04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Paweł Mroczek

Posługiwanie się dokumentacją techniczną
311[09].O1.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Latek
mgr inż. Aleksandra Matraszek

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jan Skiba

Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[09].O1.04

„Posługiwanie się dokumentacją techniczną” zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik garbarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawy rysunku i rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rzutowanie, wymiarowanie i przekroje w rysunku technicznym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Rysunki techniczne oraz schematy kinematyczne maszyn i urządzeń

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o posługiwaniu się

dokumentacją techniczną. Dzięki zdobytym wiadomościom będziesz umiał nie tylko odczytać
informacje zawarte w instrukcjach obsługi maszyn i urządzeń garbarskich, ale także nauczysz
się sporządzać własne rysunki i schematy. Wiedza dotycząca szeroko pojętego rysunku
technicznego będzie Ci niezbędna do wykonywania zawodu.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła
informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

sprawdzian teoretyczny,

−

sprawdzian umiejętności praktycznych..

4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy

i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie sprawdzianu jest dowodem osiągnięcia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując
sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że
opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału przystąp do sprawdzianu z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Posługiwanie się dokumentacją techniczną”, której treści teraz

poznasz wchodzi w skład modułu „Podstawy zawodu” (patrz schemat).

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostki modułowej

311 [09].O1

Podstawy zawodu

311[09].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

311[09].O1.02

Charakteryzowanie skór surowych

311[09].O1.03

Konserwacja i magazynowanie skór surowych

311[09].O1.04

Posługiwanie się dokumentacją techniczną

311[09].O1.05

Charakteryzowanie maszyn

i urządzeń garbarskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się prostymi przyrządami kreślarskimi,

−

czytać i interpretować polskie normy dotyczące rysunku technicznego,

−

korzystać z komputera w stopniu podstawowym,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z podstawowej wiedzy z zakresu metrologii,

−

stosować podstawowe zasady działania prostych urządzeń (silnik, sprzęgło, itp.).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

scharakteryzować rodzaje rysunków technicznych,

−

przygotować materiały rysunkowe i przybory kreślarskie do sporządzania rysunku
technicznego,

−

wykonać szkice i rysunki odręczne figur i brył geometrycznych,

−

wykonać rysunki brył geometrycznych i określonych przedmiotów z uwzględnieniem
światłocienia,

−

zastosować w rysunku elementy perspektywy zbieżnej i malarskiej,

−

zastosować różne rodzaje pisma technicznego,

−

posłużyć się pismem technicznym do opisu rysunków,

−

posłużyć się podstawową terminologią z zakresu normalizacji,

−

wykonać rysunki prostych elementów w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych,

−

sporządzić rysunki przedmiotów w widokach i przekrojach,

−

zastosować zasady wymiarowania rysunków technicznych,

−

odczytać symbole graficzne zamieszczane na schematach kinematycznych,

−

odczytać schematy kinematyczne maszyn i urządzeń,

−

sporządzić rysunki techniczne części maszyn i urządzeń,

−

zastosować programy komputerowe do sporządzania rysunków technicznych
i kompozycji plastycznych,

−

zastosować podstawowe zasady kolorystyki,

−

posłużyć się rysunkiem technicznym części maszyn i mechanizmów,

−

odczytać oraz posłużyć się dokumentacją techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Podstawy rysunku i rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

Rysunek

Aby przystąpić do nauki rysunku technicznego musicie poznać podstawowe pojęcia

dotyczące rysowania jako techniki tworzenia obrazu na płaszczyźnie. O rysunku jest mowa
kiedy wykonujemy pracę narzędziem, który pozostawia ślad kreski na płaszczyźnie. Rysunek
może stanowić ostateczny cel pracy plastycznej, jak również bywa pomocny w projektowaniu
dzieła z innej dziedziny architektury, rzeźby, malarstwa itp. jako szkic.
Najistotniejszym problemem malarstwa (rysunku) jest przeniesienie trójwymiarowej
rzeczywistości na dwuwymiarową kartkę papieru. Zadanie to (na pozór niewykonalne)
możemy jednak zrealizować dzięki znajomości różnych technik malarskich takich jak:

Perspektywa zbieżna – określenie powszechnie stosowane w stosunku do konstrukcji

obrazu powstałego w wyniku rzutu środkowego. Jest to specyficzny sposób przedstawienia
trójwymiarowej przestrzeni na płaszczyźnie, odpowiadający w przybliżeniu obrazowi
przestrzeni, jaki tworzy oko ludzkie. Taki sposób przedstawienia powoduje powstawanie
obrazu, w którym, oprócz pewnych specyficznych sytuacji nie zostają zachowane prawdziwe
wymiary i kąty w przestrzeni. Obraz ulega deformacji – charakterystyczne jest „zmniejszanie
się” na obrazie przedstawianych elementów wraz z ich oddalaniem się od punktu obserwacji.
Linie równoległe do siebie w perspektywie stają się zbieżne i spotykają się w pewnym
teoretycznym punkcie (rys. 1).

Rys. 1. Perspektywa zbieżna [9]

Perspektywa malarska – W malarstwie, oprócz perspektywy trójwymiarowej zbieżnej

(linearnej), stosuje się od XIV w. tzw. perspektywę barwną, polegającą na wykorzystywaniu
zjawiska, że złudzenie głębi zależy od użytych kolorów, mimo ich jednakowego oddalenia od
oka obserwatora (np. kolor żółty i czerwony sprawiają wrażenie, że są bliżej, w porównaniu
z nimi błękit wydaje się cofnięty w głąb). Celem wywołania sugestywnego złudzenia głębi
obrazu stosowano też perspektywę powietrzną, uwzględniającą zjawisko, że z dużej
odległości przedmioty nie tylko maleją, ale zmieniają także kolor.

Światłocień – technika stosowana najpierw w drzeworytnictwie, a potem także

w malarstwie, polegająca na uwydatnieniu kontrastu światła i cienia na obrazie. Dzięki
efektom światłocieniowym możemy zobaczyć i podziwiać formę oraz kolor.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek techniczny

Rysunek techniczny jest specjalnym rodzajem rysunku wykonywanego według

ustalonych zasad i przepisów. Dzięki zwięzłemu i przejrzystemu wyrażaniu kształtów
i wymiarów odwzorowywanego przedmiotu rysunek techniczny dokładnie wskazuje jak ma
wyglądać ten przedmiot po wykonaniu. Określa on również budowę i zasadę działania
różnych maszyn i urządzeń lepiej niż najdoskonalszy opis słowny. Z tych też względów
rysunek techniczny stał się powszechnym i niezbędnym środkiem porozumiewania się
wszystkich pracowników zatrudnionych w procesie produkcyjnym. Znajomość zasad
sporządzania i umiejętność odczytywania rysunku technicznego umożliwia przekazywanie
myśli naukowo-technicznej w postaci np. projektu maszyny lub urządzenia.
Odmiany rysunku technicznego.

Ze względu na wielką różnorodność dziedzin jakie wchodzą w zakres ogólnie pojętej

techniki w rysunku technicznym wyróżniamy kilka odmian:

−

rysunek techniczny maszynowy

−

rysunek budowlany

−

rysunek elektryczny

Aby zapoznać się z zasadami obowiązującymi podczas tworzenia i odczytywania rysunków
technicznych w dalszej części kursu skupimy się na rysunku technicznym maszynowym.

Normalizacja

Aby rysunek techniczny mógł rzeczywiście spełniać rolę międzynarodowego języka

wszystkich inżynierów i techników musi on być sporządzony według ściśle określonych
zasad i przepisów. Zasady te z kolei muszą być stosowane i przestrzegane przez wszystkie
kraje, które współpracują ze sobą w zakresie wymiany myśli naukowo-technicznej.
Brak ogólnie obowiązujących reguł, dotyczących umownych znaków, skrótów, sposobu
przedstawienia przedmiotu na rysunku, sposobu określenia wymiarów i innych uproszczeń,
prowadziłby do nieporozumień, a nawet mógłby być przyczyną wadliwego wykonania
przedmiotu.

Norma jest to ustalona, ogólnie przyjęta zasada, reguła, wzór, przepis, sposób

postępowania w określonej dziedzinie. Normalizacja jest to opracowywanie i wprowadzanie
w życie norm.

Normy rysunkowe zawierają szczegółowo opracowane przepisy dotyczące wszystkich

zagadnień związanych z wykonaniem rysunku technicznego. Przepisy regulujące m.in.
rozmiary arkuszy, rodzaje linii, sposób podawania wymiarów, opis rysunku określają
przepisy zwane Polskimi Normami. Opracowuje je Polski Komitet Normalizacyjny
(w skrócie PKN).

Rodzaje rysunków technicznych

Odręczny szkic techniczny
Jest to rysunek odręczny, wykonany najczęściej na białym papierze. Szkic techniczny

służy do wstępnego zapisu informacji technicznej. Nie musi spełniać wszystkich kryteriów
rysunku technicznego. Najczęściej jest to rysunek nieskalowany.

Rysunek techniczny wykonawczy
Rysunek wykonawczy jest jednym z najważniejszych rysunków. Pozwala odtworzyć

kształt przedmiotu z wymiarami. Zawiera informacje na temat dokładności wykonania
wytworu, rodzaju materiału. Na rysunku wykonawczym znajdują się konieczne rzuty
przedmiotu oraz wymagane przekroje. Rysunek wykonawczy musi być wyposażony
w tabelkę rysunkową. Musi ona oprócz wielu koniecznych danych zawierać numer rysunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oraz wielkość podziałki. Numer rysunku powinien być zgodny z numerem części na rysunku
zestawieniowym.

Rysunek techniczny złożeniowy
Rysunek złożeniowy jest przedstawieniem wytworu w całości. Na rysunku muszą być

uwidocznione wszystkie części wytworu. W związku z tym w rysunkach złożeniowych
stosuje się rzutowanie aksonometryczne i przekroje. Wszystkie części wytworu muszą być
ponumerowane i opisane w tabelce rysunkowej.

Rysunek techniczny montażowy
Rysunek montażowy jak sama nazwa mówi pokazuje nam sposób montażu wytworu

techniki. Nie zawiera wymiarów wytworu (czasem zdarza się, że podane są wymiary
gabarytowe).

Rysunek techniczny schematyczny
Rysunek schematyczny przedstawia zasadę działania urządzenia. W rysunkach

schematycznych stosuje się daleko idące uproszczenia, a więc zawiera on symbolicznie
przedstawione elementy układu, które wchodzą w skład określonego systemu funkcjonalnego.
Do tej pory poznałeś rysunki schematyczne kinematyczne. W elektronice stosuje się rysunki
schematyczne elektroniczne. Rysunkami schematycznymi są też schematy blokowe.

Wymiary i kształt arkuszy rysunkowych.
Formaty arkuszy przeznaczonych do wykonania rysunków technicznych są znormalizowane

i przedstawione normy PN – EN ISO: 2002 – Prostokątny kształt arkusza rysunkowego został tak
dobrany, żeby każdy arkusz dwa razy większy lub dwa razy mniejszy był podobny do
pierwotnego, to jest aby stosunek boku dłuższego do krótszego był zawsze taki sam. Jako
zasadniczy format przyjęto arkusz o wymiarach 297 × 210 mm i oznaczono go symbolem A4.
Inne formaty (zwane podstawowymi) są wielokrotnymi formatu zasadniczego (rys. 2).

Format

Wymiary arkusza (mm)

841 × 1189

594 × 841

420 × 594

297 × 420

210 × 297

Rys. 2. Formaty rysunku technicznego [7]

Na każdym rysunku technicznym bez względu na to jakiego jest formatu należy wykonać
obramowanie. Ramka powinna być wykonana linią ciągłą w odległości 5 mm od krawędzi
arkusza. Ponadto znaczną część objaśnień i uwag, dotyczących rysunku zawieramy
w tabliczce rysunkowej, którą umieszcza się w prawym dolnym rogu arkusza tak aby
przylegała do linii obramowania. (rys. 3)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Wzór tabliczki rysunkowej [7]

Rodzaje linii rysunkowych
Żeby rysunek techniczny był wyraźny, przejrzysty i czytelny stosujemy różne rodzaje
i odmiany linii. Inne linie stosuje się do narysowania krawędzi przedmiotu, inne do
zaznaczenia osi symetrii a jeszcze inne do zwymiarowania go. To jakie, w danej sytuacji, linie
należy zastosować na rysunku określa ściśle Polska Norma PN-82/N-01616. Wspomniana
norma określa linie do stosowania w różnych odmianach rysunku technicznego -
maszynowego, budowlanego i elektrycznego. Poniżej przedstawię rodzaje linii, (Tabela1)
oraz ich zastosowanie (tabela2). Zaprezentowane linie dotyczą rysunku technicznego
maszynowego a ich znajomość jest niezbędne do opanowania podstaw rysunku technicznego.

Tabela 1 Rodzaje linii rysunkowych

[7]

Do wykonywania rysunków technicznych
maszynowych służą następujące rodzaje
linii:

−

linia ciągła

−

linia kreskowa

−

linia punktowa

−

linia falista

Poza tym rozróżnia się linie:

−

linia gruba (o grubości a)

−

linia cienka (o grubości b=a/3)

Linia

Gruba

Cienka

ciągła

kreskowa

punktowa

falista

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Zastosowanie linii rysunkowych

[7]

Rodzaj linii

Zastosowanie

– widoczne krawędzie i wyraźne zarysy przedmiotów

– linie obramowania arkusza

– zewnętrzny zarys tabliczki rysunkowej

Linia ciągła gruba

– krótkie kreski oznaczające końce płaszczyzny przekroju

– linie wymiarowe

– pomocnicze linie wymiarowe

Linia ciągła cienka

– kreskowanie przekrojów.

– osie symetrii

Linia punktowa

cienka

– ślady płaszczyzn symetrii

Linia kreskowa

cienka

– niewidoczne krawędzie i zarysy przedmiotów

– linie urwania i przerwania przedmiotów

Linia falista cienka

– linie ograniczające przekroje cząstkowe

Pismo techniczne.
W tradycyjnym rysunku technicznym stosuje się pismo znormalizowane proste lub pochyłe,
dla którego określone są wszystkie wielkości charakterystyczne pisma w odniesieniu do
grubości linii pisma. Na grubość linii pisma wpływ ma przede wszystkim wielkość arkusza
rysunkowego. Szerokości „g” liter i cyfr można wyrazić w postaci zależności od grubości linii
pisma określonej jako wartość „d” (rys. 4). Ma to swoje uzasadnienie. Trudno byłoby na
rysunku pisać pismem o wysokości 5 mm linią o grubości 2 [mm]. Dla liter opisujących
rysunki w formacie A4 przyjmujemy następujące wymiary:

h – wysokość wielkiej litery 7 mm c – wysokość małej litery 5 mm
a – odstęp pomiędzy literami 1,4 mm b – odstęp pomiędzy wierszami 12 mm
e – odstęp pomiędzy wyrazami 4,2 mm d – grubość linii pisma 0,7 mm

Rys. 4. Wymiarowanie pisma technicznego [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kształty liter – pismo techniczne proste i pochyłe przedstawia rys.5

Rys. 5. Kształty liter [8]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich technik malarskich korzystamy aby przenieść obraz trójwymiarowej

rzeczywistości na dwuwymiarową kartkę papieru ?

2. Jakiego podziału rysunku technicznego możemy dokonać?
3. Jakie znaczenie ma normalizacja rysunku technicznego?
4. Jak dzielimy rysunek techniczny ze względu na sposób wykonania?
5. Jakie wymiary maja podstawowe arkusze służące do wykonywania rysunku

technicznego?

6. Jakie wyróżniamy podstawowe rodzaje linii rysunkowych?
7. Jakie wielkości pisma technicznego stosujemy w formacie A4?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj w perspektywie zbieżnej dowolną ulicę znajdującą się w twojej miejscowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować materiały rysunkowe do wykonania ćwiczenia,
3) udać się w teren i sporządzić odpowiedni szkic,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek,

–

gumka,

–

linijka,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj szkic techniczny dowolnego przedmiotu znajdującego się w klasie bądź

w pracowni (np. biurko, krzesło, itp.).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować materiały rysunkowe do wykonania ćwiczenia
3) sporządzić odpowiedni szkic,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek,

–

gumka,

–

linijka,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przygotuj arkusz formatu A4, do sporządzenia rysunku technicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować materiały do wykonania ćwiczenia
3) sporządzić obramowanie arkusza,
4) narysować tabelkę zgodnie z wymiarami
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie ,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek,

–

gumka,

–

linijka, ekierka

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wypełnij pismem technicznym tabelkę sporządzoną w poprzednim ćwiczeniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować materiały do wykonania ćwiczenia,
3) sporządzić linie pomocnicze,
4) dokonać wpisu zgodnie z normami,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek,

–

gumka,

–

linijka, ekierka,

–

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rolę perspektywy w tworzeniu rysunków?

określić, rolę rysunku technicznego w procesie porozumiewania
się między uczestnikami procesu produkcyjnego?

dokonać podziału rysunku technicznego na rodzaje ze względu
na sposób wykonania?

4) określić wymiary różnych rodzajów arkuszy kreślarskich?

5) określić zastosowanie różnych typów linii kreślarskich?

6) określić wielkość pisma technicznego dla formatu A4?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rzutowanie, wymiarowanie i przekroje w rysunku

technicznym

4.2.1. Materiał nauczania

Aksonometria
Do przedstawienia kształtów przedmiotów w sposób poglądowy (perspektywiczny),

w jednym rzucie, służą w rysunku technicznym rzuty aksonometryczne

Aksonometrią nazywamy rzutowanie modelu na jedną rzutnię co przypomina swoim

wyglądem rysunki perspektywiczne stosowane w plastyce. W rysunku technicznym znajdują
zastosowanie trzy rodzaje aksonometrii – dimetria ukośna, dimetria prostokątna i izometria.
Poszczególne rzuty różnią się między sobą sposobem ustawienia przedmiotu względem rzutni
co wiąże się ze zmianą długości niektórych krawędzi.

Z tych trzech rodzajów rzutów najłatwiejsze do rysowania są rzuty ukośne (dimetria

ukośna) i z tego właśnie powodu omówię teraz sposób powstawania takiego rzutu.
Odwzorowując przedmiot w jednym rzucie musimy przedstawić jego trzy podstawowe
wymiary – wysokość, szerokość i głębokość (rysunek 6).

Rys. 6. Rzuty ukośne [7]

Krawędzie przedmiotu równoległe do osi Z – wysokości i X – szerokości rysujemy bez
skróceń, czyli w rzeczywistych wymiarach. Natomiast krawędzie równoległe do osi Y –
głębokości skracamy o połowę i rysujemy je nachylone pod kątem 45° do pozostałych osi
(poziomej i pionowej). Na rysunku 7 podaję przykłady kilku brył narysowanych w rzutach
aksonometrycznych:

Rys. 7. Rzuty aksonometryczne brył [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na każdą z płaszczyzn wzajemnie
prostopadłych dokonujemy rzutowania
prostokątnego przedmiotu
w odpowiednim kierunku.

Na rzutni pionowej I zgodnie
z kierunkiem 1 otrzymamy rzut
pionowy (główny).

Na rzutni bocznej II zgodnie
z kierunkiem 2 otrzymamy rzut boczny
(z lewego boku).

Na rzutni poziomej III zgodnie
z kierunkiem 3 otrzymamy rzut z góry.

Po rozłożeniu rzutni na każdej z nich
mamy prawidłowo wyglądające rzuty
prostokątne przedmiotu z trzech
różnych kierunków. Na rysunkach
technicznych nie rysujemy śladów
rzutni, gdyż istnieją one tylko
w wyobraźni.

Rzut prostokątny

Rysunek techniczny przedmiotu jest najczęściej podstawą jego wykonania. Z tego

względu odwzorowywany przedmiot nie powinien mieć zniekształceń. Przedstawienie
przedmiotu trójwymiarowego na dwuwymiarowym rysunku bez zniekształceń wymaga
zastosowania specjalnych sposobów. Poznany wcześniej sposób rysowania przedmiotów
w rzucie aksonometrycznym w pewnym stopniu zniekształca bryłę. Dlatego najczęściej
stosowane na rysunkach wykonawczych są rzuty prostokątne, które pokazują przedmiot
z kilku stron. Wystarczy zrzutować bryłę na trzy płaszczyzny wzajemnie prostopadłe zwane
rzutniami. Na rysunku 8 widzimy przykład widoku nakrętki zrzutowanej na trzy płaszczyzny.

Rys. 8. Rzut prostokątny na trzy płaszczyzny wzajemnie prostopadłe [7]

Na rysunku nr 9 przedstawiono przykład bryły przedstawionej zarówno w rzucie

aksonometrycznym jak i w rzucie prostokątnym. Jak łatwo zauważyć na podstawie tych
rysunków bez większych problemów możemy odtworzyć rzeczywisty wygląd opisywanej
bryły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Linie wymiarowe rysuje się linią ciągłą cienką
równolegle do wymiarowanego odcinka w odległości co
najmniej 10 mm, zakończone są grotami dotykającymi
ostrzem krawędzi przedmiotu, pomocniczych linii
wymiarowych lub osi symetrii.
Linie wymiarowe nie mogą się przecinać.
Pomocnicze linie wymiarowe są to linie ciągłe cienkie,
będące przedłużeniami linii rysunku. Rysuje się je
prostopadle do mierzonego odcinka.
Pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać.

Rys. 9 Rzut aksonometryczny i prostokątny tej samej bryły [7]

Wymiarowanie

Aby rysunek techniczny mógł stanowić podstawę do wykonania jakiegoś przedmiotu nie

wystarczy bezbłędne narysowanie go w rzutach prostokątnych. Same rzuty, bowiem
informują nas o kształcie przedmiotu i szczegółach jego wyglądu, ale nie mówią nic o jego
wielkości. Konieczne zatem jest uzupełnienie takiego rysunku wymiarami danego
przedmiotu. Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach
technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych. Wymiarowanie umożliwia
odczytanie rysunku i wykonanie przedmiotu zgodnie z wymaganiami konstruktora.

Wymiarowania dokonujemy przy użyciu:

−

linii wymiarowych i pomocniczych linii wymiarowych (rys. 10),

−

strzałek wymiarowych (rys. 11),

−

liczb wymiarowych (rys. 12),

−

znaków wymiarowych (rys. 13).

Rys. 10. Linie wymiarowe i pomocnicze linie wymiarowe [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawidłowy kształt grotów przedstawia rysunek (a).

Długość grota powinna wynosić 6-8 grubości linii zarysu
przedmiotu, lecz nie mniej niż 2,5 mm. Groty powinny być
zaczernione. Na szkicach odręcznych dopuszcza się
stosowanie grotów niezaczernionych ( b).

Długość grotów powinna być jednakowa dla wszystkich
wymiarów na rysunku. Zasadniczo ostrza grotów powinny
dotykać od wewnątrz linii, między którymi wymiar
podajemy (c).

Przy

podawaniu

małych

wymiarów

groty

można

umieszczać na zewnątrz tych linii, na przedłużeniach linii
wymiarowej (d).

Dopuszcza się zastępowanie grotów cienkimi kreskami
o długości co najmniej 3,5 mm, nachylonymi pod kątem 45

do linii wymiarowej (e).

Liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi
w odległości 0,5 - 1,5 mm od nich, mniej więcej na środku
(a)

Jeżeli linia wymiarowa jest krótka, to liczbę wymiarową
można napisać nad jej przedłużeniem (b)

Na wszystkich rysunkach wykonanych na jednym arkuszu
liczby wymiarowe powinny mieć jednakową wysokość,
niezależnie od wielkości rzutów i wartości wymiarów.
Należy unikać umieszczania liczb wymiarowych na liniach
zarysu

przedmiotu,

osiach

liniach

kreskowania

przekrojów. Wymiary powinny być tak rozmieszczone,
żeby jak najwięcej z nich można było odczytać patrząc na
rysunek od dołu lub od prawej strony (c)

Rys. 11. Strzałki wymiarowe [7]

Rys. 12. Liczby wymiarowe [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Średnice wymiarujemy poprzedzając liczbę wymiarową
znakiem

∅ (fi).

Promienie łuków wymiarujemy poprzedzając liczbę
wymiarową znakiem R. Linię wymiarową prowadzi się
od środka łuku i zakańcza się grotem tylko od strony
łuku
Grubość płaskich przedmiotów o nieskomplikowanych
kształtach zaznaczamy poprzedzając liczbę wymiarową
znakiem x

Rys. 13. Znaki wymiarowe [7]

Przystępując do wymiarowania rysunku technicznego należy wczuć się w rolę osoby,

która na jego podstawie będzie wykonywać dany przedmiot. Trzeba zadbać o to, aby nie
zabrakło żadnego z potrzebnych wymiarów i aby można je było jak najłatwiej odmierzyć na
materiale podczas obróbki. Ułatwi to w znacznym stopniu znajomość podstawowych zasad
wymiarowania. Podstawowe zasady wymiarowania w rysunku technicznym dotyczą:

−

stawiania wszystkich wymiarów koniecznych,

−

niepowtarzania wymiarów,

−

niezamykania łańcuchów wymiarowych,

−

pomijania wymiarów oczywistych.

Widoki, przekroje, kłady

Rzutami przedmiotów mogą być zarówno widoki przedstawiające ich zewnętrzne

kształty, jak i przekroje, które pokazują budowę wewnętrzną przedmiotów wydrążonych.
Przekrój powstaje przez przecięcie przedmiotu wyobrażalna płaszczyzną i odrzucenie tej
części która znajduje się przed płaszczyzną przekroju. W ten sposób zostaje odsłonięta część
wewnętrzna przedmiotu znajdująca się poza płaszczyzna przekroju. Przekrój przedstawia
zarys i krawędzie przedmiotu leżącego za tą płaszczyzną.

Przekroje dzielimy na proste i złożone. Przekroje proste powstają w wyniku przecięcia

przedmiotu jedną płaszczyzną (rys.14), natomiast przekroje złożone w wyniku przecięcia
przedmiotu dwiema lub więcej płaszczyznami (rys.15).

Rys. 14. Przekrój prosty [12] Rys. 15. Przekrój złożony 12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kład jest to zarys figury płaskiej leżącej w płaszczyźnie poprzecznego przekroju

przedmiotu, obrócony wraz z tą płaszczyzna o 90° i położony na widoku przedmiotu (kład
miejscowy), lub poza zarysem (kład przesunięty rys. 16).

Rys. 16 kłady przesunięte [12]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz podstawowe rodzaje aksonometrii?
2. Który rodzaj aksonometrii jest najprostszy?
3. Jakie zalety ma wykonanie rzutu prostokątnego danego przedmiotu?
4. Przy pomocy jakich elementów dokonujemy wymiarowania?
5. Czy znasz podstawowe zasady wymiarowania w rysunku technicznym?
6. Jakie przekroje możemy wyróżnić w rysunku technicznym?
7. Co to jest kład przesunięty?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj w rzucie ukośnym „kostkę Rubika” uwzględniając linie podziału kostki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować model bądź samą „kostkę Rubika”
3) przygotować przybory do rysowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) sporządzić linie pomocnicze,
5) dokonać odpowiednich pomiarów,
6) dokonać stosownych obliczeń (obliczyć długość skróconych krawędzi),
7) wykonać rysunek,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek, cyrkiel

–

gumka,

–

linijka, ekierka

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj rzutowania prostokątnego na trzy płaszczyzny, wzajemnie prostopadłe, bryły

w kształcie młotka bez trzonka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować model bryły,
3) przygotować przybory do rysowania,
4) sporządzić linie pomocnicze,
5) dokonać odpowiednich pomiarów,
6) wykonać rysunek,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek, cyrkiel

–

gumka,

–

linijka, ekierka

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Dokonaj zwymiarowania kształtu przedstawionego na rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować przybory do rysowania,
3) dokonać odpowiednich pomiarów,
4) sporządzić linie pomocnicze oraz strzałki wymiarowe,
5) dokonać naniesienia wymiarów
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karton papieru technicznego z naniesionym rysunkiem,

–

ołówek, cyrkiel

–

gumka,

–

linijka, ekierka

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie4

Narysuj przekroje proste rury grubościennej, przedstawionej na rysunku, przeciętej

płaszczyzną przechodzącą przez oś rury oraz płaszczyzną prostopadłą do osi (wymiary
dowolne)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować przybory do pisania
3) sporządzić linie pomocnicze,
4) wykonać rysunek,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek, cyrkiel,

–

gumka,

–

linijka, ekierka

–

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) narysować dowolna bryłę w rzucie ukośnym?

2) zrzutować bryłę w rzucie prostokątnym na trzy płaszczyzny?

3) podać zasady prawidłowego wymiarowania?

4) prawidłowo zwymiarować rysunek?

5) narysować przekrój prosty dowolnej bryły?

6) narysować kład przesunięty dowolnego przedmiotu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rysunki techniczne oraz schematy kinematyczne maszyn

i urządzeń

4.3.1. Materiał nauczania

Tworzenie rysunków technicznych (metody tradycyjne)

Aby sporządzić nawet najprostszy rysunek, musimy umieć posłużyć się specjalnie do

tego stworzonymi przyrządami. Do podstawowych przyrządów kreślarskich możemy
zaliczyć: linijkę, ekierkę, cyrkiel, kątomierz. itp. Przyrządy te są powszechnie znane
i używane, dlatego nie będę ich opisywał. Inną grupę stanowią urządzenia specjalistyczne,
które umożliwiają w miarę sprawne tworzenie rysunków technicznych. Do urządzeń tych
możemy zaliczyć przede wszystkim deskę kreślarską oraz grafion. (rysunki 17 i 18).

Urządzenia te poddane zostały na przestrzeni wielu lat wielu zmianom i modernizacjom

ale idea ich powstania przetrwała nawet w nowoczesnych programach komputerowych

Deska kreślarska (na zdjęciu z roku 1904 nazywana

także blatka, pulman, kulman, rajzbret) to przyrząd
kreślarski stosowany przy wykonywaniu rysunków
technicznych,

architektonicznych,

także

wykonywania szkiców. Zwykle oprócz samej deski
pełniącej funkcje pulpitu o regulowanym stopniu
pochylenia, przy używaniu której korzystało się z wielu
przyborów kreślarskich jak pantograf, liniał, przykładnica
(rajszyna), ekierka, linijka, krzywik i inne

Rysunki

wykonywane pierwotnie ołówkiem z czasem kreślone
były tuszem i napełnianymi tuszem rapidografami.

Rys. 17. Deska kreślarska [9]

Grafion to przyrząd kreślarski używany do kreślenia

tuszem na papierze lub na kalce linii prostych i krzywych.
Spotykane były grafiony o różnych szerokościach, czasem
posiadały

wyskalowane

kółko

ułatwiające

ustawienie

potrzebnej grubości linii. Grubość linii była regulowana przez
obrót kółka śruby dociskającej do siebie dwa skrzydełka
grafionu. Zazwyczaj regulowano ją ręcznie, sprawdzając efekt
poza marginesem rysunku. Grafion napełniano tuszem,
aplikując go pomiędzy skrzydełka, najczęściej przy pomocy
zwykłej stalówki. Grafiony wymagały częstego czyszczenia
skrzydełek.

Konieczność

wykonywania

powtarzalnych

czynności: czyszczenie, napełnienie, dostosowanie grubości
linii, była przyczyną powolnego tempa i żmudności
wykonywania poszczególnych rysunków a kreślenie linii
o wymaganych grubościach wymagało znacznej wprawy.
Później urządzenie to zostało wyparte przez rapidografy

Rys. 18. Grafion dwa typy [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tworzenie rysunków technicznych metodami komputerowymi

W dzisiejszych czasach wchodząc do biura projektowego na pewno nie natkniemy się na

deskę kreślarską oraz grafiony. Natomiast na pewno zobaczymy tam komputery drukarki
i plotery. Technika komputerowa wyparła całkowicie dotychczasowe metody tworzenia
rysunku technicznego. Na rynku oprogramowania panuje istny zalew różnorodnych
programów graficznych. Wystarczy włączyć dowolny komputer z zainstalowanym system
Windows, aby po chwili można było skorzystać z prostego programu graficznego Paint.
Proste rysunki możemy także wykonać w nowoczesnych edytorach tekstu ( np. Word).

Grafikę komputerową możemy podzielić na dwie główne kategorie:

−

grafika rastrowa (grafika bitmapowa lub malarska),

−

grafika wektorowa i jej specjalne rodzaje: komputerowy rysunek techniczny, CAD,
Computer Aided Design;

Grafika rastrowa wykorzystywana jest przez przede wszystkim przez malarzy i grafików. Do
tworzenia swoich dzieł wykorzystują oni takie programy jak np. Photoshop, Picture
Publisher i Photostyler.
Inżynierowie korzystają raczej z programów opartych na grafice wektorowej typu
CAE, Computer Aided Engineering,
CAM, Computer Aided Machinery
CIM, Computer Integrated Manufacturing

Najbardziej popularnym programem służącym do tworzenia rysunków technicznych jest

niewątpliwie AutoCAD

AutoCAD jest programem, tworzonym i rozpowszechnianym przez firmę Autodesk,

wykorzystywanym do dwuwymiarowego i trójwymiarowego komputerowego wspomagania
projektowania. Pierwotnie wykorzystywany był tylko przez mechaników, jednak z czasem
został rozszerzony i aktualnie jest używany przez architektów i innych projektantów dzięki
temu, że firma AutoDesk rozszerzyła program o wiele specjalistycznych "nakładek" np.:
AutoCAD Electrical, AutoCAD Mechanical, Mechanical Desktop, Architectural Desktop,
Civil Design itp. AutoCAD jest w tym wypadku podstawą do której dołączone są biblioteki,
funkcje, interfejsy specyficzne dla danej branży. Ponieważ AutoCAD ma otwartą architekturę
wiele zewnętrznych firm stworzyło własne nakładki. Przykładem może być AutoPLANT
firmy Rebis (obecnie oddział firmy Bentley) przeznaczony do projektowania instalacji
rurowych.

Dobre opanowanie tak rozbudowanego programu nie jest rzeczą prostą i wymaga wiele

czasu i wysiłku. Wysiłek ten jednak się opłaca gdyż znajomość tego programu stanowi
przepustkę do podjęcia w przyszłości ciekawej pracy.

Schematy kinematyczne maszyn

Schemat kinematyczny jest to przestawienie w postaci rysunku złożonego z symboli

graficznych układu kinematycznego urządzenia. Czytanie schematów kinematycznych
wymaga poznania symboli stosowanych do oznaczeń elementów urządzenia. Symbole
graficzne przyjmuje się wg Polskich Norm. Zestawienie niektórych z tych norm
przedstawiono w tabeli nr 3. W zestawieniu tym uwzględniono tylko te normy, które mogą
dotyczyć budowy i działania maszyn garbarskich.

Natomiast jeśli chodzi o same symbole to w tabeli 4 przedstawiono kilka przykładów

symboli graficznych włącznie z ich opisem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Zestawienie norm dotyczących symboli graficznych w schematach kinematycznych

[10]

Tytuł normy

Numer normy

Symbole graficzne stosowane w schematach. Elementy

symboli, symbole rozróżniające i inne symbole ogólnego

zastosowania

PN-92/E-1200/02

Symbole graficzne stosowane w schematach.

Aparatura łączeniowa, sterownicza i zabezpieczeniowa.

PN-92/E-1200/07

Napędy hydrauliczne i pneumatyczne. Symbole graficzne

i schematy układów. Symbole graficzne

PN-ISO 1219-1

Automatyka przemysłowa. Pneumatyczne elementy i układy

dyskretne

PN-78/M-42019

Symbole graficzne stosowane w schematach. Przewody

i osprzęt łączeniowy

PN-92/E-1200/03

Tabela 4. Symbole graficzne wraz z opisem

[11]

Symbol graficzny

Objaśnienie symbolu

– Przewód:

– roboczy,
– zasilania sterowania,
– powrotny,
– elektryczny.

– Przewód:

– sygnału sterowania (wewnętrzny
i zewnętrzny),
– odprowadzenia przecieków wewnętrznych
(spustowy albo odpowietrzający).

– Filtr
– Położenie chwilowe

Obrysowanie dwóch lub więcej symboli elementów
funkcjonalnych stanowiących zespół w obrębie
jednego urządzenia.

Elementy mechaniczne (wał, dźwignia, tłoczysko).

Trójkąt równoboczny wskazanie kierunku
przepływu i rodzaju płynu.
Zaczerniony trójkąt wskazuje czynnik hydrauliczny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strzałka prosta lub ukośna wskazuje:

– ruch prostoliniowy,
– kierunek przepływu płynu przez zawory,
– kierunek przepływu ciepła.

Ruch obrotowy w określonym kierunku

Zamknięcie kanału lub odcięcie drogi przepływu.

Napęd główny.

Dławienie czynnika roboczego

Tłoczysko – ruch liniowy w dwóch kierunkach
(strzałka nie jest obowiązująca).

Wał – ruch obrotowy o dwóch kierunkach (strzałka
nie jest obowiązująca).

Silnik elektryczny.

Pompa hydrauliczna

Zawór zasuwowy odcinający, normalnie z jednym
położeniem całkowicie zamkniętym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odczytywanie schematów kinematycznych nie jest rzeczą prostą. Wynika to z faktu

znacznego skomplikowania współczesnych maszyn. Dlatego aby w miarę sprawnie
posługiwać się schematami musimy poznać jak najwięcej symboli oraz wykazać się
wyobraźnią przestrzenną. Chcąc zilustrować problem różnego stopnia złożoności schematów
kinematycznych, na rysunkach 19 i 20 przedstawiam dwa schematy o różnym stopniu
złożoności. Rysunek 19 przedstawia schemat kinematyczny strugarki Gleasona. Strugarka ta
jest przeznaczona do obróbki uzębień kół stożkowych o zębach prostych. Jako narzędzie
obróbkowe są stosowane dwa noże o zarysie zęba zębatki pierścieniowej, przemieszczające
się ruchem prostoliniowo zwrotnym. Rysunek 20 przedstawia schemat kinematyczny robota
zabawki.

Rys. 19. Schemat kinematyczny strugarki Gleasona [9]

Rys. 20. Schemat kinematyczny robota [12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak wyglądają tradycyjne urządzenia do sporządzenia rysunków technicznych?
2. Jak obecnie sporządza się rysunki techniczne?
3. Jak i gdzie możemy znaleźć niezbędne symbole, potrzebne do sporządzenia schematu

kinematycznego?

4. Jak wyglądają podstawowe symbole i co oznaczają?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj przy użyciu deski kreślarskiej i grafionu tabelkę i obramowanie kartonu A4.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zasadami użytkowania deski kreślarskiej oraz grafionu,
3) wykonać rysunek,
4) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,
5) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– deska kreślarska,
– grafion,
– tusz kreślarski,
– literatura z rozdziału 6 .

Ćwiczenie 2

Korzystając z dowolnego programu komputerowego narysuj rysunek taki jak na rysunku

poniżej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi tego tematu,
3) przeanalizować rysunek,
4) dobrać program komputerowy pod kątem realizacji zadania,
5) wykonać rysunek,
6) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem,
– literatura z poradnika.

Ćwiczenie 3

Narysuj dowolny schemat kinematyczny prostego urządzenia mechanicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi tego tematu,
3) przemyśleć sposób wykonania schematu,
4) wyszukać odpowiednie symbole,
5) sporządzić schemat,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blok techniczny bądź rysunkowy formatu A4,

–

ołówek, cyrkiel,

–

gumka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

normy dotyczące symboli,

–

linijka, ekierka,

–

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zasadę działania deski kreślarskiej?

omówić jakie narzędzia były wykorzystywane do tworzenia
rysunków?

3) określić programy komputerowe służące do tworzenia rysunków?

4) psługiwać się tymi programami?

wszukiwać odpowiednie symbole służące do tworzenia schematu
kinematycznego ?

6) torzyć proste schematy kinematyczne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPARWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących posługiwania się dokumentacją techniczną.

Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
6. W zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową).

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 1,3,8,10,14 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Aby jak najwierniej przedstawić „trójwymiarową rzeczywistość” na dwuwymiarowej

kartce papieru nie stosujemy techniki malarskiej zwanej:
a) perspektywą zbieżną,
b) perspektywą malarską,
c) światłocieniem,
d) rzutem prostokątnym.

2. Przepisy regulujące rozmiary arkuszy, rodzaje linii, sposób podawania wymiarów, opis

rysunku określają przepisy zwane
a) zasadami rysowania,
b) normami rysowania,
c) polskimi normami,
d) podstawami rysunku.

3. Jednym z rodzajów rysunku technicznego (podział ze względu na sposób wykonania) nie

jest
a) rysunek techniczny złożeniowy.
b) rysunek techniczny perspektywiczny.
c) rysunek techniczny wykonawczy.
d) rysunek techniczny schematyczny.

4. Jakie wymiary ma arkusz formatu A4:

a) 210 × 297,
b) 297 × 420,
c) 420 × 594,
d) 594 × 841.

5. Linie wymiarowe rysujemy przy użyciu

a) linii ciągłej grubej.
b) linii ciągłej cienkiej.
c) linii punktowej.
d) linii kreskowej.

6. Wysokość wielkich liter na rysunku w formacie A4 ma wysokość

a) 4 mm.
b) 5 mm.
c) 6 mm.
d) 7 mm.

7. Do przedstawienia kształtów przedmiotów w sposób poglądowy (perspektywiczny),

w jednym rzucie, służą w rysunku technicznym rzuty
a) aksonometryczne.
b) prostokątne.
c) równoległe.
d) prostopadłe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Który z poniższych rysunków przedstawia sześcian w rzucie ukośnym

9. Na ile rzutni należy zrzutować przedmiot, aby można było dokładnie określić jego kształt

a) 1 rzutnię.
b) 2 rzutnie.
c) 3 rzutnie.
d) 4 rzutnie.

10. Jaką bryłę opisuje rysunek obok?

a) Walec.
b) Stożek.
c) Ostrosłup.
d) Sześcian.

11. Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych,

które umożliwia
a) wykonanie przedmiotu.
b) opisanie przedmiotu.
c) wymierzenie przedmiotu.
d) wyróżnienie przedmiotu.

12. Przedstawiony sposób wymiarowania jest

a) prawidłowy w obu rysunkach A i B
b) rysunek A jest dobrze zwymiarowany rysunek B źle,
c) rysunek A jest źle zwymiarowany rysunek B dobrze,
d) oba rysunki są źle zwymiarowane,

13. Podstawowe zasady wymiarowania w rysunku technicznym nie dotyczą

a) stawiania wszystkich wymiarów.
b) pomijania wymiarów oczywistych.
c) niepowtarzania wymiarów.
d) stawiania wymiarów koniecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Popatrz uważnie na rysunek zacieniowanej bryły i powiedz, który z przekrojów nie może

być przekrojem tej bryły.

15. Który z kładów przesuniętych jest nieprawidłowo narysowany ?

16. Które z określeń nie jest synonimem deski kreślarskiej

a) Tablica.
b) Rajzbret.
c) Kulman.
d) Pulman.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Grafion to narzędzie służące do rysowania na papierze przy użyciu

a) grafitu.
b) atramentu.
c) farby.
d) tuszu.

18. Najbardziej popularnym profesjonalnym programem służącym do sporządzania

rysunków technicznych jest

a) Photoshop.
b) Picture Publisher.
c) AutoCAD.
d) Paint.

19. Który z poniższych symboli oznacza pompę hydrauliczną

20. Który z poniższych symboli oznacza napęd główny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Posługiwanie się dokumentacją techniczną

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy, wyd. 22 WN-T, Warszawa 2002.
2. Lasek W. : Wykończalnictwo skór miękkich. WN-T, Warszawa 1984.
3. Lasek W, Persz T: Technologia wyprawy skór cz.2 Wykańczanie Warszawa 1985.
4. Maleńczak J., Ćujan J.: Maszyny i urządzenia garbarskie. Skrypt uczelniany WSI Radom,

Radom 1981.

5. Persz T.: Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół skórzanych, WSiP Warszawa 1997.
6. Polskie Normy – wybór
7. http://czajek3.republika.pl/
8. http://www.zspzlockie.muszyna.pl/rysunek_techniczny
9. http://pl.wikipedia.org/wiki/Perspektywa
10. http://www.grafsoft.com.pl/
11. http://www.hip.agh.edu.pl
12. http://www.zisp.mt.put.poznan.pl/