0DULDQQD*UHWD±.DWHGUD*RVSRGDUNLĝZLDWRZHML,QWHJUDFML(XURSHMVNLHM

8QLZHUV\WHWàyG]NLàyGĨXO5HZROXFMLUQU

5(&(1=(1&,

:DOHQW\QD.ZLDWNRZVND-DFHN2WWR

6.à$',à$0$1,(

$*(1735

352-(.72.à$'.,

(ZD7RPF]DN:RĨQLDN

1DRNáDGFHZ\NRU]\VWDQRJUDILNĊDXWRUVWZD(Z\7RPF]DN:RĨQLDN

‹&RS\ULJKWE\8QLZHUV\WHWàyG]NLàyGĨ

:\GDQHSU]H]:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR

:\GDQLH,:0

,6%1

(wersja drukowana)

ISBN (ebook) 978-83-7969-259-0

:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR

àyGĨXO/LQGOH\D

ZZZZ\GDZQLFWZRXQLORG]SO

HPDLONVLHJDUQLD#XQLORG]SO

WHOIDNV

Spis treści

Wstęp

Rozdział I. Regiony i rozwój regionalny, klasyfi kacja teorii regionów – wybrane zagadnienia
Uwagi

wst

ępne

1. Region i rozwój regionalny – cele i czynniki rozwoju regionalnego

2. Ekonomia regionu w poszukiwaniu teorii euroregionu

2.1. Elementy teorii regionu i klasyfi kacja wybranych teorii

2.2.

Teorie lokalizacji – czy tylko w kr

ęgu potencjału produkcyjnego i kosztów transportu

– nowa jako

ść lokalizacji

2.3.

Przep

ływy czynników produkcji, specjalizacja i efekty aglomeracji, czyli od tradycyj-

nej do nowoczesnej teorii handlu zagranicznego w rozwoju regionów

2.4. Organizacja i innowacyjne otoczenie w budowie teorii regionu

2.5.

Teoria

geografi i przemys

łu i możliwości nowego uprzemysłowienia w regionie

3. Regiony w Unii Europejskiej (UE) – wybrane zagadnienia

3.1. Regiony w procesie decyzyjnym UE i dyplomacja regionów

3.2. Regiony a typ pa

ństwa w UE

3.3. Regiony w strukturze terytorialno-administracyjnej pa

ństw UE

3.4.

Podzia

ł NUTS w UE – istota, znaczenie oraz dążenie do usystematyzowania i po-

równywalno

ści regionów w Europie

Uwagi

ko

ńcowe w kontekście wniosków dla euroregionów

Rozdział II. Od współpracy transgranicznej do euroregionów
Uwagi

wst

ępne

1.

Od

wspó

łpracy transgranicznej …

2. … do euroregionów

Uwagi ko

ńcowe

Rozdział III. Instrumenty organizacyjne (instytucjonalne) i prawne regionów/euroregionów
Uwagi

wst

ępne

1. Rada Europy i jej wp

ływ na instytucjonalizację regionów w Europie

1.1. Krótki rys genezy Rady Europy i struktury organizacyjnej

1.2.

Kongres

W

ładz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy jako główny organ dla

funkcjonowania regionów/euroregionów

1.2.1.

Funkcje

Kongresu

W

ładz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy

1.2.2.

Struktura organizacyjna Kongresu W

ładz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy

2. Komitet Regionów i jego znaczenie w instytucjonalizacji regionalnej

2.1. Funkcje Komitetu Regionów dla regionów i euroregionów

2.2. Struktura organizacyjna Komitetu Regionów

9

13
13
13
18
18

21

22
24
26
26
27
29
34

37
45

47
47
47
53
59

61
61
62
62

67
67
68
69
69
71

6

3. Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych (SERG) i jego szczególne zaanga-

-

żowanie oraz „misja” dla euroregionów

3.1. SERG – geneza, zadania i cele

3.2. SERG – struktura organizacyjna i cz

łonkowstwo

3.3. SERG – funkcje dla euroregionów i „misja specjalna”

4. Umocowanie prawne regionów/euroregionów

4.1.

Europejska Konwencja Ramowa o Wspó

łpracy Transgranicznej między Wspólnota-

mi i W

ładzami Terytorialnymi (Konwencja Madrycka) – jako główna podstawa prawna

dla regionów transgranicznych

4.2.

Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych kodeksem dla wspó

ł-

pracy transgranicznej

4.3. Europejska Karta Samorz

ądu Terytorialnego i Europejska Karta Samorządu Re-

gionalnego

Uwagi

ko

ńcowe w kontekście wniosków dla euroregionów

Rozdział IV. Instrumenty fi nansowe dla regionów/euroregionów w ramach unijnej polityki

regionalnej, polityk sektorowych oraz fi nansowe mechanizmy spoza UE

Uwagi

wst

ępne

1. Polityka regionalna UE „dzi

ś i „jutro”

1.1. Lata 2007-2013 i 2014-2020

1.2.

Strategia Europa 2020 – za

łożenia i cele – jako wyznacznik przyszłej polityki regional-

nej UE i „nowej fi lozofi i” dla jej instrumentów fi nansowych

1.3. Polityka regionalna w perspektywie 2014 -2020 – wybrane problemy

2. Unijne fundusze strukturalne dla regionów/euroregionów w ramach polityki regionalnej

w okresie 2007-2013 oraz Fundusz Spójno

ści – obszary wsparcia

2.1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) – geneza, rozwój, obszary

wsparcia

2.2. Europejski Fundusz Spo

łeczny (EFS) – geneza, rozwój, obszary wsparcia

2.3.

Fundusz

Spójno

ści (FS) – geneza, rozwój, obszary wsparcia

3. „Nowy” wymiar wsparcia ze „starych” funduszy strukturalnych w polityce spójno

ści na lata

2014-2020

4. Istota i znaczenie nowego instrumentu fi nansowego „

Łącząc Europę” w dochodzeniu do

smart specialisation

5. Fundusze z polityk sektorowych UE

5.1.

Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) –
geneza, rozwój, obszary wsparcia

5.2. Europejski Fundusz Rybacki (EFR) – geneza, rozwój, obszary wsparcia

6. Inicjatywy Wspólnotowe (IW) – jako szczególny rodzaj fi nansowania regionów/eurore-

gionów

6.1. Inicjatywy Wspólnotowe – ogólna charakterystyka i klasyfi kacja

6.1.1.

Inicjatywa INTERREG – istota i funkcjonowanie oraz znaczenie euroregionalne

6.1.2.

Pozosta

łe Inicjatywy Wspólnotowe

7. Europejski Instrument S

ąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) – znaczenie dla euroregionów

8.

Inne

instrumenty

fi nansowe dla wspierania euroregionów: Mechanizm Finansowy Euro-

-pejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Norweski Mechanizm Finansowy

8.1. Fundusze Norweskie (Mechanizm Finansowy EOG, Norweski Mechanizm Finan-

sowy)

8.2. Szwajcarki Instrument Finansowy

Uwagi

ko

ńcowe w kontekście wniosków dla euroregionów

73
73
75
79
82

82

84

85
87

89
89
91
91

96

100

103

103
109

112

115

117

124

124
127

128
128
132
135
139

141

141
144
146

7

Rozdział V. Euroregiony wobec pobudzania możliwości rozwojowych – klastry i Partner-

stwo Wschodnie

Uwagi

wst

ępne

1. Euroregion w roli naturalnego klastra

1.1. Klaster – uj

ęcia i kryteria defi nicyjne, teoretyczne zależności

1.2. Czynniki i etapy tworzenia klastrów w kontek

ście porównań z euroregionem

1.3. Znaczenie „nowej ekonomii” dla regionalnego i euroregionalnego klasteringu

2. Europejska Polityka S

ąsiedztwa (EPS) i Partnerstwo Wschodnie jako inicjatywa wynika-

j

ąca z euroregionów i dla euroregionów

2.1. Geneza Europejskiej Polityki S

ąsiedztwa w poszukiwaniu wzajemnej współpracy

2.2. Rozwój i realizacja celów EPS

2.3. Partnerstwo Wschodnie (PW) – p

łaszczyzny działania i ramy instytucjonalne

2.4. Partnerstwo Wschodnie (PW) – polsko-szwedzka inicjatywa zbli

żenia wschodnie-

go w relacjach z UE

Uwagi

ko

ńcowe w kontekście euroregionów

Rozdział VI. Aktywność polskich euroregionów w Europejskiej Współpracy Terytorialnej

(EWT)

Uwagi

wst

ępne

1.

Europejska

Wspó

łpraca Terytorialna (EWT) – istota, priorytety i działania

2.

Europejskie

Ugrupowania

Wspó

łpracy Terytorialnej (EUWT) narzędziem wzmacniania

i upowszechniania priorytetów i dzia

łań EWT

3. Polskie euroregiony zachodnie w programach EWT

4.

Pozosta

łe polskie euroregiony (granica południowa, wschodnia i północna) w programach

EWT

4.1. Program Operacyjny EWT Polska-S

łowacja

4.2. Program Operacyjny EWT Polska-Litwa

4.3. Program Operacyjny EWT Po

łudniowy Bałtyk

5. Programy EWT w ramach Partnerstwa Wschodniego

5.1. Program Operacyjny EWT Polska-Bia

łoruś-Ukraina

5.2. Program Operacyjny EWT Litwa-Polska-Rosja

Uwagi

ko

ńcowe

Rozdział VII. Studium empiryczne polskiej euroregionalizacji – wybrane zagadnienia
Uwagi

wst

ępne

1. Polskie pogranicza w opinii „ludno

ści euroregionalnej” przed i po członkostwie w UE

1.1. Cele euroregionalne
1.2. Czynniki euroregionotwórcze

1.3. Znaczenie euroregionalizacji dla pogranicza

1.4.

Korzy

ści euroregionalne

1.5. Bariery euroregionalne
1.6.

Próba weryfi kacji wp

ływu euroregionalizacji na jakość życia społeczności lokalnych

przy uwzgl

ędnieniu wynagrodzeń (przykład trzech regionów pogranicza Polski

2.

Euro-miasta

nowoczesn

ą formą aktywizacji transgranicznej i wzorcem dla euroregional-

nego modelu rozwoju

3. Projekt Euregio PL-CZ i jego praktyczne znaczenie

4. Sieci parasolowe w euroregionach

4.1. Istota sieci parasolowych

4.2.

Przyk

ład projektu parasolowego Tatry-Karpaty-Beskidy w zacieśnianiu transgra-

nicznych wi

ęzi

149
149
149
149
151
156

159
159
161
164

167
172

175
175
175

180
181

189
189
193
195
198
198
200
205

207
207
208
208

211

214
219
221

226

229
233
236
236

237

8

5. Euroregion Karpacki – jako szczególny model wi

ęzi transgranicznych o dużym zna-

czeniu praktycznym dla euroregionalnych partnerów

5.1.

Opinie o euroregionie na „starcie” oraz z perspektywy do

świadczeń i Partnerstwa

Wschodniego

5.2.

Ukrai

ński aspekt euroregionu – wybrane zagadnienia dotyczące realizacji dzia-

łań z funduszy pomocowych jako przykład praktycznego partnerstwa

5.3. Grant Szwajcarski w Euroregionie Karpackim i jego praktyczne znaczenie

5.4. Wymiana dobrych praktyk oraz Regionalna Strategia Innowacyjna w Euroregio-

nie Karpackim i jej euroregionalne oddzia

ływanie

6.

Euroregion

Ba

łtyk i jego wymiar praktyczny w Programie Region Morza Bałtyckiego

oraz w wykorzystaniu funduszy norweskich

6.1.

Program Region Morza Ba

łtyckiego i działania na rzecz ekologicznej ochrony śro-

dowiska morskiego oraz inne priorytety

6.2.

Aktywno

ść funduszy norweskich na północnym euroregionalnym pograniczu Pol-

ski oraz Programu „Ba

łtyk 21”

Uwagi

ko

ńcowe

Zakończenie

Literatura

Spis tabel, map, schematów, wykresów i załączników

Załączniki

240

240

246
249

252

253

253

262
266

267

271

279

283

Wstęp

Powojenne procesy integracyjne w Europie wpisa

ły się na stałe w funkcjono-

wanie poszczególnych pa

ństw członkowskich jak też w historię społeczną, gospo-

darcz

ą i polityczną Europy. Tym samym stały się elementem analiz i opracowań

literaturowych, jak te

ż badań naukowych i dyskusji w celu poszukiwania nowych

impulsów rozwojowych, wzmacniania ju

ż istniejących, reformowania polityk

wspólnotowych oraz konstrukcji instytucjonalnej i fi nansowej Unii Europejskiej
(UE) dla urzeczywistniania partnerstwa i subsydialno

ści.

W nurt tych bada

ń, poszukiwań i opracowań włączają się euroregiony jako

regiony szczególnej „misji” w europejskiej integracji. Nie s

ą one wprawdzie

zjawiskiem zupe

łnie nowym i nieznanym, bo towarzyszą powojennej integra-

cji europejskiej od samego pocz

ątku wraz z patronalnym Euroregionem Eure-

gio na granicy niemiecko-holenderskiej (1958 r.). Mimo to, euroregiony stano-
wi

ą ciągle problem za mało rozpoznany, kryjący w sobie jeszcze wiele tajemnic

i niewiadomych, niezapisanych kart, które stopniowo daj

ą się odkrywać w miarę

pog

łębiania wiedzy o UE, jej funkcjonowaniu, prawidłowościach i regionalnych

problemach rozwojowych. Dotyczy to równie

ż polskich euroregionów, które za-

pocz

ątkowały euroregionalizację w Europie Środkowo-Wschodniej i wciąż nada-

j

ą jej kierunek rozwojowy oraz dynamikę w służbie pełnej integracji. Wystarczy

tu cho

ćby wspomnieć ich szczególną aktywność w wielopoziomowej strukturze

organizacyjnego wspó

łdziałania euroregionów:

– poziom euroregionalny ogólnoeuropejski – Stowarzyszenie Europejskich

Regionów Granicznych (SERG);

– poziom euroregionalny, tzw. grupowy, np. Czwórka Wyszehradzka, Rada

Konsultacyjna Euroregionów Krajów Grupy Wyszehradzkiej, W

ęgiersko-Sło-

wacki Euroregion Vah-Dunaj-Ipel, Polsko-Czeska Komisja Mi

ędzyrządowa

ds. Wspó

łpracy Transgranicznej;

– poziom euroregionalny, tzw. krajowy, który

łączy współdziałanie w krajach

ich pochodzenia, a w Polsce jest to Forum Polskich Regionów Granicznych.

Ju

ż samo istnienie struktur organizacyjnych dla euroregionów świadczy o ich

obecno

ści, zaś poważne przedsięwzięcia realizacyjne potwierdzają miejsce euro-

regionów w rozwoju regionalnym kraju i w gospodarce narodowej.

10

Poparcie dla euroregionów ze strony UE jest niew

ątpliwe gdyż mają one –

w porównaniu z innymi regionami – dodatkowe priorytety w polityce regional-
nej, a dzieje si

ę tak, szczególnie w sposób widoczny i odczuwalny, począwszy

od Maastricht. Ka

żde kolejne okresy fi nansowe polityki regionalnej realizo-

wanej jako polityka spójno

ści dawały zielone światło europejskiej współpracy

transgranicznej. Wyra

żało się to i wyraża w wielości programów operacyjnych

tej

że współpracy, której zasięg poprzez euroregiony wkracza również do kra-

jów spoza UE, np. do Bia

łorusi, Ukrainy czy Rosji, bądź Szwajcarii i Norwe-

gii. Odzwierciedleniem tych poczyna

ń jest Europejska Współpraca Terytorialna

(EWT) w okresie 2007–2013. Nadchodz

ący zaś okres fi nansowy, tj. 2014–2020,

zdaje si

ę być jeszcze „łaskawszy” dla współpracy transgranicznej euroregionów,

a wprowadzenie nowego instrumentu fi nansowego „

Łącząc Europę” jest tego

dowodem.

Euroregiony pozytywnie sprawdzaj

ą się jako forma współpracy oraz akty-

wizowania peryferyjnych regionów granicznych, chocia

ż sam termin euroregion

nie ma w Unii Europejskiej charakteru ofi cjalnego. W odró

żnieniu więc od ta-

kich poj

ęć jak współpraca transgraniczna czy region graniczny nie występuje on

w ofi cjalnych dokumentach UE, czy w umowach mi

ędzypaństwowych odnoszą-

cych si

ę do regionów prowadzących współpracę ponadgraniczną. Zatem geneza

i u

żywanie tegoż określania skłania do opinii iż jest to termin potoczny, mocno

jednak zakorzeniony w literaturze i praktyce spo

łeczno-gospodarczej, czy też

mass mediach. Fakt ten powoduje, i

ż można twierdzić, iż euroregion stał się już

norm

ą prawa zwyczajowego i coraz częściej pojawia się w ofi cjalnych dokumen-

tach regionalnych i lokalnych zwi

ązanych z formalizacją współpracy transgra-

nicznej. Euroregiony maj

ą więc swoje miejsce tak w UE, jak i poszczególnych

krajach cz

łonkowskich, podlegają różnym instytucjom, są benefi cjentami pomocy

strukturalnej i realizuj

ą różne przedsięwzięcia w wymiarze lokalnym o znaczeniu

ponadregionalnym i integracyjnym. Oczywi

ście bez zaplecza instytucjonalnego

i fi nansowego nie by

łyby tym czym są.

Wielo

ść problemów jakie skrywają i łączą w sobie euroregiony zachęca i ro-

dzi potrzeb

ę do badań i opracowań w obszarze powyższych zagadnień. Niniejsze

opracowanie próbuje wyj

ść naprzeciw tym wyzwaniom. Jego zasadniczy cel sku-

pia si

ę na poszukiwaniu i wykazywaniu dobroczynnego wpływu euroregionaliza-

cji na obszary ni

ą objęte w kierunku łagodzenia dysproporcji rozwojowych i skut-

ków peryferyjno

ści terenów przygranicznych, dla których granica była „furtką”

do s

ąsiada, ale także siedliskiem wielu problemów i zagrożeń.

Cel ten jest stopniowo realizowany w kolejnych fragmentach, które maj

ą

charakter zarówno bardziej ogólny i teoretyczny jak i te

ż szczegółowy oparty

na empirycznej weryfi kacji. Dwa wprowadzaj

ące rozdziały (I i II) dotyczą, ge-

neralnie rzecz ujmuj

ąc, regionów, współpracy transgranicznej i euroregionów.

W nich bowiem zawarte s

ą zagadnienia m.in. ekonomii regionu w poszukiwaniu

teorii dla euroregionu oraz dochodzenie od regionu do euroregionu.

11

Dalsze fragmenty dotycz

ą instrumentalizacji euroregionalnej, która general-

nie mie

ści się w instrumentach instytucjonalnych i fi nansowych regionów. Jednak-

że są też takie instytucje czy instrumenty fi nansowe, które przynależą wyłącznie
euroregionom, na co wskazano, np. Stowarzyszenie Europejskich Regionów Gra-
nicznych (SERG) po stronie instytucji, czy np. specjalistyczne fundusze w ramach
Partnerstwa Wschodniego, czy te

ż Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)

po stronie fi nansów. Oczywi

ście, że zagadnienia instytucjonalizacji są bardzo roz-

leg

łe, gdyż tak regionami jak i euroregionami zajmują się wszystkie organy UE,

gremia doradcze (poza opisanym tu Komitetem Regionów) czy instytucje autono-
miczne, organizacje i struktury bran

żowe. I dlatego wybrano, w opinii nie tylko

Autorki, te najwa

żniejsze. W odniesieniu zaś do instrumentów fi nansowych opisa-

no tak unijne jak i pozaunijne

środki fi nansowe obsługujące różne przedsięwzięcia

realizacyjne i oddzia

ływujące zarówno na „twarde” jak i „miękkie” czynniki roz-

woju regionalnego i euroregionalnego. W zwi

ązku z tym uwzględniono fundusze

strukturalne z polityki regionalnej i polityk sektorowych, Inicjatywy Wspólnoto-
we, Europejski Instrument S

ąsiedztwa i Partnerstwa, fundusze norweskie i granty

szwajcarskie. Uwzgl

ędniono tu także „nowy” wymiar polityki regionalnej na lata

2014–2020 wraz z jej nowym instrumentem fi nansowym „

Łącząc Europę”, które-

go obecno

ści i aktywności z nadzieją należy oczekiwać w euroregionach.

Rozdzia

ł V jest z natury swej w pewnej części teoretyczny, jak i w innej czę-

ści oparty na praktyce. W części teoretycznej, choć można ją też traktować jako
praktyczn

ą, nastąpiła próba udokumentowania i potraktowania euroregionu jako

naturalnego klastra z

łożonego. Dalszy fragment rozdziału dotyczy Europejskiej

Polityki S

ąsiedztwa (EPS) i Partnerstwa Wschodniego jako elementu zbliżenia

wschodniego w relacjach z Uni

ą Europejską.

W rozdziale VI opisano Europejsk

ą Współpracę Terytorialną (EWT) wraz

z jej priorytetami oraz zasi

ęgiem euroregionalnym na wszystkich polskich pogra-

niczach. Odnotowano w niej obecno

ść partnerów spoza UE jak Białoruś, Ukra-

ina, Rosja oraz dokonano próby zebrania i przestawienia mocnych i s

łabych stron

euroregionów polskich pograniczy. Analiza SWOT jest do

ść ważnym elementem,

gdy

ż może posłużyć jako materiał do opracowania strategii rozwojowej eurore-

gionów, do której wci

ąż euroregiony zdążają. Z kolei poprzez aktywność polskich

euroregionów w EWT starano si

ę przedstawić polskie euroregiony w integracji

europejskiej (zgodnie z tytu

łem opracowania).

Rozdzia

ł VII stanowi studium empiryczne polskiej euroregionalizacji uwzględ-

niaj

ące efekty praktyczne funkcjonowania euroregionów. W pierwszej części tego

fragmentu, opartej na badaniach kontynuowanych przed i po akcesji, dokonano po-
równania opinii ludzi i w

ładz euroregionalnych dotyczących celów i czynników eu-

roregionotwórczych, znaczenia euroregionalizacji dla pogranicza, jak te

ż korzyści

i barier euroregionalnych. Podj

ęto też próbę weryfi kacji wpływu euroregionalizacji

na jako

ść życia społeczności lokalnych poprzez zbadanie szybkości wyrównywania

wynagrodze

ń euroregionalnych w stosunku do średniej krajowej.

12

Drug

ą część rozdziału skoncentrowano na wybranych praktycznych przed-

si

ęwzięciach w polskich euroregionach, które mają wymiar i znaczenie nie tylko

dla Polski ale i europejskie. Dokonuj

ąc wyboru kierowano się m.in. oryginal-

no

ścią zarówno euroregionów w „rodzinie euroregionalnej”, siłą oddziaływania

tych przedsi

ęwzięć zarówno w wymiarze lokalnym jak i o szerszym zasięgu, jak

i czasem niepowtarzalno

ścią w innych euroregionach europejskich. W związku

z powy

ższym uwagę zwrócono na euro-miasta, projekty wspólne międzyeuro-

regionalne, tzw. sieciowe i parasolowe, Euroregion Karpacki, który jest ewene-
mentem i ciekawostk

ą nawet na skalę światową oraz Euroregion Bałtyk, który

„wci

ąga” we współpracę wielkie grono partnerów, w tym pozaunijnych, także

najm

łodsze euroregiony polskie oraz fundusze norweskie. W ten sposób objęto

analiz

ą wszystkie polskie pogranicza z zachodu przez południe i wschód, a na pół-

nocnej granicy ko

ńcząc i dokumentując fakt, iż euroregiony stały się na polskich

granicach „nap

ędowym kołem” rozwojowym. Zwrócono przy tym uwagę na wie-

lop

łaszczyznowość aktywizacji obszarów przez euroregiony i możliwość ciągłej

ewolucji oraz wprowadzania nowoczesnych i innowacyjnych metod wspó

łpracy.

W relacji tej wyst

ępuje silne sprzężenie zwrotne, gdyż z jednej strony euroregion

„sprowadza” na swój obszar wiele p

łaszczyzn współdziałania, a z drugiej – to

one czyni

ą euroregion „dojrzałym” włączającym go w realizację założeń strategii

rozwojowych UE.

Przy powstawaniu opracowania wykorzystano warsztat literaturowy, w tym

literatur

ę obcojęzyczną, zwłaszcza w jego części teoretycznej oraz materiał źró-

d

łowy w jego części empirycznej. Materiał źródłowy ma dość zróżnicowane

pochodzenie, gdy

ż opierano się zarówno na raportach, materiałach Komisji Eu-

ropejskiej, materia

łach z Sekretariatów euroregionalnych, jak również bogatym

materiale dokumentacyjnym dost

ępnym za pośrednictwem źródeł elektronicz-

nych. Ponadto uzyskano cenny materia

ł badawczy w drodze wywiadów bezpo-

średnich wśród ludności euroregionalnej i władz lokalnych. W miarę możliwości
skierowano zestaw tych samych pyta

ń problemowych i do tych samych respon-

dentów co w badaniach wcze

śniejszych przed wejściem Polski do UE, które

wykorzystano w opracowaniu „Euroregiony a integracja europejska. Wnioski
dla Polski”. Pozwoli

ło to na dokonanie porównania „starego” z „nowym” punk-

tem widzenia na euroregionalizacj

ę. W ten sposób wnioski dla Polski z poprzed-

niego opracowania mog

ły zaowocować niniejszym opracowaniem o polskich eu-

roregionach w integracji europejskiej i w przezwyci

ężaniu peryferyjności oraz

dysproporcji regionalnych.

Rozdział I

REGIONY I ROZWÓJ REGIONALNY, KLASYFIKACJA

TEORII I REGIONÓW – WYBRANE ZAGADNIENIA

Uwagi wstępne

Region i zwi

ązane z nim zagadnienia zawsze były znaczące w rozwoju kraju

jak i ugrupowania integracyjnego, cho

ć może czasem niedostatecznie doceniane.

Sytuacja ta ulega

ła stopniowej zmianie nabierając szczególnej dynamiki po Ma-

astricht. Przyczyni

ł się do tego rozwój procesów integracyjnych i coraz bardziej

zwi

ązana z tym konieczność implementacji subsydialności i partnerstwa. Obecnie

bezdyskusyjna jest prawid

łowość, iż integracja zaczyna się w regionie, a poprzez

pa

ństwa narodowe „trafi a” do uregulowań ponadnarodowych w UE. W procesie

tym przypada szczególna rola euroregionom jako regionom szczególnej „misji”.

Fragment ten ma charakter wprowadzaj

ący do problematyki regionu, by ją

dalej wykorzysta

ć w problematyce euroregionu. A zatem główną osią rozważań

s

ą tu następujące zagadnienia:

– region i rozwój regionalny z uwzgl

ędnieniem celów i czynników tegoż rozwoju;

– wybrane teorie dotycz

ące regionu wraz z próbą ich odniesienia do wciąż

poszukiwanej teorii euroregionu;

– miejsce regionu w Unii Europejskiej oraz istota i znaczenie harmonizacji

unijnych regionów w podziale NUTS.

1. Region i rozwój regionalny – cele i czynniki rozwoju regionalnego

Na temat regionu i rozwoju regionalnego istnieje bogata literatura, w której

dokonuje si

ę analizy, badań i defi niowania regionu w różnych aspektach w zależ-

no

ści od tego jakie jest dalsze wykorzystanie materiału badawczego. Tak więc

region jest defi niowany w aspekcie ekonomicznym, politycznym, prawnym, so-
cjologicznym, kulturowym czy etnicznym. Oczywistym jest jednak fakt, i

ż nie-

zale

żnie od przyjętej defi nicji i kryteriów wyodrębniania, region jest wydzielo-

nym i spójnym obszarem o cechach naturalnych i nabytych oraz jest jednostk

ą