Dr. Zbigniew Świderski
Prawo cywilne i handlowe państw obcych
Wykład I - Źródła prawa cywilnego. Oznaczenie prawa cywilnego i handlowego

Prawo cywilne reguluje stosunki cywilnoprawne.

Stosunki cywilnoprawne:

 Na ogół mają charakter niematerialny i majątkowy – są mierzalne ekonomicznie, co oznacza, iż

można mierzyć ich wartość.

 Niekiedy nie mają charakteru ekonomicznego – nieekonomiczne będą stosunki dotyczące dóbr

osobistych – czci, dobrego imienia, firmy, nazwiska etc. Zatem stosunki cywilno prawne nie
zawsze muszą odznaczać się charakterem majątkowym.

 Charakteryzują się równością stron. Obie strony są sobie równe. Np. Sprzedający jest, z

prawnego punktu widzenia, na równi z kupującym. Inaczej kwestia ta wygląda w przypadku
stosunków administracyjnych. Dla Urzędu Skarbowego podatnik nie jest równorzędnym
partnerem. W stosunkach cywilno-prawnych obie strony są partnerami dla siebie.

Stosunki cywilnoprawne na ogół są wolne od ingerencji państwa. Powstają one i ustają bez udziału

państwa. Możliwa jest jednak w ich istocie ingerencja państwa, jednak dochodzi do niej na żądanie stron. Np.,
gdy sprzedawca nie otrzyma zapłaty, wówczas może zwrócić się do sądu - organu państwa, następnie, po wyroku
sądu do urzędu komornika. Niemniej jednak w znakomitej większości przypadków stosunki cywilnoprawne
pozostają poza ingerencją państwa.

Stosunki cywilno prawne charakteryzuje swoboda postrzegana w trzech wymiarach:

 Swoboda decyzji, co do wstąpienia w stosunek cywilnoprawny. Nie istnieje obowiązek

wchodzenia w stosunek cywilnoprawny.

 Swoboda wyboru kontrahenta – osoby, z którą utkwi się w stosunku cywilnoprawnym.
 Swoboda kształtowania treści stosunków cywilnoprawnych. Strony mogą swobodnie określać,

jakie prawa i obowiązki wynikać będą ze stosunku cywilnoprawnego dla każdej ze stron.

Prawo cywilne to prawo ludzi wolnych – swobodnie postępujących. Swoje korzenie prawo cywilne ma

w starożytnym Rzymie. Współcześnie prawo cywilne to zbiór przepisów kształtujących stosunki cywilnoprawne.
Zbiór ten jest różnorodny.

Systematyka prawa cywilnego (najszerszej gałęzi prawa).

W prawie cywilnym można wyróżnić wiele dziedzin.

Podział pandektowy. (Pandektyści – średniowieczni znawcy prawa rzymskiego. Jako pierwsi dokonali

usystematyzowania przepisów tego prawa). Podział pandektowy jest podziałem podstawowym dla
ustawodawstwa polskiego oraz niemieckiego,( ale francuskiego już nie).

Podział pandektowy:

1. Część ogólna prawa cywilnego - przepisy dotyczące wszelkich stosunków cywilnoprawnych.

Przepisy o szerokim zastosowaniu szczególnie o osobach i ogólnych czynnościach prawnych.

2. Prawo rzeczowe – przepisy określające prawa względem rzeczy. W jego ramach obowiązuje

numerus clausus – zamknięty katalog praw rzeczowych. Rozwiązanie takie zastosowano,
ponieważ postanowienia dotyczące rzeczy nie mogą być swobodnie określane przez strony
stosunku cywilnoprawnego. Państwo zastrzega sobie możliwość kreowania tej sfery stosunków
cywilnoprawnych.

Dr. Zbigniew Świderski
Prawo cywilne i handlowe państw obcych
Wykład I - Źródła prawa cywilnego. Oznaczenie prawa cywilnego i handlowego

Prawo rzeczowe:

 Prawo własności.
 Użytkowanie wieczyste.
 Prawa rzeczowe ograniczone:

 Użytkowanie
 Służebność
 Hipoteka/zastaw (będące zabezpieczeniami wierzytelności)
 Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
 Dług gruntowy – występujący w prawie niemieckim i szwajcarskim oraz

związany z nimi list długu gruntowego służące do zabezpieczenia
wierzytelności.

3. Zobowiązania – przepisy dotyczące dłużnika i wierzyciela.

 Wierzyciel – osoba uprawniona do żądania spełnienia świadczenia - wierzytelności.
 Dłużnik – ma obowiązek spełnić świadczenie. Jego zobowiązaniem jest dług.

Zobowiązania najczęściej wynikają z umów i trzeci dział tyczy się zawarcia, zasad wykonania, skutków

naruszenia i rodzajów umów.

Do zawarcia umowy może dojść w wyniku:

 Oferty
 Przetargu
 Aukcji
 Negocjacji (rokowań)
 Umowy przedwstępnej

4. Spadki – przepisy określające przejście majątku w efekcie śmierci, postacie testamentu etc.
5. Prawo rodzinne – przepisy o małżeństwie, stosunki majątkowe małżeństw, stosunki rodzinne

dotyczące rodziców oraz dzieci, obowiązki małżonków.

6. Prawo handlowe – przepisy określające ustrój przedsiębiorcy, określające czynności handlowe,

regulujące umowy gospodarcze zawierane przez przedsiębiorców (kupców). W istocie jest to
kodeks handlowy.

7. Prawa na dobrach niematerialnych. Prawo własności przemysłowej, prawa autorskie, prawo

wynalazcze - prawa określające prawa twórcy dzieł.

8. Prawo papierów wartościowych. Przepisy określające postacie papierów wartościowych i

reguły nimi obrotów. Np. reguły obrotów akcjami na giełdach papierów wartościowych,
regulacje rynku kapitałowego.

Nie jest to zamknięta lista – bardzo wiele innych przepisów pozostaje w obrębie prawa cywilnego.

Źródła prawa cywilnego RP:

 Kodeks cywilny z 1964 roku. Jest on mimo swojego wieku i socjalistycznego rodowodu dobrym

aktem prawnym. Kodeks Cywilny RP odpowiada standardom świata demokratycznego. Jest tak
dobry dzięki źródłom historycznym. Na ziemiach polskich obowiązywały w toku dziejów, przez
XIX i XX wiek akty prawne państw zaborczych.

 Kodeks cywilny francuski z 1804 roku – Kodeks Napoleona. Obowiązuje on do dziś

we Francji. Obowiązywał na ziemiach polskich tworzących Księstwo Warszawskie
powstałe w 1806. Po jego likwidacji dokonanej przez Rosje na jego ziemiach
pozostawiono obowiązywanie prawa francuskiego. Druga i trzecia księga Kodeksu
Napoleona pozostawała w mocy aż do 1947 roku.



Dr. Zbigniew Świderski
Prawo cywilne i handlowe państw obcych
Wykład I - Źródła prawa cywilnego. Oznaczenie prawa cywilnego i handlowego

 Kodeks cywilny austriacki (Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch - ABGB) z 1811

roku do dziś obowiązujący w Austrii – ze zmianami oczywiście.

 Kodeks cywilny niemiecki z 1896r Bürgerliches Gesetzbuch – BGB. Do dziś

obowiązujący w Niemczech.

II RP czerpała również z prawa szwajcarskiego. W Szwajcarii prawo obligacyjne dominuje nad
prawem cywilnym. Ustawodawstwo II RP było bezpośrednią podstawą dla KC z 1964r. Ten fakt
sprawia, iż można porównywać prawo RP z prawami innych państw – szczególnie germańskich
oraz francuskiego.
W 1964 roku w KC nie zawarto postanowień regulujących prawo rodzinne, – dlatego występują
w ustroju Polski oddzielnie kodeks rodzinny i opiekuńczy.

 Kodeks handlowy. 1934 – 2001. Po części przepisy dotyczące spółek trafiły do kodeksu spółek

handlowych.

 Kodeks postępowania cywilnego.
 Inne ustawy poza powyższymi. Np. Ust. Z 1982r. – o księgach wieczystych i hipotece.

W innych państwach struktura źródeł prawa cywilnego jest podobna. Każde państwo stanowi odrębne

prawo cywilne

W Europie wyodrębnia się trzy systemy prawne, ze względu na źródła prawa(również cywilnego), czyli

ze względu na to, kto jest kompetentny do stanowienia prawa.

1. System romański z wiodącą rolą kodeksu francuskiego. Np. kodeks włoski z 1942 r.
2. System germański z wiodącą rolą kodeksu cywilnego niemieckiego, ale również prawa

szwajcarskiego.

3. System brytyjski (właśc. anglosaski) z wiodącą rolą common law- ze względu na popularność

tego prawa w wielu państwach głównie w USA i byłych koloniach Imperium Brytyjskiego.

Systemy pozaeuropejskie:

 Prawa państw arabskich z dominującą rolą Koranu.
 Prawo państw Azji od Chin po Japonię – źródłem było prawo europejskie – głównie niemieckie,

w Indiach Common Law.

 Prawo państw afrykańskich inspirowane common law.

Źródła prawa systemu germańskiego.

Wiodącą rolę w systemie tym odgrywa prawo niemieckie.

W Niemczech podstawowy akt prawny obowiązuje od 1900 roku jest to Bürgerliches Gesetzbuch

uchwalony w 1896 roku. Niemcy obok KC mają kodeks handlowy z 1897 roku. Jego rola stale maleje. Szczególnie
ze względu na to, że poza kodeksem handlowym doszło do uporządkowania kwestii spółek kapitałowych. Spółka
z o.o. – akt z 1892r. Spółka z o.o. jest wynalazkiem niemieckim. Dziś obecna jest w wielu systemach prawnych.
Spółki akcyjne uregulowano aktem z 1962 r. Kodeks cywilny niemiecki składa się z 5 ksiąg. (Kodeks RP z 4 – ze
względu na wyłączenie części o prawie rodzinnym). Od wejścia w życie kodeks niemiecki był wielokrotnie
nowelizowany. Zmiany modernizujące były i są bardzo częste. Do lat 90 XX wieku nie było w kodeksie cywilnym
niemieckim przepisów wskazujących jednoznacznie na skutki niedopełnienia umowy.

Austria posługuje się kodeksem cywilnym z 1811 roku. Wcześniej postanowienia tego kodeksu

testowane były w Galicji. Kodeks austriacki jest relatywnie najmniej innowacyjny spośród wiodących

http://notatek.pl/zrodla-prawa-cywilnego-omowienie?notatka