kamieniarz 711[04] z4 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Stanisław Sitarz

Projektowanie, wykonywanie napisów i ornamentów
w kamieniu 711[04].Z4.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Władysław Maria Francuz
mgr inż. Anna Kusina

Opracowanie redakcyjne:
mgr Halina Zwolska

Konsultacja
dr inż.. Janusz Figurski

Korekta

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[04].Z4.01
Projektowanie, wykonywanie napisów i ornamentów w kamieniu zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu 711[04] Kamieniarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Przepisy BHP przy wykonywaniu napisów i ornamentów w kamieniu

5.1.1 Ćwiczenia

5.2. Kroje pisma stosowane w robotach nagrobkowych

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Zasady kształtowania napisów i ornamentów

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Formy ornamentów stosowane w robotach nagrobkowych

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Zasady przygotowania powierzchni pod napisy

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Techniki wykonywania napisów i ornamentów ręcznie i maszynowo,
piaskowanie

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Barwne wykończenie napisów i ornamentów

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Zasady rozliczania robót dotyczących wykonania napisów i ornamentów na
płytach nagrobkowych

5.9.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Projektowanie, wykonywanie napisów

i ornamentów w kamieniu”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych
w szkole kształcącej w zawodzie kamieniarz 711[04].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi.

Moduł 711[04]. Z4

Technologia kamieniarskich robót

nagrobkowych

711[04]. Z4.01

Projektowanie, wykonywanie napisów

i ornamentów w kamieniu

711[04]. Z4.02

Kształtowanie formy architektonicznej,

wykonywanie i renowacja nagrobków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji tej jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

rozpoznawać podstawowe rodzaje kamieni używanych do wykonywania nagrobków,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki kamienia,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

wykonywać elementy kamienne w obróbce polerowanej, szlifowanej, piaskowanej,
groszkowanej i szpicowanej,

−

wykonywać otwory montażowe w elementach kamiennych,

−

stosować podstawy rysunku technicznego i liternictwa,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

dobrać przybory, narzędzia i materiały do wykonania rysunku,

−

posługiwać się komputerem i ploterem,

−

korzystać z programów grafiki komputerowej,

−

obsługiwać agregat do piaskowania,

−

posługiwać

się

kamieniarskimi

ręcznymi

narzędziami

pneumatycznymi

i elektronarzędziami,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie posługiwania się
narzędziami ręcznymi, elektronarzędziami oraz pneumatycznymi stosowanymi
w kamieniarstwie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

Po zrealizowaniu tej jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się dokumentacją techniczną w zakresie niezbędnym do wykonania napisów i
ornamentów,

−

posłużyć się sprzętem pomiarowym w celu dokonania pomiarów,

−

zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy,

−

określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót i sporządzić
zapotrzebowanie materiałowe,

−

dobrać i ocenić przydatność materiałów do wykonania zadania,

−

dobrać narzędzia i sprzęt do wykonywania napisów i ornamentów,

−

dobrać technikę wykonania napisów i ornamentów,

−

dobrać krój pisma i formę ornamentu,

−

wykonać kompozycję napisów i ornamentów,

−

zastosować wzory napisów i ornamentów wykonane techniką komputerową,

−

wykonać napisy i ornamenty techniką wykuwania ręcznego,

−

wykonać napisy i ornamenty techniką wykuwania mechanicznego,

−

wykonać napisy i ornamenty techniką piaskowania,

−

wykonać barwne wykończenie napisów,

−

zastosować zasady kompozycji kolorystycznej,

−

przygotować i zastosować materiały pomocnicze,

−

ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki,

−

sporządzić rozliczenie materiałowe wykonanej pracy,

−

wykonać prace zdobnicze zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciw pożarowej i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………………………………………...
Modułowy program nauczania: Kamieniarz 711 [04].
Moduł: Technologia kamieniarskich robót nagrobkowych 711[04]. Z4.
Jednostka modułowa: Projektowanie, wykonywanie napisów i ornamentów w kamieniu
711[04]Z4.01.

Temat: Zasady kształtowania napisów i ornamentów.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności projektowania napisów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

prawidłowo dobrać i rozmieścić litery i rodzaje pisma,

−

przy projektowaniu napisów zachować odpowiednie odstępy między literami i wierszami,

−

dobrać rodzaj i wielkość pisma do określonych treści i napisów,

−

wykonać napisy symetrycznie i asymetrycznie,

−

rozmieścić napis na płycie,

−

zastosować zasady obowiązujące przy projektowaniu napisów.

Metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z instruktażem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualne.

Czas: 125 minut.

Środki dydaktyczne:

−

normy dotyczące pisma technicznego,

−

plansze i foliogramy przedstawiające różne rodzaje pisma ozdobnego i ornamentów,

−

brystol,

−

przybory kreślarskie, gumka,

−

ołówki,

−

linijka, ekierka, krzywiki, cyrkiel.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonywania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:

−

każdy uczeń wykonuje po 3 szkice liter o wybranych wzorach (10 minut)

−

każdy uczeń na przygotowanym brystolu wpisuje treść napisu uwzględniając

proporcje między wielkością liter, odstępami między wyrazami, literami i wierszami

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w kształtowaniu poczucia estetyki.

5. Po wykonaniu ćwiczenia uczeń próbuje dokonać analizy wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.
7. Nauczyciel analizuje pracę ucznia i stwierdza, czy wykonał ją prawidłowo
8. Uczniowie prezentują swoje prace w kolejności wykonania
9. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac.

Zakończenie zajęć.

Praca domowa:
Udaj się na miejscowy cmentarz, obejrzyj co najmniej 5 tablic nagrobkowych i porównaj
sposób rozmieszczenia liter, wyrazów i wierszy z rozmieszczeniem, jakie wykonałeś podczas
ćwiczeń. Sporządź z tych obserwacji notatkę i przedstaw nauczycielowi na najbliższych
zajęciach.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

ankiety ewaluacyjna dotycząca sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………………………...........................
Modułowy program nauczania: Kamieniarz 711[04].
Moduł: Technologia kamieniarskich robót nagrobkowych 711[04].Z4.
Jednostka modułowa: Projektowanie, wykonywanie napisów i ornamentów w kamieniu
711[04]Z4.01.

Temat: Barwne wykończenie napisów i ornamentów.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności w wykańczaniu napisów i ornamentów

Po zakończeniu zajęć dydaktycznych uczeń potrafi:

−

dobrać materiały do wykonania barwienia różnymi technikami,

−

zorganizować stanowisko pracy do wykonania barwienia zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

przestrzegać przepisy bezpieczeństwa pracy przy wykonywaniu barwienia różnymi
technikami,

−

znać przeznaczenie preparatów chemicznych stosowanych do barwienia,

−

samodzielnie wykonać barwienie płyt nagrobkowych.

Metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

metoda przewodniego tekstu,

−

pokaz z instruktażem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Środki dydaktyczne:

−

film dydaktyczny dotyczący barwienia napisów różnymi technikami,

−

zestaw farb i rozpuszczalników,

−

zestaw pędzli,

−

mikstion,

−

szelak,

−

brąz w proszku,

−

nożyczki,

−

płyta kamienna z wykutymi napisami.

Czas: 180 minut

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia:
Przedmiotem zadania jest wykonanie barwienia brązem i farbą.

FAZA WSTĘPNA:
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą przewodniego tekstu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Co to jest barwienie i kiedy je stosujemy?
2. Jakie rozróżniamy rodzaje barwienia?
3. Czy potrafisz zgromadzić odpowiednie narzędzia, przybory i materiały do wykonania

określonego barwienia?

4. Jakie znasz rodzaje barwienia?

PLANOWANIE
1. Ustal ilość barwnika do wykonania ćwiczenia
2. Przygotuje potrzebne przybory i chemikalia
3. Zaplanuj kolejność wykonywania czynności

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela

WYKONANIE
1. Dokonaj oględzin płyty kamiennej z wykonanymi na niej napisami
2. Oczyść i osusz płytę przed przystąpieniem do barwienia
3. Przygotuj wszystkie potrzebne do wykonania barwienia barwniki, odczynniki chemiczne,

pędzle, itp.

4. Pracę wykonaj z zachowaniem estetyki, dokładnie i starannie.
5. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zostały wykonane wszystkie czynności?
2. Czy zabarwiony napis jest równomiernie pokryty barwnikiem, czy dokładnie przylega do

ścianek kamienia?

3. Czy nie zostały resztki barwnika na płycie?

ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenia, wskazuje jakie nowe, ważne
umiejętności zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich uniknąć w
przyszłości.

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Odszukaj w najbliższej okolicy tablice pamiątkowe umieszczone na pomnikach, kościołach i
zabytkowych obiektach i porównaj jak zostały wykonane barwienia. Szczególnie zwróć
uwagę na trwałość barwienia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Przepisy BHP przy wykonaniu napisów i ornamentów
w kamieniu

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej do pracy przy ręcznym wykonywaniu napisów.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania
2) pobrać materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia
3) wpisać na arkuszu papieru nazwy środków ochrony indywidualnej niezbędne do ochrony

zdrowia podczas wykonywania napisów przy użyciu ręcznych narzędzi.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

środki ochrony osobistej stosowane przez kamieniarzy do różnych prac: maska
przeciwpyłowa,

okulary

przeciwodpryskowe,

ochraniacze

słuchu,

rękawice

antywibracyjne, kask ochronny,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Kroje pisma stosowanego w robotach nagrobkowych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na arkuszu brystolu 50 x 70 cm rozpisz napis nagrobny „Ś.P. Ryszarda Kowalska ur.

5.05.1955 zm. 0.06.2006 Pokój Jej duszy”, stosując pismo blokowe antykwę lub pismo
kamienne. Dobierz wysokość liter. Zachowaj układ symetryczny.
Czas wykonania; 2,5 godziny.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) pobrać materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) rozmieścić treść napisu na brystolu o wymiarach 50x70 cm.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z instruktażem,

−

ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz brystolu 50x 70 cm,

−

ołówek i gumka,

−

kątownik,

−

przymiar,

−

przykładnica 1 m,

−

linijka, ekierka , zestaw krzywek kreślarskich, cyrkiel,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Zasady kształtowania napisów i ornamentów

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj napis o treści „Dom Kultury w Mławie” w układzie symetrycznym na tablicy

o wymiarach: wysokość 60 cm i szerokość 70 cm.
Czas wykonania: 2 godziny.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania
2) pobrać materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia
3) rozmieścić treść napisu podanego temacie ćwiczenia brystolu o wymiarach 70x 60 cm

Treść napisu rozmieść w układzie symetrycznym.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz brystolu o wymiarach 70x 60 cm,

−

linijka,

−

cyrkiel,

−

ołówek i gumka,

−

przykładnica 1 m,

−

ekierka,

−

komplet krzywek kreślarskich,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Formy ornamentów stosowane w robotach nagrobkowych

5.4.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Na arkuszu brystolu o wymiarach 70 x 100 cm wykonaj ornament geometryczny

meander i ornament o motywach roślinnych, liść bluszczu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) pobrać materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) narysować meander geometryczny,
4) narysować ornament roślinny w postaci liści bluszczu.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz brystolu o wymiarach 70 x 100 cm,

−

ołówek i gumka,

−

linijka, ekierka, cyrkiel,

−

komplet krzywek kreślarskich,

−

przykładnica 1 m,

−

przymiar.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Zasady przygotowania powierzchni pod napisy

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pobierz płytę granitową polerowaną do wykonania napisów, przenieś na nią treść napisu

przygotowanego na ćwiczeniu 1 z rozdziału 5.2.1.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) pobrać materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać ze składu wypolerowaną płytę napisową,
4) przemalować białą farbą klejową płytę w celu uzyskania kontrastu,
5) zapisać na tej płycie napis z ćwiczenia opisanego w punkcie 5.2.1.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

płyta kamienna o wymiarach 50x 70 cm,

−

biała farba klejowa,

−

przykładnica,

−

kątownik,

−

miara,

−

ołówek i gumka,

−

linijka, ekierka, krzywki kreślarskie i cyrkiel,

−

rysik diamentowy.

Ćwiczenie 2

Przygotuj płytę piaskowcową do wykonania na niej napisów metodą piaskowania

nakładając na nią warstwę kleju kostnego, a następnie rozpisz przykładowy tekst na
przygotowanej powierzchni.
Czas wykonania 4 godziny.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) pobrać ze składu uprzednio wyszlifowaną piaskowcową płytę napisową,
4) podgrzać klej kostny do konsystencji płynnej,
5) pokryć płytę warstwą kleju kostnego,
6) następnie posypać talkiem rozprowadzony na płycie klej,
7) zapisać na płycie treść napisu z ćwiczenia 5.2.1.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

płyta piaskowcowa szlifowana,

−

płyta grzejna elektryczna lub gazowa,

−

naczynie do podgrzania kleju,

−

klej kostny rozpuszczony w kąpieli wodnej,

−

talk,

−

nóż do wycinania liter w warstwie klejowej,

−

przykładnica,

−

kątownik, linijka, cyrkiel, krzywki kreślarskie, ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Techniki wykonywania napisów i ornamentów ręcznie
i maszynowo, piaskowanie

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na przygotowanej płycie wg ćwiczenia 1 z rozdziału 5.5.1 wykuj ręcznie napis zgodnie

z dokumentacją.
Czas wykonania 6 godzin.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać płytę kamienną ze składu, przygotowaną do ręcznego wykonania napisów-

ćwiczenie 1- 5.5.1.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

płyta kamienna przygotowana podczas ćwiczenia 1- 5.5.1.

−

dłuta z ostrzami z węglików spiekanych,

−

młotek kamieniarski- pucka,

−

maska przeciwpyłowa,

−

okulary ochronne przeciwodpryskowe,

−

rękawice ochronne.

Ćwiczenie 2

Na przygotowanej płycie wg ćwiczenia 2 z rozdziału 5.5.1. wykonaj napis metodą

piaskowania przy pomocy agregatu do piaskowania.
Czas wykonania 1,5 godziny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać płytę kamienną ze składu, przygotowaną podczas ćwiczenia 2 z rozdziału 5.5.2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

płyta kamienna przygotowana podczas ćwiczenia 2 z rozdziału 5.5.2.

−

agregat do piaskowania,

−

maska przeciwpyłowa,

−

okulary ochronne przeciwodpryskowe,

−

rękawice ochronne

−

szczotka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Barwne wykończenie napisów i ornamentów

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj barwne wykończenie napisu metodą pokrywania brązem.

Czas wykonania: 90 minut.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać płytę kamienną z wykutymi napisami podczas ćwiczenia 1 z rozdziału 5.6.1.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

płyta kamienna z wykonanymi napisami podczas ćwiczenia 1 z rozdziału 5.6.1.

−

brąz w proszku,

−

miksion lub lakier bezbarwny nitro,

−

pędzel,

−

szelak,

−

spirytus denaturowany.

Ćwiczenie 2

Wykonaj barwne wykończenie napisów metodą pokrywania farbą lub nitro.

Czas wykonania: 45 minut

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia
3) pobrać płytę kamienną z wykonanymi napisami podczas ćwiczenia 2 z rozdziału 5.6.2.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

płyta kamienna z wykonanymi napisami podczas ćwiczenia 2 z rozdziału 5.6.2.,

−

farba nitro w kolorze kontrastującym z barwą kamienia,

−

pędzel,

−

rozcieńczalnik nitro,

−

ścierka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj odbioru jakościowego napisów wykonanych na tablicy nagrobnej techniką

piaskowania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) otrzymać od nauczyciela płytę nagrobną z wykonanymi napisami techniką piaskowania,
3) zapoznać się z projektem wykonania napisów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metodą projektów.

Środki dydaktyczne:

−

przymiar,

−

lupa,

−

pędzel,

−

ścierka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Zasady rozliczania robót dotyczących wykonywania napisów
i ornamentów na płytach nagrobkowych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz koszt wykonania napisu na tablicy nagrobkowej zawierającej napis następującej

treści:
Ś.P.
MARIA DUDA
UR. 12.07.1938
ZM. 07.12.2005
POKÓJ JEJ DUSZY
Cena za jedną literę, cyfrę i znak – 2 zł

Czas wykonania: 30 minut.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i technikę wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować materiał nauczania,
2) obliczyć ilość liter, cyfr i znaków mieszczących się w napisie.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

TEST 1

Test jest dwustopniowy do jednostki modułowej „Projektowanie,
wykonywanie napisów i ornamentów w kamieniu”.

Test składa się z 22 zadania, z których:
– zadania 1 – 16 są z poziomu podstawowego,
– zadania 17 – 22 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt.

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak uczeń
otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań- uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu klucz odpowiedzi

pytania

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia

ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wskazać jakie środki ochrony osobistej
należy

stosować

przy

wykonywaniu

napisów używając młotka pneumatycznego

Wskazać czynnik szkodliwy dla zdrowia nie
występujący przy wykonywaniu napisów
metodą piaskowania

Określić zależność pomiędzy wysokością
liter, a ich grubością

Wskazać rodzaj faktury obróbczej na
powierzchni płyty, na której wykonujemy
napisy

Określić stosunek wysokości liter do
odstępu między wierszami

Wskazać sposób rozmieszczenia liter przy
napisach symetrycznych

Określić co to jest ornament

Określić zastosowanie układów graficznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić czynność, której nie wykonuje się
podczas wykonywania napisów

Określić napis wklęsły

Określić cel barwienia napisów

Wskazać zastosowanie plotera w technice
wykonywania napisów

Określić czas trwałości barwionych napisów

Określić zastosowanie ścierniwa

Wskazać barwnik do brązowienia napisów

Wskazać kolejność wykonywania napisów

Określić cel odbioru technicznego

Określić kolejność czynności przy ręcznym
kuciu napisów

Określić co decyduje o koszcie wykonania
napisów

Określić znak graficzny symbolizujący datę
urodzenia

Określić znak graficzny symbolizujący datę
śmierci

Wskazać z jakiej formy wykonuje się
ornament organiczny

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego

wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłowa odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Zestaw zadań testowych

1. Do ochrony dróg oddechowych podczas wykonywania napisów młotkiem pneumatycznym
użyjesz:

a) chusteczki higienicznej,
b) maski przeciwpyłowej,
c) parawanu,
d) chusty bawełnianej.

2. Który czynnik szkodliwy dla zdrowia nie występuje podczas wykonywania napisów
metodą piaskowania?

a) zapylenie,
b) wibracja,
c) hałas,
d) odpryski kamienia.

3. W napisie wykonywanym pismem blokowym zwykłym o wysokości liter 3 cm to ich
grubość powinna wynosić:

a) 2 mm,
b) 5 mm,
c) 7 mm,
d) 10 mm.

4. Najczęściej napisy wykonujemy na płytach kamiennych o powierzchni:

a) szlifowanej,
b) piaskowanej,
c) groszkowanej,
d) polerowanej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Odstęp między wierszami w stosunku do wysokości litery powinien wynosić:

a) 1:1,
b) 1:3,
c) 1:4,
d) 3:1.

6. Napisy symetryczne są wtedy, gdy litery są rozmieszczone po obu stronach pionowej osi:

a) nierównomiernie,
b) po jednej stronie osi,
c) równomiernie,
d) jeden wyraz po jednej stronie osi, a cztery wyrazy po drugiej stronie.

7. Ornamentem nazywamy:

a) rysunek,
b) motyw zdobniczy,
c) litery o różnych wysokościach,
d) linię falistą.

8. Którego z układów graficznych nie stosuje się na płytach kamiennych:

a) symetrycznego,
b) równoległego,
c) zwartego,
d) asymetrycznego,

9. Których czynności nie obejmuje wykonanie napisu na kamieniu:

a) wyboru kroju pisma,
b) rysowania napisu,
c) kucia liter,
d) obcinania.

10. Napisem wklęsłym nazywamy napis, w którym:

a) litery wystają poza płytę kamienną,
b) litery wchodzą w głąb kamienia,
c) litery są z innego materiału i są naklejone na kamień,
d) wykonany jest obrys liter.

11. Barwieniem nazywamy:

a) nałożenie na wykute litery kontrastowej farby,
b) konserwację napisów,
c) zmywanie napisów,
d) wygładzanie powierzchni płyty.

12. Ploter służy do:

a) wykonywania napisów,
b) wycinania liter w folii,
c) barwienia liter ,
d) usuwania zabrudzeń.

13. W jakich odstępach czasu należy pokrywać napisy farbą:

a) co roku,
b) co 3 lata,
c) co 5 lat,
d) co 10 lat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Ścierniwa używa się do wykonywania napisów techniką:

a) piaskowania,
b) frezowania,
c) kucia ręcznego,
d) kucia maszynowego.

15. Do brązowienia napisów używa się:

a) farby o barwie brązowej,
b) sproszkowanego brązu,
c) liter odlanych z brązu,
d) lakieru bezbarwnego.

16. Napisy na płytach nagrobkowych wykonuje się:

a) po wypolerowaniu powierzchni płyty ,
b) w pierwszej fazie produkcji płyt,
c) jako ostatnią czynność w warsztacie,
d) po zamontowaniu nagrobka.

17. Odbiór robót związanych z wykonaniem napisów na płytach nagrobkowych polega na:

a) porównaniu projektu z wykonaniem,
b) sprawdzeniu prawidłowości montażu nagrobka,
c) ustaleniu ceny roboty,
d) przekazaniu nagrobka zarządowi cmentarza.

18. Ręczne wykuwanie napisów wklęsłych rozpoczynamy od:

a) zgrubnego wykucia napisu,
b) nakłucia środka każdej litery,
c) wyrobienia litery w klin,
d) wyrobienia narożników.

19. O koszcie wykonania napisów decyduje:

a) wielkość i ilość liter,
b) kształt liter,
c) rodzaj liter,
d) rodzaj kamienia użytego na płytę napisową.

20. Jaki znak symbolizuje datę urodzenia:

a) krzyżyk,
b) gwiazdka,
c) linia,
d) kółko.

21. Jaki znak symbolizuje datę śmierci na tablicach nagrobnych:

a) krzyżyk,
b) gwiazdka,
c) kółko,
d) trójkąt.

22. Ornament organiczny czerpie swe motywy z form:

a) linii łamanych,
b) trójkątów,
c) roślin,
d) spirali.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko……………………………………….

Projektowanie, wykonywanie napisów i ornamentów w kamieniu.

Zakreśl poprawną odpowiedź

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

RAZEM

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Projektowanie, wykonywanie
napisów i ornamentów w kamieniu”.

Test składa się z 22zadań, z których:

−

zadania 1 – 16 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 17 – 22 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt.

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak uczeń
otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań- uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu Klucz odpowiedzi

pytania

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia

ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wskazać środek ochrony osobistej

…ochronni

ków

stawów

Wskazać rodzaj ścierniwa do piaskowania

…karborun

Określić rodzaj pisma

…kamienn

Określić rodzaj liter

…dużych

…

Wskazać

charakterystyczne

cechy

ornamentu

Określić

czynności

niezwiązane

projektowaniem

Określić szerokość narzędzi do kucia
napisów

Wskazać w jakiej metodzie wykonywania
napisów używa się kleju kostnego

Wskazać do czego używa się diamentowego
rysika

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazać urządzenie do przygotowywania
napisów na folii

Określić jakiego narzędzia używa się do
wykonywania portretów na kamieniu

…igły

diamentow

Wskaż cel barwienia napisów

kontrastu

Określić czas schnięcia lakieru nitro

Określić formę uzgadniania treści napisów

…pisemnej

Określić cel rozliczenia robót

…robocizn

y i ceny

sprzedaży

usługi

wykonania

napisów

Określ znaczenie szeryfów

poprzeczne

lub ukośne

Wskazać do jakich napisów stosuje się
pismo- antykwa blokowa

wypukłych

Wskazać w jakim ornamencie występuje
liść bluszczu

roślinnym

Wskazać w jakim ornamencie występuje
meander

greckim

Wskazać do czego w liternictwie stosuje się
sproszkowanego brązu

barwienia

Wskazać zastosowanie narzędzi z ostrzami
z węglików spiekanych

twardych

Określić jakich elementów nie zawiera
pismo – antykwa lapidarna

szeryfów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 22 pytania dotyczących projektowania i wykonywania napisów i

ornamentów. Pytania 5, 6, 7, 8, 9, 10 i 13 są pytaniami wielokrotnego wyboru i tylko
jedna odpowiedź jest prawidłowa. Pytania 1, 2, 3, 4, 11, 12, 14 ,15, 16, 17, 18, 19, 20, 21
i 22 to pytania z luką.

5. Udziel odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, zaznaczając prawidłową odpowiedź

X ( w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego gdy zostanie Ci wolny czas. Pytania 17– 22 mogą
przysporzyć trudności.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta egzaminacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestaw pytań testowych 2

Część I

1. Do ochrony słuchu podczas wykonywania napisów przy pomocy narzędzi

pneumatycznych używa się…………………..

2. Do wykonywania napisów metodą piaskowania używa się piasku kwarcowego, śrutu

staliwnego lub …………………..

3. Pismo, w którym tło obwódki wokół liter jest matowe, a litera polerowana nazywamy

pismem………………….

4. Napisy wykonywane w postaci wierszy łukowych wykonuje się wyłącznie z …….. liter.

5. Ornament wstęgowy cechują:

a) różne motywy w jednym ornamencie,
b) powtarzalność jednakowych motywów,
c) linie proste i linie krzywe,
d) zamknięte figury geometryczne i motywy roślinne.

6. Do czynności związanych z projektowaniem napisów nie należy:

a) zwymiarowanie elementu kamiennego,
b) kucie liter,
c) wybór kroju i wielkości liter,
d) szkicowanie napisu.

7. Ręczne narzędzia do kucia napisów mają szerokość:

a) 15–20 mm,
b) 1–3 mm,
c) 3–12 mm,
d) 13–16 mm.

8. Klej kostny stosowany jest przy wykonywaniu napisów metodą:

a) kucia ręcznego
b) piaskowania
c) kucia maszynowego
d) grawerowania

9. Rysika diamentowego używa się do:

a) szkicowania napisów
b) zaznaczania na kamieniu osi symetrii
c) zaznaczania na kamieniu konturów liter i ornamentów
d) kucia liter

10. Do przygotowywania napisów na folii, którą stosuje się do wykonywania napisów

metodą piaskowania używa się:

a) komputera,
b) plotera,
c) noża,
d) nożyczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Do wykonywania portretów na kamieniu używa się……………………….

12. Barwienie napisów stosuje się w celu poprawienia ……………… napisów.

13. Czas schnięcia napisów barwionych lakierem nitro wynosi:

a) 1 godziny,
b) 60 minut,
c) 30 minut,
d) ¾ godziny.

14. Treść i rozmieszczenie napisów powinno być uzgodnione między zamawiającym a

wykonawcą w formie…………….

15. Rozliczenie robót dotyczących wykonania napisów wykonuje się w celu wyliczenia

…………. i …………

16. Szeryfami nazywamy ……………. lub …………….. zakończenie liter.

17. Wzór pisma o nazwie antykwa blokowa nadaje się do wykonywania napisów …………. .

18. Liść bluszczu występuje w ornamencie ………….. .

19. Meander jest typowym ornamentem ………………. .

20. Brąz w proszku służy do ………….. napisów.

21. Narzędzi ręcznych z ostrzami z węglików spiekanych używa się do kucia napisów w

kamieniach ……………. .

22. Antykwa lapidarna nie zawiera ……………. .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko……………………………………….

Projektowanie, wykonywanie napisów i ornamentów w kamieniu.

Zakreśl poprawną odpowiedź

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

RAZEM

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Czyżowski A.: Obróbka kamienia. AGH, Kraków 1955
2. Czyżewski A.: Elementy kamienne i zasady ich montażu. AGH, Kraków 1958
3. Francuz M. W., Sokołowski R., Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,

Warszawa 1996

4. Tyrowicz T.: Kamieniarstwo. Obróbka ręczna. Arkady, Warszawa 1956
5. Turowicz T.: Kamieniarstwo. Obróbka maszynowa. Arkady, Warszawa 1958
6. Turowicz T.: Kamieniarstwo – poradnik. ZIR, Warszawa 1970
7. Wilcke H., Thunig W.: Kamieniarstwo. WSiP, Warszawa 1997
8. Katalog Nakładów Rzeczowych 2 – 02 (rozdział 21 – roboty kamieniarskie) Normy

nakładów rzeczowych na konstrukcje budowlane część III. Biuro Ekspertyz i Doradztwa
Organizacyjno – Ekonomicznego Przemysłu Budowlanego „ORGBUD” – Sp.z o.o.
Warszawa 1955

9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Dz. U. Nr 19, poz, 844

10. Szanto T.: Pismo i styl. Ossolineum, Wrocław 1968