tom 2, nr 3, 146 155
Psychiatria
© Copyright 2009 Via Medica
w Praktyce Klinicznej PRACA P O G L 
D O W A ISSN 1899 5071
Agnieszka Popiel1, Ewa Pragłowska2
1
Wydział Psychologii, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie
2
Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania Uniwersytetu Warszawskiego
Psychoterapia poznawczo-behawioralna
 praktyka oparta na badaniach
empirycznych
Artykuł opracowany w ramach Programu PL0088 Mechanizmu Finansowego Islandii, Liechtensteinu i Norwegii oraz
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Streszczenie
Współczesna terapia poznawczo-behawioralna to cała grupa terapii odwołujących się do wspólnych założeń
teoretycznych, zgodnie z którymi dysfunkcjonalne zachowania i emocje jednostki można wyjaśnić na podstawie
teorii uczenia się i uwzględnienia mediacyjnej roli procesów poznawczych. Wspólne rozumienie celu terapii
dotyczy skutecznej poprawy jakości życia pacjenta. Cel ten jest osiągany dzięki wykorzystaniu mechanizmów
wynikających z założeń teoretycznych  poprzez modyfikację zachowań i sposobu myślenia. Odbywa się to
w procesie terapii, którego zasadnicze cechy stanowią: oparcie na współpracy między terapeutą a pacjentem,
zorientowanie na rozwiÄ…zanie problemu, skupienie na teraz
niejszości, ograniczenie w czasie, a także zastosowa-
nie adekwatnych technik terapeutycznych. Badania naukowe nad skutecznością terapii poznawczo-behawioral-
nej sprawiły, że obecnie jest ona najlepiej udokumentowaną formą leczenia metodami psychologicznymi i znaj-
duje się w algorytmach postępowania terapeutycznego w leczeniu zaburzeń lękowych, afektywnych, schizofre-
nii, zaburzeń odżywiania, uzależnień i zaburzeń osobowości.
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2009; 2, 3: 146 155
słowa kluczowe: psychoterapia poznawczo-behawioralna, skuteczność, algorytmy
Wstęp leczenie fobii prostych metodami relaksacji stosowanej
Po ponad 80 latach od wprowadzenia metod terapii czy stopniowanego napiÄ™cia mięśni Östa [3]), a także
behawioralnej i 40 latach od powstania terapii poznaw- behawioralno-poznawcze [np. metodę przedłużonej
czej liczne formy terapii, w których teoretyczną podsta- ekspozycji i przetwarzania emocjonalnego w leczeniu
wę rozumienia psychopatologii stanowią psychologia zespołu stresu pourazowego (PTSD, post-traumatic
poznawcza i teorie uczenia siÄ™, a istotnym celem jest stress disorder) Foa i wsp. [4]].
weryfikacja empiryczna założeń i skuteczności oddzia- W artykule dotyczącym wyzwań wobec współczesnej
ływań, są określane jako terapia poznawczo-behawio- terapii poznawczo-behawioralnej Mansell zwraca
ralna [1]. Do nurtu tego zalicza się bardziej poznawcze jednak uwagę na podstawową trudność  nie ist-
metody oddziaływań (np.  klasyczną terapię po- nieje dobra, syntetyczna i wyczerpująca definicja te-
znawczą Becka [2]), metody bardziej behawioralne (np. rapii poznawczo-behawioralnej [5]. W zależności od
kontekstu posługujemy się więc opisem, w którym
podkreśla się jeden z aspektów  założenia teore-
Adres do korespondencji: tyczne behawioryzmu albo terapii poznawczej, waż-
dr n. med. Agnieszka Popiel
ne cechy charakterystyczne procesu terapii czy też
Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania
cel, jakim jest skuteczna pomoc w rozwiÄ…zywaniu
Uniwersytetu Warszawskiego
ul. Stawki 5/7, pok. 12, 00 183 Warszawa
problemów jednostki.
tel.: [phone], faks: (022) 831 62 32
terapia poznawczo-behawioralna
Ogólnie więc terapia poznawczo-behawioralna
terapia poznawczo-behawioralna to
terapia poznawczo-behawioralna
terapia poznawczo-behawioralna
e-mail: [e-mail]
cała grupa terapii. Te różne formy terapii odwołują
www.psychiatria.med.pl
146
Agnieszka Popiel, Ewa Pragłowska, Psychoterapia poznawczo-behawioralna
się do wspólnych założeń teoretycznych, zgodnie tych potwierdzonych empirycznie mechanizmów funk-
z którymi objawy psychopatologiczne lub szerzej cjonowania do modyfikacji zachowania, zaburzonego
 dysfunkcjonalne zachowania i emocje jednostki w stanach psychopatologicznych. MiarÄ… ich skutecz-
 można wyjaśnić na podstawie teorii uczenia się ności byłaby ponownie weryfikacja empiryczna. Wyniki
i uwzględnienia mediacyjnej roli procesów poznaw- badań nad terapią, na zasadzie sprzężenia zwrotnego,
czych. Wspólne rozumienie celu terapii dotyczy sku- wskazują na wymagające dopracowania aspekty teorii
tecznej poprawy jakości życia pacjenta. Cel ten osią- funkcjonowania, psychopatologii, a także praktycznych
ga się z wykorzystaniem mechanizmów wynikających aspektów oddziaływania terapeutycznego.
z założeń teoretycznych  poprzez modyfikację za- Behawioralne modele zaburzeń lękowych odwołują się
chowań i sposobu myślenia. Odbywa się to w proce- do podstawowych mechanizmów warunkowania kla-
sie terapii, którego zasadnicze cechy stanowią: opar- sycznego i instrumentalnego zintegrowanych na przy-
cie na współpracy między terapeutą a pacjentem, zo- kład w dwuetapowej teorii powstawania fobii Mowre-
rientowanie na rozwiÄ…zanie problemu, skupienie na ra [6]. Warunkowa reakcja leku powstaje w pierwszym
teraz
niejszości, ograniczenie w czasie oraz stosowa- etapie  w mechanizmie warunkowania klasycznego:
nie odpowiednich technik terapeutycznych. Skutecz- skojarzenie bodz
ca neutralnego, warunkowego
ność oddziaływań psychoterapeutycznych jest pod- (CS, conditioned stimulus) z awersyjnym bodz
cem bezwa-
dawana ocenie, analogicznie do oceny skuteczności runkowym (UCS, unconditioned stimulus). Opuszcze-
farmakoterapii  w badaniach eksperymentalnych nie sytuacji, w której wystąpił dyskomfort, powoduje
wpisanych w nurt medycyny opartej na dowodach ustąpienie fizjologicznych objawów lęku. Jest to etap
naukowych (EBM, evidence based medicine). drugi  warunkowanie instrumentalne  brak przy-
krego uczucia lęku w wyniku zastosowania unikania
Terapia poznawczo-behawioralna  założenia stanowi wzmocnienie negatywne. Unikanie zostaje więc
teoretyczne i rozwój koncepcji włączone do arsenału podstawowych strategii beha-
Terapia poznawczo-behawioralna przeszła w ciągu wioralnych (a na poziomie diagnostycznym jest jednym
niemal 80 lat ewolucję, od terapii behawioralnej, z podstawowych objawów fobii). Za sprawą tej strate-
poprzez poznawczą, do form terapii określanych gii jednostka traci szansę na takie doświadczenie, które
obecnie mianem  trzeciej fali . nie wiązałoby się z zagrażającymi zdrowiu konsekwen-
cjami. Behawioralny model terapii zakładałby zaistnie-
Terapia behawioralna  bodziec, reakcja nie możliwości zaobserwowania wygaszania warunko-
 obserwacja zależności jako podstawa wej, nieprzyjemnej reakcji lęku, operowanie wzmoc-
modyfikacji zachowania nieniami mogłoby stworzyć bardziej adaptacyjne moż-
Pierwsza fala terapii poznawczo behawioralnej  te- liwości rozwoju niż unikanie strategii behawioralnych.
rapia behawioralna jest oparta na koncepcji i proce- Terapia behawioralna opiera siÄ™ na wnikliwej diagno-
sach uczenia siÄ™, opisanych w behawiorystycznym zie (funkcjonalnej analizie zachowania pozwalajÄ…cej na
modelu psychicznego funkcjonowania człowieka. ocenę jego kontekstu) okoliczności poprzedzających
Wówczas, dzięki wnikliwej obserwacji zachowań jed-  bodz
ców, samego zachowania i jego konsekwencji
nostki i pomiarowi ich intensywności, sformułowa- o charakterze wzmocnień. Główne metody terapii to
no podstawy teorii uczenia się. Zgodnie z tym mo- wygaszanie i/lub hamowanie zachowań dysfunkcjonal-
delem jednostka uczy się zachowań nieprzystoso- nych z wykorzystaniem wzmocnień pozytywnych i ne-
wawczych na podstawie własnych doświadczeń gatywnych, zgodnie z modelami warunkowania kla-
i obserwacji. Zachowania, w tym dysfunkcjonalne, są sycznego lub sprawczego, a także modelowanie za-
pochodną wzajemnych oddziaływań między wzmoc- chowań pożądanych, zakładające proces uczenia się
nieniami i specyficznymi reakcjami na określone sy- przez obserwację. Testowanie i nabywanie nowych za-
tuacje bodz
cowe. Do modyfikacji lub eliminacji nie- chowań zazwyczaj odbywa się w realnym życiu pacjenta,
pożądanego zachowania można więc również wy- ale w przypadku specyficznych zaburzeń także w dro-
korzystać procesy uczenia się i ich reguły. dze ekspozycji wyobrażeniowej [1, 4, 7].
Behawioryści postulowali, aby koncepcja wyjaśniająca
ludzkie zachowanie, w tym objawy psychopatologicz- Terapia poznawcza  badanie procesów
ne, wywodziła się z najbardziej współczesnej wiedzy nadawania znaczenia bodz
com jako sposób
dotyczącej funkcjonowania człowieka, na którą skła- zrozumienia i modyfikacji reakcji
dałyby się teoria i jej weryfikacja empiryczna. Techniki Za sprawą Ellisa i Becka [1] w praktyce klinicznej zwró-
terapeutyczne byłyby niczym innym jak wykorzystaniem cono uwagę na nadawanie znaczenia bodz
cowi jako
www.psychiatria.med.pl
147
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2009, tom 2, nr 3
czynnik determinujÄ…cy lub podtrzymujÄ…cy reakcjÄ™ na niki poznawcze stosowane w celu modyfikacji dys-
ten bodziec. Clark i Steer [za 1] tak ujmują założenia funkcjonalnych sposobów myślenia, określane ogól-
drugiej fali
drugiej fali
drugiej fali terapii poznawczo-behawioralnej czyli nym mianem restrukturyzacji poznawczej, opisano
drugiej fali
drugiej fali
terapii poznawczej: szczegółowo w innych opracowaniach dotyczących
 jednostka aktywnie konstruuje własną rzeczywi- praktyki terapeutycznej [1, 16, 17].
stość. Percepcja, uczenie się, wiedza są produk-
tami systemu przetwarzania informacji, który Terapie trzeciej fali  zmiana paradygmatu
aktywnie selekcjonuje, filtruje i interpretuje bodz
- czy stare wino w nowych beczkach?
ce z otoczenia. W wyniku tego procesu jednost- Terapia poznawcza, zgodnie z postulatem jej twór-
ka aktywnie nadaje znaczenie bodz
com; cy, Becka, jest modelem integrujÄ…cym psychoterapiÄ™,
 aktywność poznawcza (procesy, treści i struktury otwartym na nowe trendy [10]. Od około 15 lat ob-
poznawcze) wpływa na emocje i zachowanie; serwujemy powstawanie nowych form terapii, wy-
 aktywność poznawcza jest dostępna operacjona- wodzących się z ugruntowanej terapii poznawczo-
lizacji i badaniu empirycznemu; behawioralnej. Te nowe formy terapii sÄ… nazywane
trzeciÄ… falÄ… terapii poznawczo-behawioralnej
 zmiana poznawcza zajmuje centralne miejsce trzeciÄ… falÄ… terapii poznawczo-behawioralnej.
trzeciÄ… falÄ… terapii poznawczo-behawioralnej
trzeciÄ… falÄ… terapii poznawczo-behawioralnej
trzeciÄ… falÄ… terapii poznawczo-behawioralnej
w procesie zmiany funkcjonowania jednostki. Należy do niej między innymi: terapia oparta na ak-
Procesy nadawania znaczenia bodz
com  podsta- ceptacji i zaangażowaniu (ACT, acceptance and com-
wowe dla poznawczej koncepcji zaburzeń psychicz- mittment therapy), którą jej twórca Steven Hayes de-
nych  analizowano z wielu punktów widzenia finiuje następująco  rozwinięta w ramach spójnych
 strukturalnego, treściowego, przetwarzania infor- założeń filozoficznych i teoretycznych ACT jest uni-
schematami poznawczy-
macji. Struktury zwane schematami poznawczy- katowÄ… formÄ… interwencji psychologicznej ukierun-
schematami poznawczy-
schematami poznawczy-
schematami poznawczy-
mi uznano za podstawowe, determinujące zarów- kowanej na zwiększenie psychologicznej elastyczno-
mi
mi
mi
mi
no selekcjÄ™ bodz
ców z otoczenia, nadawanie im ści, w której znajdują zastosowanie strategie akcep-
znaczenia, jak i adekwatne do tego znaczenia re- tacji i uważności wraz z zaangażowaniem i beha-
akcje emocjonalne lub zachowania. Badanie pro- wioralnymi strategiami zmiany. Elastyczność psycho-
cesów przetwarzania informacji  obecności znie- logiczna oznacza pełnię kontaktu świadomej istoty
kształceń poznawczych, specyfiki procesów wnio- ludzkiej z teraz
niejszością i dążenie do realizacji istot-
skowania, uwagi, funkcjonowania pamięci opera- nych dla jednostki wartości poprzez zmianę lub pod-
cyjnej  ma charakter transdiagnostyczny  po- trzymanie dotychczasowego zachowania na podsta-
szukiwania uniwersalnych mechanizmów poznaw- wie analizy sytuacji [18]. Inne formy terapii zalicza-
czych wpływających na trudności w funkcjonowa- ne do trzeciej fali to: dialektyczna terapia behawio-
niu jednostki [8, 9]. Jednocześnie, uwzględniając ralna (DBT, dialectical behavior therapy) [15], system
specyfikÄ™ poznawczÄ…
postulowanÄ… przez Becka specyfikÄ™ poznawczÄ… psychoterapii oparty na analizie behawioralnej i po-
specyfikÄ™ poznawczÄ…
specyfikÄ™ poznawczÄ…
specyfikÄ™ poznawczÄ…
zaburzeń psychicznych
zaburzeń psychicznych
zaburzeń psychicznych, udało się określić specy- znawczej (CBASP, cognitive behavioral analysis sys-
zaburzeń psychicznych
zaburzeń psychicznych
ficzne dla wielu zaburzeń psychicznych treści po- tem of psychotherapy), psychoterapia oparta na ana-
znawcze i sposoby przetwarzania informacji [1, 10]. lizie funkcjonalnej (FAP, functional analytic psycho-
Zaowocowało to stworzeniem modeli poznawczych therapy), integracyjna terapia behawioralna par (IBCT,
i dostosowanych do nich form terapii poznawczej integrative behavioral couple therapy), terapia po-
depresji oraz zaburzeń lękowych, takich jak: zabu- znawcza oparta na uważności (MBCT, mindfulness
rzenie obsesyjno-kompulsyjne, PTSD, fobia społecz- based cognitive therapy for depression) [19 21]. Do
na, uogólnione zaburzenia lękowe [10 14]. Linear- technik terapii trzeciej fali włączono uważność (mind-
ne modele Ellisa i Becka stanowiły podstawę dla fullness), która jest metodą medytacji zaczerpniętą
modeli innych zaburzeń, mających już charakter z praktyk buddyjskich.
transakcyjny, uwzględniający historię rozwoju, po- Trzecia fala terapii poznawczo-behawioralnej skła-
datność biologiczną, temperamentalną, wzorce nia do wielu pytań dotyczących zarówno teorii
przywiązania [15].  czy na pewno są to istotne, nowe treści w porówna-
Implikacją koncepcji dotyczącej mediacyjnej roli czyn- niu z behawioryzmem i kognitywizmem, czy też ich
ników poznawczych w powstawaniu zaburzeń psy- nowatorstwo jest wynikiem zjawiska określanego jako
chicznych jest założenie, że poprzez wpływ na pro-  rozwój psychologii przez zapomnienie" lub  nowo-
cesy poznawcze można osiągnąć zmianę emocjo- ścią przez kontrast wynikającą z wąskiego zdefinio-
nalną i behawioralną  doprowadzić do zmiany nie- wania klasycznej terapii poznawczej umożliwiającą
przystosowawczego sposobu funkcjonowania. Tech- zaistnienie na tym tle [22].
www.psychiatria.med.pl
148
Agnieszka Popiel, Ewa Pragłowska, Psychoterapia poznawczo-behawioralna
W praktyce zwolennicy wszystkich nurtów współczes- w praktyce wniosków, jest czasochłonnym zada-
nej terapii poznawczo-behawioralnej zgodzą się niem wymagającym dużego zapału lub sporej gru-
zapewne, że poznawczo-behawioralna konceptuali- py osób. Istnieją instytucje, których celem jest syn-
zacja problemu stanowi punkt wyjścia dla planowa- teza wyników badań nad skutecznością różnych
nia terapii pacjenta. W niej znajduje zastosowanie form leczenia i przedstawianie uaktualnianych
wiedza na temat modelu poznawczego, biologicz- wniosków klinicystom (np. biblioteka Cochrane) czy
nych i psychologicznych mechanizmów powstawa- też opracowywanie, na podstawie danych empi-
nia zaburzenia  w odniesieniu do konkretnej jed- rycznych, algorytmów lub zaleceń postępowania
nostki z niepowtarzalnym bagażem doświadczeń klinicznego. W zakresie zdrowia psychicznego naj-
życiowych i zindywidualizowanym sposobem nada- bardziej znane zalecenia opracowuje Narodowy
wania znaczenia tym doświadczeniom. Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej (NICE,
Wykształcony psychoterapeuta ma do dyspozycji cały National Institute for Health and Clinical Excellen-
arsenał technik terapii poznawczo-behawioralnej ce) [23, 24] w Wielkiej Brytanii lub Amerykańskie
[1, 16, 17]. Aby zwiększyć szansę na skuteczność swo- Towarzystwo Psychiatryczne (APA, American Psy-
ich działań w odniesieniu do konkretnego pacjenta chological Association) [23 34]. Autorzy tych opra-
lub upewnić się co do sensowności planowanych in- cowań podkreślają, że zalecenia, które formułują,
terwencji, będzie zapewne poszukiwał informacji są jedynie wskazówkami mającymi służyć pomocą
wśród wyników badań nad skutecznością terapii. klinicyście w doborze formy leczenia najlepszej dla
danego pacjenta.
Badania nad skutecznością terapii W tabeli 1 przedstawiono zestawienie zaleceń doty-
Spośród zwolenników różnych nurtów psychotera- czących leczenia wybranych zaburzeń psychicznych
pii terapeuci poznawczy uważają swoją dziedzinę za opracowane przez APA i NICE. Dokument dotyczący
najbliższą słownikowemu rozumieniu słowa psycho- każdego z zaburzeń liczy kilkadziesiąt do kilkuset stron
terapia (gr. psych   dusza , therapeía   lecze- i rekomendacje dla danej metody leczenia to efekt
e
leczenia
nie )  metoda leczenia
leczenia polegająca na stosowaniu końcowy. Oczywiście nie wszystkie spotykane w prak-
leczenia
leczenia
odpowiednio zaprogramowanych oddziaływań psy- tyce klinicznej sytuacje są objęte takimi zaleceniami,
chologicznych. a uaktualnianie zaleceń odbywa się co kilka lat.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna, traktowa- Podobnie jak rozważania nad nurtami w psychote-
na jako psychologiczna metoda leczenia zaburzeń rapii poznawczo-behawioralnej, w środowiskach
psychicznych i problemów emocjonalnych, zakłada psychoterapeutycznych trwa dyskusja dotycząca zna-
stosowanie standardów oceniania skuteczności pod- czenia wyników badań nad skutecznością psychote-
jętych oddziaływań, podobnych do przyjętych w na- rapii. Nawet autorytety w dziedzinie psychoterapii
ukach medycznych, zgodnie z kolejnością: objawy często wyrażają publicznie poglądy, które ze wzglę-
 diagnoza  leczenie  ocena skutków. du na osoby będące ich rzecznikami czy kontekst
Podstawą weryfikacji skuteczności danej metody te- wypowiedzi mają znaczną siłę oddziaływania, a ze
rapii jest zastosowanie eksperymentalnego planu względu na ich skrajność  sformułowane na ich
badania, obejmującego: określenie protokołu terapii podstawie wnioski mogą być kontrowersyjne. Jeden
 zastosowanie podręcznika terapii; precyzyjne okreś- z takich poglądów jest często wyrażany w formie
lenie kryteriów włączenia do badania i wykluczenia  wszystkie rodzaje psychoterapii działają podobnie
z niego; niezależną ocenę przez badacza nieznające-  nie ma sensu mówienie o tym, że istnieją mniej
go warunków terapii (co najmniej pojedyncza  ślepa lub bardziej skuteczne metody terapii . Siev i wsp.
próba ); operacjonalizację przewidywanych rezulta- [35] podejmują polemikę z promowaniem  werdyk-
tów i ocenę zmiany za pomocą wystandaryzowanych, tu Gołębia z  Alicji w Krainie Czarów , jakoby wszy-
trafnych narzędzi; monitorowanie zgodności prowa- scy wygrali i wszystkim należała się nagroda. Wnio-
dzonej terapii z protokołem [1, 4]. sek o braku różnic wypływa najczęściej z uwzględ-
Zastosowanie eksperymentalnego planu badania niania w metaanalizach Å‚Ä…cznie wielu metod i wielu
jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym różnych zaburzeń, braku rozróżnienia lub nieade-
do tego, aby dana metoda zyskała miano  opartej kwatnego określenia podstawowych i ubocznych miar
na danych naukowych . Różne grupy posługują się rezultatów psychoterapii bądz
wyciągania wniosków
własnymi ustaleniami, wskazującymi poziom za- na podstawie porównań zbliżonych metod (np.  sko-
ufania do danej metody. Analiza literatury przed- ro terapia poznawcza działa w depresji podobnie jak
miotu, pozwalająca na sformułowanie przydatnych aktywizacja behawioralna, oznacza to, że nie ma
www.psychiatria.med.pl
149
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2009, tom 2, nr 3
Tabela 1. Zestawienie zaleceń NICE i APA dotyczących interwencji psychospołecznych, w tym terapii
poznawczo-behawioralnej, w leczeniu zaburzeń psychicznych (opracowanie własne)
Algorytmy National Institute for
Zalecenia American Psychiatric
Health and Clinical Excellence
Association
Stopień rekomendacji na podstawie:
Na podstawie danych empirycznych metoda
A  danych uzyskanych z badań
zalecana w praktyce klinicznej w stopniu:
eksperymentalnych z randomizacjÄ…
I  znacznym
I
I
I
I
B  danych uzyskanych z rzetelnych badań
II  umiarkowanym
II
II
II
II
klinicznych o mniejszym rygorze
III ze szczególną rozwagą z uwzględnie-
III
III 
III
III
C  danych uzyskanych w wyniku porozumie-
niem indywidualnego problemu pacjenta
nia ekspertów, opinii autorytetów
ZABURZENIA AFEKTYWNE
Większe zaburzenie depresyjne,
Większe zaburzenie depresyjne,
Większe zaburzenie depresyjne, epizod łagodny/umiarkowany
Większe zaburzenie depresyjne,
Większe zaburzenie depresyjne,
Zaleca siÄ™ 6 8 sesji zorientowanych na objawy
W Å‚agodnej/umiarkowanej formie depresji
depresji interwencji psychologicznych, takich
w zależności od preferencji i stanu pacjenta można
jak: terapia oparta na rozwiÄ…zywaniu proble-
stosować psychoterapię lub farmakoterapię
mów czy terapia poznawczo-behawioralna
Psychoterapia o dowiedzionej skuteczności to
(NICE, 2004)
terapia poznawcza i terapia interpersonalna (II)
(APA, 2000, uzupełnienie 2005, spodziewana
aktualizacja 2009)
Większe zaburzenie depresyjne,
Większe zaburzenie depresyjne,
Większe zaburzenie depresyjne, epizod ciężki
Większe zaburzenie depresyjne,
Większe zaburzenie depresyjne,
Należy rozważyć połączenie terapii poznawczo- Należy rozważyć farmakoterapię lub połączenie
-behawioralnej z farmakoterapiÄ… psychoterapii z leczeniem farmakologicznym
Należy rozważyć terapię poznawczo- Coraz więcej danych wskazuje na skuteczność
-behawioralnÄ… terapii poznawczo-behawioralnej w zapobiega-
niu nawrotom depresji
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
PodstawÄ… leczenia jest farmakoterapia PodstawÄ… leczenia jest farmakoterapia
Po ustąpieniu ostrych objawów należy rozważyć Podczas leczenia podtrzymującego wielu
16 sesji strukturalizowanej terapii obejmującej pacjentów może odnieść korzyść z psychotera-
psychoedukacjÄ™, monitorowanie nastroju, pii ukierunkowanej na radzenie sobie
identyfikację objawów prodromalnych, wzboga- z objawami choroby (stosowanie leków, zmiana
cenie ogólnych strategii radzenia sobie stylu życia, wykrywanie objawów prodromal-
Terapia poznawczo-behawioralna jest zalecana nych) i poprawÄ™ relacji interpersonalnych (II)
u kobiet w ciąży cierpiących na depresję w Grupy wsparcia z psychoedukacją (I)
przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegowych (APA, 2001, aktualizacja 2005)
 zamiast leków przeciwdepresyjnych
(NICE, 2006)
ZABURZENIA L
KOWE
ZABURZENIA L
KOWE
ZABURZENIA L
KOWE
ZABURZENIA L
KOWE
ZABURZENIA L
KOWE
Zaburzenie paniczne oraz uogólnione zaburzenie lękowe
Zaburzenie paniczne oraz uogólnione zaburzenie lękowe
Zaburzenie paniczne oraz uogólnione zaburzenie lękowe
Zaburzenie paniczne oraz uogólnione zaburzenie lękowe
Zaburzenie paniczne oraz uogólnione zaburzenie lękowe
Metoda z wyboru ze względu na trwałość Wybór między farmakoterapią a psychoterapią
efektów  terapia poznawczo-behawioralna, zależy od preferencji pacjenta i dostępności
która powinna być stosowana przez wykwalifi- leczenia. Spośród interwencji psychospołecz-
kowanych terapeutów wykorzystujących nych dane empiryczne przemawiają za
protokoły o dowiedzionej skuteczności przez psychoterapią poznawczo-behawioralną (I)
7 14 sesji w napadach paniki, a przez stosowanÄ… w czasie 10 15 sesji, w formie
16 20 sesji w lęku uogólnionym (A) indywidualnej lub grupowej (II)
(NICE 2004)
www.psychiatria.med.pl
150
Agnieszka Popiel, Ewa Pragłowska, Psychoterapia poznawczo-behawioralna
Tabela 1. cd.
Algorytmy National Institute for Zalecenia American Psychiatric
Health and Clinical Excellence Association
Ograniczone dane wskazują na skuteczność zoriento-
wanej na napady paniki terapii psychodynamicznej (II)
[APA, 2004 (dla napadów paniki; brak dla lęku
uogólnionego)]
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
Terapia poznawczo-behawioralna (w tym Terapia poznawczo-behawioralna (w tym ekspozycja
ekspozycja z powstrzymaniem reakcji) jest z powstrzymaniem reakcji) jest metodÄ… z wyboru (I),
metodą z wyboru (A) można również stosować techniki poznawcze (II)
(NICE, 2005) (APA, 2007)
Zaburzenie stresowe pourazowe
Zaburzenie stresowe pourazowe
Zaburzenie stresowe pourazowe
Zaburzenie stresowe pourazowe
Zaburzenie stresowe pourazowe
Zorientowana na traumÄ™ terapia poznawczo- Terapia poznawczo-behawioralna (I)
-behawioralna lub EMDR jest leczeniem Desensytyzacja za pomocą ruchów gałek ocznych
z wyboru (A) z ponownym przetwarzaniem (II)
(NICE 2004) Terapia psychodynamiczna może być użyteczna (II)
Grupowa psychoterapia zorientowana na traumÄ™
może być użyteczna (III)
(APA 2004, aktualizacja 2009)
ZABURZENIA ODŻYWIANIA
ZABURZENIA ODŻYWIANIA
ZABURZENIA ODŻYWIANIA
ZABURZENIA ODŻYWIANIA
ZABURZENIA ODŻYWIANIA
Jadłowstręt psychiczny
Jadłowstręt psychiczny
Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
Jadłowstręt psychiczny
Jadłowstręt psychiczny
Ostra faza
Interwencjom psychologicznym towarzyszy Ostra faza
Ostra faza
Ostra faza
Ostra faza
monitorowanie stanu somatycznego. Należy U dzieci i młodzieży terapia rodzinna ukierunkowa-
rozważyć: na na zaburzenia odżywiania (I)
 terapiÄ™ rodzinnÄ… ukierunkowanÄ… na Behawioralne programy wzmacniania funkcjonal-
zaburzenia odżywiania (B) nego odżywiania (III)
Zapobieganie nawrotom
 terapiÄ™ poznawczo-analitycznÄ… (C) Zapobieganie nawrotom
Zapobieganie nawrotom
Zapobieganie nawrotom
Zapobieganie nawrotom
 terapiÄ™ poznawczo-behawioralnÄ… (C)  terapia poznawczo-behawioralna (II)
 terapiÄ™ interpersonalnÄ… (C)  terapia interpersonalna (II)
(NICE 2004)  terapia psychodynamiczna (II)
(APA 2006)
Żarłoczność psychiczna
Żarłoczność psychiczna
Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)
Żarłoczność psychiczna
Żarłoczność psychiczna
Zorientowana na objawy bulimii terapia Terapia poznawczo-behawioralna (I)
poznawczo-behawioralna (A) Terapia interpersonalna (II)
(NICE 2004) Terapia psychodynamiczna indywidualna
lub grupowa (III)
(APA 2006)
SCHIZOFRENIA
SCHIZOFRENIA
SCHIZOFRENIA
SCHIZOFRENIA
SCHIZOFRENIA
Wobec wszystkich chorych na schizofrenię należy Interwencje rodzinne (I)
stosować psychoterapię poznawczo-behawioralną Praca chroniona (I)
Terapia rodzinna powinna być stosowana wobec Treningi umiejętności społecznych (II)
członków rodzin mieszkających lub mających Terapia poznawczo-behawioralna (II)
bliski kontakt z chorymi na schizofrenię Połączenie farmakoterapii i interwencji
Obie formy terapii można rozpocząć zarówno środowiskowych [I]
w fazie ostrej, jak i w remisji objawów (APA 2004)
www.psychiatria.med.pl
151
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2009, tom 2, nr 3
Tabela 1. cd.
Algorytmy National Institute for Zalecenia American Psychiatric
Health and Clinical Excellence Association
Należy rozważyć zastosowanie arteterapii
Terapia podtrzymująca, trening umiejętności ani
terapia zorientowana na współpracę w farmako-
terapii nie powinny stanowić standardowego
leczenia chorych na schizofreniÄ™
(NICE 2002, uzupełnione o nowe dane
w 2009)
UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
Zaleca się programy oparte na interwencjach Interwencje psychospołeczne stanowią imma-
behawioralnych  sterowanie uwarunkowa- nentną część programu terapii (I)
niami, behawioralną terapię par Należą do nich wywodzące się z różnorodnych
Terapia poznawczo-behawioralna ani psycho- założeń teoretycznych:
dynamiczna nie należą do standardowego  terapie poznawczo-behawioralne
leczenia osób nadużywających kanabinoli,  terapia motywująca
stymulantów czy uzależnionych od opiatów  terapie behawioralne oparte na sterowaniu
podczas leczenia metadonem uwarunkowaniami
(NICE, 2007)  program 12 kroków
 terapia psychodynamiczna/interpersonalna
(APA, 2003)
ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI
ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI
ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI
ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI
ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI
Zaburzenie osobowości z pogranicza
Zaburzenie osobowości z pogranicza
Zaburzenie osobowości z pogranicza
Zaburzenie osobowości z pogranicza
Zaburzenie osobowości z pogranicza
Interwencje psychologiczne powinny siÄ™ Psychoterapia jest metodÄ… z wyboru
charakteryzować spójną koncepcją teoretyczną Można stosować wiele metod psychoterapii, takich jak:
podzielaną przez członków zespołu, czasem  dialektyczna terapia behawioralna (II)
trwania terapii dłuższym niż 3 miesiące  terapia psychodynamiczna (II)
U kobiet z osobowością z pogranicza,  a także (dodane w 2005 r. bez wskazania  stopnia
z częstymi samouszkodzeniami należy zalecania ) terapia poznawcza, terapia zorientowana
rozważyć dialektyczną terapię behawioralną na przeniesienie, terapia interpersonalna
(NICE, 2009) (APA 2001, aktualizacja 2005)
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Należy rozważyć zastosowanie programów Brak algorytmów APA
grupowych opartych na interwencjach
poznawczo-behawioralnych
(NICE, 2009)
Tendencje samobójcze/samouszkodzenia
Tendencje samobójcze/samouszkodzenia
Tendencje samobójcze/samouszkodzenia
Tendencje samobójcze/samouszkodzenia
Tendencje samobójcze/samouszkodzenia
Wybór zależy od dominującego problemu, Ważną rolę odgrywają interwencje psychospołecz-
w przebiegu którego miała miejsce próba ne (II)
samobójcza Wybór zależy od problemu, któremu towarzyszy
U kobiet z osobowością z pogranicza należy próba samobójcza:
rozważyć dialektyczną terapię behawioralną  depresja  terapia poznawczo-behawioralna (II)
 osobowość z pogranicza  terapia psychody-
(NICE, 2005)
namiczna lub dialektyczna terapia behawioral-
na (APA 2003)
www.psychiatria.med.pl
152
Agnieszka Popiel, Ewa Pragłowska, Psychoterapia poznawczo-behawioralna
różnic między terapiami i można uznać, że wszystkie nie ma mowy o  psychoterapii w ogóle". Nie
formy psychoterapii są podobnie skuteczne ). pojawia się także termin psychoterapia  autor-
Inny argument to:  Badania w klinikach czy ośrod- ska ani  integracyjna . Wskazania dotyczą naj-
kach badawczych nie mówią wiele o prawdziwej częściej bardzo szczegółowo określonych form
praktyce klinicznej. My, praktycy, mamy trudniejszych terapii opisanych w podręcznikach  protoko-
pacjentów z bardziej złożonymi problemami . To czę- łach terapii. Zgodnie z ogólnym zaleceniem NICE
sty zarzut dotyczący tak zwanych badań typu effica- [23]   psychoterapia poznawczo-behawioralna
cy [1, 36, 37] prowadzonych zwłaszcza wiele lat powinna być stosowana przez wyszkolonych
temu, gdy wyselekcjonowane pod względem diagno- w tej dziedzinie i poddających się superwizji te-
stycznym grupy pacjentów były leczone przez spe- rapeutów, przestrzegających protokołów leczenia,
cjalizujących się w jednej metodzie terapeutów, czę- których skuteczności dowiedziono empirycznie .
sto o niewielkim doświadczeniu, lub przeciwnie, Z pewnością więc wymagana jest gruntowna edu-
wyspecjalizowanych tylko w leczeniu tego konkret- kacja w danej metodzie, nie zaś  ogólna znajo-
nego zaburzenia. Jednak wyniki badań typu effecti- mość podejścia zdobyta na przykład w ciągu
veness, których autorzy dokładają starań, aby wa- 20 40 godzin zajęć poświęconych terapii poznaw-
runki były możliwie najbliższe praktyce terapeutycz- czo-behawioralnej podczas  całościowego
nej zarówno pod względem typowych problemów kształcenia w  psychoterapii integracyjnej . Oczy-
pacjentów, sposobu ich rekrutacji, miejsca, w któ- wiście terapeuci poznawczy są przeciwni rozwa-
rym odbywa się terapia, jak i doświadczenia klinicz- żaniom zawierającym zniekształcenie poznawcze
nego terapeutów, wskazują na porównywalną do typu  wszystko albo nic  każda wiedza o me-
badań typu efficacy skuteczność badanych form te- todzie psychoterapii jest pożyteczna  czasem
rapii [38]. Bez wątpienia wiele wyników badań nie zastosowanie wobec pacjenta (lub siebie) jednej
dostarcza odpowiedzi na pytanie o znaczenie nie- wybranej techniki pomaga w rozwiÄ…zaniu proble-
specyficznych, choć ważnych czynników w terapii, mu. Nie należy jednak tego utożsamiać z progra-
których nie można zbadać empirycznie. Nie jest to mowym stosowaniem danej metody terapii w le-
jednak argument przeciw badaniom, lecz apel o do- czeniu zaburzenia psychicznego.
skonalenie warsztatu badawczego. Określanie standardów szkoleń, dbałość o ich prze-
Dostępne obecnie dane wskazują na to, jak wiele strzeganie i doskonalenie, tak aby zdobywana
obszarów wymaga dalszych badań, począwszy od w wyniku szkolenia wiedza owocowała jak największą
weryfikacji empirycznej innych form terapii niż psy- skutecznością w praktyce to jedna z funkcji sto-
choterapia poznawczo-behawioralna, poprzez ba- warzyszeń naukowych [39]. W Europie taką rolę
dania odpowiedzialnych za zmianę składowych te- pełni European Association for Behavioural and Co-
rapii, żmudne określanie skuteczności terapii w ob- gnitive Therapies (EABCT, www.eabct.com)  dzia-
szarach/zaburzeniach, w których wciąż nie ma wy- łająca od ponad 35 lat jedna z największych eu-
starczających danych, aż do badań nad możliwo- ropejskich organizacji psychoterapeutycznych. Zrze-
ściami upowszechniania skutecznych metod lecze- szone jest w niej także Polskie Towarzystwo Terapii
nia. Z pewnością dalszych rozstrzygnięć wymaga Poznawczej i Behawioralnej (PTTPB, www.pttpb.pl),
zagadnienie, w jakim stopniu można zmodyfikować które od 10 lat prowadzi szkolenia do Certyfikatu
określony protokół terapii, aby wciąż można było Psychoterapeuty Poznawczo-Behawioralnego.
nazywać daną terapię mianem określonej metody, Określone statutem struktury PTTPB (Komisja Na-
na przykład techniką ekspozycji z powstrzymaniem ukowo Dydaktyczna) umożliwiają nadzór nad szko-
reakcji, relaksacją stosowaną, przedłużoną ekspo- leniami w rekomendowanych ośrodkach. Polskie
zycjÄ… czy klasycznÄ… terapiÄ… poznawczÄ… depresji lub Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej
napadów paniki. dba o przestrzeganie zasad etycznych zawodu psy-
choterapeuty określonych kodeksem etycznym.
Od badań klinicznych do praktyki terapeutycznej Organizacja ta zrzesza głównie psychologów i le-
Jak sprawić, aby psychoterapeuci stosowali daną karzy psychiatrów, prowadzi szeroką działalność
metodę w ramach własnej praktyki, jeśli przepro- edukacyjną, informacyjną, a także wydawniczą.
wadzono wystarczająco wiele badań w różnych Obecnie ponad 600 osób  psychiatrów i psycho-
ośrodkach, opublikowano ich wyniki, czyli meto- logów  uczestniczy w całościowych szkoleniach
da może zostać uznana za udokumentowaną em- organizowanych i rekomendowanych przez PTTPB,
pirycznie? W zaleceniach przytoczonych w tabeli 1 co wobec przedstawionych zaleceń dotyczących
www.psychiatria.med.pl
153
Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2009, tom 2, nr 3
21. Kabat-Zinn J., Foreword. W: Segal Z.V., Williams J.M.G., Teas-
stosowania terapii poznawczo-behawioralnej wciąż
dale J.D. red. Mindfulness-based cognitive therapy for depres-
jednak stanowi znikomÄ… w odniesieniu do potrzeb
sion: a new approach to preventing relapse. Guilford Press, New
York 2002; VII X.
pacjentów liczbę wykwalifikowanych terapeutów.
22. Keegan E. The future of CBT. Wykład na III Konferencji PTTPB
Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawio-
 Psychoterapia poznawczo-behawioralna  w poszukiwaniu
ralnej jest jedynÄ… w Polsce organizacjÄ… prowadzÄ…cÄ…
skutecznych metod leczenia . Warszawa 2009.
i rekomendującą ośrodki prowadzące całościowe 23. National Institute for Clinical Excellence (NICE), www.nice.org.uk.
4-letnie kursy z zakresu psychoterapii poznawczo- 24. National Institute for Clinical Excellence (NICE). Anxiety: manage-
ment of anxiety (panic disorder, with or without agoraphobia,
behawioralnej, zgodne ze standardami międzyna-
and generalised anxiety disorder) in adults in primary, secondary
rodowymi [40]. and community care. Guideline 22, London 2007.
25. American Psychiatric Association. Treatment of patients with
major depressive disorder. Wyd. 2. Washington, DC 2000.
PIÅšMIENNICTWO
26. American Psychiatric Association. Treatment of patients with
1. Popiel A., Pragłowska E. Psychoterapia poznawczo-behawio-
borderline personality disorder. Washington, DC 2001.
ralna. Teoria i praktyka. Paradygmat, Warszawa 2008.
27. American Psychiatric Association. Treatment of patients with
2. Beck A.T. Cognitive therapy and emotional disorders. Interna-
bipolar disorder. Wyd. 2. Washington, DC 2002.
tional Universities Press, New York 1976.
28. American Psychiatric Association. Assessment and treatment of
3. Öst L.-G. Applied relaxation. Description of a coping technique
patients with suicidal behaviors. Washington, DC 2003.
and review of controlled studies. Behav. Res. Ther. 1987; 25:
29. American Psychiatric Association. Practice guideline for the tre-
397 409.
atment of patients with acute stress disorder and posttrauma-
4. Foa E.B., Hembree E.A., Rothbaum B.O. Prolonged exposure
tic stress disorder. Washington, DC 2004.
therapy for PTSD. Oxford University Press, Oxford 2007.
30. American Psychiatric Association. Treatment of patients with
5. Mansell W. The seven C's of CBT: a consideration of the future
schizophrenia. Wyd. 2. Washington, DC 2004.
challenges for cognitive behaviour therapy. Behav. Cognitive
Psychother. (wyd. spec.) 2008; 36: 641 649. 31. American Psychiatric Association. Treatment of patients with
eating disorders. Wyd. 3. Washington, DC 2006.
6. Mowrer O.H. Learning theory and behaviour. John Wiley and
Sons, New York 1960. 32. American Psychiatric Association. Treatment of patients with sub-
stance use disorders. Wyd. 2. Washington, DC 2007.
7. Prochaska J.O., Norcross J.C. Systemy psychoterapeutyczne. Ana-
liza transteoretyczna. Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa
33. American Psychiatric Association. Treatment of patients with
2006.
obsessive-compulsive disorder. Washington, DC 2007.
8. Engle R. W., Sędek G., von Hecker U., McIntosh D.N. Ogranicze- 34. American Psychiatric Association. Panic disorder. Wyd. 2. Wa-
nia poznawcze. Starzenie siÄ™ i psychopatologia. Academica Wy-
shington, DC 2009.
dawnictwo SWPS, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
35. Siev J., Huppert J.D., Chambless D.L. Werdykt Gołębia, techniki
2006.
terapeutyczne i propagowanie metod leczenia o potwierdzonej
9. Mansell W., Harvey A., Watkins E., Shafran R. Conceptual foun-
empirycznie skuteczności. Albiński R. (tłum.). W: Popiel A. red.
dations of the transdiagnostic approach. J. Cog. Psychother.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna  w poszukiwaniu sku-
2009; 23: 6 19.
tecznych metod leczenia. PTTPB, Warszawa 2009; 11 22.
10. Alford B., Beck A.T. Terapia poznawcza jako teoria integrujÄ…ca
36. Jaworska A. Główne nurty w metodologii badań nad skuteczno-
psychoterapię. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
ścią psychoterapii  w poszukiwaniu  trzeciej drogi". W: Brze-
Kraków 2005.
ziński J. red. Metodologia badań psychologicznych. Wybór tek-
stów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004; 116 147.
11. Salkovskis P.M., Wahl K. Terapia poznawczo-behawioralna za-
burzeń obsesyjnych. W: Reinecke M.A., Clark D.A. red. Psycho-
37. Rakowska J. Skuteczność psychoterapii. Wydawnictwo Nauko-
terapia poznawcza w teorii i praktyce. Gdańskie Wydawnictwo
we SCHOLAR, Warszawa 2005.
Psychologiczne, Gdańsk 2005; 162 197.
38. Öst L.-G. Does CBT work in routine clinical practice, or only in
12. Ehlers A., Clark D.M. A cognitive model of persistent posttrau-
ivory towers of the researchers? WystÄ…pienie na 38th EABCT
matic stress disorder. Behav. Res. Ther. 2000; 38: 319 345.
Annual Congress, Helsinki 2008.
13. Wells A. Cognitive therapy of anxiety disorders. Wiley, Chiche-
39. EABCT standards for the training and accreditation of Behavio-
ster 1997.
ural and Cognitive Therapists. Uzyskano 3 maja 2008
14. Borkovec T.D. Life in the future versus life in the present. Clin. z http://www.eabct.com/training.htm.
Psychol. Sci. Pract. 2002; 9: 76 80.
40. Popiel A. red. Psychoterapia poznawczo-behawioralna
15. Linehan M. Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia po-  w poszukiwaniu skutecznych metod leczenia. PTTPB, War-
znawczo-behawioralna. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloń- szawa 2009.
skiego, Kraków 2007.
16. Beck J.S. Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegó-
łowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Pytania
2005.
1. Do terapii poznawczo-behawioralnych trzeciej fali
17. Leahy R.L. Techniki terapii poznawczej. Podręcznik praktyka.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008. należy:
18. Acceptance & Commitment Therapy (ACT). Uzyskano 4 czerw-
A. terapia depresji oparta na uważności (MBCT,
ca 2009 z http://www.contextualpsychology.org/act.
mindfullness based cognitive therapy for de-
19. Öst L.-G. Efficacy of the third wave of behavioral therapies:
pression)
a systematic review and meta-analysis. Behav. Res. Ther. 2008;
46: 296 321.
B. terapia metodą przedłużonej ekspozycji
20. Ma S.H., Teasdale J.D. Mindfulness-based cognitive therapy for
C. terapia poznawcza depresji Becka
depression: replication and exploration of differential relapse
prevention effects. J. Consult. Clin. Psychol. 2004, 72: 31 40. D. relaksacja stosowana
www.psychiatria.med.pl
154
Agnieszka Popiel, Ewa Pragłowska, Psychoterapia poznawczo-behawioralna
4. Badania typu effectiveness dotyczą głównie:
2. Według zaleceń NICE terapia poznawczo-beha-
A. określenia skuteczności danej metody w wa-
wioralna w leczeniu zaburzenia lękowego uogól-
runkach o mniejszym rygorze badawczym zbli-
nionego:
żonym do praktyki klinicznej
A. jest metodą z wyboru ze względu na trwa-
B. określenia kosztów danej formy terapii
łość efektów
C. określenia skuteczności danej metody w kon-
B. powinna być stosowana zgodnie z protoko-
trolowanych badaniach
Å‚em terapii
D. wszystkie z wymienionych odpowiedzi sÄ… pra-
C. powinna obejmować 16 20 sesji
widłowe
D. wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe
5. Schematy poznawcze to:
3. Według zaleceń NICE terapia poznawczo-beha-
A. dysfunkcjonalne, powtarzajÄ…ce siÄ™ wzorce za-
wioralna w leczeniu schizofrenii:
chowań jednostki
A. powinna być stosowana wobec wszystkich pa-
B. podstawowe struktury poznawcze determinu-
cjentów chorych na schizofrenię
jÄ…ce selekcjÄ™ bodz
ców z otoczenia, nadawa-
B. powinna być stosowana tylko wobec pacjen-
nie im znaczenia
tów przed 30. rokiem życia, u których osiąg-
C. synonim zniekształceń poznawczych
nięto pełną remisję
D. specyficzne dla zaburzeń psychicznych zabu-
C. może być stosowana zamiast farmakoterapii
rzenia procesów wnioskowania i pamięci
D. żadne twierdzenie nie jest prawdziwe
Dr n. med. Agnieszka Popiel
Dr n. med. Agnieszka Popiel
Dr n. med. Agnieszka Popiel
Dr n. med. Agnieszka Popiel
Dr n. med. Agnieszka Popiel
Psychiatra, psychoterapeuta (PTTPB, SITCC), superwizor psychoterapii (PTTPB). Adiunkt i członek ICACS w Szkole
Wyższej Psychologii Społecznej (SWPS) w Warszawie. Współpracownik Interdyscyplinarnego Centrum Genetyki
Zachowania Uniwersytetu Warszawskiego, w ramach którego kieruje programem terapii i powadzi badania nad
skutecznością psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Od wielu lat zajmuje się psychoterapią poznawczo-be-
hawioralną w praktyce klinicznej, badawczej, działalności organizacyjnej i dydaktycznej. Razem z dr n. hum. Ewą
Pragłowską są także autorkami podręcznika terapii poznawczo-behawioralnej  Psychoterapia poznawczo-beha-
wioralna. Teoria i praktyka .
www.psychiatria.med.pl
155