16 Â

WIAT

N

AUKI

Marzec 1998

P

owy˝sza mapa ukazujàca proporcj´
miejsc zajmowanych przez kobiety

we w∏adzach ustawodawczych ró˝nych
paƒstw ilustruje zdecydowanie nierówny
udzia∏ kobiet w ˝yciu publicznym. Dane
uwzgl´dniajà tylko ni˝sze izby lub parla-
menty jednoizbowe w przypadku paƒstw,
w których nie istnieje izba wy˝sza. Ni˝-
sze izby legislatur, jak w USA i w Zjed-
noczonym Królestwie, sà bardziej repre-
zentatywne dla elektoratu.

Udzia∏ kobiet we w∏adzach ustawodaw-

czych demokratycznych paƒstw Zachodu
stale wzrasta od koƒca II wojny Êwiatowej
– powoli w takich krajach jak na przy-
k∏ad Stany Zjednoczone, bardzo szybko
zaÊ w takich jak Szwecja. W USA, Fran-
cji, W∏oszech i Irlandii niespe∏na 12%
mandatów w izbach ni˝szych piastujà ko-
biety, podczas gdy w krajach skandynaw-
skich, Niemczech i Holandii zajmujà one
ponad jednà czwartà miejsc w parlamen-
cie. Takie ró˝nice wyraênie odzwiercie-
dlajà odmiennoÊç tradycji kulturowych.
Amerykanie na przyk∏ad wyznajà na ogó∏ religie konserwatyw-
ne, w których role kobiece postrzega si´ w sposób tradycyjny.
W USA równie˝ stawia si´ wolnoÊç przed równoÊcià, co prowa-
dzi do zaniedbywania takich znajdujàcych si´ w niekorzystnym
po∏o˝eniu ekonomicznym grup jak kobiety i czarni obywatele.
Skandynawowie natomiast tradycyjnie uwa˝ajà za spraw´ prio-
rytetowà sprawiedliwoÊç spo∏ecznà wobec grup kosztem swo-
bód ekonomicznych przyznawanych jednostkom. Inne czynniki
sprzyjajàce udzia∏owi kobiet w ˝yciu parlamentarnym to repre-
zentacja proporcjonalna (przedstawiciele partii, które przegra∏y
w wyborach, równie˝ zasiadajà w parlamencie) oraz parlamen-
tarny system wielopartyjny; oba te czynniki obserwujemy na przy-
k∏ad w Szwecji, gdzie ka˝da z siedmiu partii zdoby∏a spory pro-
cent g∏osów w wyborach parlamentarnych w 1994 roku.

W ciàgu ostatnich kilkudziesi´ciu lat

wi´cej by∏o kobiet we w∏adzach usta-
wodawczych krajów o rzàdach lewico-
wych i centrolewicowych. W roku 1997
wzrost liczby zajmowanych przez ko-
biety miejsc w brytyjskiej Izbie Gmin
zbieg∏ si´ z powrotem do w∏adzy labu-
rzystów po 18 latach rzàdów konserwa-
tywnych, w Szwecji zaÊ wzrost ten od-
notowano g∏ównie za rzàdów Szwedz-
kiej Socjaldemokratycznej Partii Robot-
niczej i jej sojuszników. Sà oczywiÊcie
wyjàtki od tej regu∏y, jak na przyk∏ad
w Niemczech, gdzie kobiety zdoby∏y
wi´cej mandatów w okresie umiarko-
wanie konserwatywnych rzàdów Hel-
muta Kohla (wykres).

Istotnym wyjàtkiem w tej generalnej

tendencji do zwi´kszenia udzia∏u ko-
biet w ˝yciu politycznym jest Europa
Wschodnia, gdzie za rzàdów komuni-
stycznych zajmowa∏y one 20 do 35 %
miejsc w w parlamencie. Z nastaniem
demokracji w tych krajach wi´cej man-

datów zacz´li jednak zdobywaç m´˝czyzni. Udzia∏ kobiet w le-
gislaturach spad∏ o po∏ow´, a w Polsce, w Bu∏garii, na W´-
grzech, w Rumunii i w dawnej Czechos∏owacji nawet jeszcze
bardziej. W Rosji zmniejszy∏ si´ a˝ o dwie trzecie w porówna-
niu ze stanem w by∏ym Zwiàzku Radzieckim (wykres).

Z wyjàtkiem paƒstw o re˝imach komunistycznych w krajach

azjatyckich, afrykaƒskich, latynoamerykaƒskich, a zw∏aszcza
arabskich udzia∏ kobiet we w∏adzach ustawodawczych pozo-
staje niewielki, co po cz´Êci jest wyrazem tradycyjnych postaw
spo∏ecznych. Do istotnych wyjàtków nale˝à Republika Po∏u-
dniowej Afryki, gdzie rzàd Nelsona Mandeli opowiada si´ za
zrównaniem praw kobiet, oraz Argentyna, gdzie ustawowo 30%
kandydatów na listach partyjnych muszà zajmowaç kobiety.

Rodger Doyle

W LICZBACH

Kobiety w polityce

MNIEJ NI˚ 10

10–14.9

15–19.9

20 LUB WI¢CEJ

BRAK DANYCH

PROCENT KOBIET W IZBACH NI˚SZYCH PARLAMENTÓW KRAJOWYCH

(W TYM W PARLAMENTACH JEDNOIZBOWYCH)

èRÓD¸O: Inter-Parliamentary Union, Genewa.

Dane na mapce zgodnie ze stanem

na 1 paêdziernika 1997 roku.

SZWECJA

*ZSSR/
ROSJA

†NIEMCY

USA

KOBIETY W IZBACH NI

˚SZYCH PARLAMENT

Ó

W KRAJOWYCH

(PROCENTY)

RPA

0

10

20

1960

1950

1970

*Zwiàzek Radziecki do 1991 roku, Federacja Rosyjska
utworzona w 1991 roku
† Republika Federalna Niemiec z uwzgl´dnieniem dawnej NRD
do∏àczonej w wyniku traktatu zjednoczeniowego w 1990 roku

LATA

1980

1990

2000

30

40

RODGER DOYLE