ŻYWIENIE

KOBIET

CIĘŻARNYCH

Prawidłowe

żywienie oraz

tryb życia są,

obok

uwarunkowań

genetycznych

zasadniczymi,

elementami

rozwoju

osobniczego.

Podstawowe problemy w

żywieniu kobiet ciężarnych:



Zapotrzebowanie

energetyczne w

poszczególnych okresach

ciąży i połogu



Struktura spożycia w

aspekcie proporcji

podstawowych składników

odżywczych oraz

produktów, które są

źródłem poszczególnych

składników



Prawidłowe żywienie kobiet

w okresie przed poczęciem



Żywienie kobiet w czasie

karmienia piersią

Nieprawidłowe żywienie w czasie

ciąży może źle wpływać na jej

przebieg i być przyczyna takich

powikłąń jak poronienie, poród

przedwczesny, zaśniad

groniasty, niedokrwistość, wady

cewy nerwowej, kretynizm.

Według Komitetu

Żywienia Człowieka

PAN kobiety

ciężarne powinny

otrzymywać

2800kcal/dobę, a

kobiety karmiące

3100 kcal/dobę. W

tym okresie rośnie

zapotrzebowanie na

podstawowe

składniki odżywcze,

a w mniejszym

stopniu na energię.

Prawidłowy przebieg ciąży i zapewnienie optymalnych

warunków rozwoju płodu stanowią, jeden z istotniejszych

problemów w medycynie perinatalnej.

Zwiększone zapotrzebowanie na substancje odżywcze w

czasie ciąży spowodowane jest wzrostem płodu, łożyska

oraz tkanek matczynych.

Wzrasta podstawowa przemiana materii jako następstwo

zwiększonej ilości tkanek aktywnych metabolicznie (tkanki

płodu, łożysko, tkanki matki), zwiększonego wysiłku kobiety

ciężarnej (głownie w zakresie układu krążenia i

oddechowego) oraz jako następstwo wydatków na syntezę

tkanek.

Zmiana nawyków żywieniowych kobiety ciężarnej powinna

obejmować nie tylko okres samej ciąży, ale kilkumiesięczny

okres przed planowanym jej początkiem. Zmiana diety w

tym okresie ma na celu wyrównanie ewentualnych

niedoborów żywieniowych.

Płód jest całkowicie

uzależniony od

substratów

pokarmowych i

energetycznych

otrzymywanych

drogą krwionośną

od matki.

Metabolizm

Przebieg zmian w metabolizmie

matki:



Dostarczanie ilości tlenu i

składników odżywczych

wystarczających do

prawidłowego wzrostu i

rozwoju płodu



Zapewnienie odpowiednich

zapasów energetycznych na

okres bezpośrednio po

porodzie



Stworzenie odpowiednich

rezerw energetycznych u

matki w celu zapewnienia

karmienia dziecka, nawet w

przypadku ograniczeń

dietetycznych w czasie laktacji

Metabolizm

Zmiany w zużyciu tlenu przez kobiety

ciążarną odzwierciedlają

zapotrzebowanie energytyczne związane

z syntezą tkanek i utrzymywaniem na

prawidłowym poziomie metabolizmu

zarówno matki jak i płodu.

Dodatkową ilość tlenu wydatkowaną na

wentylację w ciąży oceniono na

10ml/min., a zużycie tlenu przez

mięśniówkę macicy wzrasta o 33%

Zapotrzebowanie

energetyczne

W populacjach prawidłowo

odżywianych przyrost

masy ciała w okresie

ciąży wynosi średnio

12,5 kg, a średnia masa

noworodków 3,5 kg.

Średni dodatkowy wydatek

energetyczny wynosi

około 75000 kcal. W

czasie kilku pierwszych

tygodni po zapłpdnieniu

jest on niewielki, a

rośnie gwałtownie pod

koniec I trymestru i

pozostaje w II i III

trymestrze na stałym

poziomie.

Zapotrzebowanie

energetyczne

Kobiety o małej masie ciała lub wykazujące mały przyrost

masy w ciąży należą do grup ryzyka urodzenia dziecka o

masie urodzeniowej poniżej 2500g. Kobiety o dużej

masie ciała lub wykazujące duży przyrost masy ciała

odwrotnie- urodzą prawdopodobnie większe dzieci.

Jednak masa urodzeniowa noworodka nie zawsze koreluje

z masą ciała matki. Nie określono dotąd jednoznacznie,

jaki powinien być przyrost masy ciała u kobiet

ciężarnych. Większość badaczy nie podaje

rygorystycznych zaleceń co do przyrostu masy

koncentrując się bardziej na racjonalnym przyjmowaniu

pokarmów, tak aby zaspokoić energetyczne potrzeby,

prawidłowy rozwój i wzrost płodu.

Zapotrzebowanie

energetyczne

WHO przyjeła, że

dodatkowy wydatek

energetyczny w ciąży

wynosi 300 kcal na

dobę. Uważa się, że

jeżeli kobieta nie miała

niedowagi w okresie

przed poczęciem,

prawdopodobnie nie

jest konieczne

zwiększenie spożycia

energii w I trymestrze

ciąży, a w II i III zaleca

się zwiększenie

spożycia produktów o

300 kcal na dobę.

Główne składniki pokarmowe



Tłuszcze.

Tłuszcze powinny pokrywać 30% zapotrzebowania

energetycznego, w tym kwasy tłuszczowe

nasycone 10%, a nienasycone 4,5%.

Nienasycone kwasy tłuszczowe odgrywają rolę w

prawidłowym rozwoju mózgowia oraz siatkówki

płodu.

Ilość cholesterolu przyjmowanego nie powinna

przekraczać 300 mg na dobę.

Główne składniki pokarmowe

Kobieta ciężarna powinna

spożywać tłuszcze w

ograniczonych ilościach z

przewagą tłuszczy

roślinnych.

Niedobory tłuszczów w diecie

występują bardzo rzadko.

Głównym źródłem kwasów

tłuszczowych

wielonienasyconych są

oleje sojowy,

słonecznikowy,

kukurydziany oraz ryby

morskie.

Główne składniki pokarmowe



Białko

Średni przyrost masy ciała matki to 12,5

kg z czego 0,9 kg to białko.

Zapotrzebowanie na białko rośnie z

rozwojem płodu, macicy itd. 1,3 g/kg

m.c.

25% przyrostu masy przypada na macicę

i tkankę gruczołów sutkowych, 10% na

tkankę łożyskowa i 50% na płód

Główne składniki pokarmowe



Węglowodany.

Wiele komórek

wykorzystuje

glukozę jako jedyne

źródło energii np.

mózgowie, komórki

szpiku, erytrocyty,

również mięśnie.

Źródłem

węglowodanów są

przedewszystkim

produkty zbożowe,

warzywa i owoce.

Główne składniki pokarmowe

Węglowodany powinny

pokrywać 50-60%

energii z pożywienia.

Powinny być to w

większości

węglowodany złożone.

Udział sacharozy nie

powinien przekraczać

10%. Najlepiej

wykluczyć z swojej

diety słodycze

wszelkiego rodzaju.

Witamina A



Instytut Żywności i Żywienia zaleca dzienną

dawkę 5000 j.m. witaminy A na dobę dla

osobników dorosłych, dla kobiet ciężarnych i

karmiących zalecane jest dzienna dawka 6000

j. m. Według WHO dzienne zapotrzebowanie

na witaminę A dla kobiet ciężarnych wynosi

750 µg dla kobiet karmiących 1200 µg.



Suplementację witaminy A podczas ciąży w

dawkach przekraczających zalecane powinno

przeprowadzać się z dużą ostrożnością i

uwagą ze względu na możliwość działania

teratogennego.



Dla kobiet ciężarnych

hipowitaminoza A jest bardzo

niebezpieczna powoduje wiele

poważnych wad wrodzonych

płodu: wady twarzoczaszki,

ośrodkowego układu

nerwowego oraz serca.



Wyniki badań

przeprowadzonych na

zwierzętach i ludziach

wskazują, że przy

niedostatecznej podaży tej

witaminy zapasy matki mogą

podlegać mobilizacji i

transportowi do płodu.

Witamina D



Witamina D wytwarzana jest

w skórze pod wpływem

promieniowania

nadfioletowego dlatego

dzienne zapotrzebowanie jest

tak trudne do określenia.

Normy zalecane przez WHO i

Instytut Żywności i Żywienia

wynoszą: dla kobiet w czasie

ciąży i laktacji 10 µg na dobę.



U ciężarnych wykazujących niedobory w zakresie

wapnia i witaminy D, które rodziły powtórnie w

krótkich odstępach czasu, obserwowano

zmniejszenie mineralizacji tkanki kostnej, a w

skrajnych przypadkach osteomalację. Badania

wykazały iż płód nie zawsze w pełni wykorzystuje

zasoby wapnia które dostarcza do organizmu

matka. Związek pomiędzy niedostateczną podażą

wapnia a występowaniem nadciśnienia tętniczego

indukowanego ciążą jest udowodniony badaniami.

Witamina E



Dobowe zapotrzebowanie kobiet

ciężarnych wynosi 12mg/dobę, a w

czasie laktacji do 14mg. Wchłanianiu

tej witaminy sprzyja obecność

wielonienasyconych kwasów

tłuszczowych (zwłaszcza kwasu

linolowego).



Hiperwitaminoza po spożywaniu

dużych dawek Wit E nie została

stwierdzona.



Niedobór witaminy może rozwijać się

w zespołach złego wchłaniania co

wiąże się z dużą ilością wydalania

tłuszczów z kałem lub u chorych z

mukowiscydozą z niedrożnością dróg

żółciowych. Niedobór witaminy może

objawiać się poprzez miażdżycą

tętnic, dystrofią mięśniową.

Witamina K



Dla tej witaminy bardzo trudne jest określenie

precyzyjnej dawki potrzebnej dla organizmu.

Przyjmuje się że zapotrzebowanie dorosłego

człowieka to 4 mg na dobę Źródłem tej

witaminy powinna być żywność, zwykła racja

pokarmowa zawiera wystarczające ilości tego

składnika. Flora bakteryjna przewodu

pokarmowego wytwarza również znaczną

ilość witaminy K.



W pierwszych dniach po urodzeniu

noworodki mają bardzo małe stężenie

witaminy K zalecane jest więc

podawanie matkom przed i po

porodzie 1 mg tej witaminy dziennie.



Noworodki mają dwukrotnie dłuższy

czas krzepnięcia krwi co nie zawsze

jest przyczyną dużych wykrwawień.

Według Amerykańskiej Akademii

Pediatrów niektóre noworodki

wykazują objawy Choroby krwotocznej

noworodków (CHKN). Charakteryzuje

się ona obniżoną wartością czynników

krzepnięcia. Na występowanie tej

choroby bardziej narażone są dzieci,

których matki w czasie ciąży

otrzymywały leki przeciwdrgawkowe,

warfarynę, ryfampicynę.



Ustalono, że karmienie piersią może

odgrywać istotna rolę w patogenezie

CHKN. Choroba ta może być wywołana

również przez wiele innych czynników:

zaburzenia wchłaniania jelitowego,

biegunki czy dysfunkcję wątroby dziecka.

Krwawienia można zlikwidować lub

zmniejszyć poprzez podawanie witaminy K

dlatego Amerykańska Akademia Pediatrów

zaleca profilaktyczne podawanie witaminy

K wszystkim noworodkom.

Witamina B



Witamina B

1

Według WHO zalecana norma dla osób

dorosłych, dzieci, kobiet w okresie ciąży i

laktacji która wynosi 0,4 mg/1000 kcal

spożywanych produktów. Polskie normy w

odniesieniu do kobiet ciężarnych to 1,8 mg,

kobiet karmiących to 2 mg.



Witamina B

2

Instytut Żywności i Żywienia podaje normy dla

kobiet ciężarnych 2,0 mg dla karmiących 2,5

mg



Witamina B

6

Komitet Żywienia Człowieka PAN proponuje

następujące normy: dla kobiet ciężarnych 2,6

mg, dla karmiących 3,0 mg

Witamina PP



Dobowe zapotrzebowanie na

niacynę według WHO wynosi

6,6 mg/1000 kcal. Normy

dzienne ustalone przez Instytut

Żywności i Żywienia dla kobiet

ciężarnych 18 mg a dla kobiet

karmiących 20 mg.



Objawy niedoboru występują

głównie w obrębie skóry,

przewodu pokarmowego i ukł.

Nerwowego.



Biotyna

Dzienne zapotrzebowanie wynosi 100-

300 µg .

Stany niedoboru występują bardzo

rzadko.



Kwas pantotenowy

Przyjmuje się, że dzienne

zapotrzebowanie wynosi 5-10 mg na

dobę lub 3-4 mg/1000 kcal.

Stany niedoboru występują również

bardzo rzadko.

Kwas foliowy



Kwas foliowy (nazywany także folanem, folacyną

lub kwasem pteroiloglutaminowyrn) to witamina

z grupy B (B9). Nasz organizm nie potrafi go

wytwarzać (jak np.: witaminy D3) i musi być on

dostarczony z pożywienia bądź preparatów

farmakologicznych. Kwas foliowy bierze udział

w syntezie kwasów nukleinowych – materiału

genetycznego komórek i dlatego jest niezbędny

w procesie wzrostu i rozmnażania. Jego

obecność jest konieczna do powstawania w

szpiku czerwonych krwinek, rozwoju i

prawidłowego funkcjonowania układu

nerwowego. Usprawnia pracę układu

pokarmowego. Każda kobieta, która planuje

ciążę powinna przyjmować profilaktyczną dawkę

kwasu foliowego tj. 0,4 mg/dziennie. W

rodzinach z obciążonym wywiadem, takich, w

których urodziły się już dzieci z wadami cewy

nerwowej - zaleca się zwiększenie dawki folanu

do 4 mg/dziennie. Większa dawka kwasu

foliowego potrzebna jest także przyszłej mamie

przyjmującej leki przeciwpadaczkowe lub chorej

na cukrzycę.



Badania naukowe dowodzą, iż regularne

zażywanie kwasu foliowego przed i w

czasie ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia

wad cewy nerwowej u dziecka (takich jak

bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa czy

przepuklina oponowo-rdzeniowa) nawet o

ponad 70 procent.

Niedobór kwasu foliowego, już

pierwszych tygodniach ciąży może być

przyczyną poważnych wad rozwojowych.

Przy niedoborze kwasu foliowego dojść

może do zaburzeń rozwoju łożyska.

Zwiększa to ryzyko poronień samoistnych,

noworodek rodzi się słabszy i mniejszy,

zwiększa się u niego ryzyko zachorowania

w przyszłości na anemię, miażdżycę,

chorobę niedokrwienną serca, nowotwory

i depresje.

Witamina C



Zapotrzebowanie minimalne wg

WHO dla osoby dorosłej to 6,5-10

mg/24h. Normy opracowane

przez Komitet Żywienia

Człowieka PAN są nieco większe

wynoszą dla ciężarnych 90 mg/24

h, dla karmiących 100 mg/24 h.

Objawem hipowitaminozy jest

utrata łaknienia, bóle stawowo-

mięśniowe, krwawienia z dziąseł.

Do objawów awitaminozy C należą:

krwawienia z błon śluzowych, do

jam stawów, mięśni, wypadanie

zębów, osłabienie odporności.

Składniki mineralne



Wapń

Dobowe zapotrzebowanie kobiety ciężarnej

wynosi 1200 mg.

Duże ilości spotyka się w mleku matki.

Odgrywa istotną rolę w procesie krzepnięcia

krwi, a także w pobudzaniu i skurczu mięśni.

Zaleca się kobietom ciężarnym spożywać duże

ilości mleka i jego przetworów. Kobiety nie

spożywające przetworów wymagają

dodatkowej suplementacji.



Ciężarne wykazujące niedobór w

zakresie wapnia i witaminy D, które

rodziły powtórnie w krótkich

odstępach czasu, obserwowano

zmniejszenie mineralizacji tkanki

kostnej w skrajnych przypadkach

nawet osteomalację.



Dane epidemiologiczne wskazują na

potencjalny związek między

niedostateczną podażą wapnia w

ciąży a występowaniem nadciśnienia

indukowanego ciążą.



Gęstość kości noworodków matek, w

których diecie stwierdzono małą

zawartość wapnia, była mniejsza niż

noworodków matek otrzymujących

suplementację wapnia.

Fosfor

Podobnie jak wapń stanowi ważny składnik tkanki

kostnej, a także płynów międzykomórkowych. Zaleca

się jego dzienne spożycie na takim samym poziomie jak

wapnia.

Fosfor jest niezbędny do prawidłowego rozwoju ciąży,

lecz jego zapotrzebowanie łatwo pokrywa prawidłowa

dieta. Organizm kobiety ciężarnej zawiera około 700 g

fosforu.

Potrzeby płodowe do 20 tygodnia są bardzo małe,

największe są w okresie ostatnich 4 tygodni, kiedy płód

zużywa połowę z 15 g całkowitego zapotrzebowania.

Dzienne spożycie 2 g fosforu w pełni zaspokaja potrzeby

ciężarnej i płodu, pozwala również na magazynowanie.

Pierwiastki śladowe -

mikroelementy

Żelazo

Zalecane dzienne spożycie żelaza dla kobiet

ciężarnych znacznie się zwiększa (ok. 15mg).

Niemożliwe jest pokrycie dietą zwiększonego

zapotrzebowania u kobiet ciężarnych,

wskazana jest suplementacja.

Niedobór prowadzi do niedokrwistości

niedobarwliwej, zmniejszenia wydajności

fizycznej, zaburzeń funkcji układu

immunologicznego. Ciąża jest stanem, w

którym niedokrwistość zdarza się szczególnie

często, w skutek zwiększenia objętości krwi

matki, potrzeb płodu i łożyska.

Miedź



Dzienne zapotrzebowanie na

miedź nie jest dokładnie określone,

prawdopodobnie mieści się w

granicach od 1,5 mg do 3,0 mg. W

zestawach suplementacji żywienia

kobiet ciężarnych dzienna dawka

miedzi wynosi 2 mg.



Uczestniczy w metabolizmie tkanki

nerwowej, krwiotworzeniu,

wytwarzaniu tkanki łącznej

kostnej. Jest niezbędna do

prawidłowego dojrzewania

czerwonych i białych krwinek oraz

do syntezy enzymów.

Selen



Niedobór selenu charakteryzuje się szerokim

zakresem objawów, tj. może pozostawać w

związku przyczynowym z martwicą wątroby,

zahamowaniem wzrostem, dystrofią mięśniową,

nagłą śmiercią, krwawieniem, bezpłodnością.



Selen jest szybko wchłaniany z przewodu

pokarmowego i w większości wydalany z

moczem.



Ponieważ spożywany przez matkę selen jest

jedynym źródłem tego mikroelementem dla

płodu podczas ciąży i dla noworodka podczas

karmienia piersią, kobiety ciężarne i noworodki

wydają się szczególnie narażone na ryzyko

występowania niedoboru selenu i mogą

wymagać zwiększenia jego spożycia.

Suplementacja żywienia w

ciąży

Suplementacja może i powinna

oznaczać uzupełnienie odżywiania

kobiet ciężarnych ściśle określonymi

jakościowo oraz ilościowo

produktami, również naturalnym.

Należy przede wszystkim propagować

naturalne żywienie bogate w

niezbędne składniki i umacniać

przekonanie, że preparaty

farmaceutyczne zawierają żelazo,

witaminy itp. są jedynie

uzupełnieniem urozmaiconej diety.

WIC

W Stanach Zjednoczonych powstał program

uzupełnień żywieniowych dla kobiet,

niemowląt i dzieci (The Special

Supplementa Food for Womens, Infants and

Chilfren – WIC) polecany kobietom

ciężarnym o niskim dochodzie lub

zakwalifikowanym do grup ryzyka z

powodu innych przyczyn. Obecnie program

ten obejmuje także suplementację po

porodzie oraz dzieci przedzszkolnych aż do

5 roku życia. Program ten określa dietę i jej

suplementację w czasie ciąży, oraz

koordynuje działania w zakresie

usprawnienia opieki zdrowotnej i edukacji.

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ