98 procent szympansa?
Zapomnij o tym

Od 1964 do 2004 r. darwiniści wszem i wobec obwieszczali zaskoczonej reszcie
ludzkości, że pod względem genetycznym ludzie i małpy są prawie identyczni. Mit
98.5-procentowego podobieństwa pomiędzy szympanasami a ludźmi robił tak mocne
wrażenie, że wielu darwinistów zaczęło twierdzić, że ludzie to po prostu inny gatunek
szympansa. A już twierdzenie, że ludzie mają jakikolwiek specjalny status w świecie
przyrody było dla nich ciężką herezją. Było już tak miło z umałpianiem człowieka, a
tu takie nieprzyjemny zgrzyt. W 2005 badacze opublikowali pierwszy - szkicowy
jeszcze - pełny odczyt szympansiego genomu. Precyzyjne zestawienie ludzkiego
genomu z szympansim pokazuje, że 98.5-procentowe podobieństwo skurczyło się
do... mniej niż 70 procent.

Od 1964 do 2004 r. darwiniści wszem i wobec obwieszczali zaskoczonej reszcie ludzkości, że pod
względem genetycznym ludzie i małpy są prawie identyczni. Mit 98.5-procentowego podobieństwa
pomiędzy szympanasami a ludźmi robił tak mocne wrażenie, że wielu darwinistów zaczęło
twierdzić, że ludzie to po prostu inny gatunek szympansa. Argumentowali oni, że wyniki te po raz
kolejny podważają wizję jakiegokolwiek specjalnego statusu człowieka w świecie przyrody.

Mniejsza grupa naukowców akceptowała inne spojrzenie. Argumentowali oni, że istnieją olbrzymie
różnice pomiędzy człowiekiem a szympansem w sposobie zachowania się, kulturze, języku,
intelekcie i morlanych zdolnościach. Jeśli więc dzielimy z szympansami prawie identyczny genom
znaczy to po prostu, że sekwencje DNA są kiepskim miejscem ma szukanie odpowiedzi na pytanie
co sprawia, że ludzie są tak różni od małp. W tym ujęciu 98.5% podobieństwa nie podważa
bynajmniej wyjątkowości człowieka, podważa za to dla odmiany znaczenie genetyki w określaniu
przyczyn dlaczego tak w wielu aspektach różnimy się od zwierząt.

Na szczęście (i dla statusu genetyki i dla człowieka) wiemy obecnie, że liczba 98.5% genetycznego
podobieństwa pomiędzy człowiekiem a szympansem to pomyłka. W 2005 badacze opublikowali
pierwszy - szkicowy jeszcze - pełny odczyt szympansiego genomu. Jego precyzyjne zestawienie z
ludzkim pokazało nieporównywalnie większe różnice niż się spodziewano. [1]

Aby porównać te dwa genomy, najpierw należy zestawić te części każdego genomu, które są
podobne. Po tej analizie okazało się, że tylko 2400 z 3164.7 milionów nukleotydów ludzkiego
genomu ma swoje odpowiedniki w szympansim, co daje 76% podobieństwa. Niektórzy darwiniści
argumentowali wszakże, że pozostałe 24% ludzkiego genomu nie pasuje do szympansiego z tego
prostego powodu, że jest to bezużyteczne "śmieciowe DNA". Wiemy jednak teraz, że ta część
genomu zawiera ponad 600 genów kodujących oraz kod konieczny dla funkcjonalnych cząstek
RNA.

Ale to dopiero początek. Przyglądając się dokładnie częsci ludzkiego genomu podobnego do
szympansiego - 76% - szybko się okazuje, że aby zmierzyć dokładny stopień podobieństwa należy
wprowadzać sztuczne luki w ludzkim lub szympansich sekwencjach DNA. Te luki dodają kolejne
3% różnicy, co sprawia, że ogólne podobieństwo pomiędzy dwoma genomami wynosi teraz 73%.

W porządne zestawionych sekwencjach znajdziemy następnie kolejną różnicę, gdzie pojedynczy
nukleotyd ("litera" w genomie) różni się pomiędzy ludzką a małpią sekwencją. To daje kolejne
1.23% różnicy, co sprawia, że ogólne podobieństwo wynosi teraz mniej niż 72%.

Page 1 of 3

98 procent szympansa? Zapomnij o tym — Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne

2008-11-20

http://creationism.org.pl/nie_calkiem_szympans

Okazuje się również, że istnieją fragmenty gdzie dwie nicie ludzkiego genomu wiążą się tylko z
jedną szympansiego, lub odwrotnie. Ta "zmienność ilości kopii" skutkuje kolejną 2.7% różnicą
pomiędzy dwoma gatunkami. A zatem całościowe genetyczne podobieństwo pomiędzy człowiekiem
a szympansem spada poniżej 70%.

Zaskoczony? A wszystkie te wyliczenia nie biorą pod uwagi systemu regulacji genomu, który w
miarę kolejnych odkryć okazuje się być kluczowym, choć jeszcze bardzo słabo poznanym, w
determinowaniu swoistości gatunków. To właśnie ten regulatorowy system (lub złożone interakcje
kilku systemów) sprawiają, że na bazie wspólnej dla wszystkich gatunków genetycznej platformy
powstają bardzo zróżnicowane fenotypy.

Skąd w takim razie wzięła się idea 98-procentowego podobieństwa pomiędzy ludźmi a
szympansami? W 1984 r. Charles Sibley i Jon Ahlquist przeprowadzili eksperyment hybrydyzacji
DNA, gdzie DNA obydwu gatunków było podgrzewane w celu rozerwania podwójnej helisy, po
czym indywidualne nici DNA ludzkiego i szympansiego były mieszane, co pozwalało na
rekombinację między nimi. [2] Ludzkie DNA łączyło się z szympansim i vice versa. Stopień
podobieństwa rekombinowanego małpio-ludzkiego DNA był następnie mierzony poprzez kolejne
jego podgrzewanie i sprawdzanie w jakiej temperaturze połączone nici ulegną ponownemu
podziałowi. Tak więc, na czysto termodynamicznym gruncie, Sibley i Ahlquist stwierdzili 1.63%
różnicy pomiędzy dwoma gatunkami, a zatem 98.4% identyczności.

Ale nawet wtedy sprawa nie była taka prosta. W latach gdy Sibley i Ahlquist przeprowadzali DNA-
DNA hybrydyzację, naukowcy wierzyli, że genom szympansa jest około 10% dłuższy od ludzkiego.
[3] A zatem, gdy zestawia się genom ludzki z szympansim, 10% tego drugiego nie miałoby
odpowiednika w ludzkim. Patrząc z tego punktu widzenia, początkowe doniesienia o podobieństwie
obydwu genomów powinny dodawać owe 10% różnicy, czego z jakichś tajemniczych powodów nie
robiły, a "w świat" poszedł news o "nagiej małpie", czyli nowoczesnej nazwie dla człowieka.

Różnice w długości genomów obydwu gatunków prawie zniknęły. Obecne oszacowania dla długości
ludzkiego i szympansiego genomu są znacznie bliższe sobie i podają około 3.1 miliarda nukleotydów
dla genomu szympansa i około 3.2 miliarda nukleotydów dla ludzkiego. [4]

Jeśli ludzie i szympansy wyglądają podobnie (choć, jak z powyższego widać, coraz mniej) na
gruncie genetyki, to jak sprawa wygląda na gruncie morfologii? Rozważ następujące różnice:

1. Stopy szympansa są chwytne, tj. mogą łapać i podnosić to, co ich dłonie. Zupełnie inaczej
wygląda to u ludzi.

2. Ludzie mają podbródek i wystający nos, podczas gdy małpy nie.

3. Kobiety doświadczają mentruacji; żadne inne naczelne nie (jedynym znanym wyjątkiem wśród
ssaków doświadczającym podobnego zjawiska są samice grindwala (Globicephala melaena).

4. Ludzie są jedynymi naczelnymi, gdzie piersi kobiet są widoczne poza okresem karmienia nimi.

5. Ludzie posiadają podskórną warstwę tłuszczu podobnie jak morskie i wodne ssaki, jak walenie i
hipopotamy, żadne inne małpy nie.

6. Samce u małp posiadają w penisie kość zwaną baculum (dłogości około 10 milimetrów), ludzie
nie mają niczego takiego.

7. Ludzie są w większości praworęczni; małpy nie wykazują ręcznych preferencji.

8. Ludzie mają zdolnośc pocenia się; małpy nie.

9. Ludzie potrafią świadomie wstrzymywać oddech; małpy nie.

Page 2 of 3

98 procent szympansa? Zapomnij o tym — Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne

2008-11-20

http://creationism.org.pl/nie_calkiem_szympans

10. Ludzie są jedynymi wśród naczelnych ze zdolnością do płaczu. [5]

To tylko garść bardziej oczywistych fizjologicznych różnic pomiędzy ludźmi a szympansami.
Kluczowe jednak różnice leżą oczywiście w intelektualnych, lingwistycznych i moralnych
zdolnościach ludzi.

Michał Ostrowski

---------------------------------------------------

Przypisy:

1. Richard Buggs, (2008) Chimpanzee? Online: Reformatorisch Dagblad.
2. Charles G. Sibley and Jon E. Ahlquist, (1987) "DNA Hybridization Evidence of Hominid
Phylogeny: Results from an Expanded Data Set", Journal of Molecular Evolution vol. 26, s. 99-121.
3. C. Pellicciari, D. Formenti, C.A. Redi, and M.G. Manfredi Roamanini, (1982) "DNA Content
Variability in Primates", Journal of Human Evolution vol. 11, s. 131-141.
4. Eugene Russo, (2003)Chimp genome released Online: Genome Biology.
5. William A. Dembski and Jonathan Wells, (2008) The Design of Life. Discovering Signs of
Intelligence in Biological Systems. The Fundation for Thought and Ethics, Dallas, s. 8.

Page 3 of 3

98 procent szympansa? Zapomnij o tym — Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne

2008-11-20

http://creationism.org.pl/nie_calkiem_szympans