Prawo

cywilne

2010/2011

prof. dr hab. M. Pyziak-Szafnicka

dr M. Wojewoda

Prawo rzeczowe

przygotował: W.W.

Spis treści

01. Wstęp.............................................................................................................................................................................3

01.1 Historia prawa rzeczowego.....................................................................................................................................3
01.2 Źródła prawa rzeczowego.......................................................................................................................................3
01.3 Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym ...........................................................................4

02. Najważniejsze pojęcia...................................................................................................................................................5

02.1 Mienie.....................................................................................................................................................................5
02.2 Rzecz.......................................................................................................................................................................5
02.3 Część składowa, przynależność, pożytki................................................................................................................8

03. Posiadanie....................................................................................................................................................................10

03.1 Pojęcie posiadania.................................................................................................................................................10
03.2 Klasyfikacje posiadania........................................................................................................................................11
03.3 Ochrona posiadania...............................................................................................................................................14
03.4 Nabycie posiadania...............................................................................................................................................18

04. Własność......................................................................................................................................................................20

04.1 Historia..................................................................................................................................................................20
04.2 Jednolitość prawa własności.................................................................................................................................21
04.3 Pojęcie własności..................................................................................................................................................22
04.4 Ograniczenia prawa własności - granice...............................................................................................................22
04.5 Nabycie własności.................................................................................................................................................28
04.6 Współwłasność......................................................................................................................................................44
04.7 Ochrona własności ...............................................................................................................................................52
04.8 Odrębna własność lokali.......................................................................................................................................58

05. Użytkowanie wieczyste...............................................................................................................................................64
06. Ograniczone prawa rzeczowe....................................................................................................................................68

06.1 Informacje ogólne.................................................................................................................................................68
06.2 Użytkowanie ........................................................................................................................................................72
06.3 Służebności...........................................................................................................................................................72
06.4 Zastaw...................................................................................................................................................................72
06.5 Hipoteka................................................................................................................................................................78
06.6 Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu........................................................................................................83

07. Przewłaszczenie na zabezpieczenie...........................................................................................................................85
08. Księgi wieczyste i rękojmia wiary publicznej..........................................................................................................87

przygotował: W.W. 2

01. WSTĘP

01.1 Historia prawa rzeczowego

Prawo rzeczowe to taka część prawa cywilnego, która nie została zunifikowana w okresie
międzywojennym. Obowiązywały wtedy cały czas ustawodawstwa państw zaborczych. Unifikacja
dokonała się dopiero 1-go października 1946 roku. Zostały wydane dwa dekrety – prawo rzeczowe
i dekret o księgach wieczystych. Dekrety te obowiązywały od 1-go stycznia 1947 i od tego
momentu mamy zunifikowane prawo rzeczowe.

Obecnie własność i inne prawa rzeczowe to II księga kodeksu cywilnego. Inaczej niż w kodeksie
niemieckim – tam prawo rzeczowe to III księga. Gdyby powstał nowy kodeks cywilny, to
zobowiązania stałyby się – jak w prawie niemieckim – drugą księgą, a prawo rzeczowe zawarte
zostałoby w księdze III.

Księga II KC powstawała w okresie socjalizmu. Prawo rzeczowe było tą częścią prawa cywilnego,
która była najbardziej dotknięta zasadami ustroju komunistycznego. Na płaszczyźnie gospodarczej
komunizm tym się różnił od kapitalizmu, że występowała państwowa własność środków produkcji.
Wtedy zatem wszystko było własnością państwową. Te koncepcje prawa własności miały wyraz w
KC, ale nie tylko chodziło o to jak ustawodawca widział własność, ale także o to, że pewne
instytucje – w szczególności hipoteka – zostały w kodeksie pominięte. Hipoteka jest klasycznym
prawem rzeczowym na nieruchomości, a w kodeksie w ogóle jej nie ma, bo ustawodawca zakładał,
że ziemia będzie znacjonalizowana i wtedy zabezpieczenie hipoteczne traci sens. Co więcej,
konieczne było dla JGU znaleźć prawa zastępujące trochę własność. Należało wymyślić też prawo,
które dałoby możliwość rozwoju budownictwa mimo państwowej własności ziemi i jej
niezbywalności. W konsekwencji część regulacji dotyczących prawa rzeczowego znalazła się poza
kodeksem cywilnym. Początkowo hipoteka była regulowana jeszcze pozostawionymi w mocy
postanowieniami dekretu. W momencie, gdy wizja nacjonalizacji gruntów się załamała i w
konstytucji zapisano gwarancję indywidualnej własności gospodarstw rolnych, to ustawodawca
postanowił na nowo uregulować hipotekę – stąd ustawa z 1982 roku o księgach wieczystych i
hipotece. Ustawa spowodowała utratę mocy wcześniejszych dekretów. Na potrzeby całej tej
gospodarki ziemią, która stała się własnością państwową, potrzebna była też ustawa regulującą
gospodarkę państwowymi nieruchomościami. Wprowadziła ona do prawa polskiego użytkowanie
wieczyste – prawo, którego wcześniej nie było. Ustawa ta miała swoją kontynuację. Następnie była
to ustawa z 1985 roku – o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.

01.2 Źródła prawa rzeczowego

Najważniejszym źródłem jest oczywiście kodeks cywilny. Ale wymieńmy również najważniejsze
akty prawne, które współtworzą prawo rzeczowe razem z kodeksem i do których będziemy sięgać
w czasie wykładu:

➢

ustawa o księgach wieczystych i hipotece z 1982 r.

➢

ustawa o własności lokali z 1994 r.

➢

ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów z 1996 r.

➢

ustawa o gospodarce nieruchomościami z 1997 r.

➢

ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000 r.

przygotował: W.W. 3

http://notatek.pl/prawo-cywilne-skrypt-prawo-rzeczowe?notatka