52. Administracja terytorialna na ziemiach zaboru pruskiego
jako

przykład

klasycznych

instytucji

administracji

burżuazyjnej. Biurokratyzm.

W Prusach rozwinął się podział państwa na 4
hierarchicznie podporządkowane szczeble terytorialne.
Na najwyższym piętrze były to prowincje znad
prezydentami na czele. W jednej z nich, w Wielkim
Księstwie

Poznańskim,

istniał

do

1830r

urząd

namiestnika. Prowincje swoją rangą odpowiadały
generał- gubernatorstwu – Galicji. Na czele Królestwa
stał, po wznowieniu tego urzędu po powstaniu
listopadowym, namiestnik, następnie od 1874r generał-
gubernator, a to na wzór zarządu krajowego, istniejącego
w Cesarstwie. W Galicji, wśród gubernatorów kierujących
tym krajem koronnym pierwszym Polakiem był Wacław
zaleski w latach 1848-1849. Okres autonomii Królestwa
Galicji i Lodomerii otworzył hr. Agenor Głuchowski w
1866r. Jako namiestnik kraju. Odtąd, z małymi wyjątkami,
wszyscy namiestnicy do 1915 byli Polakami, wśród nich
hr. Alfred Potocki, następnie profesor prawa rzymskiego
we Lwowie Leon Piniński i zasłużony dla Galicji profesor
Uniwersytetu w Krakowie, historyk prawa Michał
Bobrzyński. Piniński, skrajny konserwatysta, upamiętnił
się wprowadzeniem w 1898r stanu wyjątkowego w 33
powiatach Galicji Zachodniej, wymierzonego przeciw
ruchowi

socjalistycznemu

i

ludowemu.

Ostatni

namiestnicy w latach I wojny światowej byli Austriakami.
Stanowiska namiestników, generał- gubernator oraz nad
prezydentów prowincji były najwyższe w hierarchii
administracyjnej. Każdy z piastujących te urzędy
reprezentował cesarza (króla Prus) i rząd na swoim
terenie. Były to osoby wpływowe, zarówno ze względu na
stanowisko, które w przypadku namiestnika uwydatniało
odrębność kraju, jak i ze względu na zakres władzy. W
Królestwie pozycja namiestnika, potem generał-
gubernator, była tym większa, że on był równocześnie
naczelnym dowódcą wojsk rosyjskich stacjonujących w
kraju. W jego mocy leżało więc zastosowanie represji
przez użycie wojska oraz poprzez sądy wojskowe.
Generał- gubernatorzy mieli tez zastrzeżone, iż żadne
przepisy prawne, ogólnopaństwowe i szczególne, nie
będą wprowadzone na podległym im terytorium bez ich
wstępnej opinii. Drugą z rzędu jednostką zarządu
terytorialnego były w Prusach rejencje z prezydentami

rejencji na czele, a w Królestwie – jak wiemy – wpierw
województwa,

następnie

gubernie.

Głównymi

jednostkami zarządu lokalnego były we wszystkich
zaborach powiaty ze starostami, jak w Prusach i Galicji, i
naczelnikami powiatów, jak Królestwie, na czele. W różny
sposób zorganizowano gminy wiejskie i miejskie. Jeśli
idzie o pierwsze, to w Prusach i w Galicji
charakterystycznym zjawiskiem było wydzielenie tzw.
Obszaru dworskiego, na którym właścicielem ziemski
sprawował władzę administracyjną nad służbą domową i
czeladzią folwarczną. Wyłączenie to służyło interesom
ziemiaństwa. W Królestwie zarząd gminny, ściśle
związany z aparatem rosyjskiej władzy państwowej, był
organem władzy także w stosunku do dworu polskiego.