Profilaktyka chorób

nowotworowych

narz

ą

dów rodnych

mgr KRYSTYNA

JANKOTOWICZ

Profilaktyka chorób nowotworowych narz

ą

dów

rodnych

•

Profilaktyka pierwotna – jej celem jest zapobieganie rozwojowi
nowotworu. Mo

ż

na to zastosowa

ć

poprzez eliminacj

ę

czynników

zwi

ę

kszaj

ą

cych ryzyko zachorowania.

•

Profilaktyka wtórna – jej celem jest wczesne wykrywanie i leczenie
istniej

ą

cej ju

ż

choroby w momencie, gdy nie wyst

ę

puj

ą

ż

adne jej

istniej

ą

cej ju

ż

choroby w momencie, gdy nie wyst

ę

puj

ą

ż

adne jej

objawy podmiotowe i przedmiotowe. Realizacj

ę

tego celu umo

ż

liwia

stosowanie populacyjnych bada

ń

przesiewowych, czyli

skriningowych. Przesiewowe badania populacyjne prowadzi si

ę

u osób zdrowych, u których nie wyst

ę

puj

ą

objawy choroby, w celu

wykrycia choroby w jej wczesnym stadium najlepiej na etapie zmian
przednowotworowych.

Nowotwory narz

ą

dów rodnych

Ka

ż

dy rak to nowotwór, ale nie ka

ż

dy nowotwór to rak!

•

Nowotwór (łac. Neoplasma) to grupa chorób, w których komórki
organizmu dziel

ą

si

ę

w sposób niekontrolowany przez organizm,

a nowo powstałe komórki nowotworowe nie ró

ż

nicuj

ą

si

ę

w typowe

komórki tkanki

•

Rak (łac. Carcinoma) to nowotwór zło

ś

liwy wywodz

ą

cy si

ę

z tkanki

nabłonkowej

Nowotwory narz

ą

dów rodnych

•

Rak szyjki macicy

•

Rak błony

ś

luzowej trzonu macicy

•

Rak jajnika i jajowodu

•

Rak piersi

Markery nowotworowe oznaczane w ginekologii

Marker – substancja, której obecno

ść

we krwi chorego lub jej zmienny poziom

w toku leczenia albo po jego zako

ń

czenia sugeruje obecno

ść

nowotworu,

czynn

ą

chorob

ę

nowotworow

ą

.

•

Ca – 125 – antygen rakowy oznaczany w raku jajnika. Górna granica
warto

ś

ci prawidłowych wynosi 35 jedn./ml

•

AFP – alfafetoproteina – oznaczana w diagnostyce raka powstałego
z komórek rozrodczych gonad. Górna granica warto

ś

ci prawidłowych

wynosi 10 jedn./ml

wynosi 10 jedn./ml

•

β

HCG – gonadotropina kosmówkowa – oznaczana w guzach jajnika oraz

w rozrostach trofoblastu (za

ś

niad groniasty). Górna granica normy dla

m

ęż

czyzn i kobiet nieci

ęż

arnych to 1,2 ng/ml lub 6 jedn./litr

•

Ca 15 – 3 – antygen raka piersi – st

ęż

enie o granicznych warto

ś

ciach 30 –

40 jedn./ml jest prawidłowe

•

CEA – antygen karcinoembrionalny – wyst

ę

puje w gruczolakorakach,

wykorzystywany do kontroli wyników leczenia. Norma dla niepal

ą

cych <3

ng/ml i 10 ng/ml dla palaczy

Rak szyjki macicy

Epidemiologia

•

Rak szyjki macicy jest drugim co do cz

ę

sto

ś

ci wyst

ę

powania nowotworem

narz

ą

dów kobiecych

•

W Polsce ka

ż

dego roku rejestrowanych jest ok. 4000 nowych zachorowa

ń

na ten nowotwór, a ok. 2300 kobiet umiera z tego powodu

Rak szyjki macicy

Czynniki ryzyka

Główne czynniki ryzyka

•

Zaka

ż

enie HPV, wiek, wczesne rozpocz

ę

cie współ

ż

ycia, du

ż

a liczba

partnerów seksualnych, du

ż

a liczba porodów, nikotynizm, niski

status socjoekonomiczny,

ś

ródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy

status socjoekonomiczny,

ś

ródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy

(CIN)

Prawdopodobne czynniki ryzyka

•

Wieloletnia antykoncepcja hormonalna, dieta uboga
w antyoksydanty, zaka

ż

enia HIV, nieleczone infekcje: Chlamydia

trachomatis, Neisseria gonorrhoea

Rak szyjki macicy

Diagnostyka

•

Wi

ę

kszo

ść

programów na

ś

wiecie rekomenduje rozpocz

ę

cie bada

ń

przesiewowych maksymalnie 3 lata po rozpocz

ę

ciu współ

ż

ycia,

jednak nie pó

ź

niej ni

ż

w 21. r.

ż

.

•

Badaniu temu powinna podda

ć

si

ę

ka

ż

da kobieta bez wzgl

ę

du na

wiek przynajmniej raz w roku. Je

ś

li w 3. kolejnych badaniach

rozpoznano I grup

ę

wg Pap, nast

ę

pne badanie wykonuje si

ę

po 3

rozpoznano I grup

ę

wg Pap, nast

ę

pne badanie wykonuje si

ę

po 3

latach.

•

Cytologia raz w roku powinna by

ć

wykonywana u kobiet

o zwi

ę

kszonym ryzyku wyst

ą

pienia raka szyjki macicy.

•

U kobiet po 65. r.

ż

. Badanie nale

ż

y wykonywa

ć

co 5 lat.

•

Samo badanie cytologiczne nie mo

ż

e stanowi

ć

podstawy do

rozpoznania raka!

Rak szyjki macicy

Diagnostyka

•

Wycinki celowane

•

Biopsja endometrialna, frakcjonowane wyły

ż

eczkowanie macicy

•

Histeroskopia

•

Badanie radiologiczne klatki piersiowej

•

Cystoskopia

•

Urografia

•

Urografia

•

Usg jamy brzusznej

•

Usg narz

ą

du rodnego

•

Wlew doodbytniczy

•

Tomografia komputerowa

•

Rezonans magnetyczny

•

Scyntygrafia

Rak szyjki macicy

Objawy

•

Dysplazja szyjki macicy, rak przedinwazyjny oraz wczesne
przypadki raka inwazyjnego najcz

ęś

ciej przebiegaj

ą

bezobjawowo

i wykrywane s

ą

najcz

ęś

ciej w wyniku przeprowadzonego badania

cytologicznego z nast

ę

pow

ą

weryfikacj

ą

histopatologiczn

ą

wycinków

lub fragmentów szyjki macicy.

•

Najcz

ę

stszym objawem s

ą

plamienia i krwawienia z dróg rodnych

(tzw. plamienia kontaktowe przy współ

ż

yciu). Wzrost guza

z towarzysz

ą

c

ą

martwic

ą

powoduje pojawienie si

ę

cuchn

ą

cych

upławów. Ból nie jest charakterystyczny dla wczesnych przypadków
raka szyjki macicy. W przypadkach zaawansowanych miejscowo
obserwuje si

ę

bóle miednicy, okolicy krzy

ż

owej o ró

ż

nym nasileniu

Rak szyjki macicy

•

Objawy rwy kulszowej charakterystyczne s

ą

dla zaawansowanych

przypadków przebiegaj

ą

cych z naciekaniem przymacicz i splotów

nerwowych miednicy. Objawy urologiczne – krwiomocz, mocznica,
anuria wyst

ę

puj

ą

w przypadkach raka naciekaj

ą

cego p

ę

cherz

moczowy i moczowody. Krwawienia z jelita grubego,
podniedro

ż

no

ść

i niedro

ż

no

ść

. Przerzuty odległe charakteryzuj

ą

si

ę

podniedro

ż

no

ść

i niedro

ż

no

ść

. Przerzuty odległe charakteryzuj

ą

si

ę

mnogo

ś

ci

ą

objawów w zale

ż

no

ś

ci od obj

ę

tego obszaru.

Rak szyjki macicy

Rozpoznanie

Podstaw

ą

rozpoznania jest badanie mikroskopowe wycinków

z szyjki macicy.

Najcz

ę

stszym typem histopatologicznym raka szyjki macicy jest rak

płaskonabłonkowy.

płaskonabłonkowy.

Rak szyjki macicy

Profilaktyka pierwotna

Szczepienia przeciw wirusowi HPV

•

Szczepionki te chroni

ą

przed zmianami przedrakowymi, wywołanymi

przez dwa najcz

ę

stsze typy wirusa HPV: 16 i 18, które ł

ą

cznie

odpowiadaj

ą

za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy na

odpowiadaj

ą

za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy na

ś

wiecie.

•

Szczepionka powinna zosta

ć

podana dziewczynkom od 9 r.

ż

., lub

kobietom do 26 r.

ż

., u których wykluczy si

ę

zaka

ż

enie wirusem

brodawczaka. Aby wytworzy

ć

odpowiedni poziom przeciwciał musi

zosta

ć

ona podana trzykrotnie.

Rak szyjki macicy

Szczepienia przeciw wirusowi HPV

•

Szczepionka przeciw HPV jest wskazana nie tylko dla dziewcz

ą

t

i kobiet, ale równie

ż

dla chłopców w wieku od 9 do 15 lat. Podanie

szczepionki chłopcom jest wskazane, gdy

ż

w przyszło

ś

ci

zaszczepieni młodzi m

ęż

czy

ź

ni nie b

ę

d

ą

zaka

ż

ali swoich partnerek.

zaszczepieni młodzi m

ęż

czy

ź

ni nie b

ę

d

ą

zaka

ż

ali swoich partnerek.

•

Zaszczepi

ć

mog

ą

si

ę

tak

ż

e osoby, które s

ą

ju

ż

zaka

ż

one, gdy

ż

szczepionka b

ę

dzie chroni

ć

ich przed infekcj

ą

innymi typami wirusa

HPV. Szczepienie nie zmienia jednak przebiegu choroby ju

ż

istniej

ą

cej.

Rak szyjki macicy

Szczepienia przeciw wirusowi HPV

•

Szczepionka działa co najmniej 5 lat, a prawdopodobnie dłu

ż

ej. 5 lat

to najdłu

ż

szy okres obserwacji osób poddanych szczepieniom.

•

W Polsce dost

ę

pne s

ą

2 rodzaje szczepionek przeciw HPV: Silgard i

Cervarix. Silgard jest szczepionk

ą

czterowalentn

ą

i powoduje

Cervarix. Silgard jest szczepionk

ą

czterowalentn

ą

i powoduje

odporno

ś

c na zaka

ż

enie wirusami HPV typu 6, 11, 16 i 18. Typy 6 i

11 powoduj

ą

kłykciny ko

ń

czyste, a typy 16 i 18 powoduj

ą

zmiany

nowotworowe. Cervarix to szczepionka dwuwalentna i zapobiega
przed zaka

ż

eniem typami 16 i 18 wirusa HPV.

Rak szyjki macicy

Szczepienia przeciw wirusowi HPV

Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

,

ż

e

ż

adna ze szczepionek nie chroni całkowicie

przed rakiem szyjki macicy, poniewa

ż

wysokoonkogenne typy HPV

(16 i 18), przeciw którym skierowane s

ą

szczepionki odpowiedzialne

s

ą

za nieco ponad 70% przypadków raka szyjki macicy.

s

ą

za nieco ponad 70% przypadków raka szyjki macicy.

Wykonywanie bada

ń

cytologicznych po szczepieniach jest wi

ę

c

nadal konieczne, poniewa

ż

pozostaje istotny margines przypadków

raka, przed którymi szczepionka nie jest w stanie zabezpieczy

ć

.

Rak szyjki macicy

Profilaktyka wtórna

•

Cytologia – najskuteczniejsza metoda wykrywania nieprawidłowych
zmian w komórkach szyjki macicy, które mog

ą

stanowi

ć

pierwsze

objawy raka szyjki macicy. Badanie cytologiczne pozwala oceni

ć

,

czy w

ś

ród komórek szyjki macicy nie ma komórek nieprawidłowych,

zmian przedrakowych lub komórek raka. Polega ono na delikatnym

zmian przedrakowych lub komórek raka. Polega ono na delikatnym
pobraniu przez lekarza (ginekologa) lub poło

ż

n

ą

za pomoc

ą

szpatułki lub specjalnej szczoteczki niewielkiej ilo

ś

ci komórek

z powierzchni szyjki macicy.

Badanie cytologiczne

Rak szyjki macicy

Badanie cytologiczne najlepiej przeprowadza

ć

:

•

co najmniej 2 dni po ostatnim dniu miesi

ą

czki i nie pó

ź

niej ni

ż

2 dni

przed rozpocz

ę

ciem miesi

ą

czki,

•

co najmniej 4 dni po u

ż

yciu globulek dopochwowych,

•

co najmniej jeden dzie

ń

po badaniu ginekologicznym czy USG

dopochwowym,

dopochwowym,

•

w dniu badania nie nale

ż

y współ

ż

y

ć

, wykonywa

ć

irygacji pochwy ani

zakłada

ć

tamponów

Rak błony

ś

luzowej trzonu macicy

Epidemiologia

Polska 1999 r.:

•

Zachorowalno

ść

– 3109

•

Umieralno

ść

– 759

Rak trzonu macicy

Czynniki ryzyka

Estrogeny w nadmiernym stopniu powoduj

ą

niekontrolowany

rozrost endometrium. Rozrosty bez cech atypii nie s

ą

stanami

przednowotworowymi. Ryzyko wyst

ę

powania raka błony

ś

luzowej

macicy wzrasta w przypadku istnienia rozrostu zło

ż

onego z atypi

ą

macicy wzrasta w przypadku istnienia rozrostu zło

ż

onego z atypi

ą

i wynosi 30 – 50%.

Typy histologiczne raka trzonu macicy

50

60

70

80

90

100

0

10

20

30

40

G

ru

cz

ol

ak

or

ak

G

r.

p

ła

sk

on

ab

ło

nk

ow

y

Ś

lu

zo

w

y

S

ur

ow

ic

zy

Ja

sn

ok

om

ór

ko

w

y

P

ła

sk

on

ab

ło

nk

ow

y

In

ne

Rak trzonu macicy

Objawy

•

Krwawienia acykliczne i nieprawidłowe krwawienia po okresie
menopauzalnym

•

Nawracaj

ą

ce upławy

•

Bóle podbrzusza

Rak trzonu macicy

Diagnostyka

•

Pobranie wyskrobin z trzonu i szyjki macicy do weryfikacji
histopatologicznej

•

Histeroskopia – metoda precyzyjnego pobrania materiału z macicy

Rak trzonu macicy

Profilaktyka

•

Ochronne działanie ma progesteron przyjmowany np. w trakcie
hormonalnej terapii zast

ę

pczej. Jednak wad

ą

HTZ jest wzrost

cz

ę

sto

ś

ci raka sutka.

•

Utrzymanie prawidłowej wagi ciała

•

Systematyczne badania ginekologicze

Nie ma jednak metody, która spełniałaby warunki sreeningu

w przypadku raka trzonu macicy (tzn. byłaby czuła, tania i ogólnie
dost

ę

pna). Niezwykle istotne jest wi

ę

c wyodr

ę

bnienie pacjentek

z grup „wysokiego ryzyka” oraz ich

ś

cisła kontrola, szczególnie

w przypadku otyłych kobiet z wieloletnim wywiadem dotycz

ą

cym

nadci

ś

nienia t

ę

tniczego i cukrzycy.

Rak jajnika i jajowodu

Epidemiologia

Zapadalno

ść

na raka jajnika wynosi 11,2/100 000. Rocznie

w Polsce notuje si

ę

ponad 3000 nowych zachorowa

ń

. Rak jajnika

zajmuje drugie miejsce co do cz

ę

sto

ś

ci wyst

ę

powania w

ś

ród

nowotworów narz

ą

du rodnego (po raku szyjki macicy).

Pierwotny rak jajowodu nale

ż

y do najrzadszych i

ź

le rokuj

ą

cych

Pierwotny rak jajowodu nale

ż

y do najrzadszych i

ź

le rokuj

ą

cych

nowotworów

ż

e

ń

skich narz

ą

dów płciowych. Szczyt zachorowa

ń

przypada na 6. dekad

ę ż

ycia. Cz

ę

sto

ść

jego wyst

ę

powania wynosi

0,18-1,8% wszystkich nowotworów zło

ś

liwych narz

ą

du rodnego

kobiet, zachorowalno

ść

ocenia si

ę

na około 3,6 przypadków/ 1 mln

kobiet/rok.

Raj jajnika i jajowodu

Czynniki ryzyka

•

Podeszły wiek

•

Bezdzietno

ść

•

Zachorowanie na raka piersi, trzonu macicy lub okr

ęż

nicy

•

Rodzinne wyst

ę

powanie raka jajnika (mutacje w genach BRCA1

i BRCA2)

i BRCA2)

•

Wysokie spo

ż

ycie tłuszczy

•

Du

ż

e spo

ż

ycie kawy i przetworów mlecznych

•

Talk

Rak jajnika i jajowodu

Czynniki ochronne

•

Długotrwałe stosowanie hormonalnej antykoncepcji

•

Liczne ci

ąż

e

•

Karmienie piersi

ą

Rak jajnika i jajowodu

Objawy wg cz

ę

sto

ś

ci wyst

ę

powania

•

Powi

ę

kszenie obwodu brzucha

•

Bóle brzucha

•

Zaburzenia

ż

oł

ą

dkowe

•

Cz

ę

stsze oddawanie moczu

•

Cz

ę

stsze oddawanie moczu

•

Krwawienia z pochwy

•

Utrata masy ciała

Rak jajnika cz

ę

sto daje objawy dopiero w pó

ź

nych stadiach.

Rak jajnika i jajowodu

Diagnostyka

•

W

przypadku

stwierdzenia

badaniem

ginekologicznym

guza

przydatków konieczne jest wykonanie badania usg i oznaczenia
markera Ca – 125.

Rak jajnika i jajowodu

Profilaktyka

•

Nie istniej

ą

badania przesiewowe w kierunku raka jajnika (za

wyj

ą

tkiem postaci dziedzicznych). Badanie ginekologiczne oraz

badanie usg pozwala na wykrycie tego nowotworu dopiero
w pó

ź

nych stadiach (kiedy jego

ś

rednica przekracza 5 cm).

•

Doskonałym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia
raka jajnika lub okre

ś

lenia rozległo

ś

ci procesu nowotworowego jest

PET-CT. Jednak badanie to jest bardzo drogie i dost

ę

pne tylko

w kilku miastach Polski, wi

ę

c nie spełnia warunków screeningu.

Rak piersi

Epidemiologia

•

Cz

ę

stotliwo

ść

1 na 8-12 kobiet (ogólna populacja)

•

Dziedziczne raki 5-10%

•

~1/3 spowodowane przez uszkodzenie jednego genu

– BRCA1

– BRCA2

Rak piersi jest najcz

ę

stszym nowotworem zło

ś

liwym kobiet na

ś

wiecie.

Stanowi

około

21%

wszystkich

zachorowa

ń

na

nowotwory zło

ś

liwe u Polek

Rak piersi

Czynniki ryzyka

•

Zale

ż

ne od estrogenów

– Wczesne pokwitanie

Przed 12 r

ż

wzrost ryzyka

– Pó

ź

na menopauza

– Pó

ź

na menopauza

Po 55 r

ż

wzrost ryzyka

– Rodno

ść

Kobiety bezdzietne

wzrost ryzyka

Pierwszy poród po 30 r

ż

wzrost ryzyka

– Doustne tabletki antykoncepcyjne

Podwy

ż

szone ryzyko zmniejsza si

ę

z momentem odstawienia

leku

– Długa terapia hormonalna

Ponad 5 lat –> wzrost ryzyka

Rak piersi

•

Wynikaj

ą

ce ze stylu

ż

ycia

– Alkohol

Jeden lub wi

ę

cej kieliszków alkoholu dziennie –> wzrost ryzyka

– Papierosy

•

Ś

rodowiskowe czynniki ryzyka

– Toksyny mog

ą

uszkadza

ć

DNA

– Ekspozycja na promienie RTG

Rak piersi

Czynniki ochronne

•

Karmienie piersi

ą

– Rok i powy

ż

ej –> obni

ż

one ryzyko

•

Dieta

– Du

ż

o warzyw i owoców –> obni

ż

one ryzyko

•

Ć

wiczenia

– Regularne –> obni

ż

one ryzyko

•

Waga

– Utrzymywanie prawidłowej wagi –> obni

ż

one ryzyko

Rak piersi

Objawy

•

Asymetria piersi

•

Zmiany skórne piersi

•

Zmiany konsystencji gruczołu

•

Pojawienie si

ę

podbarwionej krwi

ą

wydzieliny z brodawki

•

Złuszczanie si

ę

skóry wokół piersi

•

Ból

•

Zniekształcenie brodawki/otoczki

•

Powi

ę

kszone w

ę

zły chłonne

Rak piersi

Diagnostyka

Badania obrazowe:

1.

Mammografia

2.

Galaktografia

3.

Ultrasonografia

4.

Biopsja gruboigłowa pod kontrol

ą

usg

5.

Biopsja cienkoigłowa pod kontrol

ą

usg

Rak piersi

Diagnostyka

Mammografia

–

Objawy radiologiczne raka piersi:

•

Nieprawidłowe i nieregularne zacienienie

•

Mikrozwapnienia

•

Zaburzenia architektoniki utkania zr

ę

bu ł

ą

cznotkankowego

sutka

•

Niesymetryczne powi

ę

kszenie w

ę

złów chłonnych

Badanie mammograficzne zalecane jest u kobiet po 40 r.

ż

.,

poniewa

ż

w tym wieku w gruczole piersiowym dominuje utkanie

tłuszczowe.

Rak piersi

Diagnostyka

Galaktografia

Badanie to polega na wykonywaniu zdj

ęć

rtg piersi po podaniu

ś

rodka cieniuj

ą

cego do wydzielaj

ą

cego przewodu mlecznego.

Oceniane s

ą

zarysy przewodów mlecznych i ewentualne ubytki

wypełnienia. Ułatwia rozpoznanie u chorych z wyciekiem z piersi,
u których istnieje podejrzenie zmian w zakresie przewodów
mlecznych.

Rak piersi

Diagnostyka

Ultrasonografia

Warto

ść

usg piersi zale

ż

y od jako

ś

ci aparatury diagnostycznej oraz

od do

ś

wiadczenia lekarza.

Cechy

sonograficzne

nieprawidłowych

struktur

w

piersi

to

Cechy

sonograficzne

nieprawidłowych

struktur

w

piersi

to

niskoechogeniczna zmiana ogniskowa, bezechowa jak w torbielach
lub o obni

ż

onej echogeniczno

ś

ci jak w zmianach litych.

Usg sutków wykonuje si

ę

u kobiet młodych (do 40 r.

ż

.),

u których dominuje utkanie gruczołowe mi

ąż

szu.

Rak piersi

Rak piersi

Diagnostyka

Biopsja gruboigłowa – wykonywana jest przy rozsianych radiologicznie

mikrozwapnieniach na wi

ę

kszych obszarach piersi np. w jednym

kwadrancie bez ewidentnego zacienienia. Pobrany materiał jest
poddawany

badaniu

histopatologicznemu,

precyzyjnie

okre

ś

laj

ą

cemu charakter zmiany.

okre

ś

laj

ą

cemu charakter zmiany.

Biopsja cienkoigłowa – wykonywana jest wówczas, gdy widoczne jest

wyra

ź

ne zacienienie, cz

ę

sto gwiazdkowate lub gdy widoczne jest

skupisko mikrozwapnie

ń

. Pobrane komórki rozprowadzane s

ą

na

szkiełku mikroskopowym, odpowiednio barwione i poddawane
badaniu pod mikroskopem w celu stwierdzenia obecno

ś

ci komórek

nowotworowych.

Rak piersi

Rozkład zmian

Rak piersi

Profilaktyka pierwotna

Profilaktyka pierwotna jest ograniczona przez wielo

ść

czynników

ryzyka raka piersi i jego niewyja

ś

niona etiologia.

Do profilaktyki pierwotnej raka piersi mo

ż

na zaliczy

ć

:

•

Zwalczanie palenia

•

Zwalczanie nadmiernego picia alkoholu

•

Upowszechnianie diety ubogiej w tłuszcze zwierz

ę

ce, a bogatej

w warzywa i owoce

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

•

Okresowe badania kliniczne (wykonane przez przeszkolonego
specjalist

ę

)

•

Badania przesiewowe (screening mammograficzny)

•

Samobadanie piersi

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

Okresowe badania kliniczne

•

U kobiet w wieku 20 – 39 lat wykonywane co 3 lata

•

U kobiet od 40. r.

ż

. Wykonywane corocznie

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

Badania przesiewowe

Mammografia przesiewowa – badanie radiologiczne u osób bez
dolegliwo

ś

ci ani

ż

adnych podejrzanych zgrubie

ń

.

•

Kobiety po 40 r.

ż

. powinny zgłasza

ć

si

ę

na mammografi

ę

co 2 lata

•

Kobiety po 50 r.

ż

. powinny zgłasza

ć

si

ę

na mammografi

ę

co roku

•

Kobiety po 50 r.

ż

. powinny zgłasza

ć

si

ę

na mammografi

ę

co roku

•

Kobietom poni

ż

ej 49 r.

ż

. z przypadkami raka piersi w rodzinie

zalecana jest konsultacja w poradni specjalistycznej

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

Badania przesiewowe

Czuło

ść

badania mammograficznego (zdolno

ść

wykrycia) okre

ś

la

si

ę

na

80%,

natomiast

specyficzno

ść

(zdolno

ść

wyleczenia)

dochodzi do 95%.

dochodzi do 95%.

Wyra

ź

ny korzystny wpływ w postaci obni

ż

enia umieralno

ś

ci

stwierdza si

ę

, gdy w badaniach bierze udział ponad 70% populacji

badanej. Na podstawie bada

ń

CBOS i GUS mo

ż

na oszacowa

ć

,

ż

e

cz

ę

sto

ść

wykonywania mammografii profilaktycznej w Polsce nie

przekracza 5% kobiet rocznie.

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

Samobadanie piersi

•

Badania musz

ą

by

ć

systematyczne. Powtarzanie badania raz na

miesi

ą

c ma t

ę

zalet

ę

,

ż

e poznaje si

ę

bardzo dokładnie budow

ę

własnych piersi i uczy si

ę

wykrywa

ć

nawet drobne zmiany

własnych piersi i uczy si

ę

wykrywa

ć

nawet drobne zmiany

•

Najlepszy moment na badanie piersi u kobiet miesi

ą

czkuj

ą

cych

przypada na 7-10 dzie

ń

cyklu

•

Kobiety niemiesi

ą

czkuj

ą

ce- regularnie 1 raz w miesi

ą

cu

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

Samobadanie piersi

Guz, który mo

ż

na wyczu

ć

palcami w trakcie comiesi

ę

cznego

badania ma

ś

rednic

ę

ok. 1 cm. Taki guz ro

ś

nie 4 lata, a nawet

dłu

ż

ej, w ci

ą

gu tego czasu mo

ż

na go wykry

ć

za pomoc

ą

mammografii lub badania usg. Guz wielko

ś

ci 1 – 2 cm mo

ż

na

skutecznie leczyc.

Ś

rednio 3mm

ś

rednicy ma guzek, który wykrywa

si

ę

u kobiety regularnie poddaj

ą

cej si

ę

mammografii, wtedy szanse

si

ę

u kobiety regularnie poddaj

ą

cej si

ę

mammografii, wtedy szanse

na wyleczenie s

ą

niemal stuprocentowe. Ok. 12 mm mierzy zmiana

wykrywana podczas comiesi

ę

cznego badania. 21 milimetrowy guz

zauwa

ż

a u siebie kobieta, która bada si

ę

nieregularnie, 40 mm – to

wielko

ść

guza wykrywanego u kobiety, która nigdy wcze

ś

niej nie

badała piersi. Tak zaawansowany nowotwór zmniejsza szans

ę

na

skuteczne leczenie.

Rak piersi

Profilaktyka wtórna

Samobadanie piersi – instrukcja
1.

Sta

ń

rozebrana przed du

ż

ym lustrem w dobrym o

ś

wietleniu.

2.

Oce

ń

symetri

ę

obu piersi, ich kształt wygl

ą

d skóry, brodawek

wraz z otoczkami.

3.

Ogl

ą

daj je w ró

ż

nych pozycjach:

•

Z r

ę

kami podniesionymi do góry

•

Z r

ę

kami na biodrach

•

Z r

ę

kami opuszczonymi wzdłu

ż

tułowia

4.

Badaj ka

ż

d

ą

pier

ś

oddzielnie, opuszkami palców (nie

paznokciami!), ka

ż

dy kwadrant po kolei, nast

ę

pnie tak

ż

e okolic

ę

nad- i podobojczykow

ą

oraz pachow

ą

.