UNIWERSYTET A
ÓDZKI
WYDZIAA
NAUK O WYCHOWANIU
PEDAGOGIKA W ZAKRESIE PROFILAKTYKI I ANIMACJI
SPOA
ECZNO- KULTURALNEJ
Michał Hajne
Nr albumu 280457
Dom kultury.
Między upowszechnianiem
kultury, a animacją.
Praca licencjacka napisana pod kierunkiem
prof. nadzw. dr hab. Danuty Urbaniak-Zając
2
SPIS TREŚCI:
Wstęp
I. Teoretyczne podstawy pracy
1. Przemiany domu kultury
1.1. Geneza domu kultury
1.2.Dom kultury w PRL
1.3. Dom kultury w III RP
2. Upowszechnianie kultury
2.1. Rozumienie pojęcia kultura
2.2. Rozumienie pojęcia upowszechnianie kultury
3. Animacja społeczno  kulturalna
3.1. Animacja  wytłumaczenie pojęcia
3.2. Zadania animacji
II. Metodologiczne podstawy pracy
1. Cel badań
2. Problematyka badawcza
3. Teren badań
4. Dobór próby badawczej
5. Metoda Badań
6. Technika badań
7. Narzędzia badawcze
8. Przebieg badań
III. Opracowanie wyników badań
1. Zmiany w strukturze domu kultury na przestrzeni lat
2. Działalność domu kultury
3. Kadra domu kultury
3
4.Organizacja w domu kultury
5. Zmiany w sposobi prowadzenia zajęć
6. Popularność zajęć i osiągnięcia
7. Nastawienie pracowników do pracy
8. Promocja domu kultury
Zakończenie
Aneks
Bibliografia
4
WST
P
Temat  Dom kultury, między upowszechnianiem kultury a animacją wybrałem
ponieważ zainteresowały mnie zmiany w tego typu placówkach na przestrzeni lat. Jako
uczestnik jednej z takich placówek zauważam jak duże zmiany zaszły w ciągu lat, oraz
jak dom kultury próbuje zmienić się w sposób dogodny dla uczestnika. Malejące
znaczenie domu kultury w dzisiejszym świecie również spowodowało moje
zainteresowanie tematem placówek wychowania pozaszkolnego.
Praca zawiera opis placówki kulturalnej jaką jest dom kultury, i próbuje
odpowiedzieć na pytanie  czy dzisiejszy dom kultury jest bardziej placówką
upowszechniającą kulturę czy animującą? . Badania zostały przeprowadzone w jednej z
prężniej działających placówek w mieście A
odzi.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale zatytułowanym  Teoretyczne
podstawy pracy staram się przybliżyć historię domów kultury, jakie zmiany zachodziły
w tych placówkach na przestrzeni lat, oraz jaki miały wpływ na obecny ich wygląd.
Również opisuję podstawowe pojęcia jakimi są kultura, upowszechnianie kultury,
animacja.
W rozdziale  Metodologiczne podstaw pracy opisuję metody badawcze,
techniki badawcze, główne problemy pracy, cele pracy, oraz problemy z jaki
napotkałem się podczas przeprowadzania badań.
W rozdziale  Opracowanie wyników badań przedstawiam wyniki
przeprowadzonych badań razem z własną interpretacją. Ukazują one jak wygląda
obecny dom kultury, w jaki sposób działa. Ukazuje on czy placówka posiada więcej
zajęć upowszechniających kulturę, czy zajęcia mają charakter bardziej animacyjny.
W aneksie załączam kwestionariusze swobodnych wywiadów, które
przeprowadziłem w ramach badań do pracy licencjackiej.
Bibliografia ukazuje wszystkie z
ródła, z jakich korzystałem podczas pisania tej
pracy.
5
I. Teoretyczne podstawy pracy
1. Przemiany domu kultury
1.1. Geneza domu kultury
Dom kultury jest najbardziej charakterystyczną instytucją upowszechniania
kultury i animacji. Jednak jego geneza nie jest do końca znana. Początki domu kultury,
jaki jest znany obecnie, H. Radlińska znajduje w różnych wersjach domów
społecznych: dom ludowy, robotniczy, narodowy. Według Jankowskiego domy kultury
miały swój początek w międzywojennych domach oświatowych, które były
najmłodszymi, a zarazem najlepiej zorganizowanymi ogniskami kulturalno-
oświatowymi.
J. Kargul uznaje za pierwowzór polskiego domu kultury dom ludowy, który był
zorganizowany przez księdza Pawła Brzostowskiego w 1767 roku w Mereczu. Było to
ognisko życia społecznego i kulturalnego chłopów. Chłopi w tej instytucji mogli
uczestniczyć w zajęciach z czytania, nauk przyrodniczych, geografii, historii,
wychowania estetycznego, kultury fizycznej. Była to niestety instytucja, która nie
przetrwała powstania kościuszkowskiego z 1794 roku. Kargul za trwalszą instytucję
uważa założony przez Stanisława Staszica dom społeczny, który został założony w
1816 roku w fundacji Towarzystwa Rolniczego która należała do Staszica. Instytucja ta
też nie przetrwała zmian politycznych w kraju, jej problemy zaczęły się razem z
wybuchem powstania listopadowego w 1830 roku. Nowe formy instytucji
upowszechniania kultury zaczęły powstawać na przełomie XIX i XX wieku.
Różniły się one od swoich pierwowzorów tym, że były zakładane przez ludzi
którym miały służyć, a nie przez filantropów i dobroczyńców jakimi byli Brzostowski i
Staszic. Naród który rozwijał tego rodzaju placówki był pod zaborami, i to właśnie
ruchy społeczne i narodowy miały największy wpływ na ten rozwój. Coraz więcej ludzi
zauważało konieczność edukowania i podnoszenia poziomu oświaty i kultury, która
byłaby dostępna dla każdego zwykłego obywatela. Dzięki takiemu myśleniu, wiele
osób zakładało domy społeczne które rozwijały się wedle takiego myślenia, był one
zakładane przez ludzi dla ludzi, według idei  sami dla siebie . Powstawało wiele
różnych domów społecznych, które specjalizowały się w innych dziedzinach, np.
6
domy robotnicze, domy ideowo-polityczne, narodowe, parafialne, oświatowe. Liczba
tego rodzaju placówek w Polsce drastycznie się powiększała i w roku 1900 wynosiła
1451.
Polskie placówki zajmujące się upowszechnianiem kultury były wzorowane na
podobnych placówkach, które powstawały na przełomie XIX i XX wieku na świecie.
Jedną z takich placówek był założony w 1887 roku angielski People s Palace. Było to
miejsce publicznych wykładów, koncertów, kursów oraz rozrywek wszelkiego typu.
Kolejną bardzo znaną placówką była Wiedeńska Volksheim. Była ona bardzo bogato
zaopatrzona w sale wykładowe, laboratoria które również były udostępnianie
uniwersytetom, sale gimnastyczne, bibliotekę z czytelnią. Właśnie te instytucje
inspirowały polskich twórców domów społecznych. Zauważali oni jaki duży wpływ na
gospodarkę Europy Zachodniej ma wzrost znaczenia pracy oświatowej i kulturalnej.
Polskie placówki, również jak ich zachodnie pierwowzory były placówkami
wielofunkcyjnymi.
Kargul wyróżnia w swojej książce trzy typy placówek, które za Korniłowiczem,
nazywane były ogniskami oświatowo kulturalnymi. Pierwszym i jednocześnie
najważniejszym typem był dom oświatowy. Projekt takiego domu został po raz
pierwszy zaprezentowany w 1919 roku. Zawierał on szczegółowy opis pomieszczeń
oraz celów którym miał by ona służyć. Oprócz samego domu oświatowego
proponowane również były boiska sportowe, park i ogród botaniczny, muszla
koncertowa, czytelnia itp. Zdaniem Korniłowicza w Warszawie powinny znalez
ć się
cztery takie ośrodki, żeby zaspokoić potrzeby oświatowe całego społeczeństwa2.
Drugim typem były, jak nazywał je autor, domy oświatowe w miniaturze. Miały
to być małe budynki w których znajdowałby się najpotrzebniejsze pomieszczenia
kulturalne, jak: sale wykładowe, sala odczytowa, biblioteka z czytelnią. Korniłowicz
uważał, że typowym przykładem tego typu placówki było Warszawskie ognisko
YMCA.
Ostatnim typem wyróżnionym i tworzonym przez Korniłowicza były ogniska
dla młodzieży pracującej. Miały one być odpowiednikiem uniwersytetów ludowych
które był tworzone na wzór duński3.
1
J. Kargul, Od upowszechniania kultury do animacja społeczno kulturalne, Toruń 1996
2
Ibidem
3
Ibidem
7
 Pomysły Korniłowicza nie zostały zrealizowane, ale placówki oświatowe
nadal się rozwijały. Rozwijane były przede wszystkim świetlice, były to placówki które
miały za zadanie skupić młodzież wiejską w celu polepszenia ich adaptacji w
środowisku miejskim. Pierwsze takie placówki powstawały w Warszawie, lecz szybko
podobno placówki zaczeły powstawać w całym kraju. Właścicielami tego typu
placówek było wiele różnorodnych organizacji, jak np: stowarzyszenia społeczno-
oświatowe, parafie, samorządy gmin i miast, organizacje społeczne, mniejszości
narodowe. Budynki domów społecznych bardzo często należały do lokalnych
stowarzyszeń, i to właśnie na spotkaniach tych stowarzyszeń tworzone były programy
społeczne, cele oraz osoby odpowiedzialne. Inną formą upowszechniania kultury było
organizowanie w instytucjach kursów, odczytów, spotkań z politykami, pokazów zajęć
gospodarskich, samokształcenia, czytanie prasy i książek. Kierunkiem który również
został obrany była działalność artystyczna. Placówki te zakładały i utrzymywały
zespoły artystyczne, najpopularniejszymi były amatorskie zespoły teatralne, chóry oraz
zespoły muzyczne. Urządzano również koncerty tych zespołów. Ostatnim typem
działań była organizacja różnego rodzaju zabawy rekreacyjne, jak np.: organizacja
wycieczek turystyczno-krajoznawczych, gier towarzyskich, zajęć sportowych i
świetlicowych.
Tak dobrze prosperujący rozwój placówek które były pierwowzorami dla
dzisiejszego domu kultury przerwała II wojna światowa.
Kolejną placówką która miała wpływ na obecny wygląd domu kultury były
placówki tworzone w ZSRR. Placówki te były nazywane domami pioniera bądz
też
domami kultury, i były one finansowane i kierowane przez państwo.
8
1.2 Dom kultury w PRL
Rozwój domu kultury po II wojnie światowej można podzielić na kilka okresów. W
trakcie tych okresów koncepcje ich funkcjonowania zmieniały się wielokrotnie, i to na
podstawie tych zmian można wyróżnić te okresy.
Okres pierwszy przypada na lata 1945  1948, w tych latach można zaobserwować
tzw. spontaniczne odradzanie kultury. Zjawisko to charakteryzowało się reaktywacją
stowarzyszeń i organizacji które przestały istnieć w trakcie wojny, a w okresie
międzywojennym organizowały zajęcia kulturalno  oświatowe. W tym okresie została
pierwszy raz użyta nazwa  dom kultury . Pierwszą tego typu placówką w Polsce był
założony w A
odzi Centralny Robotniczy Dom Kultury, który został założony przez
Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego. Instytucja chciała rozszerzyć swoje usługi
nie tylko na całe miasto ale również na kraj. Organizowała ona kursy instruktażowe dla
kierowników i pracowników świetlic i domów kultury w Polsce. Ich głównym celem
było podniesienie poziomu pracy kulturalno  oświatowej. Inne stowarzyszenia które
działały w okresie międzywojennym i reaktywowały się po wojnie starały się obierać
podobne kierunki rozwoju jak w okresie międzywojennym, oraz dodając konkretniejsze
zadania odpowiadające zapotrzebowaniu społeczeństwa jak np. kursy dla analfabetów.
Partie polityczne popierały te działania i wspierały działania kulturalno  oświatowe w
celu zyskaniu większej liczby sympatyków.4
Po zjednoczeniu ruchu robotniczego 15.12.1948 każda działalność została
zcentralizowana, w tym również działalność kulturalno  oświatowa.
Drugi okres działalności domów kultury w PRL obejmuje lata 1949  1956 i
nazywany jest przez Kargula okresem centralizacji działalności. Czerwiec 1950 roku
był przełomowy dla wszystkich placówek kulturowych. Została powołana Komisja ds.
Terenowych Domów Kultury przez ministra kultury. Komisja ta uchwaliła, że
wszystkie placówki kulturalne powinny zmienić nazwę na dom kultury. Dla tego okresu
charakterystyczne były dwa zjawiska. Pierwszym z nich to próby stworzenia sieci
placówek oświatowych, które miały być podległe państwu. Miały one być ośrodkami
szerzącymi idee socjalistyczne i twórczość ludową. Ośrodki takie powstawały w
budynkach dawnych domów społecznych i ludowych. Próbowano również budować
domu kultury na wsiach które były prowadzone i utrzymywane przez władze
4
Ibidem
9
gromadzkie. Niezależnie od prób stworzenia sieci i budowania placówek na wsiach,
każdy większy zakład pracy był zobowiązany do budowy własnego domu kultury dla
swoich pracowników. Oprócz placówek adresowanych do mieszkańców wsi i
pracowników starano się otwierać placówki nakierowane na dzieci i młodzież.
Instytucje te miał być nadzorowane przez resort oświaty. W większych miastach
zakładano domy harcerza oraz młodzieżowe domy kultury. Pierwsze placówki dla
dzieci i młodzieży zostały zakładane w latach 1949  1951 w obiektach ogniska
YMCA. Otwierano również placówki rozmieszczone w innych obiektach. W
Katowicach, Warszawie, A
odzi i Szczecinie powstały ośrodki zwane Pałacami
Młodzieży które były wzorowane na radzieckich pałacach pioniera5.
Drugim zjawiskiem były próby ujednolicenia pracy domów kultury, w taki sposób
aby wszystkie placówki miały podobny program propagandowy. Samą idee Kargul
ocenia bardzo pozytywnie, jednak idei tej nie udało się w pełni zrealizować. W tym
okresie powstało wiele placówek które do dzisiaj pełnią swoje funkcje kulturalne.
Według Kargula jest to jedyny pozytywny aspekt działań które zostały podjęte.
Największą bolączką ówczesnych domów kultury była ich merytoryczna działalność.
Musiały one zajmować się działaniami które były narzucane odgórnie przez władze.
Placówki miały bardzo małe pole manewru. Dostawały one odgórne wytyczne nie tylko
co do organizacji instytucji ale również treści programowych. Narzucane były trzy
kierunki pracy. Pierwszym z nich była praca masowa czyli organizowanie
propagandowych imprez masowych np. akademii z okazji rocznic. Drugim kierunkiem
była praca zespołowa. Zadaniem było tworzenie zespołów artystycznych oraz
agitacyjno-artystycznych, które były przepełnione treściami politycznymi,
propagandowymi i ideologicznymi. Ostatnim kierunkiem który stanowił margines
działalności ówczesnych domów kultury była praca indywidualna. Przejawiała się ona
udziałem w różnego rodzaju kołach zainteresowań, gdzie ceniona była praca
indywidualna np. modelarstwo.
Środowiska w których działały domy kultury nie były zadowolone z narzuconych z
góry celów oraz sposobów zarządzania. Spowodowało to zmniejszenie się frekwencji
na imprezach masowych, oraz coraz mniejsze zwracanie uwagi na zespoły amatorskie.
Początki lat pięćdziesiątych były dla domów kultury bardzo trudne. Brakowało
wykształconej kadry, działacze okresu międzywojennego zostali odsunięci od
5
Ibidem
10
wykonywanych obowiązków. Duży nacisk na szerzenie ideologii socjalistycznej
spowodował niskim uznaniem społeczeństwa.
Taka sytuacja zmusiła państwo do przemyślenia sytuacji domów kultury, i zmiany
zasad ich funkcjonowania. Narady centralne które odbywały się w latach 1956  1958
przyniosły duże zmiany. W tych naradach brali udział nie tylko działacze polityczni ale
również pracownicy domów kultury i świetlic oraz nauczyciele, podczas tych spotkań
padało wiele propozycji zmian. Dzięki tym spotkaniom dom kultury wszedł na nową
drogę rozwoju. Zostały napisany nowy statut domu kultury jako instytucji państwowej.
W roku 1957 minister kultury i sztuki wydał zarządzenie w którym został zamieszczony
ramowy statut domów kultury rad narodowych. Zostały w nim zawarte ogólne cele i
zadania placówek. Głównymi celami było zaspokajanie potrzeb kulturalnych
społeczeństwa, być inicjatorem działalności w regionie i miejscem w którym
współpracowały lokalne organizacje społeczne. Określono również kategorie wiekową
jaką zajmować ma się dom kultury (dorośli) i strukturę organizacyjną. Statut ostatecznie
uchwalono w 1969 roku. Dokument był podstawą do opracowywania statutów domów
kultury w poszczególnych miejscowościach. Działania legislacyjne które trwały przez
całe lata sześćdziesiąte spowodowały wykrystalizowanie struktury domów kultury6.
Lata siedemdziesiąte przyniosły nowy okres rozwoju nazwany przez Kargula
funkcjonowaniem w systemie upowszechniania kultury. Placówki w latach
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych miały realizować cele wychowawcze. Jednak
można je podzielić na klika kategorii.
Jedną z kategorii były placówki podległe pod resort oświaty i wychowania, ich
działalność byłą adresowana do dzieci i młodzieży uczącej się. Zaliczane do nich były
 Pałace Młodzieży . Pałace te prowadziły różnego rodzaju zajęcia które miały na celu
pogłębiać i rozszerzać wiedzę zdobytą w szkole, rozwijać zainteresowanie techniką,
rozwijać twórcze uzdolnienia, sprawność fizyczną, turystykę i krajoznawstwo.
Prowadziły one również tak jak wcześniej kursy dla pracowników placówek
pozaszkolnych. Istniały również placówki zbliżone do Pałaców, a były to Młodzieżowe
Domy Kultury (MDK). Różniła ich mniejsza liczba dzieci i młodzieży uczestnicząca w
zajęciach. Prowadziły również kursy ale w mniejszym zakresie niż Pałace Młodzieży.
Skupiały one uczniów szkół podstawowych i średnich. Istniały domy kultury dzieci i
młodzieży, zwane ogniskami pracy pozaszkolnej. Mieściły się one w mniejszych
6
Ibidem
11
miejscowościach, uczestnikami były przeważnie dzieci szkół podstawowych. Ogniska
te były dużo skromniejsze niż MDK7.
Jako drugą kategorie Kargul wyróżnia placówki których zajęcia były przeznaczone
dla dorosłych i młodzieży pracującej. Instytucje te, również były prowadzone przez
resort kultury i sztuki. Wśród tego rodzaju placówek można również wyróżnić kilka
rodzajów. W 1975 roku powstały Wojewódzki Domy kultury, ich działanie można
podzielić na dwie kategorie. Pierwszą kategorią było projektowanie rozwoju
uczestnictwa w kulturze i aktywności mieszkańców województwa, pomoc innym
instytucjom w rozwoju kultury, inicjowanie form kulturalnych społeczności lokalnych,
organizowanie kursów doszkalających dla pracowników instytucji kulturalnych,
koordynacja działań innych instytucji kulturalnych, współpraca z instytucjami
naukowo-badawczymi w celu rozwoju kultury w województwie. Druga kategoria zadań
zawierała to rozwijanie bezpośredniej pracy kulturalnej i upowszechnianie kultury w
mieście wojewódzkim. Ze względu na różne warunki lokalowe i finansowe nie
wszystkie placówki realizowały te zadania na tym samym stopniu. Mniejsze domy
kultury (miejskie, gminne, dzielnicowe) starały się tworzyć tern dla działań
kulturalnych na swoim terenie działań8.
Przyzakładowe domy kultury były odpowiedzialne za rozwój kulturalny
pracowników oraz ich rodzin. Różniły się one od wcześniej wymienionych placówek
zasięgiem, oraz zadaniami które wynikały z programów ideowo-wychowawczych
danego przedsiębiorstwa. Treści programowe zależały od rozwoju kulturalnego
adresatów i uczestników. Warto zauważyć, że poza organizowaniu uroczystości
związanych z zakładem pracy, działanie tych placówek nie różniło się zbytnio od
państwowych instytucji.
W latach siedemdziesiątych zostały określone cechy domów kultury. Kargul za
Jankowskim wymienia następujące:
 a. dom kultury skupia pod jednym naczelnym kierownictwem szereg małych grup
celowych, rozwijających działalność kulturalno-oświatową w oparciu o aparaturę i
środki finansowe instytucji,
b. jako całość złożona z grup posiada zadania społeczno-kulturalne i wychowawcze,
odniesienie do społeczności lokalnej lub określonej dużej grupy celowej (np. załogi
zakładu pracy)
7
Ibidem
8
Ibidem
12
c. posiada autonomię programową, w ramach której samostanowi o własnych celach
kierunkowych bezpośrednich (ustala program działania), dobiera dostosowane do tych
celów środki działania i realizuje przyjęte cele,
d. dysponuje kadrą zawodową o specjalistycznym przygotowaniu do prowadzenia
działalności kulturalno-oświatowej, składnikiem której jest wiedza pedagogiczna,
e. posiada aparaturę i inne celowo dobrane środki podstawowe  funkcjonalnie
związane z zadaniami instytucji kulturalno-oświatowej rozwijającej działalność w
określonym środowisku 9
Tak scharakteryzowany dom kultury w PRL został włączony przez socjologów do
tzw. drugiego układu kultury, przez co został potraktowany na równi z teatrem,
filharmonią, operą itp.
9
Ibidem
13
1.3. Dom kultury w III Rzeczypospolitej
Po zmianach ustrojowych w Polsce nie nastąpiły żadne radykalne zmiany jeśli
chodzi o działanie i istnienie domów kultury.
W roku 1990 został powołany zespół ekspertów który miał za zadanie być ciałem
doradczym ministerstwa sztuki i kultury. W skład tego zespołu wchodzili pracownicy
domów kultury, osoby badające upowszechnianie, pracownicy instytucji z PRL,
działacze terenowi, artyści, opozycja polityczna, ksiądz oraz były sekretarz OOP PZPR.
Zespół ten miał bardzo wiele pomysłów dotyczących działalności domów kultury.
Jedną z nich byłą likwidacja tych placówek, oraz propozycje modernizacji placówek.
Ostatecznie podjęto decyzję o tym, że domy kultury powinny przede wszystkim być
instytucjami które funkcjonowały w i przez społeczność lokalną. To właśnie
społeczności lokalne miały mieć wpływ na charakter placówki i ofertę. Zespół nie
zdążył dokonać żadnych wyłonić żadnej jednomyślnej koncepcji działania tego typu
instytucji, ponieważ razem ze zmianą rządów została ona zlikwidowana, a nowy rząd
nie interesował się tematem placówek kulturalnych.
Obecnie domy kultury istnieją w bardzo różnych formach. Starają się one zaspokoić
potrzeby rozwoju uczestników, oraz realizują cele które zostały ustalone przez
kierownictwo placówki. Najczęściej w swojej ofercie posiadają zajęcia artystyczne lub
rozrywkowe. Finansowanie również jest bardzo różne. Utrzymują się one z pieniędzy
od samorządów, władz oświatowych, społeczność lokalną. Nadal są poszukiwane
optymalne struktury które pozwolą na bardziej prężną i urozmaiconą działalność którą
będzie trafiać do całej społeczności lokalnej danej placówki. Niektóre placówki
przechodzą zmiany i zamieniają się w uniwersalne placówki kulturowe, które nie tylko
szerzą chęć do rozwoju kultury, ale również nawiązują współpracę z artystami
profesjonalnymi. Istnieją również placówki, które większy nacisk kładą na animację
społeczno  kulturalną10.
10
Ibidem
14
2. Upowszechnianie kultury
2.1. Rozumienie pojęcia  kultura
Podstawowym pojęcie, jeśli chodzi o upowszechnianie kultury i animację, jest sama
kultura. W tej części pracy dokonam wyjaśnienia podstawowego pojęcia kultury.
Pierwsza definicja kultury została sformułowana przez angielskiego antropologa
żyjącego w dziewiętnastym wieku, Tylor a. Definicja ta określa kulturę jako:  złożoną
całość obejmującą wiedzę, przekonania, sztukę, moralność, prawo, zwyczaje oraz
wszystkie inne umiejętności i nawyki zdobywane przez człowieka jako członka
społeczności 11. Definicji kultury można spotkać bardzo wiele. W swojej książce
Joanna Przybylska przytacza definicję Kłoskowskiej  kultura jest to względnie
zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi, przebiegające według wspólnych
dla zbiorowości społecznej wzorców, wykształconych i przyswajanych w toku
interakcji oraz zawierające wytwory takich zachowań 12. Definicja ta ma charakter
uniwersalny, i według Przybylskiej odnosi się do całego dorobku ludzi.
Kolejną definicją którą przywołuje Przybylska, jest definicja Szczepańskiego.
Według autorki jego definicja jest podobna do tej prezentowanej przez Kłoskowską, z
paroma wyjątkami. Na pierwszym planie są  wytwory ludzkiej działalności, idee,
zasady moralne, poglądy filozoficzne, doktryny społeczne, ale zaliczane są one do
kultury w momencie kiedy zostają przyjęte przez pokolenia i przetrwają stulecia. 13
Definicja Szczepańskiego jest również bardzo istotna z ekonomicznego punktu
widzenia. Znajdziemy w niej aspekt materialny, który przejawia się jako dobra
materialne i usługi kulturowe, oraz aspekt niematerialny. Ma on charakter informacyjny
i duchowy. Charakter informacyjny ma związek z zasadami moralnymi, a duchowy
nakierowany jest na przeżycia artystyczne.
11
Joanna Przybylska, Finansowanie działalności kulturalnej w Polsce, Poznań 2007
12
Ibidem
13
Ibidem
15
2.2. Rozumienie pojęcia  upowszechnianie kultury
Jednym z głównych zadań spółczesnego domu kultury jest upowszechnianie
kultury. Kargul w swojej książce powołuje się na definicję Jankowskiego według której
upowszechnianie kultury są to  intencjonalnie organizowane oddziaływania służące
kształtowaniu, rozwijaniu potrzeb i zainteresowań kulturalnych oraz stymulowaniu i
wspomaganiu jednostek i małych grup społecznych do rozwijania i sublimacji swojej
aktywności kulturalnej (recepcyjnej, współtwórczej i twórczej, zabawowej i
rekreacyjnej 14
Według Grada upowszechnianie kultury możemy rozumieć jako  proces
spontanicznego lub organizowanego umasowienia działań wchodzących w skład
określonej kultury 15.
Grad również wyróżnia kilka znaczeń upowszechniania kultury. Jednym z nich jest
upowszechnianie w ramach danej społeczności. Rozumiane jest to jako wnoszenie
określonych elementów kultury, które były charakterystyczne dla danej zbiorowości do
zbiorowości narodowej lub państwowej. Drugim znaczeniem jest upowszechnianie
kultury między społeczeństwami odrębnymi od siebie. W drugim przypadku elementy
kultury są przejmowane przez społeczeństwo od innych społeczeństw. Istnieje również
pojęcie spontanicznego przejmowania kultury, które oznacza łączenie się różnych
kultur i tworzenie nowej, przykładem mogą być zapożyczenia z języka angielskiego w
języku polskim.
Grad wyróżnia również jeszcze inne pojęcie rozumienia upowszechniania kultury.
Upowszechnianie opisuje jako wszystkie działania dążące do zapoznania jak
największej liczby ludzi z działaniami i utworami artystycznymi i elementami kultury
techniczno użytkowej16.
Zgodnie z przytoczona przez Grada definicją Rutkowskiego  istotą działalności
kulturalnej jest upowszechnianie kultury, rozumiane jako zorganizowany zespół działań
celowych zmierzających do rozszerzenia zakresu i intensywności uczestnictwa w
kulturze jako najszerszych kręgów społeczeństwa 17. Oznacza to, że upowszechnianie
ma za zadanie rozwijać chęć uczestnictwa w kulturze. Ma być dostarczać sposobów do
14
Jan Grad, Urszula Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce Zmiany modelu,
Poznań 2005
15
Ibidem
16
Ibidem
17
Ibidem
16
organizacji i rozszerzania uczestnictwa w kulturze przez społeczeństwo. Musi docierać
do jak największej liczby odbiorców, i trafiać do nich bezpośrednio.
Kultura jest tożsama z pojęciem  życie kulturalne , co jest rozumiane jako zbiorowe
uczestnictwo w formach upowszechniania kultury18. Upowszechnianie w takim
rozumowanie występuje w społecznościach lokalnych, gdzie mieszkańcy osiedli,
województwa bądz
tez gminy wspólnie uczestniczą w wydarzeniach kulturalnych które
mają miejsce w ich najbliższym otoczeniu. Grad uważa, że upowszechnianie kultury
jest przygotowaniem do uczestnictwa w kulturze, co nazywa rodzajem edukacji
kulturalnej19.
Poprzez organizację różnego rodzaju imprez kulturalnych w których ludzie mają
styczność z dziełami sztuki, bądz
też zapewniają udział w działaniach artystycznych
(koncert, recitale), daje się ludziom możliwość poznania i przyswojenia reguł
artystyczno-estetycznych.
Sam termin upowszechniania kultury został po raz pierwszy przedstawiony i
spopularyzowany po II wojnie świtowej. Uznano, że większość społeczeństwa
polskiego znajduje się poza dostępem do kultury i postanowiono z upowszechniania
zrobić główny cel socjalistycznej polityki kulturalnej. Działania te miały doprowadzić
zmiany kultury narodowej w kulturę ogólnospołeczną20. Działalność kulturalna bardzo
często jest nakierowana na upowszechnianie uczestnictwa w kulturze artystycznej. Ma
to za zadanie doprowadzić do większego udziały społeczeństwa w życie kulturowe.
Doprowadzić do większej frekwencji na koncertach, w tatrach oraz do zainteresowania
rozwojem własnych zdolności technicznych np. poprzez modelarstwo.
18
Ibidem
19
Ibidem
20
Ibidem
17
3. Animacja społeczno kulturalna
3.1. Animacja  wytłumaczenie pojęcia
Pierwsze wzmianki o animacji w Polsce zaczęły pojawiać się w połowie lat
siedemdziesiątych. Pierwsze informacje o nowej koncepcji upowszechniania kultury
pojawiły się we Francji pod koniec lat sześćdziesiątych. Animacja ma za zadanie
animować, czyli ożywiać. Jej celem jest ożywienie zbiorowości ludzi, zaszczepienie w
nich chęci do działania. Cechą charakterystyczna jest brak widocznego koordynatora
zadań. Animacja polega na współpracy osoby animującej z animowaną. Osoby
animowane same określają cele, do jakich chcą dążyć i proponują działania, które im w
tym pomogą. Animator jest tylko osobą pomagająca.
Kaczmarek wyróżnia cztery koncepcje animacyjne, które uważane są za główne
1. Animacja jest to sposób kształtowania wspólnoty, w której punktem wyjścia
są zbiorowości, które znalazły się w nowych miejscach, tzn. jest to zbiór
jednostek izolowanych, pochodzących z różnych środowisk. Animator ma za
zadanie doprowadzenie do zaniku izolacji i nawiązania kontaktu poprzez
organizowanie spotkań, zabaw, zebrań.
2. Celami animacji są uczestnictwo i autoekspresja. Animacja ma sprzyjać
współpracy między jednostkami, i do wspólnego korzystania z instytucji i ich
wyposażenia. Działania te mają przybliżyć jednostki do zbiorowości.
Animator ma za zadanie pomagać różnym grupom w różnych formach
ekspresji samych siebie, tworzeniu miejsc nieformalnych i swobodnych
spotkań, przywrócenie poczucia przynależności do konkretnej zbiorowości,
spowodowanie utożsamianie się z grupą ze środowiska.
3. Kolejnym celem animacji jest wyzwolenie i emancypacja, czyli
samookreślenie, samostanowienie, osobista kontrola nad otoczeniem,
środowiskiem. Jest ona środkiem który ma za zadanie usunięcie barier
społecznych, ekonomicznych które
18
4. Animacja odwołuje się też do demokracji kulturalnej. Ma ona wywrzeć
wpływ, chęć uczestnictwa w dziedzinach i decyzjach które wykraczają poza
życie kulturalne, podnoszą świadomość obywatelską21.
Przedstawione koncepcje pokazują, że animacja ma za zadanie niesienie pomocy
grupom nieformalnym, oraz pomaga w integracji i włączeniu do społeczności lokalnych
grup które izolują się od ogółu.
21
Ibidem
19
3.2. Zadania animacji
Kaczmarek w swojej pracy wyróżnia następujące zadania animacji:
1. Stworzenie obiektywnego inwentarza metod i propozycji związanych z animacją
niedyrektywną i samorządnością, umożliwiającego stosowanie ich w różnych
środowiskach społecznych i dla różnych poziomów zdolności i możliwości, a także
określenie co uznaje za  aktywne", a co za  pasywne", gdy chodzi o zajęcia
animacji społeczno-kulturalnej
2. Zbadanie i opracowanie technik przydatnych animatorom zbiorowości lokalnych
dla zachęty i pobudzenia członków tych zbiorowości do uczestnictwa w
podejmowaniu decyzji dotyczących problemów ich własnego życia; dotychczasowa
małą gotowość obywateli w tym względzie, apatia związana z możliwością
uczestnictwa.
3. Wyjaśnienie relacji między animacją społeczno-kułturalną a upowszechnianiem
sztuki klasycznej, kultury przez  K"
4. Rozwiązywanie problemu grup społecznych znajdujących się w sytuacji pod
wieloma względami niekorzystnej lub należących do  podkultur", skupienie uwagi
na mniejszościach: dokładniejsze zbadanie możliwości stosowania animacji w
izolowanych lub zacofanych regionach wiejskich
5. Dokładniejsze zbadanie przykładów owocnej współpracy władz, animatorów i
sektora handlowego, które mogą stanowić część środowiska animacyjnego w
miastach; określenie roli władz wielkich sieci radiowych i tv, możliwości TV
lokalnej i video-animacji
6. Zajęcia sportowe - punktem wyjścia ogólnego rozwoju społeczno-kulturalnego;
obiekty sportowe powinny służyć integracji z innymi formami pracy kulturalnej.
7. Zacieśnienie więzi między animacją a wychowaniem nie tyle praktyce, ile na
poziomie struktur i infrastruktur - połączenie celów i programów dla wspólnego
kształcenia wychowawców osób dorosłych i animatorów
8. Podjęcie problemu animacji w miejscu pracy
9. Przekształcenie systemu informacji w europejski ośrodek skutecznej jej wymiany;
niezbędne jest powstanie ośrodków dokumentacji subwencjonowanych przez
państwo22.
22
Ibidem
20
Zadania te pokazują czym powinna charakteryzować się placówka zajmująca się
animowaniem kultury. Punkty te idealnie pokazują jak powinna wyglądać nowoczesna
placówka animująca, jak również zawierają wytyczne dla animatorów.
Zadanie te pokazują jak powinien działać nowoczesny dom kultury, który nie tylko
powinien być placówką upowszechniającą kulturę, ale również animującą. Jak widać
koncentrują się one nie tylko na działalności artystycznej ale również na działania
sportowych, oraz rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnej, oraz jej integracją.
Animacja powinna również zapewniać kształcenie wychowawców i dorosłych, a nie
tylko dzieci i młodzieży.
Nowoczesna placówka pracy pozaszkolnej powinna wykonywać te zadania
najlepiej jak potrafi. Dzięki temu była by atrakcyjniejsza dla uczestników,
pracowników oraz wszystkich instytucji współpracujących z nią.
21
II. Metodologiczne podstawy badań
1. Cel badań
Placówki wychowania pozaszkolne w dzisiejszych czasach pełnią bardzo ważną
rolę w rozwoju młodego człowieka. Dzięki nim rozwijane są zdolności których dziecko
nie zdobywa w szkole oraz w środowisku domowym. Nacisk który placówka kładzie na
sposoby pracy z wychowankami oraz sposoby przekazywania wiedzy są bardzo istotne.
Nowoczesna placówka powinna zawierać nie tylko tradycyjne formy upowszechniania
kultury, lecz również nowoczesne metody animacji społeczno  kulturalnej. Dzięki
wykorzystaniu obydwu tych aspektów placówka może działać prężnie i nowocześnie.
Celem badań jest sprawdzenie czy działalność domu kultury kontynuuje
tradycyjny model aktywności jakim jest upowszechnianie kultury, czy pojawiają się
również działania animacyjne oraz zbadanie preferencji uczestników zajęć.
2. Problematyka badawcza
Główną problematyką mojej pracy było uzyskanie odpowiedzi czy współczesny
dom kultury jest placówką która bardziej stara się rozwijać tradycyjne upowszechnianie
kultury, czy może podąża w stronę nowoczesnej animacji społeczno  kulturalnej.
Główny problem badawczy brzmi:
Jaki kierunek działalności dominuje w badanym domu kultury?
Pytania szczegółowe, które pomagają w zrozumienia sposobu działania domu
kultury brzmią następująco:
1. Jak przedstawiają się warunki lokalowe oraz finansowanie domu
kultury?
2. Jak na przestrzeni lat kształtowała się działalność domu kultury?
3. Jak można określić działania domu kultury?
4. W jaki sposób dom kultury stara się animować społeczność lokalną?
5. Jak dużą rolę w działalności domu kultury pełni promocja?
22
3. Teren badań
Badania odbyły się w Centrum Zajęć Pozaszkolnych. Placówka ta mieści się w
A
odzi na Bałutach. Jest to największa placówka tego typu w tej części miasta. Dom
kultury zainteresował mnie ponieważ jestem uczestnikiem zajęć tej placówki od wielu
lat. Badania zostały przeprowadzane na terenie placówki w godzinach jej pracy. Dzięki
temu osoby badane chętniej uczestniczyły w badaniach, bo nie zajmowało to ich
prywatnego czasu.
4. Dobór próby badawczej
Osobami badanymi byli pracownicy CZP, prowadzący zajęcia artystyczne dla
dzieci i młodzieży. Badania zostały przeprowadzone na grupie ośmiu osób. Osoby te
zostały wybrane ponieważ ich zajęcia są najpopularniejszymi w placówce, i cieszą się
uznanie uczestników od wielu lat. Wielkość grupy badawczej uzależniona została od
zaangażowanie w pracę placówki. Osoby te prowadza więcej niż jeden typ zajęć, i mają
duży wpływ na ofertę edukacyjną placówki, jak i zakres materiału.
5. Metoda badań
Metody badań pedagogicznych są to systematycznie stosowane sposoby
poznania w celu wykrywania oraz ukazywania związków, zależności i prawidłowości
rządzących zjawiskami i procesami edukacyjnymi, ich opisywania i wyjaśniania.
Metodą którą wybrałem jest monografia pedagogiczna. Jest to rozprawa omawiająca w
wyczerpujący sposób jedno zagadnienie, wydarzenie, życiorys, działalność jakiejś
instytucji. Opracowania monograficzne są dokonywane na podstawie własnych badań
i/lub analityczno-syntetycznej deskrypcji badań przeprowadzonych przez innych
autorów. Wybrałem ta metodę ponieważ przedmiotem badań jest instytucja
wychowawcza, na terenie której zostaną przeprowadzone badania. Metoda ta również
pozwala na obserwację działania tej instytucji.
23
6. Technika badań
Techniki badan które wybrałem były uzależnione od trybu pracy pracowników,
oraz zasobów posiadanych przez dom kultury. Zdecydowałem się na przeprowadzanie
wywiadów z pracownikami oraz analizę dokumentów. Techniki te okazały się
najskuteczniejszymi metodami zbierania informacji w placówce. Pozwalały one na
swobodną rozmowę z pracownikami, w czasie dogodnym dla nich. Dzięki temu
odpowiedzi były wyczerpujące, ich jakość nie była skrępowana czasem
przeprowadzanego wywiadu. Praca z dokumentami pozwalała na zapoznanie się z
dziennikami lekcyjnymi, ofertą edukacyjną oraz statusem placówki, które zostały
udostępnione na terenie domu kultury. W trakcie badania dokumentów przyjąłem
kryteria w których wyrażane jest upowszechnianie kultury, a w jakich animacja, sa one
następujące:
Upowszechnianie kultury wyraża się w:
- działaniach techniczno użytkowych np. modelarstwo
- działaniach artystycznych np. malarstwo
- oczekiwania uczestników
Animacja wyraża się w:
- rozwój umiejętności poznawczych
- rozwój umiejętności artystycznych
- rozwój zainteresowań
- wzrost wiedzy o sztuce
- promocja domu kultury
- aktywizowanie społeczności lokalnej
Poznanie warunków lokalowych oraz finansowania placówki, pozwoli określić
jak dużo pieniędzy dana instytucja przeznacza na zadania upowszechniające oraz
animacyjne, oraz na promocję.
24
7. Narzędzie badawcze
Wywiad polega na zadawaniu pytań ukierunkowanych i planowych jednej
osobie lub grupie bądz
w bezpośredniej rozmowie, bądz
w formie ankiety. Pytania
mogą być zadawane w formie skategoryzowanej  wymagają od rozmówcy
udzielania odpowiedzi  tak lub  nie ; oraz nieskategoryzowanej  kiedy
indagowana osoba formułuje odpowiedzi samodzielnie, swobodnie i nie jest niczym
ograniczona.
Wywiad przeprowadzany wśród pracowników pozwolił ustalić jak działalność
domu kultury kształtowała się w ciągu lat istnienia placówki. Pozwolił on również
ustalić czy promocja stosowana przez dom kultury jest wystarczająca, oraz jak
wyglądają próby animacji społeczności lokalnej. Kwestionariusz wywiadu
swobodnego zawiera 22 pytania otwarte.
8. Przebieg badań
Badania przeprowadzone na przestrzeni lutego i czerwca 2009 na terenie
Centrum Zajęć Pozaszkolnych. Wywiad został przeprowadzony z 8 pracownikami
domu kultury, którzy w większości odpowiedzialni są za więcej niż jedne zajęcia. W
trakcie wywiadu kolejność zadawanych pytań nie ulegała zmianie. Pracownicy chętnie
opisywali swoją prace na ternie placówki oraz w innych placówkach na przestrzeni
swojej pracy zawodowej.
Rozmowy były przeprowadzane na terenie placówki w czasie dogodnym dla
pracowników, tak żeby nie kolidowały im w prowadzeniu zajęć. Przeprowadzone
wywiady przebiegły bez problemów, w spokojnej i przyjaznej atmosferze. Osoby
badane nie odczuwały dyskomfortu i nawiązany kontakt oceniam na dobry.
25
III. Opracowanie wyników badań
1. Zmiany w strukturze domu kultury na przestrzeni lat
Dom kultury przeszedł na przestrzeni lat wiele zmian, które wpłynęły na obecny
wygląd placówki. Została utworzona ona ok. pięćdziesięciu pięciu lat temu, i w trakcie
jej istnienia zmieniała wielokrotnie swoją nazwę. Obecna nazwa obowiązuje od
dwunastu lat. Najważniejszymi zmianami, które wymienił dyrektor są remonty
wszystkich budynków należących do domu kultury, unowocześnienie ich i
dostosowanie dla osób niepełnosprawnych. Kolejną dużą zmianą są zmiany w ofercie
edukacyjnej która dostosowywała się do potrzeb społeczności lokalnej, i reagowała na
ich zapotrzebowanie. Duża zmiana zaszła również, jeśli chodzi o finansowanie
placówki. Przekształciła się ona z zakładu budżetowego w jednostkę budżetową.
Pracownicy domu kultury również na przestrzeni lat spędzonych w placówce
zauważyli wiele zmian w jej działaniu. Do najbardziej znaczących zmian, które zaszły
w placówce respondenci zaliczają: powiększenie się oferty edukacyjnej placówki,
zmiany organizacyjne, personalne oraz polepszenie się wyglądu oraz wyposażenia
domu kultury, zmiana nazwy placówki, oraz sposób dofinansowania placówki.
Odpowiedzi udzielone przez pracowników świadczą o rozwoju oraz poszerzaniu
zakresu działalności placówki. Pracownicy są zadowoleni z drogi jaką obejmuje
placówka poprzez te zmiany, dostrzegają najważniejsze ich aspekty. Pokazuje to jak
dom kultury dostosowuje się na bieżąco do panujących realiów oraz zapotrzebowania
społeczności lokalnej na usługi placówek oświatowych.
26
2. Działalność domu kultury
. Placówka utrzymuje się z dotacji budżetowych urzędu miasta A
odzi, środków
pozyskiwanych z programów pozabudżetowych, darowizn, dotacji celowych,
dochodów z wynajmu pomieszczeń, dotacji unijnych. Koncentruje się ona na
prowadzeniu zajęć pozaszkolnych. Posiada dwie filie, dzięki którym placówka poszerza
swój zasięg. Podlega bezpośrednio pod Miasto A
ódz
.
Dom kultury utrzymuje się z pieniędzy Miasta A
odzi, jak również z wkładów
własnych, dotacji i pieniędzy z wynajmu pomieszczeń. Wykorzystywane są również
dotacje unijne. Świadczy to o nowoczesno placówki, która szuka wielu środków
zarobku. Wiele z
ródeł pozyskania pieniędzy na placówkę pozwala jej lepiej wykonywać
wyznaczone sobie zadania.
W dziennikach lekcyjnych znajdują się tygodniowe plany zajęć opisujące dokładnie
przeprowadzone zajęcia. Ukazują cele i zadania która zostały zrealizowane. W celu
polepszenia bezpieczeństwa uczestników znajdują się w nich adresy wszystkich
uczestników i numery kontaktowe do opiekuna. Pozwala to na szybką reakcje w
przypadku zagrożenia.
Oprócz szczegółowego planu tygodniowego opisana też jest rama programowa
oraz tematyka zajęć. Określano jest jasno na jakim etapie jakie cele powinny być
zrealizowane, oraz jakie umiejętności powinien posiadać uczestnik po zakończeniu roku
szkolnego.
Sprawdzana jest również obecność i odnotowywana w dzienniku. Dzięki
obecności dom kultury może określić czy dane zajęcia są popularne, i czy nie powinno
się ich zastąpić. Jest to bardzo duży wyznacznik popularności zajęć.
Każde zajęcia są szczegółowo opisywane w dziennym planie zajęć. Po każdym
dniu nauczyciel wpisuje do dziennika temat zajć, co pozwala określić jak daleko zaszedł
w stosunku do założonego na początku roku szkolnego programu. Pokazuje również
czy powinno się przyśpieszyć z zaplanowanym materiałem, czy troszkę zwolnić w celu
lepszego opanowania materiału znanego.
Wszystkie dzienniki podlegają ścisłej kontroli. Dzienników nie można wynosić
z placówki. Są one sprawdzane przez specjalnych wizytatorów oraz dyrekcję. Dzięki
sprawdzaniu i wizytacji można określić postęp pracy danego przedmiotu, oraz samą
pracę nauczyciela.
27
Własny program profilaktyki pozwala na zapobieganie oraz pomoc dzieciom
wywodzącym się z trudnego środowiska. Dzięki tego rodzaju programom dzieci nie
tylko zdobywają wiedzę ale również są uczone podstawowych zasad życia społecznego.
Cele które dom kultury wyróżnił w swoim statusie pokazują duże nakierowanie
na potrzeby społeczności lokalnej. Placówka chce doprowadzić do sytuacji w której
każda osoba ze społeczności lokalnej będzie miała takie same szanse na rozwój. Ma też
na uwadze budowanie wspólnoty obywatelskiej, oraz wspieranie dzieci i młodzieży w
rozwoju zainteresowań i zdobywaniu wiedzy której nie zdobędą w szkole.
Cele oraz zadania które stawia przed sobą dom kultury są bardzo ambitne. Zadania
placówki są nakierowane na całą społeczność lokalną czyli na dzieci, młodzież, osoby
starsze i niepełnosprawne. Wskazują one co dom kultury powinien osiągnąć w pracy z
ludz
mi. Zadania obejmują te dziedziny nauki które nie są rozwijane w szkole. Dom
kultury chce również stworzyć spójną strukturę lokalną, w której wolontariat i pomoc
sobie nawzajem jest czymś normalnym.
Placówka dzięki współpracy z innymi ośrodkami kultury oraz innymi
organizacjami rozwija się prężnie i dociera do większej liczby odbiorców. Jej
działalność jest rozciągnięta nie tylko na najbliższe otoczenie ale również na całe
miasto. Pokazuje to otwartość placówki, nowoczesność oraz chęć współpracy z innymi.
Ciągłą współpraca z rodzicami, innymi placówkami, policją oraz innymi instytucjami
państwowymi pokazuję jak duże ambicję placówki, które nie skupiają się tylko na
zapewnianiu uczestnikom tylko rozrywki po szkole, ale również wiedzą i umiejętności
wykraczające poza program pracy szkolnej.
Za zarządzeni placówką nie jest odpowiedzialny tylko dyrektor, ale również
nauczyciele i rodzice. Dzięki takiemu zabiegowi rozwój placówki jest lepiej
dostosowany do potrzeb społeczności. Obecność rodziców i rady pedagogicznej w
zarządzaniu domem kultury pokazuje jak ważna jest współpraca zwykłych ludzi,
uczestników społeczności lokalnej. Dzięki ich pomocy działalność domu kultury, oferta
edukacyjna jest dostosowywana do potrzeb ludzi. Propozycję te wypływają
bezpośrednio od uczestników zajęć, więc obrazują dokładnie zmiany jakie są
oczekiwane.
Dom kultury otwarty jest do póz
nych godzin wieczornych, co pozwala dzieciom i
młodzieży w każdym wieku korzystać z oferty. Placówka jest czynna również w
wakacje i ferie. Dzięki takim zajęciom dzieci które wywodzą się ze środowisk ubogich
mają szanse na ciekawe oraz pożyteczne spędzenie czasu wolnego podczas dni wolnych
28
do szkoły. Placówka nie zamyka się tylko na dzieci i młodzież, ale również posiada
ofertę skierowaną do osób dorosłych. Świadczy to o nowoczesności placówki, oraz na
zauważaniu problemów całej społeczności lokalnej a nie tylko najmłodszych.
Dom kultury posiada bardzo rozległą ofertę edukacyjną i artystyczną.
Prowadzone zajęcia można podzielić na: zajęcia pozaszkolne, artystyczne, świetlica
środowiskowa, i zajęcia promujące działania ekologiczne. Zajęcia mają również
charakter ciągły i jednorazowy. Szczegółową ofertę można znalez
ć w siedzibie
placówki lub na oficjalnej stronie internetowej. Roczny plan pracy domu kultury
dyrektor podejmuje na podstawie specjalnych przepisów prawnych, swojego
doświadczenia z zakresu prowadzenia placówki oraz pracy w niej jako prowadzący
zajęcia. Kolejną czynnikiem pomagającym w ustalaniu planu są wnioski rady
pedagogicznej która ma duży wpływ na obecny wygląd placówki, oraz
przeprowadzanie ankiet które ukazują oczekiwania osób nie związanych z osobami
zarządzającymi domem kultury.
Jasno określone zasady które panują w domu kultury są dobrze znane i mają
pozytywny wpływ na uczestników. Każdy przestrzega tych zasad, a jeśli złamał którąś z
reguł przyjmuje karę z pokorą. Dzieci mają szacunek do placówki i nauczycieli dlatego
starają się przestrzegać regulaminu.
Dyrektor jest bardzo otwarty na nowe propozycje, daje on swoim pracownikom
dużą swobodę w kształtowaniu zajęć. Duża liczba programów autorskich najlepiej
świadczy o dużym wkładzie pracowników w ofertę domu kultury i jego działanie.
Oferta domu kultury jest bardzo rozległa. Może je sklasyfikować według wyżej
wymienionych rodzajów zajęć:
Zestawienie nr1. Rodzaje zajęć w domu kultury
Zajęcia ciągłe Zajęcia Zajęcia Zajęcia Zajęcia Zajęcia
pozaszkolne artystyczne świetlicowe ekologiczne sportowe
Pracownia Pracownia Pracownia Świetlica Świetlica Zajęcia
artystyczna artystyczna artystyczna środowiskowa środowiskowa Fitness
 kolor  kolor  kolor
Pracownia historii Pracownia historii Pracownia Klub osób Ogród Siłowania
sztuki sztuki instrumentów niepełnosprawnych Jordanowski
klawiszowych  Marzenia
29
 Orffa
Pracownia Pracownia Pracownia Klub Seniora Zajęcia Ju - jitsu
instrumentów instrumentów fotograficzna  Zdrówko promujące
klawiszowych klawiszowych ekologie
 Orffa  Orffa
Pracownia Pracownia Pracownia Ogród
fotograficzna fotograficzna gitar Jordanowski
klasycznych
Pracownia gitar Pracownia gitar Pracownia
klasycznych klasycznych tańca
Pracownia tańca Pracownia tańca Młodzieżowy
Chór Żeński
Iuwenales
Cantores
Lodzienses
Młodzieżowy Chór Młodzieżowy Chór Warsztaty
Żeński Iuwenales Żeński Iuwenales dziennikarskie
Cantores Cantores
Lodzienses Lodzienses
Warsztaty Pracownia
Warsztaty dziennikarskie wokalna
dziennikarskie
Pracownia Pracownia Pracownia
wokalna wokalna komputerów
 Spectrum
Pracownia Pracownia Studio nagrań
komputerów komputerów muzycznych
 Spectrum  Spectrum
Studio nagrań Świetlica Zajęcia
muzycznych środowiskowa kuglarskie
Świetlica Klub osób Zajęcia
30
środowiskowa niepełnosprawnych Teatralne 
 Marzenia  Teatr
krzyków i
Szpetów
Klub osób Nauka języka Klub koronki
niepełnosprawnych angielskiego haftu
 Marzenia
Klub Seniora Zajęcia kuglarskie Modelarstwo
 Zdrówko
Zajęcia Fitness Zajęcia Teatralne 
 Teatr krzyków i
Szpetów
Siłowania Ogród
Jordanowski
Nauka języka Klub koronki
angielskiego haftu
Zajęcia kuglarskie Modelarstwo
Zajęcia Teatralne 
 Teatr krzyków i
Szpetów
Ogród
Jordanowski
Zajęcia promujące
ekologie
Klub koronki
haftu
Modelarstwo
Ju - jitsu
Wprowadzony przeze mnie podział oraz kryteria pokazują różnorodność zajęć w
placówce. Niektóre z tych zajęć można przypisać do więcej niż jednej kategorii, co
pokazuje ich nowoczesność i różnorodność.
31
Oferta jest cały czas unowocześniania i zmieniana. Zmieniała się ona na
przestrzeni lat, i zmienia się nadal. Jest ona dostosowywana do potrzeb uczestników.
Zajęcia, które nie cieszą się popularnością są zastępowane przez nowe zajęcia, które
spełniają te oczekiwania. Jednak większość zajęć jest cykliczna, i prowadzona jest przez
dom kultury przez wiele lat, i cieszą się nieustanną popularnością, jak np. zajęcia
muzyczne. Dyrektor nie potrafi wymienić, które zajęcia są najbardziej atrakcyjne.
Koncentruje swoje wszystkie starania na tym, aby wszystkie prowadzone przez dom
kultury zajęci były atrakcyjne i spełniały najbardziej wygórowane oczekiwania
uczestników. Oferta którą posiada dom kultury według dyrektora nie jest wyczerpująca,
i cały czas stara się ją rozszerzać aby przyciągnęła do placówki większą ilość
uczestników. Niezadowolenie to spowodowane jest ograniczeniami lokalowymi i
finansowymi. Dyrektor stara się poprawiać warunki lokalowe poprzez remonty
wszystkich placówek należących do domu kultury, modernizację sprzętu, oraz sytuację
finansową poprzez udział w wielu projektach unijnych w celu polepszenia działalności
domu kultury. Badany dom kultury posiada główny budek oraz jedną filię. Do placówki
zgłaszały się osoby z nowymi pomysłami zajęć które nie znajdowały się w placówce, i
zajęcia te zostawały wprowadzane do oferty edukacyjnej.
32
3. Kadra domu kultury
Główną osobą zarządzającą placówką jest dyrektor, jest to mężczyzną w wieku
pięćdziesięciu jeden lat, w domu kultury pracuje od jedenastu lat, funkcję dyrektora
pełni od lat czterech.
Zestawienie nr2. płeć pracowników zatrudnionych w domu kultury
Kobiety
Mężczyz
ni
Zestawienie nr3. Wiek pracowników pracujących w domu kultury
30-40
40-50
50-60
33
Zestawienie nr4. Staż pracy pracowników w placówce
1 - 5 lat
6 - 10 lat
< 10 lat
Zestawienie nr5. Długość lat pracy na stanowisku
1 - 5 lat
< 5 lat
Zestawienie nr6. Ilości prowadzonych zajęć przez jednego pracownika
1 - 3 zajęć
3 - 6 zajęć
< 6 zajęć
34
 Prowadzący zajęcia są osobami wszechstronnymi, dobrze wyedukowanymi,
mający wiele zainteresowań. Większość prowadzi zajęcia z więcej niż jednej
specjalizacji. Osoby wyspecjalizowane w jednym typie zajęć prowadzą wiele grup które
można podzielić ze względu na wiek oraz stopień zaawansowania.
35
4. Organizacja zajęć w domu kultury
Największą popularnością cieszą się zajęcia muzyczne, taneczne z których
można wyróżnić taniec mażoretkowy, komputerowe, świetlica środowiskowa,
dziennikarskie, kulinarne. Dom kultury w swojej ofercie posiada również specjalne
zajęcia ogólno rozwojowe dla małych dzieci, zajęcia z osobami niepełnosprawnymi
oraz zajęcia dla seniorów. Jak widać mnogość zajęć pozwala na dotarcie do jak
największej liczby osób, oraz pozwala na kształcenie w wielu kierunkach. Oferta
pozwala na uznanie dom kultury za placówkę nowoczesną nakierowaną na potrzeby
społeczeństwa lokalnego. Pozwala ona na rozwijanie tradycyjnych form jak np.
muzyka, taniec oraz poznawania nowych technologii poprzez zajęcia komputerowe.
Zajęcia skierowane do małych dzieci, osób niepełnosprawnych oraz seniorów wskazują
na zainteresowanie dużą grupą odbiorców. Widać, że dom kultury nie ogranicza się
tylko do najmłodszych ale również stara się zapewnić zajęcia dla osób starszych.
Poprzez taką szeroką gamę zajęć placówka stara się dotrzeć do jak największej liczby
ludzi.
Mnogość zajęć oraz powiększenie oferty spowodowały większe zainteresowanie
zajęciami które można rozpocząć w placówce. Wszystkie osoby badane zauważyły
wzrost zainteresowania swoimi zajęciami. Każdy z prowadzących zauważył znaczący
wzrost osób chętnych do uczestnictwa w zajęciach. Większa frekwencja spowodowała
powstawanie większej ilości grup w celu zapewnienia komfortowych warunków pracy
w tych grupach. Większe zaangażowanie społeczności lokalnej w akcje oraz konkursy
prowadzone przez placówkę również wskazują na wzrost zainteresowania działalnością
domu kultury. Zróżnicowanie ilości osób w grupach zależy od wieku, stopnia
zawansowania uczestników, oraz stopnia trudności poszczególnych zajęć.
Najliczniejsze grupy składają się z ok. 30 uczestników, najmniejsze z 10. Na niektóre
zajęciach w ciągu tygodnia przychodziło ok70 osób w różnym wieku. Przedział
wiekowy jest bardzo zróżnicowany. Osoby uczestniczący w zajęciach prezentują dosyć
dużą rozpiętość wiekową. Najmłodszy uczestnik ma 1,5 roku, najstarszy natomiast 65.
Największą grupą wiekową są osoby mieszczące się między 10 a 21 rokiem życia.
Każde z zajęć odbywa się w inny sposób, przebiega w innej atmosferze oraz
intensywności działań. Prowadzący ma jasno określone cele oraz formę swoich zajęć.
Uczestnicy w grupach bądz
też indywidualnie są prowadzeni przez nauczyciela, np. w
36
przypadku zajęć muzycznych zajęcia prowadzone są w grupach przygotowawczej do
której dobierane są najmłodsze osoby które póz
niej zostają wcielone do 10 osobowego
zespołu w zależności od wieku, posiadanych umiejętności. Osoby o wybitnych
umiejętnościach są przygotowywane indywidualnie do reprezentowania domu kultury
indywidualnie w konkursach. Przebieg takich zajęć uzależniony jest od wielu
czynników. Głównym czynnikiem jest stopień trudności materiału który jest
przygotowywany. Zajęcia taneczne (taniec mażoretkowy) nie posiadają solistów, tak jak
inne zajęcia. W przypadku tańca uczestnicy podzieleni są na grupy ze względu na wiek,
oraz stopień zaawansowania. Zajęcia takie polegają na nauce bądz
tez utrwalaniu
choreografii która prezentowana jest na wszelkiego rodzaju występach publicznych.
Przebieg zajęć oraz ich intensywność zależy od liczby osób które przyszły na zajęcia
oraz zbliżających się występów.
Podobną formę posiadają zajęcia komputerowe które prowadzone są również dla
seniorów. Uczestnicy podzieleni są na grupy ze względu na stopień zaawansowania,
oraz wieku. Przebieg zależy od ilości uczestników oraz od celu jaki ma zostać
osiągnięty podczas zajęć np. poznanie działania nowego programu. Zupełnie inne
podejście do prowadzenia zajęć prezentują zajęcia dziennikarskie. Podczas zajęć
uczestnikom przekazywana jest wiedza teoretyczna oraz praktyczna. Zajęcia
prowadzone są w formie dyskursu oraz prezentacji, przebieg zależy od stopnia
predyspozycji uczestników w danym dniu. Prowadzenie świetlicy środowiskowej oraz
zajęć przeznaczonych dla mniejszych dzieci jest bardzo zbliżone. Prowadzący w obu
przypadkach musi zapewnić bezpieczeństwo uczestników, oraz zorganizować im czas.
Podczas spotkań w świetlicy środowiskowej uczestnicy długi czas spędzają w
placówce, i wychowawca musi wykazać się dużą kreatywnością aby zapewnić im czas.
Podczas takich spotkań odbywają się zajęcia ruchowe, czas wolny. W tym przypadku
zajęcia kulinarne też są zbliżone do świetlicowych, ponieważ uczestnicy spędzają ze
sobą więcej czasu oraz wykorzystują czas poza zajęcia na np. wspólne zakupy. Przebieg
takich zajęć zależy w większości przypadków od frekwencji ale również od pory roku,
zasobów znajdujących się w placówce oraz przygotowanego wcześniej programu.
Różnorodność w prowadzeniu zajęć pokazuje zróżnicowanie domu kultury, który nie
pracuje według wcześniej ustalonego szablonu, ale rozwija się przez cały czas. Każde z
zajęć prowadzone jest inaczej, odpowiednie metody dobierane są pod uczestników, co
pokazuje jak wielką wagę placówka kładzie na podopiecznych. Ewolucja stylu
37
prowadzenia obrazuje nam też nowoczesność placówki, która nie stoi w miejscu ale
stara się dopasować do otaczającej rzeczywistości.
38
5. Zmiany w sposobie prowadzenia zajęć
Zmiany które zachodziły na przestrzeni lat w domu kultury miały na celu
polepszeni usług które placówka świadczyła. Były to zmiany sprzętowe, lokalowe,
usprawniające działanie placówki oraz prowadzenie zajęć. Zajęcia były i są non stop
modyfikowane tak, aby odpowiadały nowym uczestnikom ale również nie
przeszkadzały stałym bywalcom placówki. Placówka dąży do nowoczesności oraz
zadowolenia ze świadczonych usług.
Zajęcia muzyczne przeszły jedną z największych zmian wśród wszystkich
zajęć. Chciałbym podkreślić, że zajęcia te są najdłużej istniejącymi zajęciami badanego
domu kultury. Zespół który był prowadzony przez instruktora zmieniał się wielokrotnie
na przestrzeni lat. Najczęstszą zmianą były zmiany personalne, oraz instrumentalne.
Odpowiadał on na zapotrzebowanie społeczne, na samym początku tworzone były
zespoły rockowe, oraz zespół składający się z xylofonów, metalofonów, gitar, fletów
oraz instrumentów perkusyjnych. W chwili obecnej preferowane są instrumenty
klawiszowe które są podstawowym sprzętem na wyposażeniu sali muzycznej, i to
właśnie przy użyciu tych instrumentów szkolone są zespoły, soliści natomiast szkoleni
są na pianinach. Zajęcia z tańca mażoretkowego są nowatorską formą ruchową, nie z
góry ustalonego programu. Prowadzący zajęcia wprowadził swój autorski program,
który cały czas dopracowuje dzięki zdobytemu przez lata doświadczenia. Zajęcia
dziennikarskie oraz komputerowe zmiany które wprowadziły są spowodowane stałą
zmiennością dziedziny którą się zajmują. Komputery są dostosowane do obsługi
najnowszego oprogramowania, a instruktor jest wyszkolonym specjalistą który potrafi
nowoczesne programy obsługiwać oraz wiedzę o nich przekazywać. Zmiany nie
zachodzą jednak tylko w obrębie treści programowych. Dużą zmianą dla placówki są
zmiany zachodzące na stanowiskach. Jeden z pracowników na samym początku swojej
pracy był pracownikiem obsługi, dopiero z biegiem lat i zdobyciem doświadczenia
zaczął prowadzić własne zajęcia, oraz zainicjował pomoc dla społeczności lokalnej np.
świetlica środowiskowa. Zmiany zachodzące w programie zajęć tak wskazują na rozwój
placówki, oraz dostosowanie się do potrzeb społecznych oraz czasu. Jednocześnie
rozwój i nowoczesność nie powoduje zaniku tradycyjnych wartości. Są one również
przekazywane i łączone z nowymi w celu lepszego wykształcenia uczestników, oraz
zaspokojenia potrzeb jak największej liczby ludności lokalnej.
39
Zachodzące zmiany nie powstają tylko z zaangażowania prowadzących, ale
również z inicjatywy samych uczestników. Uczniowie posiadają oczekiwania względem
zajęć w których uczestniczą, i nie kryją się ze swoimi pomysłami. Oczekiwania te są
jasne i klarowne i są stawiane jako cel swojej pracy, są nimi np: częste występy, wiedza
pozwalająca zdobycie przez nich zatrudnienia, nowoczesny sprzęt i oprogramowanie.
Uczestnicy oprócz stawiania celów, posiadają również możliwość
wprowadzania zmian w program zajęć. Każdy z badanych prowadzących daje taką
możliwość swoim podopiecznym, z możliwości tej wszyscy chętnie korzystają. Podczas
zajęć muzycznych uczestnicy mają możliwość wpływania na swój repertuar, na skład
zespołów, oraz na partie materiału które będą przez nich grane. Podczas tańca
mażoretkowego uczestniczki same mogą układać choreografie bądz
w znacznym
stopniu zmieniać tą która została ułożona przez ich trenerkę. Uczestnicy zajęć
komputerowych chcą zmian w dość nietypowej formie jak na taką placówkę. Chcą oni
więcej prac domowych i oczywiście je odrabiają, spowodowane jest to wiekiem
uczestników. Dorośli którzy uczestniczą w zajęciach potrzebują więcej praktyki niż
dzieci i młodzież, więc wystosowali prośbę o więcej prac domowych które pozwolą im
poprawić swoją znajomość komputera, oraz szukania informacji w Internecie. Dzieci
uczęszczające na świetlicę środowiskową posiadają również możliwości wystosowania
próśb do osoby prowadzącej. Rola prowadzącego w świetlicy ogranicza się do
zapewnienia im bezpieczeństwa oraz niezbędnego środowiska do spędzania czasu.
Przykładowo gdy grupa chce grać w piłkę nożną, to zadaniem prowadzącego jest
zdobycie piłki oraz wyjście z dziećmi na podwórko w celu rozegrania meczu.
Możliwości które daje uczestnikom zmiana programu na rzeczy które ich interesują
bardzo pomaga w rozwoju, ponieważ dużo łatwiej jest uczestniczyć w zajęciach które
nas interesują i sprawiają nam radość. Pokazuje to kolejny raz jak otwartą na
propozycję oraz zmiany jest badany dom kultury. Społeczność, która uczestniczy w
zajęciach ma duże możliwości jeżeli chodzi o zmiany, w zasadzie niektóre zajęcia są
tworzone przez uczestników a tylko nadzorowane przez prowadzących, jak np. zajęcia
na świetlicy środowiskowej, bądz
zajęcia kulinarne na których gotowane dania są
również sugestiami uczestników. Nowatorskimi pomysłami wykazują się również
uczestniczy zajęć dziennikarskich którzy do zmian programowych chcą dodać takie
atrakcje jak: pokazy mody, sesje fotograficzne, konfrontacje dziennikarskie.
Jedną z podstaw animacji jest pomoc grupom, w przypadku badanego domu
kultury pomoc ta występuje w niemalże każdej grupie. Placówka pomaga uczestnikom
40
w znalezieniu własnej drogi rozwoju. Pozwala na dodawanie własnych pomysłów, i
korzystanie z nich. Nie jest nastawiona na prowadzenie zajęć w surowy i sztywny
sposób, ale jest elastyczny.
Bardzo ważnym aspektem działalności domu kultury jest animowanie
społeczności lokalnej. Dom kultury stara się wychodzić do ludzi, animować ich poprzez
organizowanie imprez oraz zajęć. Na każdej imprezie obecni są przedstawiciele
poszczególnych zajęć którzy zachęcają do udziału, oraz prezentują ofertę danej
pracowni. Działania te dyrektor określa jako dobre. Uważa on, że działanie te spełniają
swoją funkcję. Najlepszym dowodem na to jest ilość uczestników w różnym wieku
którzy uczestniczą w zajęciach oraz korzystają z pomieszczeń domu kultury.
Podczas długoletniej pracy w placówce dyrektor zauważył duży wzrost
popularności placówki i oferowanych przez nią zajęć. Przejawia się to w większej ilości
uczestników, oraz coraz większej liczbie imprez plenerowych oraz wewnątrz placówki.
Dzięki takim imprezą dom kultury powiększa świadomość społeczności lokalnej o
istnieniu takiego rodzaju placówki u nich na osiedlu, oraz zachęca ich do uczestniczenia
w nich.
41
6. Popularność zajęć i osiągnięcia
O dużej popularności tej placówki świadczy powtarzalność danych zajęć.
Wszystkie zajęcia odbywające się w placówce są zajęciami cyklicznymi. Wszystkie
osoby badane potwierdziły, że uczestnicy kontynuują wcześniej zaczęte zajęcia w celu
zdobycia większych umiejętności z danej dziedziny. Pokazuje to jak bardzo
zaangażowani są uczestnicy w życie domu kultury, który ma swoich stałych bywalców
którzy bardzo często po zakończeniu jednych zajęć zaczynają kolejne. Oznacza to też
bardzo dużą aktywizację społeczności lokalnej.
Wysoki poziom prowadzonych zajęć jest też spowodowany zadowoleniem z
wykonywania swojej pracy przez prowadzących. Wszyscy badani są zadowoleni ze
swoich zajęć, oraz czują się spełnieni zawodowo. Ma to pozytywny wpływ na ich
relacje z uczestnikami, ponieważ można od nich wyczuć pasję do tego co robią.
Zadowolenie instruktorów przekłada się na zadowolenie oraz na wzrost umiejętności
samych uczestników. Instruktorzy zauważają rozwój swoich podopiecznych. Przy
zajęciach muzycznych rozwój uzależniony jest od predyspozycji uczestników.
Niektórzy posiadając duże możliwości wykorzystują w pełni, ale też znajdują się osoby
które wykorzystują je w stopniu podstawowym. Osoby te nie dążą do imponujących
osiągnięć, są zadowolone ze stopnia rozwoju który osiągnęli. Natomiast osoby które
posiadają gorsze predyspozycje potrafią osiągnąć więcej. Są one świadome swoich
braków, i ćwiczą z pełnym zaangażowaniem, czego niekiedy brakuje osobom bardziej
uzdolnionym.
Poziom prezentowany przez zajęcia muzyczne prowadzący określa jako bardzo
wysoki. Soliści są na poziomie szkoły muzycznej. Poziom solistów oraz wysoki poziom
zespołów jest udokumentowany poprzez zwycięstwa w licznych konkursach oraz
wojewódzkich przeglądach artystycznych. Zajęcia taneczne rządzą się troszkę innymi
prawami i określenie rozwoju tez jest bardzo trudne, ale rozwój jest widoczny.
Zwiększają się możliwości ruchowe uczestniczek, wyczucie rytmu, oraz gibkość.
Wyniki są dla prowadzącego satysfakcjonujące zwłaszcza, że zajęcia z zakresu tańca
mażoretkowego są jedynymi takimi zajęciami na terenie miasta.
Wychowawca świetlicy środowiskowej jest również zadowolony z rozwoju
swoich podopiecznych. Zauważa on, że dzieci które na początku miały trudności z
pracą w grupach i współpracą między sobą lepiej sobie z tym radzą. Otwierają się na
42
grupę, i nie boją się uczestniczyć w życiu grupy. Praca z małymi dziećmi i osobami
niepełnosprawnymi też przynosi widoczny rozwój dla uczestników. Podobnie jak w
przypadku świetlicy środowiskowej poprawiają się możliwości interakcji
interpersonalnych, oraz co jest najważniejsze przy pracy z osobami niepełnosprawnymi
oraz małymi dziećmi widoczny rozwój ruchowy i manualny. Zajęcia prowadzone dla
tych osób przynoszą im nie tylko radość, ale również korzyści które są wykorzystywane
w życiu codziennym, ułatwiają im życie.
43
7. Nastawienie pracowników do pracy
Jak już wspominałem zadowolenie z własnej pracy dla prowadzących jest
bardzo ważne. Przywiązują oni szczególną wagę do własnego stanu zadowolenia i
potrafią wyróżnić rzeczy które powodują ich dalszą chęć do pracy. Dyrygent zespołów
klawiszowych jest bardzo zadowolony ze swoich zajęć. Wyróżnił on trzy powody dla
których kontynuuje już kolejny rok swoje zajęcia. Pierwszym czynnikiem są bardzo
dobre wyniki kształcenia młodych muzyków. Zdobywają oni różnego rodzaju nagrody
oraz wyróżnienia, co jest wielką motywacją dla prowadzącego do dalszej pracy.
Zdobywane wyniki są na drugim miejscu w klasyfikacji zadowolenia. Popychają one do
dalszej trudnej pracy. Na ostatnim miejscy badany wyróżnia kontakt który ma ze
swoimi podopiecznymi. Zaznacza, że odpowiedni kontakt oraz reakcje na zachowania
uczestników zachęcają i inspirują go do dalszej pracy z młodzieżą. Kontakt ten nie
zanika wraz z odejściem uczestnika z zespołu bądz
zakończenia roku szkolnego.
Organizowane są spotkania dla starszych uczestników, oraz wakacyjne wyjazdy
zespołowe które umacniają więz
między prowadzącym a uczestnikami i integrują
uczestników.
Również prowadzący świetlicę środowiskową wyróżnia aspekty dzięki którym
jest zadowolony ze swojej pracy zawodowej. Bardzo wysoko ocenia możliwości które
dał dzieciom z dzielnicy Bałuty, która nie cieszy się dobrą sławą wśród łodzian. Dzięki
takiej formie aktywności dzieci mogą spędzać aktywnie czas, korzystać z urządzeń na
które nie mogły by sobie pozwolić. Wszyscy podopieczni świetlicy bardzo chętnie na
zajęcia przychodzą, nie mogą się doczekać kolejnych spotkań. Umacnia to więz
między
nimi, kształtuje tolerancję dla drugiego człowieka, oraz rozwija chęć do poznawania
nowych rzeczy, do zdobywania nowej wiedzy.
44
8. Promocja domu kultury
Promocja domu kultury opiera się na prowadzeniu zajęć w placówce i filiach,
prowadzeniu strony internetowej, oraz organizowaniu imprez plenerowych i wewnątrz
placówki. Dzięki tym zabiegom promocyjnym dom kultury rozrasta się, jest bardziej
rozpoznawalny, oraz bardzo popularny wśród społeczności lokalnej. Placówka jest
jedną z najlepiej rozpoznawalnych tego rodzaju instytucją na terenie A
odzi. Najbardziej
skutecznymi formami promocji według dyrektora jest strona internetowa oraz
osiągnięcia uczestników na różnego rodzaju przeglądach wojewódzkich oraz
ogólnopolskich, jak również duża liczba imprez i koncertów organizowana przez
placówkę. Dyrektor uważa, że promocja powinna się nadal zmieniać, rozwijać.
Polepszyć działanie strony internetowej, bardziej rozpowszechniać organizowane
imprezy i koncerty, zacieśnić współpracę z telewizją i radiem.
W celu lepszej rozpoznawalności oraz polepszeniu swojej oferty i działalności
badany dom kultury współpracuje z innymi placówkami tego rodzaju które mieszczą się
nie tylko w województwie i kraju, ale również w Europie. Przykładowo kilkanaście
razy w roku następuje wymiana z młodzieżą niemiecką z zaprzyjaz
nionej placówki w
Niemczech, oraz z innymi krajami Europy. Wymiany takie polegają na przedstawieniu
osoba które odwiedzają nasz kraj naszej kultury, daje się im możliwość w
uczestniczeniu w wielu zajęciach które oferuje dom kultury. Taką samą możliwość
mają podopieczni domu kulury, wyjeżdżają oni do obcy państw i zdobywają wiedzą na
temat kultury kraju i uczestniczą w wielu atrakcjach placówek zagranicznych. Placówki
które są a ciągłej współpracy z badaną placówką skupione są w Polskim
Stowarzyszeniu Wychowania Pozaszkolnego.
Oprócz prowadzenia zajęć spytałem nauczycieli jak oni sami oceniają działania
promocyjne prowadzone przez dom kultury. Wszystkie badane osoby oceniły działania
promocyjne placówki pozytywnie i na wysokim poziomie. Nie zmienili by oni nic w
sposobie promocji. Zauważany jest przez nich stały rozwój placówki, zmiana form i
sposobów które mają za zadanie uatrakcyjnić prowadzone przez nich zajęcia oraz
funkcjonowanie placówki. Uważają też, że stały wzrost zainteresowania placówki jest
doskonałym przykładem na poprawność działań promocyjnych. Do działań
promocyjnych które są prowadzone oraz przynoszą skutek badane osoby wyróżnił
stronę internetową która zawiera szczegółowe informację na temat zajęć, kadry oraz
45
imprez organizowanych przez placówkę. Same imprezy które są organizowane tez mają
duży wpływ na promocję, tak samo jak współpraca domu kultury z innymi placówkami
tego typu w całym województwie, oraz współpraca ze szkołami i przedszkolami. Sam
wygląd domu kultury jest zachęcający, duży widoczny budek z dużym logo jest
najbardziej rozpoznawalnym obiektem w okolicy, a przed wejściem widnieją ulotki z
dokładnymi informacjami na temat większości zajęć które odbywają się na terenie
placówki. Aż tak duża rozpoznawalność jest zasługą pojedynczych osób które są
odpowiedzialne są rozwój placówki od strony promocyjnej. Dzięki ich indywidualnej
pracy, oraz dobrego rozeznania w działaniach reklamowych dom kultury osiągnął
wysoki status społeczny. Jednak zauważane są też pewne braki w działaniach
promocyjnych oraz funkcjonowaniu placówki. Badani nauczyciele uważają, że powinno
wprowadzić się nowe formy zajęć które do tej pory nie wstępują w ofercie domu
kultury, jak również zwiększyć ilość zajęć bezpłatnych którą przyciągną większą liczbę
uczestników, oraz umożliwi dzieciom z biednych rodzin korzystanie z oferty placówki.
Kolejną propozycją która została wysunięta przez pracowników jest powiększenie
przestrzeni domu kultury. Niektórzy uważają, że powinno powiększyć się placówkę o
kolejne filie bądz
też zainwestować w rozwój budynku głównego. Większa przestrzeń
daje więcej możliwości z prowadzeniu nowatorskich zajęć, co przekłada się na większą
ilość uczestników. Kolejną zmianą jaką proponują pracownicy jest polepszenie sposobu
zarządzania dotacjami unijnymi.
Prowadzący zajęć nie są jedynymi pracownikami domu kultury z którymi udało
mi się przeprowadzić wywiad. Aby dokładniej poznać akcje promocyjne oraz starania
animowania społeczności lokalnej przeprowadziłem rozmowę z pracownikiem który
odpowiedzialny jest za dział imprez i konkursów. Pracownik ten pracuje w domu
kultury od 7 lat, działem imprez i konkursów zajmuje się od lat 5. Podczas swojej pracy
zauważył on zmiany w działalności placówki, najważniejszą zmianą która dotyczy jego
działu jest większa otwartość na środowiska ubogie. Pozwoliło to na większe
animowanie społeczności lokalnej, i większy udział domu kultury w życiu lokalnym. Po
wprowadzeniu tych zmian zauważył on znaczący wzrost zainteresowania wszystkich
imprez oraz konkursów organizowanych przez placówkę. Ludzie coraz chętniej i
liczniej uczestniczą w pokazach domu kultury, oraz w ich trakcie poznają ofertę i
zapisują swoje dzieci na zajęcia. Grupą docelową tych imprez są mieszkańcy
okolicznych blokowisk bez znaczenia na wiek. Organizowane spotkania kulturalne są
tak planowane aby każdy człowiek znalazł w nich coś dla siebie. Od turnieju piłki
46
nożnej dla młodszych, aż po koncerty muzyczne dla starszej widowni. Głównym celem
działu imprez jest animowanie społeczności lokalnej oraz informowanie jej o nowych
imprezach oraz konkursach. Przebieg konkursów i imprez bardzo często zależy od
pogody, ponieważ w większości przypadków są to imprezy plenerowe które mają za
zadanie zachęcić jak największą liczbę ludzi do uczestnictwa. Forma przeprowadzania
tego rodzaju imprez nie zmieniła się od czasu przejęcia tego działu przez osobę badaną.
W celu lepszej integracji ze społecznością oraz interakcji społeczność lokalna może
przychodzić do domu kultury z propozycjami organizowania konkursów. Najczęstsze
prośby dotyczą imprez sportowych. Program imprez zawiera w sobie konkursy
cykliczne, jak np. koncerty z okazji świąt, uczestnictwo w wielkiej orkiestrze
świątecznej pomocy. Ale również organizowane są imprezy jednorazowe, miało to
miejscu przy okazji obchodzenia jubileuszu powstania jednej z zaprzyjaz
nionych
spółdzielni mieszkaniowych. Uczestnikami są zarówno osoby mieszańcy osiedla jak i
pracownicy i zespoły domu kultury. Zespoły oraz wykonawcy domu kultury bardzo
często biorą udział w imprezach plenerowych w celu zaprezentowania siebie.
Uczestnictwo jest dobrowolne, i większość z zespołów korzysta z tej okazji
wielokrotnie w ciągu roku. Na przestrzeni lat osoba badana zauważyła wzrost
zainteresowania konkursami przez społeczność lokalną oraz rozwój zespołów z
placówki. Osoba prowadząca ten dział jest zadowolona ze sowich wyników, oraz czuje
się spełniona zawodowo. Motywuje ją to do dalszej pracy, i organizowanie coraz
większej ilości konkursów oraz imprez masowych. Działalność promocyjna wyraża się
też poprzez umieszczanie zdjęć z imprez na stronie internetowej. Pokazuje to chęć
uczestnictwa placówki z życiu codziennym społeczności lokalnej i ukazuje otwartość.
Widać, że dom kultury nie czeka na chętnych ale sam również wychodzi do nich. Osoba
badana w celu zapewnienia lepszej działalności placówki i polepszeniu jej atrakcyjności
kontynuował by obrany kierunek rozwoju.
47
Zakończenie
Temat upowszechniania kultury i animacji jest bardzo obszerny, w swojej pracy
udało mi się wyjaśnić podstawowe pojęcia oraz przedstawić wyniki przeprowadzonych
badań.
Uważam, że obecny dom kultury jest instytucją bardziej nakierowaną na
działalność animacyjną, ale również korzystającą z tradycyjnego upowszechniania
kultury. Świadczyć mogą o tym imprezy w których biorą udział mieszkańcy
okolicznych osiedli, czyli społeczność lokalna. Uczestniczą aktywnie oni w życie
kultury, dom kultury w wielu przypadkach pomaga swoich uczestnikom odnalezieniu
odpowiedniej drogi rozwoju, jest koordynatorem działań, nie działa na sztywnych
zasadach. Zdarzają się również zajęcia o stałym i niezmiennym programie działania,
które można zaliczyć do upowszechniania, ale jest ich zdecydowana mniejszość.
Wyróżnienie jednego kierunku obranego przez dom kultury jest bardzo trudnym
zadaniem. Animacja wywodzi się z upowszechniania i ich działania i cele są do siebie
zbliżone, i trudno jest jednoznacznie określić ukierunkowanie danej placówki. Badana
placówka stoi na pograniczu, z delikatną przewagą animacji. Jest to bardzo nowoczesna
placówka, która łączy nowoczesność z tradycją i stara się nadal rozwijać siebie.
Zamierzony cel zrealizowałem. Udało mi się przeprowadzić badania które
pokazały funkcjonowanie domu kultury, poznałem struktury placówki, oraz brałem
udział w zajęciach dzięki czemu poznałem instytucję tez od strony uczestnika.
Pracownicy z którymi przeprowadziłem wywiady są najlepiej reprezentującymi pracę
placówki. Są to osoby które prowadzą więcej niż jeden typ zajęć, są szeroko uzdolnione
i wszechstronne. Na ich zajęcia uczęszcza najwięcej uczestników w różnym wieku i z
różnych warstw społecznych. Biorąc pod uwagę swoje przyszłe plany jestem
zadowolony z osiągniętych wyników badań.
Dzięki nim utwierdziłem się w przekonaniu, że po ukończeniu studiów chce
szukać zatrudnienia w placówce kulturalnej jaką jest dom kultury.
48
Aneks
Kwestionariusz wywiadu dla pracowników domu kultury
1. Jak długo pracuje Pan/Pani w domu kultury?
2. Jak długo prowadzi Pan/Pani zajęcia w placówce?
3. Czy w czasie Pani/Pana pracy w domu kultury dokonały się zmiany w jego
funkcjonowaniu?
4. Jakie rodzaju były to zmiany?
5. Jakie zajęcia Pan/Pani prowadzi?
6. Czy zauważył Pan/Pani wzrost zainteresowania swoich zajęć?
7. Jeśli tak, to jak się on przejawia?
8. Ile osób znajduje się w Pana/Pani grupie?
9. W jakim przedziale wiekowym znajdują się te osoby?
10. Na czym polegają Pana/Pani zajęcia?
11. Jak wygląda przebieg zajęć?
12. Od czego zależy przebieg zajęć?
13. Jak na przestrzeni lat zmieniły się Pana/Pani zajęcia?
14. Czy uczestnicy zajęć formułują jakieś oczekiwania względem nich?
15. Czy uczestnicy mają możliwość wprowadzania zmian w program zajęć?
16. Czy korzystają z tej możliwości? Jeśli tak to proszę podać przykład.
17. Czy zajęcia przez Pana/Panią są zajęciami cyklicznymi, czy jednorazowymi?
18. Czy uczestniczy kontynuują swój udział w nich?
19. Jak Ocenia Pan/Pani rozwój umiejętności uczestników zajęć?
20. Czy jest Pan/Pani zadowolony/a z prowadzonych zajęć? Jeśli tak to dlaczego?
21. Jak ocenia Pan/Pani działania promocyjne domu kultury?
22. Co zmieniłby/łaby Pan/pani w działalności domu kultury aby był on bardziej
atrakcyjny?
Metryczka:
Płeć:
Wiek:
49
Kwestionariusz wywiadu swobodnego z dyrektorem
placówki
1. Od jak dawna pracuje Pan/Pani w domu kultury?
2. Jak długo Pan/Pani pełni funkcje dyrektora?
3. Jak długo placówka istnieje?
4. Z jakich środków finansowych utrzymuje się dom kultury?
5. Jakie rodzaju działania podejmuje dom kultury?
6. Na jakiej podstawie podejmuje Pan/Pani decyzje ustalające roczny plan pracy
domu kultury?
7. Jakie najważniejsze zmiany zaszły w placówce na przestrzeni lat jej istnienia?
8. Jak dużą swobodę mają prowadzący zajęcia w doborze zakresu programowego?
9. Jak wygląda obecnie oferta edukacyjna domu kultury?
10. Jakie zmiany przeszła ona na przestrzeni lat?
11. Które zajęcia proponowane przez dom kultury uważa Pan/Pani za najbardziej
atrakcyjne i dlaczego?
12. Czy według Pana/Pani jest oferta jest wyczerpująca względem oczekiwań
odbiorców?
13. Czy do placówki zgłaszały się osoby zainteresowane zajęciami których nie było
w ofercie?
14. Czy zauważył/a Pan/Pani wzrost zainteresowania placówką na przestrzeni lat?
15. W jaki sposób przejawia się wzrost zainteresowania?
16. Jak prowadzona jest promocja domu kultury?
17. Jakie działania promocyjne prowadzone przez domu kultury uważa Pan/Pani za
najbardziej skuteczne?
18. Czy uważa Pan/Pani, że sposób promocji powinien się zmienić?
19. W jaki sposób dom kultury stara się animować społeczność lokalną?
20. Jaki skutek odnoszą próby animowania społeczności lokalnej?
21. Czy dom kultury współpracuje z innymi placówkami tego rodzaju?
22. Z jakimi placówkami dom kultury współpracuje?
Metryczka:
Płeć:
Wiek
50
Bibliografia
1. J. Kargul, Od upowszechniania kultury do animacji społeczno
kulturalnej, Toruń 1996
2. Jan Grad, Urszula Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w
Polsce Zmiana modelu, Poznań 2005
3. Joanna Hołda, Zbigniew Hołda, Dorota Ostrowska, Prawne podstawy
działalności kulturalnej, Zakamycze 2005
4. Barbara Jedleńska, Animatorzy kultury wobec wyzwań edukacyjnych,
Lublin 1999
5. Antonina Kłosowska, Kultura masowa krytyka i obrona, Warszaw
6. Joanna Przybylska, Finansowanie działalności kulturalnej w Polsce,
Poznań 2007
7. Alfred Louis Kroemer, Istota kultury, PWN, Warszawa 1989
8. Adam Horbowski, Kultura w edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu
Rzeszowskiego, Rzeszów 2004
9. Agata Popławska, Leszek Mariusz Jakoniuk (red.), Kultura - młodzież -
edukacja, Wydawnictwo Niepaństwowej Wyższej Szkoły
Pedagogicznej, Białystok 2008
10. Dariusz Kulinowski (red.), Kultura współczesna a wychowanie
człowieka, Oficyna Wydawnicza VERBA, Lublin 2006
11. Adam Horbowski, Jerzy Potoczny (red.), Edukacja i animacja społeczno
 kulturalna dorosłych (diagnoza  potrzeby  prognozy), Wydawnictwo
Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007
12. Dariusz Kulinowski (red.), Kultura wartości kształcenie, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2003
13. Czesław Kupisiewicz, Małgorzata Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny,
PWN, Warszawa 2009
14. Henryk Depta, Józef Półturzycki, Hanna Solarczyk, Edukacja kulturalna
dorosłych, Warszawa  Płock 2004
15. Jacek Sójka, Marcin Poprawski, Przemysław Wieliszewski (red.),
Instytucje upowszechniania kultury w XXI wieku. Przeżytek czy nowa
jakość?, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2009
51
16. Dzierżymir Jankowski, Pedagogika kultury. Studia i koncepcja, Oficyna
Wydawnicza Impuls, Kraków 2006
17. Katarzyna Olbrycht, Ewelina Konieczna, Jolanta Skutnik (red.),
Upowszechnianie kultury  wyzwaniem dla edukacji kulturalnej,
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008
52