Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

Projekt „Przygotowanie i realizacja kierunku inżynieria biomedyczna – studia międzywydziałowe”
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

SKRYPT DO LABORATORIUM

CHEMIA

ĆWICZENIE 9: Ekstrakcja

autor:

dr Jolanta Szczygelska-Tao

Gdaosk, 2010

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

2

Chemia, J. Szczygelska-Tao

1. Wymagania wstępne

1.1.Ustawienia

Znajomośd typów ekstrakcji, umiejętnośd doboru odpowiedniego rozpuszczalnika organicznego do ekstrakcji z roztworów
wodnych. Znajomośd techniki ekstrakcji i stosowanego sprzętu. Umiejętnośd obliczania współczynnika ekstrakcji.

Cele dwiczenia:

Celem dwiczenia jest zapoznanie się z techniką ekstrakcji, zbadaniem procesu rozdziału związków organicznych pomiędzy
dwa nie mieszające się ze sobą rozpuszczalniki. Nabranie wprawy w przygotowywaniu roztworów wodnych związków
nieorganicznych o określonym stężeniu, sprawdzenie poprawności wyboru odpowiedniego rozpuszczalnika organicznego
do ekstrakcji związków z fazy wodnej do organicznej w odniesieniu do wiedzy teoretycznej.

Spodziewane efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje:

Umiejętne posługiwanie się szkłem laboratoryjnym - przede wszystkim rozdzielaczem jak również naczyniami miarowymi.
Umiejętnośd określenia na podstawie właściwości fizycznych rozpuszczalników organicznych ich przydatności do ekstrakcji
związków z mieszaniny.

Metody dydaktyczne:

Praktyczna realizacja zadao teoretycznie opisanych w instrukcji. Dyskusja otrzymanych wyników- odniesienie do wiedzy
teoretycznej.

Zasady oceniania/warunek zaliczenia dwiczenia

Warunkiem zaliczenia dwiczenia jest poprawnie napisana kartkówka lub zadowalająca odpowiedź ustna oraz dokładnośd
wykonania dwiczenia i umiejętnośd wykonania odpowiednich obliczeo.

Wykaz literatury podstawowej do dwiczenia:

1.

Red. E. Luboch, M. Bocheoska, J.F. Biernat „Chemia ogólna. Dwiczenia laboratoryjne” Wyd. PG 2003 rozdz.17

2.

J. Minczewski, Z. Marczenko „Chemia analityczna” PWN 2008

3.

A.J. Vogel „Preparatyka organiczna” Warszawa 1984

2. Przebieg dwiczenia

L.p.

Zadanie

1.

Sprawdzenie w formie pisemnej lub ustnej teoretycznej znajomości technik ekstrakcyjnych oraz zasad doboru
odpowiednich rozpuszczalników ekstrakcyjnych

2.

Wprowadzenie prowadzącego, informacja o warunkach bezpieczeostwa, przydzielenie określonych zadao
podgrupom studentów

3.

Realizacja zadao zgodnie z instrukcją do dwiczenia i podanymi uszczegółowieniami

4.

Sprawdzenie uzyskanych wyników i dyskusja

UWAGI!

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

3

Chemia, J. Szczygelska-Tao

3. Wprowadzenie do dwiczenia

Wstęp teoretyczny

Jedną z najczęściej stosowanych technik laboratoryjnych jest ekstrakcja (z łaciny: extraho =

wyciągam). Proces ekstrahowania związków chemicznych polega na wykorzystaniu takich różnic w ich

właściwościach, które pozwolą na przeprowadzenie rozdzielenia składników układu do dwóch

różnych, łatwych do oddzielenia faz. Ogólnie rzecz ujmując proces ten polega na wydzielaniu związku

organicznego z jego roztworu lub zawiesiny przez wytrząsanie z innym rozpuszczalnikiem, takim, w

którym dana substancja organiczna jest rozpuszczalna a dodatkowo, który nie miesza się w ogóle (lub

miesza się w nieznacznym stopniu) z cieczą zawierającą substancję ekstrahowaną. W analityce

laboratoryjnej najczęściej badanymi są wodne roztwory związków chemicznych, dlatego ekstrakcję

typu ciecz-ciecz prowadzi się zazwyczaj w układach: roztwór wodny – rozpuszczalnik organiczny.

Podczas dokonywania procesu ekstrakcji istotny jest dobór odpowiedniego rozpuszczalnika bądź

mieszaniny rozpuszczalników, dobór odpowiedniej techniki ekstrakcji oraz parametrów prowadzenia

ekstrakcji. Ekstrakcja zachodzi więc w układach dwufazowych ciecz-ciało stałe lub ciecz-ciecz.

Współczynnik podziału

Zjawiska zachodzące podczas ekstrakcji podlegają tzw. prawu podziału Nernsta. Podczas procesu

ekstrakcji ustala się stan równowagi. Jeśli stężenia substancji w warstwach A i B oznaczy się przez

C

A

i

C

B

,

to w warunkach stałej temperatury i ciśnienia stosunek stężeo substancji dla danego układu jest

wartością stałą i nazywany jest stałą podziału.

C

A

/C

B

= constans=K

Stałą podziału można posługiwad się jedynie w przypadkach, gdy substancja ekstrahowana występuje

w tej samej postaci w obu fazach. W rzeczywistości, w wyniku oddziaływao substancji rozdzielanej z

rozpuszczalnikiem, jej chemiczna postad jest różna. Wielkośd uwzględniająca te różnice oraz wpływ

zachodzących reakcji określa współczynnik podziału (D), który stanowi stosunek sumy stężeo

wszystkich form substancji w fazie organicznej (∑C

o

) do sumy stężeo wszystkich jej form w fazie

wodnej (∑C

w

). Można przyjąd, że w przybliżeniu współczynnik podziału jest równy stosunkowi

rozpuszczalności danej substancji w obu rozpuszczalnikach.

D= ∑C

o

/∑C

w

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

4

Chemia, J. Szczygelska-Tao

Gdy ekstrahowana substancja nie podlega żadnym reakcjom w obu fazach, to współczynnik podziału D

jest równy stałej podziału K.

W celu lepszej charakterystyki efektywności procesu ekstrakcji wprowadzono pojęcie procentu

ekstrakcji (%E), który wyraża się wzorem:

%E= 100∙D/D+V

w

/V

o

gdzie: V

o

– objętośd rozpuszczalnika organicznego,

V

w

– objętośd fazy wodnej,

D – współczynnik podziału.

Związki organiczne są zwykle lepiej rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych niż w wodzie,

dlatego mogą one byd ekstrahowane z roztworów wodnych. Jeśli do roztworu wodnego doda się

elektrolitu, np. chlorku sodu, to rozpuszczalnośd substancji organicznej maleje, inaczej mówiąc, substancja

ulega wysalaniu. Czynnik ten pomaga wyekstrahowad związek organiczny.

Wybór rozpuszczalnika do ekstrakcji, układy ekstrakcyjne

Najczęściej do procesów ekstrakcji związków organicznych z fazy wodnej stosuje się następujące

rozpuszczalniki organiczne: eter dietylowy lub eter diizopropylowy, benzen lub toluen, chloroform,

chlorek metylenu, octan etylu i eter naftowy.

Cechy rozpuszczalnika w stosunku do fazy, z której prowadzi się ekstrakcję:



niewielka wzajemna rozpuszczalnośd obu faz – ekstrahowanej i ekstrahującej,



duża rozpuszczalnośd ekstrahowanej substancji, pożądana niewielka rozpuszczalnośd innych

składników mieszaniny,



duża wartośd stałej podziału,



duża różnica ciężarów właściwych obu faz,



trwałośd substancji w roztworze,



łatwośd rozwarstwiania się faz,



duża czystośd i trwałośd,



małą skłonnośd do tworzenia emulsji,



mała lepkośd,



łatwośd i bezpieczeostwo manipulacji,

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

5

Chemia, J. Szczygelska-Tao



łatwośd usunięcia z roztworu,



niskie koszty.

W celu skutecznego rozdzielania mieszaniny substancji, które różnią się właściwościami

chemicznymi jest pamiętanie o zasadzie, że "podobne rozpuszcza podobne". Oznacza to, że

substancje, których cząsteczki są zbudowane z wiązao kowalencyjnych niespolaryzowanych lub

spolaryzowanych tylko w niewielkim stopniu, rozpuszczają się dobrze w rozpuszczalnikach

niepolarnych, tzn. o cząsteczkach zbudowanych z podobnych wiązao (heksan, heptan, benzyna, eter

naftowy, węglowodory aromatyczne, eter dietylowy). Przykład może stanowid parafina, która

rozpuszcza się w heksanie, tetrachlorku węgla, eterze dietylowym i naftowym, a nie rozpuszcza się w

wodzie i alkoholach o małej masie cząsteczkowej. Parafina, tłuszcze, alkohole, aldehydy, ketony,

kwasy, estry, aminy i inne związki organiczne o znacznej masie cząsteczkowej (liczbie atomów węgla w

cząsteczce większej niż 4) są substancjami niepolarnymi, hydrofobowymi. Wykazują powinowactwo

do rozpuszczalników niepolarnych, nie mieszających się z wodą.

Substancje, w cząsteczkach których występują wiązania jonowe lub w znacznym stopniu

spolaryzowane, lub cząsteczka zawiera polarne grupy funkcyjne (np. cukry) dobrze rozpuszczają się w

rozpuszczalnikach polarnych o charakterze polarnym, np. chloroform, aceton, alkohole etylowy i

metylowy, woda, kwas octowy. Substancje polarne natomiast nie rozpuszczają się lub rozpuszczają się

bardzo słabo w rozpuszczalnikach niepolarnych. Pojawienie się w cząsteczce wiązania jonowego lub w

znacznym stopniu spolaryzowanego powoduje, że substancja nabiera właściwości hydrofilowych. Do

substancji polarnych należą: sole nieorganiczne, sole kwasów, alkoholany

i fenolany, sole amin

alifatycznych i aromatycznych.

Metoda ekstrakcji jest często stosowana do rozdzielania mieszaniny kationów w roztworach wodnych. W

celu oddzielenia jednego z kationów często przeprowadza się go hydrofilowej w postad hydrofobową,

zdolną do rozpuszczania się w niepolarnych rozpuszczalnikach organicznych. W tym celu przeprowadza się

jeden z kationów w związek kompleksowy z utworzeniem kompleksu chelatowego. Grupa kompleksów

chelatowych znajduje szerokie zastosowanie w ekstrakcyjnych metodach rozdzielania jonów metali.

Związki te są trudno rozpuszczalne w wodzie, ale dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach

organicznych o niskich wartościach stałych dielektrycznych. Większośd związków chelatowych

charakteryzuje się intensywną barwą co ułatwia obserwację procesu ekstrakcji jonów. Efektywnośd

procesu ekstrakcji chelatów wewnętrznych wzrasta ze wzrostem stężenia odczynnika w układzie oraz ze

wzrostem pH roztworu wodnego. Przykładem kompleksu chelatowego może byd dimetyloglioksymian

niklu(II). Związek ten powstaje w wyniku reakcji soli niklu(II) z dimetyloglioksymem w środowisku

zasadowym. W fazie wodnej związek ten występuje w postaci kłaczkowatego, trudno rozpuszczalnego

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

6

Chemia, J. Szczygelska-Tao

osadu o barwie różowej, natomiast po dodaniu rozpuszczalnika organicznego (np. chloroformu)

rozpuszcza się zabarwiając fazę organiczną na różowo.

Tabela 1. Właściwości fizyczne wybranych rozpuszczalników organicznych.

rozpuszczalnik

gęstośd

[gcm

-3

]

rozpuszczalnośd w

wodzie [%]

temperatura

wrzenia [ºc]

chloroform

1.498

1

61.3

chlorek

metylenu

1.326

1.6

40.2

toluen

0.869-

0.873

nierozpuszczalny

109.6

etanol

0.789

nieograniczona

78.3

heksanol

0.816

około 2

157.5

eter etylowy

0.71

6.9

34.6

Octan etylu

0.901

8.6

77.2

Ekstrakcja w rozdzielaczu

Do ekstrakcji najczęściej stosuje się rozdzielacze kuliste lub gruszkowe, wyposażone w szklany lub

teflonowy korek. Rozdzielacz umieszcza się w pierścieniu umocowanym na statywie. Następnie do

rozdzielacza wprowadza się roztwór przeznaczony do ekstrakcji oraz rozpuszczalnik, tak by łączna objętośd

cieczy stanowiła nie więcej niż 2/3 objętości rozdzielacza. W celu wyekstrahowania substancji, zawartośd

rozdzielacza wstrząsa się najpierw ostrożnie, tak, by nie dopuścid do zbyt gwałtownego wzrostu prężności

par w rozdzielaczu. Następnie rozdzielacz odwraca się nóżką ku górze i otwiera kran w celu

wyrównania ciśnienia. Następnie po zamknięciu kranu, znów wstrząsa się rozdzielaczem, pamiętając

stale o wyrównywaniu ciśnieo. Następnie rozdzielacz umieszcza się ponownie w pierścieniu na statywie i

pozostawia do rozdzielenia się mieszaniny. Po utworzeniu się wyraźnie od siebie rozdzielonych dwóch

warstw, otwiera korek i dolną warstwę spuszcza się przez kran, a pozostałą w rozdzielaczu warstwę

górną wylewa się górnym otworem, unikając w ten sposób zanieczyszczenia jej roztworem wodnym,

którego resztki mogą pozostawad w nóżce rozdzielacza. Roztwór wodny zawraca się do rozdzielacza w

celu ponownej ekstrakcji rozpuszczalnikiem. Zazwyczaj stosuje się trzykrotne powtórzenie procesu,

jednak ilośd potrzebnych ekstrakcji jest zależna od ilości substancji, współczynnika podziału substancji

organicznej pomiędzy wodę i rozpuszczalnik organiczny. Duży wpływ na wydzielanie związków

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

7

Chemia, J. Szczygelska-Tao

organicznych z roztworów wodnych ma tzw. efekt wysolenia. Jego działanie głównie polega na tym, że

ogranicza on rozpuszczalnośd wielu substancji organicznych w wodzie.

Rysunek

1.

Ekstrakcja:

a

–

położenie

rozdzielacza

podczas

spuszczania

dolnej

warstwy,

b

–

położenie

rozdzielacza

podczas

wstrząsania,

c

–

zestaw

do

ekstrakcji

metodą

ciągłą

z użyciem aparatu Soxhleta. A – gilza z bibuły, B –aparat Soxhleta, C – kolba okrągłodenna, D –chłodnica zwrotna, E –
ogrzewacz, F – rurka przelewowa.

Ekstrakcja substancji stałych w aparacie Soxhleta

Aparat Soxhleta służy do ekstrakcji ciągłej substancji stałych gorącym rozpuszczalnikiem.

Substancję przeznaczoną do ekstrakcji umieszcza się w gilzie A wykonanej z twardej bibuły filtracyjnej.

Gilzę wsuwa się do wewnętrznej rury aparatu B, pod którym montuje się kolbę C wypełnioną

rozpuszczalnikiem do ekstrakcji. U góry aparatu montuje się chłodnicę zwrotną D. Kolbę z

rozpuszczalnikiem ogrzewa się do osiągnięcia stanu łagodnego wrzenia zawartości. Pary

rozpuszczalnika przepływają do chłodnicy, tam skraplają się i zostają zawrócone do gilzy. Po zebranej

w gilzie takiej porcji rozpuszczalnika, że jego górny poziom osiąga wysokośd bocznej rurki F, ekstrakt

zostaje przelany syfonem do kolby. Proces ten powtarza się automatycznie aż do zakooczenia

ekstrakcji.

Ekstrakcja roztworami chemicznie czynnymi

Doboru rozpuszczalnika odpowiedniego do ekstrakcji dokonuje się często na podstawie jego

właściwości chemicznych. Ekstrakcja rozpuszczalnikami chemicznie czynnymi polega na zastosowaniu

takiego rozpuszczalnika, który chemicznie reaguje z substancją przeznaczoną do ekstrakcji. Do tego

celu stosuje się najczęściej:

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

8

Chemia, J. Szczygelska-Tao



*do wyodrębniania kwasów organicznych i fenoli z ich roztworów w rozpuszczalnikach

organicznych lub do usuwania kwaśnych zanieczyszczeo z roztworów+: ─ 5%-owy wodny roztwór

wodorotlenku sodu lub potasu, 5%-owy lub 10%-owy roztwór węglanu sodu, 2%-owy albo

nasycony roztwór wodorowęglanu sodu. Powstająca w wyniku reakcji sól kwasu z reguły

rozpuszcza się w wodzie i zostaje w ten sposób przeprowadzona z fazy organicznej do wodnej;



*do przenoszenia substancji i zanieczyszczeo o charakterze zasadowym z fazy organicznej do

wodnej]: ─ rozcieoczone kwasy: solny i siarkowy(VI);



*do usuwania eterów z halogenków alkilowych] ─ stężony kwas siarkowy.

W pozostałych przypadkach rozpuszczalnik stosowany do ekstrakcji powinien byd chemicznie

obojętny w stosunku do ekstrahowanych substancji.

Zastosowanie ekstrakcji w analizie

1. Wydzielenie i rozdzielenie oznaczanego składnika,

2. oddzielanie składników przeszkadzających przed oznaczaniem związków pozostałych w fazie

wodnej,

3. koncentracja związków śladowych,

4. oczyszczanie niektórych odczynników chemicznych.

Metody ekstrakcyjne charakteryzują się dużą skutecznością, szybkością i prostotą operacji oraz

szerokim zakresem zastosowao, wadą może byd stosunkowo duże zużycie rozpuszczalników

organicznych.

Częśd doświadczalna:

Ćwiczenie 1.

Ekstrakcja kofeiny z herbaty lub kawy

N

N

N

N

O

O

CH

3

C

H

3

CH

3

Kofeina - 1,3,7-trimetyloksantyna lub 3,7-dihydro-1,3,7-trimetylo-1H-puryno-2,6-dion

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

9

Chemia, J. Szczygelska-Tao

Wykonanie dwiczenia:

W kolbie stożkowej należy umieścid 15 torebek herbaty ekspresowej, wlad 300 cm

3

wody i ogrzad do

wrzenia. Następnie pozostawid herbatę w gorącej wodzie przez około 15 min. Po tym czasie usunąd

torebki na lejku i dokładnie wycisnąd. Zawartośd kolby schłodzid do temperatury pokojowej

umieszczając ją w wodzie z lodem. Ochłodzony roztwór przenieśd do rozdzielacza o pojemności 500

cm

3

i ekstrahowad delikatnie wytrząsając z 50 cm

3

chlorku metylenu. Po oddzieleniu warstwy

organicznej (spuścid do kolby stożkowej) od warstwy wodnej, ponownie dodad do pozostałej warstwy

wodnej kolejną porcję 50 cm

3

chlorku metylenu. Proces ekstrakcji powtarzad trzykrotnie. Do

połączonych ekstraktów należy dodad bezwodnego MgSO

4

w celu wysuszenia z resztek wody. W tym

czasie należy zważyd kolbkę okrągłodenną i wlad do niej po odsączeniu chlorek metylenu z

wyekstrahowaną kofeiną. Odparowad do sucha na wyparce rotacyjnej i po ochłodzeniu zważyd kolbę

ponownie. Obliczyd masę wyekstrahowanego związku. Wykonad chromatogram wyekstrahowanego

związku w układzie wskazanym przez prowadzącego i porównad z wzorcem (kofeina).

Ćwiczenie 2.
a. Podział kwasu benzoesowego między toluen i wodę

W kolbce miarowej o pojemności 50 cm

3

sporządzid roztwór podstawowy zawierający 2,5 g kwasu

benzoesowego w toluenie. Z roztworu podstawowego przygotowad cztery roztwory robocze

pobierając pipetą kolejno 3,8, 7,5, 15 oraz 20 cm

3

roztworu do kolbek miarowych o pojemności 25

cm

3

i uzupełniając toluenem do kreski. Otrzymane roztwory wlad do rozdzielaczy zawierających po 50

cm

3

wody i wytrząsad przez 15 min. Uwaga! Przed przystąpieniem do wytrząsania należy sprawdzid

szczelnośd korków w rozdzielaczach. Po upływie 15 min. rozdzielacze umieścid w statywie do

momentu rozdzielenia się warstw. Kiedy dolna warstwa będzie klarowna należy przekręcid kurek i

spuścid ją do kolby stożkowej, pozostawiając warstwę toluenową w rozdzielaczu. Po kolei z każdego

roztworu wodnego odmierzyd po 2 próbki po 10 cm

3

a następnie miareczkowad rozpuszczony w nich

kwas benzoesowy 0.01M roztworem NaOH wobec fenoloftaleiny.

Dzięki średniej wartości wyników miareczkowania można obliczyd stężenia kwasu benzoesowego w

wodzie, a znając całkowitą ilośd kwasu w rozdzielaczu oraz objętośd wody i toluenu można wyliczyd

stężenie kwasu w fazie wodnej.

W tym celu:

- W roztworach roboczych obliczyd ilośd kwasu benzoesowego, (ilośd moli w 25 cm

3

).

-Obliczyd ilośd moli C

6

H

5

COOH w fazie wodnej po ekstrakcji (uwzględniając objętośd fazy wodnej 50

cm

3

).

-Obliczyd ilośd moli C

6

H

5

COOH w 25 cm

3

fazy organicznej- w toluenie; różnica między zawartością

Politechnika Gdaoska, międzywydziałowy kierunek „INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA”

10

Chemia, J. Szczygelska-Tao

w roztworze roboczym a 50 cm

3

fazy wodnej.

-Obliczyd molowe stężenia C

6

H

5

COOH w fazie organicznej (c

1

) oraz wodnej (c

2

).

b. Podział kwasu octowego między wodę i octan etylu

Do rozdzielacza o pojemności 100 cm

3

wprowadzid 10 cm

3

0,2 M roztworu kwasu octowego

CH

3

COOH, 10 cm

3

wody destylowanej i wytrząsad 5 minut z 20 cm

3

octanu etylu. Po rozdzieleniu

warstw fazę organiczną odrzucid. Fazę wodną przenieśd do kolbki stożkowej, dodad 2-3 krople

roztworu fenoloftaleiny i miareczkowad 0,1 M roztworem NaOH aż do jasno-fioletowego zabarwienia.

Obliczyd współczynnik ekstrakcji kwasu octowego w układzie woda-octan etylu, a następnie określid

procent ekstrakcji E%.

c. Wpływ dodatku soli na ekstrakcję

Umieścid w rozdzielaczu 10 cm

3

0,2 M roztworu kwasu octowego CH

3

COOH, 10 cm

3

6 M roztworu

NaCl i wytrząsad 5 min z 20 cm

3

octanu etylu. Rozdzielid warstwy i oznaczyd stężenie kwasu octowego

w fazie wodnej. Wyjaśnid wpływ dodatku NaCl na wydajnośd ekstrakcji.

Ćwiczenie 3.

Rozdzielenie jonów metali metodą ekstrakcji.

Przygotowad mieszaninę soli Ni(II) i Fe(III) poprzez zmieszanie w zlewce 10 cm

3

roztworu azotanu

niklu(II) Ni(NO

3

)

2

o stężeniu 10

-3

M i 2 cm

3

azotanu żelaza(III) Fe(NO

3

)

3

o stężeniu 10

-3

M. Dodad 2 cm

3

10% roztworu winianu sodu i potasu oraz 2 cm

3

10% chlorku hydroksyloamoniowego [NH

3

OH]Cl i

dokładnie wymieszad. Do rozdzielacza o pojemności 50 cm

3

wlad 10 cm

3

35% mieszaniny heksanolu w

chloroformie, 2 cm

3

1% roztworu dimetyloglioksymu, wymieszad i dodad przygotowaną mieszaninę

soli. Po kolejnym wymieszaniu dodawad kroplami 5% roztwór amoniaku aż do uzyskania intensywnie

różowej barwy. Wstrząsad zawartośd rozdzielacza przez 1 min., pozostawid do rozdzielenia warstw.

Różowy dimetyloglioksymian niklu dobrze rozpuszcza się w rozpuszczalniku organicznym a nie

rozpuszcza się w wodzie. W warstwie wodnej pozostają tylko jony żelaza. Dodatek winianów

zapobiega wytrącaniu wodorotlenków żelaza, a hydroksyloamina uniemożliwia utlenienie Ni(II). Fazę

organiczną przenieśd do zlewki i wykonad próbę kontrolną na obecnośd jonów żelaza. W tym celu

dodad do roztworu 1 cm

3

20% CH

3

COONa, 1 ml [NH

3

OH+Cl dla całkowitej redukcji Fe(III) do Fe(II) i 1

cm

3

o-fenantroliny. Wymieszad i pozostawid na około 10 min. Pomaraoczowa barwa roztworu

świadczy o powstaniu kompleksowego związku żelaza (II).