Spistreści

WstępdoKsięgiSofoniasza

.3

So1

.4

Tytuł

4

SądPański

5

So2

.7

Sądnadobcyminarodami

7

So3

.9

SądBożynadJerozolimą

.9

KsięgaSofoniasza

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoKsięgiSofoniasza

Sofoniasz(hebr.Sefanjah-"Jahweochronił")synKusziego,byłwedług

tytułuksięgipotomkiem(króla?)Ezechiasza;dataurodzeniaorazdalsze
szczegółyjegobiografiiniesąznane.Działałwpierwszymokresiepanowania
Jozjasza,przedreformąreligijnąr.622,natereniepaństwajudzkiego;
równocześnieznimgłosilisłowoPańskie:młodyJeremiasziinnyprorok
spośródzbioru"mniejszych"-Nahum.

Księgapiętnujewypaczeniareligijneizapowiadajakokaręinwazję

nieprzyjacielską,określanątradycyjnympojęciemdniaPańskiego.Zarówno
czas,jakiokolicznościnajazdukażąprzypuszczać,żechodzioinwazjęScytów,
którzywedługświadectwaHerodota(I,105)porozgromieniuKiaksaresapod
Niniwą(625)dotarliażdowybrzeżyMorzaŚródziemnego,amożenawetdo
granicEgiptu.Zopanowanychpodówczasterenównajbardziejspustoszone
zostałySaroniSzefela,leżącewpasienadmorskim,wspomnianymprzez
Sofoniasza(So2,4-7).JudeaprawdopodobnieniezostałazajętaprzezScytów;
wycofalisięoniniebawemzPalestyny,cobyćmożebyłookazjądosłówSo
3,14n.Sprzyjającakoniunkturapolityczna,szczególniezaśosłabienieAsyrii,
pozwoliłaJozjaszowinadokonaniereformyreligijnejwr.622,przygotowanejw
pewnymznaczeniuprzezdziałalnośćSofoniasza.

KsięgaSofoniaszapowstaławedługzwykłegoschematuutworówprorockich.

ZawieraonaszeregprzemówieńProrokabądźtoocharakterzegróźb,bądźteż
pocieszających.Dzielisięonanatrzyczęści.Wstęputworustanowitytuł,po
którymnastępujezapowiedźuniwersalnegosądunadJudąiJerozolimą(So1,2-
18).ZkoleinawołujeProrokspołecznośćjudzkądouczciwegotrybużycia(So
2,1nn).WostatnimswymprzemówieniuSowzywaznówJerozolimędo
opamiętania(So2,4-15).Celempocieszenialudujudzkiegozapowiadamu
pomyślnąprzyszłośćiodrodzeniemoralne.

ChociażpodwzględemtreścizbliżasięSoniejednokrotniedowspółczesnego

sobieNahuma(np.So2,13-Na2,14;So2,15-Na3,19),tojednakujęciekary
jestuobuprorokówróżne:Sogłosijejuniwersalizm,podczasgdyNazajmował
stanowiskobardziejekskluzywne.ZakresproroctwSojestowieleszerszyniż
Na,któryzajmujesięgłównieupadkiemNiniwy.Obajjednakprorocywidzieli
wklęsceimperiumasyryjskiegoodrodzeniepolityczneireligijnenarodu.

IstotnącechąproroctwaSofoniaszajestautentyzm,zwartośćkompozycjii

jednolitaformacjatekstu.Ciągłośćwtreściiformieświadczydobitnieotym,że
Prorokmusiałspełnićswąmisjęwkrótkimstosunkowoczasie.Stylemzbliżona
jestKsięgaSofoniaszaraczejdoprozyniżpoezji;jejjęzykjestnaogółczystyi

gramatyczniepoprawny(por.zwł.So3,11-20).Całośćksięgiustępujejednak
znaczniecodotreściiformyNahumowiorazJeremiaszowi.Krytykanie
wysuwawiększychzastrzeżeńcodoautentycznościksięgi,zwyjątkiem
pewnychnieznacznychdodatkówzokresuponiewolibabilońskiej.

NapierwszyplanwysuwasięwSodzieńPański,rozumianyjakosądBożyi

karawymierzonaJudzie,Jerozolimieinarodomobcym.Rolęwykonawców
poruczonowojskomnajeźdźczym.Prorokpiętnujeniesprawiedliwośći
synkretyzmswegonarodu,wzorowanynabałwochwalstwieasyryjskim.Kara
dosięgnietakżeAsyrię(podobniejakcałyświat,anawetnaturę-So1,3),choć
Soniemówi,któryznarodówazjatyckichbędzieaktoremtegodramatu.Jako
przedstawicielmonoteizmuProrokokazujesiębezkompromisowy;oMesjaszu
jednakniewspomina.

So1

Tytuł

1

SłowoPańskie,którezostałoskierowanedoSofoniasza,syna

Kusziego,synaGedaliasza,synaAmariasza,synaEzechiasza,zadni
Jozjasza,synaAmona,królajudzkiego.

1,1.Chronologiairodowód.WewstępnymdopiskuKsięgaSofoniaszajestdatowananaokrespanowaniakrólaJozjasza(640-609przedChr.).Jozjaszwstąpiłnatronjakomałychłopiec,

zatemażdo622przedChr.(zob.2Krl22,1)władzęwJudziesprawowałaradaregencyjnaskładającasięzkapłanówikrólewskichurzędników.Ponieważwokresiewygnaniaiczasachbezpośredniogo
poprzedzającychbyłokilkaosóbnoszącychimięSofoniasz,umieszczeniekrótkiegorodowodupomagaokreślićosobę,którawypowiedziałazebranetutajproroctwa(por.podobnąpraktykępolegającąna
dodawaniuinformacjioimieniuprorokadolistyproroctw,zawartychwtekstachzMariorazwasyryjskichrocznikachAssarhaddona).

SądPański

2

Całkowicieusunęwszystkozpowierzchniziemi–wyrocznia

Pana:

3

Usunęludziibydło,usunęptactwopodniebneirybymorskie,

izgorszeniawrazzbezbożnymi;iwytępięczłowiekazpowierzchni
ziemi–wyroczniaPana.

1,3izgorszenia.Lekcjawehammakszelôtwedługtekstuhebr.WBJ:„sprawię,żesiępotkną”,wehikszaltî,nazasadziedomysłu.

4

IwyciągnęrękęprzeciwkoJudzieiprzeciwwszystkim

mieszkańcomJeruzalem;iwytępięztegomiejscapozostałościBaala
orazimionasługbałwochwalczychwrazzkapłanami.

1,4sługbałwochwalczych.Terminstosowanywyłączniewodniesieniudokapłanówsłużącychidolom.
—wrazzkapłanami.Glosadodanazatekstemhebr.WBJpominięta.
1,4.ReformaJozjasza.NadużyciawsferzekultuibałwochwalstwoopisanewtychwersetachzapowiadajądziałaniapodjęteprzezJozjaszapo622przedChr.(zob.komentarzdo2Krn34).

KiedyJozjaszmógłjużoczyścićświątynięiusunąćcudzoziemskichbogów,posągiikapłanów,uczyniłtowimięprzywróceniazasadprzymierza(zob.2Krl23,24-25).Podobnareformazostała
przeprowadzonaprzezEzechiaszaok.osiemdziesięciulatwcześniej(2Krl18,4).Wobydwuprzypadkachosłabieniemonarchiiasyryjskiejprzyczyniłosiędopodjęciaprzezmniejszekrólestwa,takiejak
Juda,krokówwceluodzyskaniapolitycznejireligijnejniepodległości.

5

[Wytępię]takżetych,którzynadachachoddająpokłonwojsku

niebieskiemu,itych,którzyoddająpokłon,przysięgającnaPanai
przysięgającnaMilkoma,

1,5przysięgając.Wdrugimstychujesttododatekzatekstemhebr.,będącydittografia.WBJpominięty.
—„Milkom”,zarkpsamigrec,przekłademsyr.iWulgatą.Teksthebr.:„ichkról”.
—Sofoniaszoskarżapróczpozostałościkananejskich(w.4)takżekultyastralneAsyriiorazkultybogówsąsiednich(Milkom,bógammonicki),zachwaszczającekultJahwe.
1,5.Kultzastępówniebieskich.Kultzastępówniebieskich(gwiazd)oznaczałoddawanieboskiejczciciałomniebieskim(bóstwusłońcaiksiężyca,aszczególnieWenus;wBabilonii,

odpowiednio,Szamaszowi,SinowiiIsztar)iodgrywałważnąrolęwwiększościstarożytnychreligii.Bóstwate,panującenadkalendarzemiupływemczasu,zmianamipórrokuipogodą,uważanebyły
zanajpotężniejszezbogów.Dostarczałyoneludziomznaków,zktórychodczytywanoomeny,spoglądałyteżnawszystkichzgóry.UschyłkuIItysiącleciaprzedChr.dokonanoważnejkompilacji
omenówniebieskich-zapisanejnasiedemdziesięciutabliczkachznanychjakoEnumaAnuEnli-którychradzonosięprzezprawietysiąclat.PieczęciepochodzącezobszaruówczesnegoIzraela
dowodzą,żebóstwaastralnebyłybardzopopularne.Mezopotamscyastrologowieznaliwielegwiazdozbiorów(wieleznich,chociażniewszystkie,odpowiadaznanymobecnie,innezostałyodkryte
przezGreków).Nieznanojednakwówczasjeszczezodiaku.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo2Krn33,5.

1,5.Moloch[BT:Milkom].Zob.komentarzdoKpł18,21iPwt18,10.Wieluuważa,żeMolochbyłbogiemświataumarłych,wobectegojegokultzawierałrytuałykananejskiezwiązanez

kultemzmarłychprzodków.PochodzącazXVIIIw.przedChr.fenickainskrypcjawspominaoofiarachskładanychMolochowiprzedbitwąprzezwojownikówCylicjiiichnieprzyjaciół.

6

itych,którzysięodwracająodPanaiktórzyPananieszukają,i

niepytająoNiego.

7

MilczcieprzedobliczemPanaBoga,gdyżbliski

jestdzieńPański,bojużprzygotowałPanofiarę,poświęciłswoich
zaproszonych.

1,7Tenwierszzaczynasięwezwaniemliturgicznym.UkazujedzieńJahwejakoofiarę(Iz34,6;Jr46,10;Ez39,17)składanązmieszkańcówJudy.Zaproszenisątożsamiz„poświęconymi”

naofiarę,jakwJr12,3.

8

WdniuzaśofiaryPańskiejJaześlękaręnaksiążątisynów

królewskich,inawszystkich,którzysięubierająwszaty
cudzoziemskie.

1,8-9WokresienieletniościJozjaszarządząludziedworupodporządkowanegoAsyrii.
1,8.Szatycudzoziemskie.PonieważJudaznajdowałasiępodobcympanowaniem(Asyrii,EgiptuiBabilonu)przezponadstolat,niejestniczymzaskakującym,żeurzędnicypaństwowii

ludziepragnącyzjednaćsobieprzychylnośćzwierzchnikówubieralisięwcudzoziemskiestrojeiprzejmowaliobcezwyczaje.Nieposiadamypewnychinformacjinatematstrojujudejskiegoi
babilońskiegoztegookresu,pochodzącychzeźródełpisanych,dlategoniemożnaprzeprowadzićporównania.Różnicemogłypolegaćnarodzajachubiorów,którenoszono,orazichstylu,aponadto
materiałach,sposobietkanialubużywanychbarwnikach.Późniejszeprzykładyprzejmowaniaobcychwzorówmożnaznaleźćwokresiehellenistycznym.

9

Iwowymdniuześlękaręnakażdego,któryprzeskakujepróg,

natych,którzynapełniajądomswegopanagwałtemioszustwem.

1,9ześlękarę.Dosł.:„nawiedzę”.„Nawiedzenie”przezJahwejestzawszespecjalnąinterwencją,pomyślnąlubnie;tusłużyukaraniu.
—któryprzeskakujepróg.BJ:„którzywstępująnaStopień”(niewątpliwiechodziopodstawętronu),toosobyzbliżającesiędokróla.
1,9.Wstępowanienapróg.Prógbyłzwyklewykonanyzpojedynczegokamieniaumieszczonegowdrzwiach,niecopowyżejpoziomupodłogi.Wzewnętrznejczęściproguwycinano

gniazda,wktórychporuszałysiębramylubdrzwi.Wysokośćproguzapobiegaławypadnięciudrzwi.Wejściazawszeuważanozamiejsceświęteinarażonenaszczególneniebezpieczeństwo.Zgodniez
panującymiprzesądaminastąpienienaprógmogłoumożliwićdemonomwdarciesiędownętrzadomu.PodobnezabobonyprzetrwałynaBliskimWschodzieiwAzji,odSyriiprzezIrakażdoChin.Nie
posiadamyjednakstarożytnychinformacjinatemattychprzesądów.

10

Irozlegniesięowegodnia–wyroczniaPanagłośnewołanieod

BramyRybnejilamentzdrugiejstrony[miasta]orazhukwielkiod
stronypagórków.

1,10.BramaRybna.Jerozolimamiaławielebram,któresłużyłymieszkańcomróżnychdzielnic.BramaRybnastanowiłaprzejścieprzezpółnocnymurmiastaiznajdowałasiędokładniena

zachódodwieżyChananeela(Ne12,38-39).Badaniaarcheologicznepotwierdzają,żeprowadziłaonanagrzbietłączącyzabudowaniaświątynizrówninąBeniamina.Nazwabramypochodzi
przypuszczalnieodznajdującegosięwpobliżutargurybnegozałożonegoprzezkupcówzTyru.

1,10.Nowadzielnica[BT:„drugastronamiasta”].TaczęśćJerozolimypowstała,gdyEzechiaszzbudowałpierwszymurobronnywokółzachodnichwzgórzmiasta(2Km32,5).

Manassesnajwyraźniejnaprawiłtemurywokresieswojegopanowania(2Krn33,14).PracewykopaliskoweprowadzonewAwigadujawniłyistnieniemuruzVIIw.przedChr.liczącego67,5m
długościi7,2mwysokości.Mógłonotaczaćcałezachodniewzgórze,dostarczającdodatkowejobronypółnocnejczęścimiasta.

11

Narzekajcie,mieszkańcyMoździerza,bocałyludKanaanu

zostałzgładzony;wytracenizostaliwszyscy,którzyodważająsrebro.

1,11Moździerz(„misa”)jestdzielnicąJerozolimy(wcentrum?napołudniu?).
—Kananejczycyczęstooznaczająkupców(por.Oz12,8;Iz23,8;Prz31,24;itd.).
1,11.Dzielnicahandlowa[BT:„Moździerz”].Podobniejakinneczęścimiasta,lamentemipłaczemzanosisięterazMoździerz,czylidzielnicahandlowa.Sądzącpohebrajskimsłowie

maktesz(misalubmoździerz;zob.Prz27,22),dzielnicataznajdowałasięwjednejznieceklubdepresjiwdolinieTyropeoniwVIIw.przedChr.otoczonazostałamiejskimimurami.

12

Wówczastakbędzie:zpochodniamiprzeszukamJeruzalemi

ukarzęmężówzamarłychnadwybornymwinem,którzymówiąw
swychsercach:NieuczyniPandobrzeiźlenieuczyni.

1,12zamarłych.BJ:„zgnuśniałych”,dosł.:„zgęstniałych”,jakwino,któregonieściągnięto.

13

Majętnośćichbędzienałupwydana,adomyich–na

spustoszenie.Zbudowalidomy,leczniebędą[wnich]mieszkać;
zasadziliwinnice,aleniebędąpiliznichwina.

14

Bliskijestwielki

dzieńPański,bliskiirychłyonbardzo;szybszyjestdzieńPańskiod
gońcaiodmocarzaniecierpliwszy.

1,14-18JakuAmosa(5,18-20)iIzajasza(2,6-22)„dzień”jeststraszliwymobjawieniempotęgiJahwe;Bógpojawiasięjakowojownik(por.Wj15,3;2Sm5,24;Ps18,8-15;itd.),aleobraca

swąbrońprzeciwswemugrzesznemuludowi.TenpoematnatchnąłJoela(2,1-11)iśredniowiecznegoautoraDiesirae.

1,14iodmocarzaniecierpliwszy.BJ:„Tomocarzterazokrzykwydajewojenny”.Innemożliwetłumaczenie:„nawetmocarzwydajeokrzykprzerażenia”.
1,14.DzieńPański.Zob.wstawkęumieszczonąobokkomentarzadoJl2.

15

Dzieńówbędziedniemgniewu,dniemuciskuiutrapienia,

dniemruinyispustoszenia,dniemciemnościimroku,dniemchmuryi
burzy,

16

dniemtrąbyiokrzykówwojennych–przeciwkomiastom

obronnymiprzeciwbasztomwysokim.

17

Iudręczęludzi,żechodzić

będąjakniewidomi,ponieważzawiniliprzeciwkoPanu;ijakkurz
krewichbędzierozlana,ajakgnójichjelita.

18

Aniichsrebro,aniich

złotoniezdołaichocalićwdniugniewuPana,gdyżogieńJego
zapalczywystrawicałąziemię;bodokonazagłady–zaistestrasznej–
wszystkichmieszkańcówziemi.

So2

Sądnadobcyminarodami

1

Zbierzciesię!Zgromadźciesię!–narodziebezwstydu–

2,1-3ZagrożeniedniemJahwepozwalatrwaćnadzieinawrócenia.Zbawieniejestobiecane„pokornym”(lub:„ubogim”)—w.3.
2,1Zbierzciesię!Słoworzadkowystępujące,różnieinterpretowane:„zgromadźciesię”,„wejdźciewsiebiesamych”,„pochylciesię”.Podobieństwodosłowaoznaczającegoźdźbłosłomy

zachęca,bydostrzectuobrazgromadzenianaklepiskuzbożadomłocki(por.w.2).

2

zanimpojawisięwyrok,adzieńulecijakplewa;zanim

przyjdzienawaszapalczywośćgniewuPańskiego,zanimprzyjdziena
wasdzieńgniewuPańskiego.

2,2pojawisięwyrok.Wedługtekstuhebr.:ledethoq,„narodzinydekretu”.BJ:„(zanim)niebędziecieprzepędzeni”,lo’tiddahequ,nazasadziedomysłu.
—jakplewa.Zagrec.Teksthebr.:„kwiat”.

3

SzukajciePana,wszyscypokorniziemi,którzywypełniacieJego

nakazy;szukajciesprawiedliwości,szukajciepokory,możesię
ukryjeciewdzieńgniewuPańskiego.

2,3„Pokorni”lub„ubodzy”,hebr.anawîm.UbodzyzajmująwBibliiważnemiejsce.Jeśliwliteraturzemądrościowejubóstwo,rěsz,uważasięczasemzaskuteklenistwa(Prz10,4,alepor.

Prz14,21;18,12),toprorocywiedzą,żeubodzysąprzedewszystkimuciśnionymi,anîjîm,dlategoteżprzyzywająonisprawiedliwościdlasłabych,małych,dallîm,ibiednych,’ebjônîm(Am2,6n;Iz
10,2;por.Hi34,28;Syr4,ln;Jk2,2n).Pwt,zaWj22,20-26;23,6,jestichechempoprzezhumanitarneprawodawstwo(Pwt24,10n).WrazzSosłownictwodotycząceubóstwanabieraodcienia
moralnegoieschatologicznego(3,11n;por.Iz49,13;57,14-21;66,2;Ps22,27;34,3n;37,11ln;69,34;74,19;149,4;zob.teżMt5,3+;Łk1,52;6,20;7,22).AnawîmsąwsumieIzraelitami
podporządkowanymiwoliBożej.WepoceSeptterminanaw(lubanî)corazbardziejwyrażaideęaltruizmu(Za9,9;por.Syr1,27).Todo„ubogich”zostanieposłanyMesjasz(Iz61,1;por.Iz11,4;Ps
72,12n;Łk4,18).Onsambędziepokornyiłagodny(Za9,9;por.Mt11,29;21,5),anawetudręczony(Iz53,4;Ps22,25).

4

BoGazabędzieopuszczona,Aszkelonzaśwpustynięsięobróci,

Aszdodwsamopołudniewypędzą,iEkronbędziezburzony.

2,4-7Sofoniaszwylicza(zwyjątkiemGat,byćmożejużzniszczonego)skonfederowanemiastafilistyńskie,„związekmorski”.PodejmująctechnikęliterackązIz10,29-31iMi1,10-15

wyprowadzazapomocągrysłówznazwGazaiEkronzapowiedźnieszczęścia.

2,4.MiastafilistyńskiewkońcuVIIw.przedChr.PozakończeniukampaniiprowadzonychprzezSargonaIIiSennacherybauschyłkuVIIIw.przedChr.orazzdobyciuizniszczeniu

wielufilistyńskichmiast,zostałyoneodbudowaneprzezAsyryjczyków,zaśkilkaweszłowokresrozkwitu,stającsięważnymiośrodkamiprodukcjioliwyzoliwek(szczególnieTimnaiEkron).Prace
archeologicznepotwierdziłyistnienieośrodków,wktórychwytwarzanooliwęzoliwekigdzieistniałrównieżprzemysłtkacki(wnioskujesięotymnapodstawiedużejilościciężarkówdokrosien
znajdowanychwodpowiednichwarstwacharcheologicznych).SąteżśladywskazującenaobecnośćEgiptuwFilisteipoupadkuimperiumasyryjskiego(zob.komentarzdoEz25,15).Miastatezostały
zniszczonew600przedChr.wczasiekampaniiprowadzonychprzezNabuchodonozora.

5

Biadazamieszkującymwybrzeżemorskie–narodowi

Kreteńczyków!SłowoPańskieprzeciwkowam;Kanaanie,ziemio
filistyńska:Zniszczęcię,bozabrakniemieszkańców.

6

Ibędzie

wybrzeżemorskiepastwiskiem–legowiskiempasterzyi[miejscem]
nazagrodydlatrzód.

7

BędzietakżepasmorskidlaResztyzdomu

Judy:tambędąonipaśliswestada,wdomachAszkelonubędąsię

wieczoremwylegiwali,bonawiedziichPan,Bógich,iodmieniich
los.

8

SłyszałemurąganieMoabuibluźnierstwasynówAmmona,

którymilżylimójlud,rozpierającsięwswoichgranicach.

9

Dlatego:

Namojeżycie–wyroczniaPanaZastępów,BogaIzraela:Moab
będziejakSodoma,asynowieAmmonajakGomora:ziemiącierni,
kopalniąsoliipustyniąnawieki.Resztaludumegoichzłupi,aci,co
pozostanązmegonarodu,przejmąichposiadłości.

2,9WedługRdz19,30-38AmmoniMoabtopotomkowiezbiegłegozSodomyLota.
2,8-9.MoabiAmonuschyłkuVIIw.przedChr.PodobniejakwszystkiemałekrólestwazobszaruSyro-Palestyny,MoabiAmmonbyływasalemAsyriiwVIIIiVIIw.przedChr.

DowodemtegosąwzmiankioczterechkrólachMoabitówpojawiającesięwrocznikachasyryjskich(odczasówTiglat-PileseraIIIdopanowaniaAsurbanipala).Możnasądzić,żekrólestwateuzyskały
jakiśstopieńniepodległościpodkoniecVIIw.przedChr.,kiedywAsyriizapanowałchaos(zob.komentarzdoEz25,8).JednakJózefFlawiuszpodaje,żezostałypodbiteprzezBabilończykówwkrótce
poupadkuJerozolimy(zob.komentarzdoEz25,2).

10

Toichspotkazaichpychę,lżylibowiemiwynosilisięponad

ludPanaZastępów.

11

StrasznydlanichokażesięPan,bosprawi,że

zniknąwszystkiebóstwaziemi,ibędąMuoddawaćpokłon,każdyz
miejscaswego,wszystkiepogańskiewybrzeża.

2,11wybrzeża.BJ:„wyspy”.Taobietnicanawrócenia„wysp”,pomijającaMoabiAmmon,jestbezwątpieniadodatkiem,który—jaksięwydaje—zależyodIz41,1.5;42,4.10.12;49,1;

51,5.

12

Takżewy,Kuszyci,moimmieczempobicibędziecie.

2,12Kuszyci.BJ:„Etiopczycy”.EtiopiaoznaczatuEgipt,wktórymnakrótkoprzedSofoniaszempanowalifaraonowieetiopscy(715-663—XXVdynastia).Wyrocznia—jaksięwydaje—

jestniekompletna.

2,12.KuszyciwkońcuVIIw.przedChr.Niejestjasne,coskłoniłoprorokadowypowiedzeniawyroczniprzeciwkoEtiopii.KuszyciniepanowaliwEgipcieodczasuwyparciaw664

przedChr.ichdynastiiprzezdynastięsaicką,doktórejnależałPsametychI.ChociażtenfaraonordzennieegipskimpochodzeniusprzymierzyłsięzAsyriąpo616przedChr.,niemażadnejwzmiankio
jakimśkonkretnymwydarzeniuanikampaniiwPalestyniewinskrypcjachtegowładcyijegonastępcówwokresiepoprzedzającymkampanięz609przedChr.podjętąprzezfaraonaNeko.Niektórzy
komentatorzysugerują,żetawzmiankaoKuszpowinnabyćrozumianawpołączeniuzMezopotamią(możliwe,żepodobniejestwRdz10,8),ponieważpoprzedzaproroctwoprzeciwkoAsyrii.

13

IwyciągnieOnrękęnapółnoc,izniszczyAsyrię,iobróci

Niniwęwpustkowie,wstepsuchyjakpustynia.

2,13-15Nieprzyjacielwpełnymtegosłowaznaczeniu,dręczącyJudęodprawiewieku.
2,13.AsyriapodkoniecVIIw.przedChr.PośmierciAsurbanipalaw627przedChr.sporyjegodziedzicówipotencjalnychnastępcówdoprowadziłydoosłabieniaimperiumasyryjskiego,

któreteżwkrótcesięrozpadło.Upadekprzyspieszyłydwaczynniki.Pierwszymbyłydrakońskiepraktykiadministracyjne.NienawiśćdoBabilończykówzostaładodatkowopodsyconaprzezstosowanie
taktykiterrorupodczaswojny(zob.wstawkęnatematoblężeniaLakiszumieszczonąobokkomentarzado2Krn32,9).PojawieniesiękoalicjiMedówiPersówspowodowało,żearmiiasyryjskiej
przeciwstawiłsięrównyjejrywal.W612przedChr.zdobytaizniszczonazostałastolicaAsyrii,Niniwa(zob.komentarzdoIz13,1).PotęgęAsyriiostateczniezdruzgotanowbitwiepodKarkemiszw
605przedChr.ZiemieAsyriipodzielilimiędzysobąEgipcjanieiNeobabilończycy(zob.komentarzdoIz31,8).

14

Ibędąsięwylegiwaćpośródniejstada,wszelkierodzaje

zwierząt;taksowa,jakjeżzanocująnagłowicachjejkolumn,aw
okniesłychaćbędziepohukiwania,odsamegoprogubędzie
rumowisko,obalonedźwigarycedrowe.

2,14sowa.Lekcjakôsnazasadziedomysłu.Teksthebr.:qôl,„głos”.
—rumowisko.Zatekstemhebr.Grec:„kruk”.
—obalonedźwigarycedrowe.BJ:„cedrzostałwykorzeniony”,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„wykorzeniłcedr”.

15

Otowrzaskliwemiasto,którebezpieczniesięrozsiadło,które

mówiłowswymsercu:Jainiktwięcej!Jakimsięstałopustkowiem,
legowiskiemdzikichzwierząt.Każdy,ktoobokniegoprzechodzi,
pogwizdujeirękąpotrząsa.

So3

SądBożynadJerozolimą

1

Biadabuntowniczemuisplugawionemumiastu,costosuje

ucisk!

2

Niesłuchagłosuinieprzyjmujeostrzeżenia,nieufaPanui

nieprzybliżasiędoswegoBoga.

3

Jegoksiążętasąpośródniego

lwamiryczącymi,sędziowiejegowieczornymiwilkami,którenicdo
rananiepozostawią.

3,3.Książętasąpośródniegolwamiryczącymi.PorównanieksiążątJudydoryczącychlwówprzywołujelamentacjęzPs22,12-21,wktórejcierpiącemuzagrażająryczącelwy,poczym

następujeprośbadoPanaowybawieniezichpaszcz(zob.teżJr2,30).Wliteraturzeasyryjskiejjaskinialwówjestmetaforązłychiskłóconychdworzankrólewskich.

4

Prorocyjego–tozarozumialcyiludziewiarołomni,jegokapłani

zbezcześciliświętość–pogwałciliPrawo.

5

Pansprawiedliwyjestw

jegośrodku,nieczyniniesprawiedliwości.Każdegoranawydaje
wyrok,oświcieOnniezawiedzie.Alenikczemniknieznawstydu.

6

Wytraciłemnarody,ichtwierdzesązniszczone,spustoszyłemich

ulice,takżeniemaprzechodniów;ogołoconesąichmiasta,takżenie
manikogo,niemamieszkańców.

7

Mówiłem:TyprzynajmniejMnie

uszanujesz,przyjmieszodeMnieupomnienie.Jejprzybyteknie
zostanieusunięty.Zaisteilekroćjąnawiedzałem,tymbardziej
śpieszyliznieprawiaćwszystkieswojeczyny.

3,7Jejprzybytek.Zatekstemhebr.BJ.:„sprzedjejoczu”.Wedługgrec.isyr.

8

PrzetooczekujcieMnie–wyroczniaPana–wdniu,gdy

powstanęnaświadectwo,bopostanowiłemzgromadzićnarody,
zebraćkrólestwa,abywylaćnaniemojeoburzenie,całymójgniew
zapalczywy,boogieńmejzazdrościpochłoniecałąziemię.

3,8naświadectwo.BJ:„jakooskarżyciel”.Wedługgrec.iprzekładusyr.Teksthebr.:„nazłupienie”(lub:„nazawsze”).
—nanie.Wedługtekstuhebr.WBJ:„nawas”,nazasadziedomysłu.
—Pierwotnytekstw.8musistanowićzamknięciew.6-7,obwieszczającukaranieJudywobecpogan,jakAm3,9-11.Obecny—zmieniony—teksthebr.obwieszczaukaranienarodów.

Zakończeniew.8jest—jaksięwydaje—podjęciem1,18dlawprowadzenia3,9-20.

9

Wtedybowiemprzywrócęnarodomwargiczyste,abywszyscy

wzywaliimieniaPanaisłużyliMujednomyślnie.

3,9jednomyślnie.Zatekstemhebr.,dosł.:„jednymramieniem”.BJ:„podtymsamymjarzmem”,zagrec.iprzekłademsyr.
3,9.Oczyszczeniewarg.Wrytuałachmezopotamskichoczyszczeniewargjestsymbolemoczyszczeniacałejludzkiejosoby.Uważanotozarzeczkonieczną,szczególniewprzypadku

kapłanów-wróżbitów,bymoglistanąćprzedboskąradąlubdonieśćotym,czegobyliświadkami.

10

ZtamtejstronyrzekKuszwielbicielemoi–moirozproszeni–

darMiprzyniosą.

3,10moirozproszeni.Dodatekwtekściehebr.WBJpominięte.—TaobietnicanawróceniaEtiopczyków(por.Iz18,7;19,18-25;45,14)prawdopodobnieniejestautentyczna,jakobietnicaz

2,11możepochodzićzokresupowygnaniu;glosatekstuhebr.przekształcająwobietnicędlarozproszonychŻydów.

3,10.RzekiKusz.Jakwspomnieliśmy,wSo2,12,Kuszmożeoznaczaćkilkaróżnychmiejsc,najczęściejjednakbywanazwąobszaruoddawanegowprzekładachjako„Etiopia”.Jestto

mylące,bowiemobszarKuszoznaczaniewspółczesnąEtiopię(Abisynię),leczobszarciągnącysięwzdłużNilubezpośrednionapołudnieodEgiptu-starożytnąNubię(dzisiajtoterenwspółczesnego
Sudanu).WstarożytnościgranicąpomiędzyEgiptemiNubiąbyłazwykleIlubIIkataraktaNilu.Należyuznaćzamałoprawdopodobne,byNubiakiedykolwieksięgałaznaczniepozaVIkataraktęna
wysokościChartumu.WersettenmożezatemodnosićsiędoobszaruBłękitnegoiBiałegoNiluwGórnymEgipcie.Ponieważnicnamniewiadomo,byIzraelicizostalirozproszeniwrejonieNubii,
istniejerównieżmożliwość,żewtekściechodziorzekiwMezopotamii(zob.Rdz2,13).

11

Wdniutymniebędzieszsięwstydzićwszystkichtwoich

uczynków,przezktóredopuściłaśsięwzględemMnieniewierności;
usunębowiemwtedyspośródciebiepysznychsamochwalcówtwoich,
iniebędzieszsięwięcejwywyższaćnaświętejmejgórze.

3,11-13Tawyroczniaobwieszczarealizacjęideałuprzedstawionegow2,3idajejedenznajdoskonalszychopisów„duchaubóstwa”wST.

12

Izostawiępośródciebieludpokornyibiedny,aszukaćbędą

schronieniawimieniuPana.

13

ResztaIzraelaniebędzieczynić

nieprawościaniwypowiadaćkłamstw.Inieznajdziesięwichustach
zwodniczyjęzyk,gdypaśćsiębędąiwylegiwać,aniebędzienikogo,
ktoby[ich]przestraszył.

14

Wyśpiewuj,CóroSyjońska!Podnieś

radosnyokrzyk,Izraelu!Cieszsięiweselzcałegoserca,Córo
Jeruzalem!

3,14-18Tedwapsalmy,aprzynajmniejdrugi,zostałydodane,byzbiórmiałzakończenie.

15

OddaliłPanwyrokinaciebie,usunąłtwegonieprzyjaciela;Król

Izraela,Pan,jestpośródciebie,niebędzieszjużbałasięzłego.

16

OwegodniapowiedząJerozolimie:Niebójsię,Syjonie!Niechnie

słabnątweręce!

17

Pan,twójBóg,jestpośródciebie,Mocarz,który

zbawia,uniesiesięweselemnadtobą,odnowi[cię]swojąmiłością,
wzniesieokrzykradości.

3,17Czwartystychwedługgrec.iprzekładusyr.Teksthebr.:„zamilknie”.

18

Pozbawionychświątzgromadzę,bodociebienależeli.Ciężary

nakładanenanią–hańbą.

3,18b-20W.20jestwariantemw.19,zależnegoodMi4,6.Wyrocznietepochodząprawdopodobniezokresuwygnania.
3,18Pozbawionychświąt.Zatekstemhebr.,dosł.:„udręczenipozaświętem”.BJ:„jakwdniświęta”,wedługgrec.iprzekładusyr.,łączączwierszempoprzedzającym.
—DrugistychwBJ:„Odwróciłemodciebienieszczęście”.„nieszczęście”,hawwah,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:haju,„byli”.
—Końcowystychzatekstemhebr.,dosł.:,brzemięnaniejhańba”.BJ:„abyśniebyłajużokrytahańbą”,zagrec,przekłademsyr.iTargumem.

19

OtoJadokonam[zagłady]wszystkich,którzycięuciskaliw

owymczasie,azachowamchromychiwygnanychzgromadzę;i
uczynięznichchwałęisławęnacałejziemi,gdziezaznaliwstydu.

3,19KońcowystychwBJ:„gdydokonamichodbudowy”(lub:„gdyznówprzyprowadzęichwygnańców”),beszub’etszebutehem,nazasadziedomysłu(por.w.20).Teksthebr.:boszetam,

„ichwstyd”.

20

Wowymczasiewasprzywiodę,abędzietowczasie,gdywas

zgromadzę;albowiemdamwamimięichwałęuwszystkichnarodów
ziemi,gdyodmienięwaszlosnawaszychoczach–mówiPan.

TableofContents

WstępdoKsięgiSofoniasza.3
So1.4
Tytuł4
SądPański5
So2.7
Sądnadobcyminarodami7
So3.9
SądBożynadJerozolimą.9