE) nr 1783/1999  "rozporzÄ…dzenie EFRR".
RozporzÄ…dzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiajÄ…ce przepisy
ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 .
RozporzÄ…dzeniu komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiajÄ…ce
szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego
przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego
Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006
Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego.
Decyzja Rady z dnia 6 paz
dziernika 2006 w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty
dla spójności (2006/702/WE).
Inne z
ródła pierwotne:
Europejska Karta SamorzÄ…du Terytorialnego, sporzÄ…dzona w Strasburgu dnia 15 paz
dziernika
1985 r., Dziennik Ustaw 1994 r., Nr 124, poz. 607.
Europejska Karta Samorządu Regionalnego przyjęta przez IV sesję Kongresu Władz
Lokalnych i Regionalnych, która odbyła się 3 - 5 czerwca 1997 roku w Strasburgu.
Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i
WÅ‚adzami Terytorialnymi z 21 maja 1980 r.
Statut Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregion  Sprewa-Nysa-Bóbr .
Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu  Pomerania , uwzględniający zmiany
wynikające z uchwały Nr 36/V/SGPEP/2003 V Zebrania Delegatów Stowarzyszenia Gmin
Polskich Euroregionu Pomerania z dnia 15.10.2003 r.
Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu  Pro Europa Viadrina .
64
Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu  Nysa .
Statut ZwiÄ…zku Transgranicznego  Euroregion Niemen .
Statut Rady Europy z dnia 5 maja 1949 r.
Statut WWPE z dnia 17 maja 2012 - ZarzÄ…dzenia nr 6 Ministra Administracji i Cyfryzacji.
Zasoby Internetowe:
Wikipedia, 2013, Euroregiony, http://pl.wikipedia.org/wiki/Euroregiony [dostęp:
15.07.2013].
Wikipedia, 2013, Region (geografia), http://pl.wikipedia.org/wiki/Region_(geografia)
[dostęp: 05.06.2013].
Wikipedia, 2010, Regionalizm (stosunki międzynarodowe),
http://pl.wikipedia.org/wiki/Regionalizm_(stosunki_międzynarodowe) [dostęp: 08.06.2013].
Wikipedia, 2013, Subsydiarność, http://pl.wikipedia.org/wiki/Subsydiarność [dostęp:
08.06.2013].
Wikipedia, 2013, Statut Rady Europy, http://pl.wikipedia.org/wiki/Statut_Rady_Europy
[dostęp: 11.06.2013].
Wikipedia, 2013, Rada Europy, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rada_Europy [dostęp:
20.06.2013]
Wikipedia, 2013, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zgromadzenie_Parlamentarne_Rady_Europy [dostęp:
12.07.2013].
Zgromadzenie przedstawicieli samorządów regionalnych i lokalnych UE, KR w skrócie,
http://cor.europa.eu/pl/about/Pages/index.aspx [dostęp: 12.07.2013].
CPRM, 2005, http://www.crpm.org/index.php [dostęp: 18.07.2013].
65
Wikipedia, 2013, Obwód Kaliningradzki, http://pl.wikipedia.org/wiki/Obwód_kaliningradzki
[dostęp 18.07.2013]
Władza Wdrażająca Programy Europejskie, 2013, O WWPE,
http://www.wwpe.gov.pl/index.php?params%5Bsection_id%5D=1 [dostęp: 19.07.2013].
Zygierewicz A., 2005 ,Udział Polski w realizacji inicjatywy wspólnotowej INTERREG III w
regionie Morza Bałtyckiego ,Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz,
http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_05/i-1147.pdf [dostęp: 28.07.2013].
Raport Funduszu Mikroprojektów w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A,
2008, http://www.euroregion-
viadrina.de/cms/upload/Downloads/Infomaterial_PDF/Interreg_SPF.pdf [dostęp:
25.07.2013].
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2008, Raport Końcowy o Badaniach ewaluacyjnych
polskiej części projektu parasolowego Fundusz Małych Projektów, Szczecin,
http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/25C6E2D9-0BF7-4B90-928F-
B5B995639626/49655/Raport_koncowy_ewaluacja_INTERREG_FMP.pdf [dostęp:
27.07.2013].
Związek Komunalny Euroregion Pomerania,2006,Transgraniczna koncepcja działań i
rozwoju Euroregionu Pomerania na lata 2007-2013,
http://www.pomerania.net/download/EHK_POMERANIA_2007-13_Endfassung_PL.pdf
[dostęp: 29.07.2013].
Euregio PL-CZ,2013, http://www.euroregions.org/ [dostęp: 25.07.2013].
Euroregion Silesia, 2011, http://www.euroregion-silesia.pl/index,euroregiony-w-
polsce,1.html [dostęp: 29.07.2013].
Euroregion Karpacki, 2013, http://www.karpacki.pl/euroregion-karpacki/euroregiony-w-/
[dostęp: 29.07.2013].
Euroregion Viadrina, 2013, http://euroregion-
viadrina.pl/beta/sites/default/files/wytyczne_czerwiec_2011%20.pdf [dostęp: 29.07.2013].
Komisja Europejska, 2013, http://ec.europa.eu/index_pl.htm [dostęp: 24.07.2013].
66
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2009, http://www.mrr.gov.pl/Strony/glowna.aspx
[dostęp: 18.07.2013].
Fundusze Strukturalne, 2004, Phare, http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/PHARE
[dostęp: 25.07.2013].
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR, 2011, Podstawy Prawne,
http://www.interreg4a.info/index.php?id=17&L=1 [dostęp: 25.07.2013]
Euroregion Śląsk Cieszyński, 2013, Zadania i cele, http://www.euregio-
teschinensis.eu/euroregion-slask-cieszynski/zadania-i-cele/ [dostęp: 15.08.2013].
Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego, 2010, Raport Końcowy, PSDB grupa WYG,
https://www.ewt.gov.pl/Wiadomosci/Documents/Raport_koncowy_Interreg_IIIA.pdf
[dostęp: 01.09.2013]
Spis tabel i wykresów:
Tabela nr 1. Liczba przedstawicieli na Zgromadzeniu Doradczym& & & & & & & & .& & 22
Tabela nr.2 Chronologia i obszar tworzenia Euroregionów w Polsce& & & & & & & & & .26
Tabela nr.3 Fundusz Małych Projektów Programy Phare CBC w Polsce w latach 1994-
2003& & & . & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & ..& & & ..& & & ..30
Tabela nr 4. Alokacja środków z EFRR Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA w latach
2004-2006 w Polsce w podziale na poszczególne programy w mln euro& & & & & & & & 57
Wykres nr 1. Liczba projektów w ramach programu Interreg IIIA w Polsce & & & & .& & 58
Spis obrazów:
Mapa nr.1 Euroregiony na granicach Czech z 2007 r. & & & & & & & & & & & ..& & & .11
Mapa nr. 2 Euroregiony w Europie w 2007 r& & & & & & & & & & & & & & & & & .& .12
Mapa nr.3 Euroregiony na granicach Polski & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& .27
Mapa nr.4 Euroregion Dobrava oznaczony kolorem czerwonym& & & & & & & ..& & & .29
67
Mapa nr.5 Programy Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA w Polsce& & & ..& & & 36
Mapa nr.6 Obszar euroregionu Pomerania& & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .43
Mapa nr.7 Powierzchnia Euroregionu Pro Europia Viadrina& & & & & & & & & .& & & .47
Mapa nr.8 Położenie Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr& & & & & & & & & & .& & & & ..51
Mapa nr.9 Obszar Euroregionu Nysa& & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & .54
Mapa nr.10 Program Interreg IIIA na obszarze Polski w latach 2004-2006& & & & & & ..56
68