„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Plewiński

Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych maszyn
i urządzeń przemysłowych 713[08].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Ryszard Janas

dr inż. Ewelina Sadowska

Opracowanie redakcyjne:

inż. Danuta Frankiewicz

Konsultacja:

inż. Danuta Frankiewicz

mgr inż. Teresa Sagan

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z4.03 –
Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych maszyn i urządzeń przemysłowych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Zasady organizacji stanowiska do wykonywania izolacji przeciwdrganiowych

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

7

4.1.3. Ćwiczenia

8

4.1.4. Sprawdzian postępów

8

4.2. Zasady posługiwania się narzędziami i sprzętem podczas wykonywania

izolacji przeciwdrganiowych

9

4.2.1. Materiał nauczania

9

4.2.2. Pytania sprawdzające

12

4.2.3. Ćwiczenia

12

4.2.4. Sprawdzian postępów

14

4.3. Właściwości materiałów stosowanych w izolacjach przeciwdrganiowych

15

4.3.1. Materiał nauczania

15

4.3.2. Pytania sprawdzające

17

4.3.3. Ćwiczenia

17

4.3.4. Sprawdzian postępów

20

4.4. Zasady obsługi maszyn i urządzeń do wykonywania wibroizolacji

21

4.4.1. Materiał nauczania

21

4.4.2. Pytania sprawdzające

27

4.4.3. Ćwiczenia

27

4.4.4. Sprawdzian postępów

28

4.5. Izolacje przeciwdrganiowe fundamentów pod maszyny

29

4.5.1. Materiał nauczania

29

4.5.2. Pytania sprawdzające

34

4.5.3. Ćwiczenia

34

4.5.4. Sprawdzian postępów

35

4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska podczas wykonywania izolacji przeciwdrganiowych

36

4.6.1. Materiał nauczania

36

4.6.2. Pytania sprawdzające

37

4.6.3. Ćwiczenia

37

4.6.4. Sprawdzian postępów

38

4.7. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót

39

4.7.1. Materiał nauczania

39

4.7.2. Pytania sprawdzające

42

4.7.3. Ćwiczenia

42

4.7.4. Sprawdzian postępów

44

5. Sprawdzian osiągnięć

45

6. Literatura

52

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz

przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego
modułowego programu nauczania.

Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,

–

cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
czyli czego nowego się nauczysz,

–

materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia,

–

pytania sprawdzające -– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś
podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,

–

ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,

–

sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,

–

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb

zawodu dekarza. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania,
sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie
i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych.
Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu
TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na luki
w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego
elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.

Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich

umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie
praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie
decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem testów
końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy
ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych

w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.

Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

713[08].Z4

Technologia wykonywania izolacji

akustycznych

i przeciwdrganiowych

713[08].Z4.01

Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu

do izolacji akustycznych

i przeciwdrganiowych

713[08].Z4.02

Wykonywanie izolacji

akustycznych w budynkach

713[08].Z4.04

Wykonywanie izolacji

akustycznych obiektów

o podwyższonych wymaganiach

akustycznych

713[08].Z4.03

Wykonywanie izolacji

przeciwdrganiowych maszyn

i urządzeń przemysłowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować zasady współpracy w grupie,

−

brać udział w dyskusji, formować i prezentować własne opinie,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

czytać ze zrozumieniem,

−

interpretować zależności przedstawione za pomocą wykresów, schematów, wzorów, tabel,
diagramów,

−

dokonywać obserwacji i opisu zjawisk fizycznych,

−

posługiwać się terminologią budowlaną,

−

określać znaczenie i rodzaje rysunków technicznych,

−

wymiarować i opisywać rysunki techniczne,

−

czytać rysunki techniczne,

−

przenieść wymiary z dokumentacji na miejsce realizacji,

−

dokonać pomiarów i wykonać rysunki inwentaryzacyjne,

−

definiować izolacje termiczne i akustyczne,

−

charakteryzować

materiały,

z

których

wytwarza

się

materiały

termoizolacyjne

i przeciwdźwiękowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zorganizować stanowisko do wykonania izolacji przeciwdrganiowej zgodnie z wymaganiami
technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,

–

odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania zadania,

–

oszacować ilość materiału do wykonania prac i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,

–

dobrać materiały do wykonania izolacji przeciwdrganiowej,

–

dobrać narzędzia do wykonania prac i posłużyć się przyrządami pomiarowymi,

–

przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy,

–

wykonać izolację przeciwdrganiową fundamentów pod maszyny,

–

wykonać izolację przeciwdrganiową urządzeń przemysłowych,

–

sprawdzić poprawność wykonanej pracy i usunąć usterki,

–

ocenić stan techniczny istniejącej izolacji przeciwdrganiowej i dokonać naprawy
uszkodzonych fragmentów,

–

wykonać demontaż izolacji i zagospodarować odpady,

–

zmontować rusztowanie do wykonania robót,

–

przygotować i zastosować materiały pomocnicze,

–

wykonać przedmiar i obmiar robót,

–

wykonać pracę z zachowaniem warunków technicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady organizacji stanowiska do wykonywania izolacji

przeciwdrganiowych

4.1.1. Materiał nauczania

Izolacje przeciwdrganiowe maszyn i urządzeń wykonuje się w miejscu usytuowania danej

maszyny czy urządzenia.

Przepisy związane z organizacją stanowiska pracy powinny uwzględniać przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy przeciwpożarowe.

Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich

czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym wymiary wolnej (nie
zajętej przez urządzenia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnić pracownikom
swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny z uwzględnieniem
wymagań ergonomii.

Podczas organizacji stanowiska do wykonywania izolacji przeciwdrganiowych należy

przestrzegać ogólnych zasad z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które odnoszą się do
większości prac montażowo-budowlanych takich jak:

−

na stanowisku roboczym powinny się znajdować tylko narzędzia niezbędne do zaplanowanej
pracy,

−

narzędzia powinny być składowane w odpowiednim porządku,

−

elektronarzędzia używane do wykonania zadania powinny być składowane w suchych
miejscach, a uruchomienie powinno być poprzedzone sprawdzeniem stanu obudowy,
wyłącznika i przewodu zasilającego,

−

materiał przewidziany do wykonania zadania powinien być składowany na stanowisku
roboczym w ilościach zapewniających jego wykonanie, aby zapewnić ciągłość prac
montażowych,

−

odpady powstałe w czasie wykonywania zadania powinny być składowane w miejscu
specjalnie do tego celu przygotowanym, aby nie były przyczyną wypadków,

−

na stanowisku roboczym powinien panować ład i porządek.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Gdzie wykonuje się izolacje przeciwdrganiowe?
2. Jakie przepisy należy uwzględnić przy organizacji stanowiska pracy do wykonywania izolacji

przeciwdrganiowych?

3. W jaki sposób powinny być urządzone stanowiska pracy do wykonywania izolacji

przeciwdrganiowych?

4. Jakie przepisy należy przestrzegać przy wykonywaniu wibroizolacji?
5. Dlaczego przechowuje się i magazynuje materiały potrzebne do wykonania wibroizolacji na

terenie budowy?

6. W jakim celu odpady powstałe podczas wykonywania zadania składuje się w jednym miejscu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie

W pomieszczeniu gospodarczym należy wykonać izolację przeciwdrganiową bliżej

nieokreślonego urządzenia.

Umiejscowienie urządzenia wskaże Ci nauczyciel (bądź wybierz je sam).
Zaproponuj:

−

miejsce ułożenia narzędzi oraz miejsce składowania materiałów, które potrzebne będą Ci do
wykonania zadania.

−

miejsce gromadzenia odpadów powstałych w czasie wykonywania zadania.
Nie przejmuj się nieznajomością pewnych informacji na przykład pod jaką maszynę ma zostać

wykonana wibroizolacja, celem tego zadania nie jest bowiem dobór narzędzi, a jedynie
sprawdzenie Twoich umiejętności przestrzennego sytuowania odpowiednich elementów
składowych do wykonania zadania (nauka abstrakcyjnego myślenia).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dobrać narzędzia materiały i sprzęt,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy,
9) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół warsztatowy,

−

narzędzia i sprzęt do montażu izolacji,

−

materiały izolacyjne,

−

sprzęt kontrolno-pomiarowy,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

stanowiskowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

literatura.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wytłumaczyć, gdzie i dlaczego wykonuje się izolacje przeciwdrganiowe?





2) określić, w jaki sposób powinny być urządzone stanowiska pracy do

wykonywania izolacji przeciwdrganiowych?





3) określić zasady, które należy przestrzegać podczas organizacji stanowiska do

wykonywania izolacji przeciwdrganiowych?





4) wytłumaczyć, w jakim celu odpady powstałe podczas wykonywania zadania

składuje się w jednym określonym miejscu?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

4.2. Zasady posługiwania się narzędziami i sprzętem podczas

wykonywania izolacji przeciwdrganiowych

4.2.1. Materiał nauczania

W pracach związanych z wykonywaniem izolacji przeciwdrganiowych używa się narzędzi

i sprzętu wykorzystywanego w większości prac ogólnobudowlanych.

Narzędzia i sprzęt w zależności od sposobu uruchamiania można podzielić na:

−

ręczny,

−

ręczny z napędem elektrycznym.

Do narzędzi ręcznych zaliczamy:

−

przymiar kreskowy - do bezpośredniego pomiaru długości, jest wykonany z taśmy stalowej.
Na jej krawędziach znajduje się podziałka: jedna o wartości działki elementarnej równej 1
mm, a druga - 0,5 mm. Kreski podziałki są różnej długości, co znacznie ułatwia odczyt
wartości pomiaru,

−

drewniany przymiar składany - do mierzenia elementów długich,

−

przymiar taśmowy - do mierzenia elementów znacznej wielkości (10 - 30 m),

−

poziomnica murarska - do kontrolowania poziomu i pionu montowanego elementu, powinna
mieć długość co najmniej 50 cm i być wyposażona w dwie libelle. Jedna z nich umieszczona
jest równolegle do długości pomiarowych i służy do badania poziomu, druga umieszczona w
poprzek poziomnicy jest używana do sprawdzania pionowości (rys. 1),

−

nóż monterski (rys. 2),

−

nożyce do cięcia blachy (rys. 3),

−

nożyce do cięcia prętów (rys. 6),

−

piłki ręczne do metalu,

−

szczypce (rys. 4),

−

klucze płaskie, oczkowe, hakowe, płasko-oczkowe, fajkowe, rurowe - służą do dokręcania
nakrętek na śruby mocujące, przy robotach związanych z wykonywaniem izolacji
przeciwdrganiowych gdzie, zastosowanymi wibroizolatorami są sprężyny.

Do sprzętu z napędem elektrycznym zaliczamy:

−

wiertarki ręczne,

−

wkrętarki,

−

piły tarczowe (kątówki) - są to piły z wymiennymi tarczami do cięcia drewna, metalu i betonu
(kamienia).

Sprawne i szybkie wykonanie zadania wiąże się z odpowiednim doborem dostępnych narzędzi

i sprzętu. Na stanowisku roboczym do wykonywania izolacji przeciwdrganiowych powinny być
dostępne wszystkie narzędzia, które monter przewidział używać w trakcie wykonywania zadania.
Prawidłowy dobór narzędzi oznacza pełne wykorzystanie możliwości technicznych oraz płynną
realizację założonych zadań, jednak, aby było to możliwe, za każdym razem przy użyciu tych
samych narzędzi, narzędzia te powinny być odpowiednio używane i eksploatowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przez użytkowanie narzędzi nie należy rozumieć tylko ich stosowania do przeznaczonych

celów, ale również ich konserwację. Konserwacji narzędzi należy dokonywać systematycznie
w trakcie ich użytkowania, a polega ona na utrzymywaniu ich w odpowiedniej czystości oraz na
właściwym ich przechowywaniu.

Narzędzia i urządzenia powinny być przechowywane w miejscach dostatecznie suchych,

odpowiednio ułożone i posegregowane. Należy pamiętać o tym, aby metalowe części
nieużywanych przez dłuższy czas narzędzi były zabezpieczone przed rdzą - należy posmarować
ich powierzchnię specjalnymi smarami lub olejami.

Rys. 1. Poziomnica aluminiowa długości 50cm 2 libelki PEGASUS typ 500 [11]

Rys. 2. Nóż monterski –sierpak [11]

Rys. 3. Nożyce do cięcia blachy 260 mm zagięte [11]

Rys. 4. Szczypce 160mm uniwersalne [11]

Rys. 5. Nożyce do cięcia blachy 250mm typ angielski [11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rys. 6. Nożyce do prętów 750mm / 30" 12mm [11]

Rys. 7. Klucz płaski 8-10 mm [11]

Rys. 8. Klucz oczkowy odgięty 13-17 mm [11]

Rys. 9. Klucz płasko-oczkowy z grzechotką 13 mm [11]

Rys. 10. Klucz hakowy 9-32 mm wielofunkcyjny [11]

Rys. 11. Klucz fajkowy przebity 13 mm [11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Rys. 12. Klucze rurowe 10 szt. 6-22 mm [11]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób można podzielić narzędzia i sprzęt wykorzystywany do wykonywania izolacji

przeciwdrganiowych?

2. Jakie narzędzia, możemy zaliczyć do narzędzi ręcznych?
3. Jak brzmi zasada pomiaru długości przymiarem kreskowym?
4. Jaki sprzęt zaliczamy do sprzętu ręcznego z napędem elektrycznym?
5. Co należy sprawdzić przed przystąpieniem do pracy z urządzeniami elektrycznymi?
6. Co należy rozumieć przez odpowiednie używanie i eksploatowanie narzędzi?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunku zamieszczonego w załączniku Nr 1 do ćwiczenia, ustal:

−

nazwę sprzętu kontrolno-pomiarowego,

−

elementy składowe sprzętu,

−

zasadę posługiwania się nim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) zapoznać się z sprzętem kontrolno-pomiarowym,
4) określić elementy budowy sprzętu,
5) opisać zasadę posługiwania się sprzętem,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół warsztatowy,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

rysunek sprzętu w załączniku nr 1,

Załącznik nr 1

Rysunek sprzętu kontrolno-pomiarowego

Ćwiczenie 2

W pomieszczeniu serwerownii, na nierównej posadzce należy rozłożyć materiał izolacyjny

(tafle gumowe). Poszczególnych tafli gumowych nie należy niczym łączyć.
Celem tego zadania jest odpowiednie wypoziomowanie powstałej podłogi z tafli gumowych.
Do poziomowania posadzki użyj zaprawy samopoziomujacej.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się ze stanowiskiem pracy,
5) dobrać potrzebne narzędzia i sprzęt kontrolno-pomiarowy,
6) wypoziomować posadzkę,
7) rozłożyć tafle gumowe,
8) sprawdzić poprawność wykonania,
9) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
10) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia w zeszycie,
11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
12) zaprezentować efekty swojej pracy,
13) dokonać samooceny pracy,
14) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt kontrolno-pomiarowy,

−

instrukcje obsługi sprzętu,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

zaprawa samopoziomująca,

−

tafle gumowe.

Ćwiczenie 3

Do wykończenia cokołu maszyny postawionej na wibroizolacjach potrzebny jest pas blachy

o wymiarach 210 mm x 475 mm.
Pas ten należy wyciąć z arkusza blachy zgodnie z wymiarami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dobrać potrzebne narzędzia i sprzęt kontrolno-pomiarowy do cięcia,
5) wytrasować wymiary na arkuszu blachy,
6) wyciąć pas blachy zgodnie z wymiarami,
7) wykończyć cokół modelu maszyny ustawionej na wibroizolatorach,
8) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać samooceny pracy,
13) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt kontrolno-pomiarowy,

−

narzędzia do cięcia blachy,

−

instrukcje obsługi narzędzi i sprzętu,

−

zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

model cokołu maszyny postawionej na wibroizolacjach,

−

arkusz blachy 260 mm x 500 mm.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać podziału narzędzi i sprzętu, w zależności od stopnia

skomplikowania?





2) rozpoznawać sprzęt z napędem elektrycznym?





3) posługiwać się narzędziami i sprzętem w sposób bezpieczny?





4) wytłumaczyć

co

należy

rozumieć

przez

odpowiednie

używanie

i eksploatowanie narzędzi?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.3. Właściwości materiałów stosowanych w izolacjach

przeciwdrganiowych

4.3.1. Materiał nauczania

Materiały izolacyjne w izolacjach przeciwdrganiowych muszą charakteryzować się wysoką

trwałością i znaczną sprężystością, to znaczy muszą powracać do stanu pierwotnego po usunięciu
sił i obciążeń.

Do materiałów stosowanych w izolacjach przeciwdrganiowych zaliczamy:

−

sprężyny stalowe,

−

gumę,

−

korek naturalny,

−

filc,

−

wielowarstwowe tkaniny bawełniane przesączone mieszanką polimerową (podkładki
podkowadłowe).

Sprężyny stalowe
Sprężyny stalowe (wibroizolatory sprężynowe) znajdują szerokie zastosowanie w technice

wibroizolacji ze względu na swoje zalety:

[1]

−

łatwość uzyskiwania małych częstości drgań swobodnych dla dużych obciążeń przy
zachowaniu małych wymiarów wibroizolatora,

−

możliwość stosowania sprężyn stalowych w wysokich temperaturach,

−

przy zachowaniu dopuszczalnych naprężeń można uniknąć zjawiska osiadania sprężyn,

−

przy zastosowaniu odpowiednich stali lub stopów uzyskuje się odporność na działanie
wpływów atmosferycznych, kwasów itp.,

−

parametry i ich właściwości są na tyle ścisłe, że istnieje wystarczająca zgodność obliczeń
z rzeczywistością.
Sprężyny stalowe mimo wielu zalet, bardzo dobrej absorpcji wibracji mechanicznych, niestety

mają także wadę - zdolność przenoszenia dźwięków. Niedogodność tą można jednak rozwiązać
w stosunkowo łatwy sposób, stosując razem ze sprężynami materiały dźwiękochłonne jakimi są
przykładowo elastomery.

Na rysunku 13 zaprezentowano wibroizolatory sprężynowe.

Rys. 13 Wibroizolator wielosprężynowy (z lewej) i zawiesie sprężyste (z prawej) firmy LBF. [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Guma
W izolacjach przeciwdrganiowych wykorzystywane są również elastomery – kauczuk

naturalny oraz produkty syntetyczne (np. Buna N i Neopren). Produkty syntetyczne przewyższają
kauczuk naturalny odpornością na wysoką temperaturę i działanie olejów, jednak elastycznością
mu nie dorównują. Ponadto gumy charakteryzują się:

−

zdolnością tłumienia drgań,

−

zdolnością tłumienia dźwięków,

−

wrażliwością na wpływy termiczne, zalecane temperatury 0 - 60

o

C (Buna N i Neopren do

90

o

C),

−

wrażliwością na oleje mineralne (gumy olejoodporne - Buna N i Neopren),

−

odpornością na wodę (gumy wrażliwe na wodę - Neopren, mają tendencje do puchnięcia przy
zanurzeniu w wodzie),

−

możliwością łączenia z metalami na gorąco lub zimno,

−

różną twardością w zależności od odmiany (w technice wibroizolacji znajdują zastosowanie
gumy twardości 30 - 70

o

Sh [Shore`a], przy czym gumy miękkie → 30 - 55

o

Sh, gumy

twarde → powyżej 55

o

Sh),

−

nieściśliwością, pod obciążeniem prostopadłym następuje spęcznienie powierzchni bocznych
(nieobciążonych). (rys.14)

Rys. 14. Guma poddana różnym rodzajom obciążenia. [7]

Rys. 15. Sprężyste płyty gumowe firmy LBF typ ASOPEN. [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Korek naturalny
Korek naturalny stał się materiałem wykorzystywanym do wibroizolacji dzięki dużym

zdolnościom do sprężystego odkształcania, ponadto korek odznacza się :

−

małym ciężarem objętościowym,

−

niewielką przepuszczalnością płynów i gazów,

−

odpornością na działanie wody i smarów,

−

dobrą ściśliwością dochodzącą do 25%, bez wykazywania znaczniejszego rozszerzania się,

−

długowiecznością (może przetrwać nawet kilkadziesiąt lat nie tracąc swoich właściwości
sprężystych).

Płyty korkowe wyrabia się w wyniku silnego ściskania korka naturalnego, a następnie

poddaje się je obróbce w przegrzanej parze.

Należy podkreślić, że do wibroizolacji nie nadają się płyty z kruszywa korkowego na

lepiszczu asfaltowym lub białkowym przeznaczone do izolacji termicznej lub akustycznej.

Filc
Do lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku materiałem używanym do wykonywania izolacji

przeciwdrganiowych maszyn szybkoobrotowych był filc z ubitej sierści, zabezpieczony od gnicia
powłoką z PCV.

Podkładki z filcu łatwo ulegały zanieczyszczeniu, zmieniały swe właściwości i nie były trwałe,

w wyniku czego zostały wyparte przez podkładki z tworzyw sztucznych o lepszych parametrach.

Podkładki podkowadłowe
Podkładki podkowadłowe składają się z wielu sprasowanych warstw mocnej tkaniny

bawełnianej, dokładnie przesączonych specjalną mieszanką polimerową (Neopren i Chenigum)
zawierającą środki przeciw grzybom i pleśni.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym powinny charakteryzować się materiały izolacyjne w izolacjach przeciwdrganiowych?
2. Jakie materiały stosowane są w izolacjach przeciwdrganiowych?
3. Jakie cechy charakterystyczne posiadają sprężyny stalowe stosowane do izolacji

przeciwdrganiowych?

4. Jakie cechy charakterystyczne posiada guma stosowana do izolacji przeciwdrganiowych?
5. Jaką nazwę handlową nadano gumą olejoodporne?
6. Jakie cechy charakterystyczne posiada korek naturalny stosowany do izolacji

przeciwdrganiowych?

7. Jakie cechy charakterystyczne posiadają filc i podkładki podkowadłowe?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na budowę dostarczono:

−

płyty gumowe (z kauczuku naturalnego, Buna N i Neopren),

−

płyty z korka naturalnego,

−

sprężyny stalowe (różnych typów i wielkości),

niestety osoba, która odbierała transport materiałów nie znała zasad ich przechowywania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

i pozostawiła je przed budynkiem.
Zapoznaj się z opisami miejsc składowania materiałów budowlanych. Wskaż gdzie należy
przechowywać poszczególne materiały, biorąc pod uwagę ich cechy techniczne.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z rodzajem dostarczanych materiałów,
5) przeczytać opisy zawierające charakterystyki materiałów,
6) dobrać miejsce przechowywania zgodnie z właściwościami materiałów,
7) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy,
12) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opis miejsc składowania materiałów wibroizolacyjnych,

−

wykazy materiałów wibroizolacyjnych z określeniem miejsc ich składowania,

−

charakterystyki techniczne materiałów izolacyjnych.

Ćwiczenie 2

Weź kawałek płyty z kauczuku naturalnego i obciąż go znacznym ciężarem (na przykład

kowadłem). Obserwuj zachowanie materiału pod wpływem obciążenia.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z rodzajem materiału,
5) obciążyć próbkę ciężarkiem,
6) obserwować zachowanie materiału pod wpływem obciążenia,
7) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy,
12) uporządkować stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbka kauczuku naturalnego,

−

kowadło,

−

instrukcje stanowiskowe.

Ćwiczenie 3

Na podstawie rysunku zamieszczonego w załączniku Nr 1 do ćwiczenia ustal nazwę oraz

scharakteryzuj przedstawiony mechanizm.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z mechanizmem,
5) określić nazwę mechanizmu,
6) wypisać cechy charakterystyczne mechanizmu przedstawionego na rysunku,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół warsztatowy,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

rysunek mechanizmu (załącznik nr 1).

Załącznik nr 1

Rysunek mechanizmu [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać materiały stosowane do produkcji wibroizolatorów?





2) scharakteryzować sprężyny stalowe?





3) omówić cechy charakterystyczne gumy?





4) określić dlaczego filc jako wibroizolator został wyparty przez podkładki

z tworzyw sztucznych?





5) wskazać z jakich materiałów wykonane są podkładki podkowadłowe?





6) określić jakimi cechami charakteryzuje się korek naturalny?





7) naszkicować zachowanie się gumy poddanej różnym rodzajom obciążenia?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.4. Zasady obsługi maszyn i urządzeń do wykonywania

wibroizolacji

4.4.1. Materiał nauczania

Podczas wykonywania wibroizolacji maszyn wywołujących drgania, pomocne okazują się

maszyny i urządzenia stosowane w budownictwie ogólnym. Zaliczyć do nich można wszelkiego
rodzaju wiertarki, wkrętarki, piły tarczowe, czy kotły do podgrzewania i topnienia mas
bitumicznych. Przydatne okazują się również podnośniki o napędzie spalinowym, jak
i akumulatorowym, dzięki tym maszynom możliwe stało się wykonywanie wibroizolacji w trudno
dostępnych miejscach, bez konieczności rozstawiania rusztowań.

Z rozwojem techniki budowa urządzeń wykorzystywanych przez człowieka staje się bardziej

skomplikowana, powoduje to zaostrzenie przepisów związanych z obsługą tych urządzeń.
Rygorystyczne zasady użytkowania tego rodzaju sprzętu mają na celu uchronić pracownika przed
utratą zdrowia i życia. Wykonując wibroizolacje maszyn niejednokrotnie konieczne jest
wykonanie otworów, bądź zamontowanie konstrukcji wsporczych, wówczas nieocenione okazują
się urządzenia zasilane prądem elektrycznym, do których należy zaliczyć:

−

wiertarki:

–

ręczne – obrabiarki do obróbki skrawaniem przy pomocy obracającego się narzędzia
skrawającego, pracującego głównie powierzchnią czołową zwanego wiertłem. Służa do
wiercenia, rozwiercania i pogłębiania okrągłych otworów.

–

udarowe – wiertarka w której wiertło oprócz ruchu obrotowego wykonuje ruch posuwisto-
zwrotny uderzając o obrabiany materiał. Stosowana jest do obróbki materiałów twardych i
kruchych, głównie materiałów budowlanych (rys. 16)

–

kolumnowe – wiertarka, lub jej wrzeciono jest mocowana na kolumnie umożliwiającej
pozycjonowanie wiertarki, jej przesuw w pionie oraz pionowy napęd (rys. 20)

–

wkrętarki – urządzenie do wkręcania i wykręcania wkrętów,

–

piły tarczowe (kątówki) - piły z wymiennymi tarczami do cięcia drewna, metalu i betonu
(kamienia) (rys. 18).

Urządzenia te powinny obsługiwać wyłącznie osoby przeszkolone z zakresu obsługi urządzeń
elektrycznych. Zasadniczy wpływ na bezpieczeństwo pracy podczas używania urządzeń
zasilanych prądem elektrycznym ma sam pracownik. Przed przystąpieniem do pracy powinien
sprawdzić nie tylko stan urządzenia, ale również stan gniazd wtyczkowych. Uszkodzone
urządzenie, kabel zasilający czy gniazdo wtyczkowe może być powodem porażenia prądem,
przyczyną pożaru, jak również zniszczenia samego urządzenia, czy instalacji elektrycznej.
Zagrożenie wypadkiem podczas pracy z urządzeniami zasilanymi prądem elektrycznym wzrasta
w miejscach dużego zawilgocenia i zaciemnienia, wiąże się to z faktem dobrej przewodności
prądu elektrycznego przez wodę oraz pogorszonej percepcji człowieka w pomieszczeniach
zaciemnionych. Zatem miejsca, w których wykonuje się izolacje przeciwdrganiowe maszyn
powinny być prawidłowo oświetlone. W miejscach, gdzie niemożliwe jest doświetlenie miejsca
pracy światłem dziennym należy stosować oświetlenie sztuczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Rys. 16. Wiertarka 1) uchwyt trójszczękowy zaciskany ręką, 2) uchwyt trójszczękowy zaciskany kluczem, 3) klucz
do uchwytu trójszczękowego 2, 4) nastawny ogranicznik głębokości wiercenia, 5) wrzeciono zakończone gwintem,
6) rękojeść pomocnicza, 7) przełącznik funkcji udaru, 8) przełącznik przekładni, 9) obudowa przekładni, 10)
obudowa silnika, 11) dźwignia zmiany kierunku obrotów, 12) przycisk uruchamiania I regulacji prędkości
obrotowej wrzeciona, 13) blokada przycisku 12 do pracy ciągłej, 14) przewód zasilający zakończony wtyczką
sieciową [9]

Rys. 17. Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa

A) wiertarka z akumulatorem, B) ładowarka akumulatorów,

C) końcówki wkrętaków [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 18. Piła tarczowa (kątówka) z wymienialnymi tarczami. [9]

Rys. 19. Wiertarka kolumnowa. [9]

Przed wykonaniem właściwej wibroizolacji maszyn i urządzeń zdarza się, że konieczne jest

zabezpieczenie ich fundamentów przed wpływem wilgoci. Wówczas należy odizolować
wibroizolację od fundamentu maszyny mogącego „podciągać” kapilarnie wilgoć, masami
bitumicznymi lub papą na lepiku. W przypadku oddzielenia fundamentu maszyny od
wibroizolatora papą na lepiku nie napotkamy na większe trudności. Jeżeli jednak technologia
wymaga użycia płynnych mas bitumicznych należy wykorzystać kotły do podgrzewania
i topnienia tych substancji. Kotły i zbiorniki do podgrzewania i transportu ręcznego mas
bitumicznych powinny być wypełnione najwyżej do 3/4 ich wysokości oraz powinny być
zaopatrzone w pokrywy.

Substancje bitumiczne (smoły, lepiki) zawierają toksyczne rozpuszczalniki organiczne, które

w wyniku podgrzewania przedostają się do otoczenia. Ponadto podczas podgrzewania występuje
zagrożenie wybuchem, pożarem oraz poparzeniem pracownika obsługującego kocioł. Z
przytoczonych powodów przepisy pracy kwalifikują prace związane z podgrzewaniem lepiku do
grupy prac niebezpiecznych, których nie należy powierzać osobom poniżej 15 roku życia.

Podnośniki

Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych nie ogranicza się jedynie do maszyn

usytuowanych na poziomie gruntu. Urządzenia bądź instalacje zamontowane wysoko ponad
poziomem posadzki, które również muszą posiadać wibroizolację powodują utrudnienie w pracy
montera. Dostęp do takich urządzeń jest ograniczony, jednak nie niemożliwy. Najprostszym
sposobem dotarcia do tych urządzeń jest rozstawienie rusztowania. Wiąże się to jednak
z koniecznością pracy kilku osób. Alternatywą tego rozwiązania jest użycie podnośników, które
ze względu na rodzaj zasilania można podzielić na spalinowe i akumulatorowe. Wykorzystanie
podnośników spalinowych ogranicza się do otwartych przestrzeni, nie zaleca się długotrwałego
stosowania ich wewnątrz hal magazynowych, czy produkcyjnych ze względu na powstające
spaliny w wyniku pracy silnika.

Ze względu na konstrukcję podnośniki można podzielić na:

−

samobieżne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

−

nożycowe,

−

na gąsienicach,

−

przyczepy,

−

na samochodach.

a)

b)

c)

Rys. 20. Podnośnik a) nożycowy, b) samobieżny, c) przyczepa. [10]

Rys. 21. Podnośnik na gąsienicach [10]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Rys. 22. Podnośnik na samochodzie (zwyżka) [10]

Praca na podnośniku zaliczana jest do pracy na wysokości. Wiąże się z tym konieczność

posiadania przez pracownika oprócz potwierdzonych kwalifikacji do obsługi podnośnika
i aktualnych badań lekarskich, również zaświadczenia o możliwości wykonywania pracy na
wysokości. Praca ta wiąże się z dużym niebezpieczeństwem, bowiem upadek z wysokości może
powodować wypadek.

Zasady obsługi każdorazowo podaje producent danego urządzenia i to właśnie wytyczne

producenta powinny być obligatoryjne w zakresie obsługi.

Ze względu na bezpieczeństwo pracowników ogólne zasady obsługi maszyn i urządzeń są

określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz.
1650).

Przepisy te zawierają między innymi następujące wytyczne:

1. Maszyny z własnymi napędami powinny mieć urządzenia do włączania i wyłączania łatwo

dostępne dla obsługującego, sprawnie działające i zabezpieczone przed przypadkowym
włączeniem.

2. Maszyny z więcej niż jednym elementem sterowniczym, z wyłączeniem maszyn przenośnych

trzymanych w ręku lub prowadzonych ręką, powinny być wyposażone w wyłączniki awaryjne
wyróżniające się barwą i kształtem. Konstrukcja i usytuowanie wyłącznika powinny, w razie
zagrożenia, zapewniać możliwość szybkiego wyłączenia napędu maszyny, także przez osobę
nie zatrudnioną przy jej obsłudze.

3. Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane

urządzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii.

4. Ponowne przyłączenie maszyny do źródła energii nie powinno stanowić zagrożenia dla

obsługi.

5. Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie

sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do
których są przeznaczone.

6. O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie

zawiadomić przełożonego.

7. Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie

zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia
uszkodzenia jest niedopuszczalne.

8. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane

z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone
w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.

9. Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba, że

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.

10. Pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi,

a pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz
ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn.

11. Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem

smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-
ruchowej.

12. Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować

w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty,
szaliki, poły oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.

Rys. 23. Znaki umieszczone na urządzeniach mechanicznych: a)bezpieczeństwa, b) ogólny znak nakazu, c)

zatrzymanie awaryjne, d) usuwanie wiórów, e) zakaz uruchamiania maszyny i urządzenia, f)

ostrzeżenie przed porażeniem prądem elektrycznym [4, s. 44]

Ogólne zasady obsługi urządzeń (wszelkich typów) przedstawił Stanisław Legutko w książce

pod tytułem "Podstawy eksploatacji maszyn".

Przedstawiamy niektóre z nich:

−

zasada planowości obsługi – zgodnie z tą zasadą obsługa urządzenia (w tym także remont)
powinna być wykonana z planem, bez względu na bieżący stan urządzenia,

−

zasada cyklu remontowego – zgodnie z tą zasadą każde urządzenie powinno mieć ustalony
porządek obsługi, w tym także remontów,

−

zasada unikania równoczesnej obsługi zbyt licznej grupy urządzeń - zgodnie z tą zasadą
można obsługiwać jednocześnie tylko określoną liczbę urządzeń znajdujących się w danym
systemie eksploatacji,

−

zasada systematycznej kontroli technicznej urządzenia,

−

zasada wykonywania kontroli funkcjonowania przed każdym użyciem urządzenia i po jego
zakończeniu,

−

zasada wnikliwej analizy uszkodzeń urządzenia i wyciągania wniosków wobec winnych osób,

−

zasada odpowiednich kwalifikacji personelu obsługi,

−

zasada ochrony urządzenia przed szkodliwym działaniem otoczenia,

−

zasada ciągłości obsługi – zgodnie z tą zasadą należy nieustannie dbać o stan techniczny
urządzenia (kontrole i konserwacje).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest udar w wiertarce?
2. Jak można podzielić podnośniki?
3. Jakie są ogólne zasady obsługi maszyn?
4. Jakie przepisy określił ustawodawca, w stosunku do obsługi maszyn i urządzeń, w celu

ochrony życia i zdrowia pracowników?

5. Jakie znaki mogą być umieszczane na urządzeniach mechanicznych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napisz, jak postąpisz w przypadku, gdy maszyna, którą obsługujesz, ulega uszkodzeniu.

Jakie znaki ostrzegawcze umieścisz na uszkodzonej maszynie?

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) wybrać odpowiedni znak ostrzegawczy lub informacyjny,
5) umieścić wybrany znak na uszkodzonej maszynie,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

znaki ostrzegawcze, informacyjne,

−

instrukcje obsługi maszyn.

Ćwiczenie 2

Ustal i scharakteryzuj odzież w jaką nie może być ubrany pracownik zatrudniony przy

obsłudze maszyn z ruchomymi elementami.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) spośród dostępnej na stanowisku pracy odzieży wybrać właściwą odzież roboczą,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

znaki ostrzegawcze,

−

odzież robocza i użytku codziennego,

−

stanowiskowe instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać maszyny powodujące niepożądane drgania?





2)

omówić ogólne zasady obsługi urządzeń (wszelkich typów)?





3)

wskazać przepisy związane z obsługą maszyn i urządzeń?





4)

znakować uszkodzone urządzenia mechaniczne?





5)

interpretować znaki umieszczane na urządzeniach mechanicznych?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.5. Izolacje przeciwdrganiowe fundamentów pod maszyny

4.5.1. Materiał nauczania

Każda maszyna w trakcie działania jest źródłem niepożądanych drgań.
Drgania te przekazywane są przez maszynę do fundamentów, w których rozprzestrzeniają się

nieraz na znaczne odległości, powodując zagrożenie zdrowia ludzi.

Celem stosowania izolacji przeciwdrganiowych do fundamentów pod maszyny jest:

−

ochrona otoczenia przed drganiami wytwarzanymi przez maszynę,

−

ochrona wrażliwych urządzeń przed drganiami przenoszonymi przez podłoże pomieszczenia,
w którym te urządzenia się znajdują,

−

ochrona zdrowia człowieka przed niepożądanymi skutkami wibracji.
Zapisane powyżej cele stosowania wibroizolacji nie są jednak wytycznymi którymi

powinniśmy się kierować przy wyborze izolacji przeciwdrganiowej.

Wybór izolacji przeciwdrganiowej dla danej maszyny zależy bowiem od trzech

podstawowych czynników:

−

ciężaru maszyny,

−

częstotliwości niepożądanych drgań,

−

sztywności konstrukcji podtrzymującej maszynę.
Rozróżniamy dwa sposoby rozwiązywania wibroizolacji fundamentów pod maszyny

z wykorzystaniem sprężyn stalowych:

−

układ podparty, gdy blok fundamentowy (lub sama maszyna) jest ustawiony na
wibroizolatorach (rys. 24)

−

układ zawieszony, gdy blok fundamentowy opiera się na wibroizolatorach za pomocą
wsporników i wieszaków.

Rys. 24. Przykład ustawienia żelbetowego bloku fundamentowego na wibroizolatorach na podłodze hali. 1- blok

fundamentowy, 2- wibroizolatory sprężynowe. [1, s.288]

Układ podparty znalazł zastosowanie w przypadku maszyn o niewielkich siłach

wzbudzających (takich jak: wentylatory, popy, sprężarki powietrza, urządzenia chłodnicze, kotły
itp.) ustawionych na stropach budynków.

Przy wibroizolacji ciężkich maszyn o znacznych siłach wzbudzających (np. młotów)

wymagających dużych bloków fundamentowych, należy liczyć się z koniecznością umieszczania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

bloków w specjalnych pomieszczeniach lub skrzyniach osłaniających oraz z trudnościami
wynikającymi z potrzeby dostępu do wibroizolatorów w celu kontroli i konserwacji. Problem ten
nie występuje w przypadku układu zawieszonego, w którym to wibroizolatory sprężynowe
umieszcza się w specjalnej przestrzeni umożliwiającej dostęp w razie kontroli i konserwacji.

Dodatkowo układ ten ma następujące zalety:

−

eliminuje się w znacznym stopniu wpływ wody i zanieczyszczeń, ponieważ wibroizolatory nie
znajdują się na dnie skrzyni,

−

mniej miejsca jest potrzebne na urządzenie, gdyż zbędne są kanały rewizyjne, konieczne przy
układzie podpartym,

−

wibroizolatory obciążone są tylko w kierunku pionowym, dzięki czemu mogą być lżejsze niż
w przypadku układu podpartego.

Przedstawione możliwości ustawiania maszyn na wibroizolowanych fundamentach czasami

okazują się niepotrzebne. Urządzenia o zwartej budowie ze sztywną podstawą mogą być
ustawiane bezpośrednio na wibroizolatorach, są to jednak przeważnie małe urządzenia i maszyny.
Mogą też być również usytuowane na tzw. płytach (masach) bezwładnościowych (rys. 25a) Masa
bezwładnościowa nie tylko stabilizuje urządzenie, ale również pomaga w rozpraszaniu niektórych
sił zanim dotrą one do izolatorów i elementów konstrukcyjnych. Mogłoby się wydawać, że warto
zwiększać masę bezwładnościową wszystkich izolowanych instalacji. Nie jest to jednak możliwe
(ani potrzebne) w każdym przypadku. Często bezwładność urządzenia jest tak duża
w porównaniu z niewyważonymi elementami ruchomymi, że nie trzeba jej zwiększać

W tabeli 1 zestawiono zalecane proporcje mas płyty bezwładnościowej oraz urządzenia.
Na rysunku 25 przedstawiono przykładową płytę bezwładnościową w formie bloku z betonu

oraz rozwiązanie wibroizolacji bez masy bezwładnościowej na izolowanych szynach.

a)

b)

Rys. 25. a) płyta bezwładnościowa w formie bloku z betonu wylanego na stalową ramę - w narożnikach znajdują

się wystające wsporniki rozmieszczone w sposób zapewniający uzyskanie właściwego środka ciężkości.

b) pompa postawiona na izolowanych szynach.[4, s. 59]

Tabela. 1. Zalecane

proporcje mas płyty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

bezwładnościowej oraz urządzenia. [4, s. 58]

Moc silnika [KM]

Zamocowane urządzenie

5 10 20 30 40 50 60 75 100 125 150

Od 0 do 130 mm,
z własnym napędem

bez płyty

1,5 : 1

Wentylatory:
promieniowe,
osiowe, rurowe 130 mm i powyżej,

z własnym napędem

bez płyty

1,5 : 1

2 : 1

Fabrycznie wykonane jako
osobne podzespoły

Zwykle bez płyt (patrz uwaga nr 2)

od 0 do
100 mm z
własnym
napędem

bez

płyty

1,5 : 1 (patrz uwaga nr 2)

Urządzenia
klimatyzacyjn
e

Głowice
wentylatorów
(tylko wtedy,
gdy są
oddzielone
od osprzętu
za pomocą
giętkich
łączy)

od 100 mm
z własnym
napędem

2 : 1 (patrz uwaga nr 2)

Pompy odśrodkowe:
z zasysaniem czołowym, zamontowane na
podstawie

1,5 : 1

(patrz uwaga nr 3)

2 : 1

(uwaga nr

3)

3 : 1

(uwaga nr

3)

Tłokowe

zwykle bez płyty

Zespoły odśrodkowe
i absorpcyjne

zwykle bez płyty

Odśrodkowe (napędzane
silnikiem)

patrz uwaga nr 4

Maszyny
chłodnicze

Odśrodkowe (napędzane
gazem z zewnątrz albo
turbiną)

patrz uwaga nr 5

Montowane na zbiorniku
albo podstawie

1,5 : 1 (niezbyt duża moc silnika)

Sprężarki
powietrza

Jednotłokowe (pionowe
bądź poziome)

od 6 : 1 do 8 : 1 (patrz uwaga nr 6)

Uwaga nr 1: We wszystkich przypadkach grubość płyt bezwładnościowych nie powinna być
mniejsza od 150 mm
Uwaga nr 2: Płyty bezwładnościowe powinny być stosowane pod fabrycznie wykonanym
zespołem wentylatora TYLKO wtedy, gdy głowica wentylatora jest oddzielona od pozostałych
komponentów za pomocą giętkich łączy. Jeżeli głowica jest sztywno połączona z innymi
elementami, nie należy stosować płyt bezwładnościowych. Jeżeli głowica wentylatora jest
izolowana za pomocą sprężyn bez obudowy zapewniających ugięcie statyczne równe 1 cal,
należy zamontować elastyczne ograniczniki boczne równoważące silę ciągu.
Uwaga nr 3: Płyta bezwładnościowa powinna mieć kształt litery "L" albo "T", aby mogła
podpierać kolanka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Uwaga nr 4: W przypadku sprężarek napędzanych silnikami, które NIE są zamontowane na
ochładzaczu, płyta bezwładnościowa jest potrzebna TYLKO wtedy, gdy producent wymaga
wspólnego, które ma zapobiec ewentualnym naprężeniom rur pomiędzy sprężarką
a ochładzaczem. W takim przypadku należy zastosować odpowiednio zaprojektowana betonową
płytę o grubości około 200-250 mm.
Uwaga nr 5: Wszystkie odpowiednio wyosiowane elementy powinny być ustawione na
wspólnej schodkowej płycie z betonu. Płyta betonowa ma zapewnić nie tyle bezwładność, co
wspólne zamocowanie. Grubość płyty powinna być dobrana zgodnie z zasadami praktyki
konstrukcyjnej.
Uwaga nr 6: Ostateczne waga płyt jest ustalana na podstawie obliczeń uwzględniających
niewyważone siły, wymagane granice amplitud wibracji i skuteczności izolacji.

W przypadku wykorzystania tafli gumowych i płyt z korka naturalnego, jako izolatorów

przeciwdrganiowych, możemy mówić jedynie o układach podpartych.

Wibroizolatory te mogą być układane bezpośrednio pod podstawą maszyny, jeżeli maszyna

jest dostatecznie sztywna i ciężka (rys. 26) oraz jako izolacja fundamentu będąca jego częścią.

Szczegółowe wytyczne wykonywania takich izolacji zostały opisane w rozdziale "Warunki

techniczne wykonania i odbioru robót".

Rys. 26. Bezpośrednie ustawienie maszyny na podkładkach gumowych.[1, s. 257]

a. bez przytwierdzenia do podłoża,

b. z przytwierdzeniem do podłoża.

Tłumiki lepkościowe
Tłumiki te mają prostą konstrukcję. Składają się one z pojemnika wypełnionego lepką

substancją ustawionego na podłożu oraz z zanurzonego w tej substancji od góry tłoka
przymocowanego do drgającego obiektu. Tłumiki te są szczególnie przydatne w przypadku
występowania drgań o przebiegu przypadkowym, wstrząsów i uderzeń występujących w takich
maszynach, jak młyny węglowe, maszyny tłokowe, młoty, szlifierki itp. Masę lepką stanowią
komponenty bitumiczne o zróżnicowanej lepkości, a także komponent oparty na związkach
poliuretanowych i innych. W takim rozwiązaniu skuteczną izolacją przeciwdrganiową stają się
tłoki zanurzone w oleju. Na rysunku 27 przedstawiono podwójny tłumik lepkościowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Rys.27. Podwójny tłumik lepkościowy.
1- część dolna tłumika,
2- część górna tłumika,
3- poziom wypełnienia lepką cieczą ,
4- poziom spodu bloku fundamentowego,
5- poziom ustawienia tłumika. [1, s. 264]

Izolacja rurociągów i przewodów
Również rurociągi i przewody dochodzących

do maszyn mogą być przyczyną niepożądanych

drgań. W większości przypadków izolacja zawieszenia rur powinna obejmować całą długość rur
w maszynowni, pompowni.

Każde zawieszenie rury powinno być podwieszone na właściwie dobranym zamocowaniu

antywibracyjnym z uwzględnieniem ugięcia izolacji podstawy pompy. Dzięki temu powstaje
swobodnie zawieszony system, który zwykle nie wymaga zastosowania dodatkowych giętkich
połączeń.

Główna funkcją takich połączeń jest stworzenie ruchomej instalacji (w związku

z wibracjami), która nie naprężałaby sztywno zawieszonych rur i złączy.

Rys. 28. Swobodne zawieszenie rur i pompy. [7, s. 59]

W przypadku podłączenia przewodów wentylacyjnych do wentylatora stosuje się przepisy

zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75,
poz. 690, z późn. zm.):

§154 ust.8: połączenia wentylatorów z przewodami wentylacyjnymi powinny być wykonane

za pomocą elastycznych elementów łączących, z zachowaniem wymagań określonych w §267
ust.7

§267 ust.7: elastyczne elementy łączące wentylatory z przewodami wentylacyjnymi powinny

być wykonane z materiałów co najmniej trudno zapalnych, przy czym ich długość nie powinna
przekraczać 0,25 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są cele stosowania izolacji przeciwdrganiowych pod maszyny?
2. Od czego zależy wybór izolacji przeciwdrganiowej dla danej maszyny?
3. Jakie rozróżniamy sposoby rozwiązywania wibroizolacji fundamentów pod maszyny

z wykorzystaniem sprężyn stalowych?

4. Gdzie znalazł zastosowanie układ podparty?
5. Jakie zalety posiada układ zawieszony?
6. Co to jest i jakie zadanie spełnia "masa bezwładnościowa"?
7. Jak zbudowane są tłumiki lepkościowe?
8. W jaki sposób zabezpiecza się przewody wentylacyjne przed przenoszeniem wibracji

z wentylatora na instalacje wentylacyjne?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj cechy izolacji przeciwdrganiowych pod fundamenty w układzie podpartym

i zawieszonym.
Wskaż podobieństwa i różnice?

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dostępne na stanowisku pracy próbki materiałów wibroizolacyjnych pogrupować ze względu

na możliwość wykorzystania ich do wykonania izolacji przeciwdrganiowych pod fundamenty
w układzie podpartym i zawieszonym,

5) uzasadnić wybór,
6) omówić cechy poszczególnych grup izolacji przeciwdrganiowych,
7) zapisać notatkę w zeszycie,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki materiałów do izolacji przeciwdrganiowych,

−

plansze z materiałami.

Ćwiczenie 2

Na podstawie opisu rysunku podanego w załączniku Nr 1 ustal nazwę mechanizmu oraz

wypisz cechy charakterystyczne przedstawionego przedmiotu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) zapoznać się z mechanizmem,
4) określić nazwę mechanizmu,
5) wypisać cechy charakterystyczne mechanizmu przedstawionego na rysunku,
6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia w zeszycie,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół warsztatowy,

−

opis pracy maszyn,

−

schematy układu sprężyn,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

rysunek mechanizmu w załączniku nr 1,

Załącznik nr 1

Rysunek mechanizmu

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wsakzać powody stosowania izolacji przeciwdrganiowych pod maszyny?





2) określić od czego zależy wybór izolacji przeciwdrganiowej dla danej

maszyny?





3) scharakteryzować sposoby rozwiązywania wibroizolacji fundamentów

pod maszyny z wykorzystaniem sprężyn stalowych?





4) wskazać, co oprócz maszyn i urządzeń powinno być również izolowane

przed niepożądanymi skutkami wibracji?





5) określić w jaki sposób chronić instalacje wentylacyjne przed wibracjami

przenoszonymi z wentylatora?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania izolacji przeciwdrganiowych

4.6.1. Materiał nauczania

Rozdział ten poświęcony jest uregulowaniom prawnym związanym z wykonywaniem pracy.

Podstawowym aktem prawnym regulującym to zagadnienie jest Kodeks pracy, który określa
prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.

Kodeks pracy
Prawa i obowiązki pracownika

−

Art. 210. § 1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa
i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo
gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.

−

§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa
w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.

−

§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia
w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Wypadki przy pracy i choroby zawodowe

−

Art. 234. § 1. W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne
działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy
osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn
wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

−

Art. 237. § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki
ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.

Przepisy ochrony przeciwpożarowej.
Podczas wykonywania izolacji przeciwdrganiowych należy stosować się do ogólnych

przepisów przeciwpożarowych obowiązujących w budownictwie.

Do palnych materiałów stosowanych w izolacjach przeciwdrganiowych zaliczmy gumę,

korek naturalny i filc. W wyniku spalania się gumy i filcu utwardzonego powłoką z PVC powstają
związki trujące i rakotwórcze, między innymi tlenek węgla, który ma bardzo silne właściwości
toksyczne i jest przyczyną wielu zatruć. Dym powstający ze spalania tych materiałów jest czarny,
gęsty i duszący, powodujący bardzo znaczne ograniczenie widoczności, co w razie pożaru jest
kolejnym elementem utrudniającym akcję ratunkowo-gaśniczą. Z tych oczywistych powodów
materiały przeciwdrganiowe nie powinny być składowane w tych samych pomieszczeniach, co
materiały łatwo zapalne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

W razie pożaru należy niezwłocznie zawiadomić straż pożarną informując ją:

−

co się pali (rodzaj pomieszczenia lub budynek),

−

gdzie się pali (podając dokładny adres),

−

kto zgłasza (podając dane personalne zgłaszającego i numer telefonu, z którego nadano
meldunek).

Numer telefonu Straży Pożarnej –

998

Przepisy ochrony środowiska.
Przepisy w jaki sposób należy chronić środowisko określa Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.

„Prawo ochrony środowiska. Ochrona środowiska polega na działaniu lub zaniechaniu
umożliwiającym zachowanie bądź przywrócenie równowagi przyrodniczej koniecznej do
zapewnienia korzystnych warunkowe życia ludzkości. Należy nie tylko ograniczyć „produkcję”
śmieci, ale również szkodliwe warunki jak hałas czy wibracje.

Zatem wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych jest istotnym elementem w ochronie

środowiska, jednak w trakcie ich wykonywania nie należy zapominać o powstających odpadach.
Odpady te należy umieszczać w jednym miejscu, segregować je, odzyskiwać lub utylizować.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W czym zawarte są prawa i obowiązki pracowników?
2. Jakie są prawa pracownika według Kodeksu pracy?
3. Do czego zobowiązuje pracodawcę Kodeks pracy w razie wypadku pracownika?
4. Które z materiałów przeciwdrganiowych są palne?
5. Jaki jest numer telefoniczny Straży Pożarnej?
6. Jakie informacje należy podać Straży Pożarnej w razie pożaru?
7. Kto powinien dbać o środowisko?
8. W jakim celu segreguje się odpady?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na budowie powstał pożar magazynów materiałów wibroizolacyjnych między innymi gumy i

korka naturalnego.

W dwuosobowych zespołach zainscenizuj scenkę wezwania straży pożarnej.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) wybrać partnera,
5) zaplanować formę scenki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

6) zaprezentować scenkę, (jedna osoba niech będzie świadkiem pożaru, druga oficerem

dyżurnym Straży Pożarnej)

7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

atrapa telefonu,

−

tablice informacyjne.

Ćwiczenie 2

Wybierz trzy paragrafy z Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,

przeczytaj je i następnie zinterpretuj.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przeanalizować wybrane paragrafy,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ustawyPrawo ochrony środowiska,

−

przepisy branżowe dotyczące ochrony środowiska.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić obowiązki pracownika?





2) określić w jaki sposób należy się zachować, w razie gdy na stanowisku

pracy wystąpi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia?





3) podać numer telefonu Straży Pożarnej?





4) sprecyzować informację o czym należy poinformować oficera dyżurnego

Straży Pożarnej w razie pożaru?





5) wskazać powody segregacji odpadów?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

4.7. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót

4.7.1. Materiał nauczania

Szczegółowe warunki wykonania robót powinny być określane każdorazowo dla

poszczególnych rodzajów wibroizolacji i rozwiązań jej wykonania.

Istnieje jednak kilka ogólnych zasad, których przestrzeganie pozwoli na wykonanie dobrej

jakości wibroizolacji, a mianowocie [7, s. 57]:

a) Pod gotową podstawą urządzenia nie należy umieszczać dodatkowych
podkładów z korka, gumy czy innych materiałów. Zwykle nic to nie daje i jest
jedynie marnotrawieniem środków.

b) Nie można lekceważyć wystających części napędu, gdyż może to
prowadzić do nadmiernego kołysania urządzenia. Kołysanie można
zminimalizować, zwiększając podstawę i izolację w taki sposób, aby
obejmowały przestrzeń pod napędem.

c) Nie należy stosować materiałów, które miękną, gdy jest ciepło i rozchodzą
się na boki pod podstawą. Równie niewłaściwe jest stosowanie materiałów,
które twardnieją, gdy jest zimno. W obu wypadkach uzyskamy wątpliwej
jakości izolację, która działa jedynie wiosną i jesienią.

d) Nie można lekceważyć niewłaściwego rozłożenia ciężaru urządzenia, gdyż
wtedy izolacja będzie nierównomiernie obciążona i urządzenie przechyli się.
Przechylenie i kołysanie może powodować poważne problemy.

e) Nie należy wykonywać izolacji z kruchych materiałów oraz tworzyw, które
twardnieją z czasem, bądź pod wpływem wibracji. Wstrząsy wykruszą ją,
a służby porządkowe wymiotą spod urządzeń.

f) Nie należy używać materiałów o krótkiej żywotności. Początkowo tłumią
one wibracje, ale później wzrasta ich gęstość i osiadają, co oznacza że
przestają być izolatorami.

g) Nie można tolerować niektórych relacji pomiędzy urządzeniami. Gdy
turbina i jej silnik są zamocowane na osobnych sprężystych podstawach, mogą
pochylać się ku sobie i w rezultacie zaburzać działanie napędu. Oba
urządzenia powinny być zamontowane na wspólnej sztywnej podstawie
opartej na izolacji.

h) Nie można dopuścić do tego, by maszyna skakała jak piłka. Izolacja musi
być optymalna - nie za twarda i nie za miękka. Gdy jest zbyt miękka,
w pewnym momencie urządzenie może wpaść w rezonans i przysporzyć wielu

problemów.

Rozpatrując bardziej szczegółowo poszczególne rodzaje wibroizolacji, należy zwrócić uwagę

na ich rozmieszczenie pod urządzeniami czy fundamentami.

W przypadku wibroizolatorów sprężynowych należy pamiętać przy ich rozmieszczeniu, aby

ich wspólny środek sztywności znajdował się na jednej linii pionowej ze środkiem ciężkości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

układu składającego się z maszyny i fundamentu, przy czym najkorzystniejsze jest symetryczne
rozmieszczenie wibroizolatorów względem pionowych płaszczyzn ciężkości.

Sposób rozmieszczenia wibroizolatorów prezentuje rys. 29.

Rys. 29. Sposób rozmieszczenia wibroizolatorów sprężynowych.[1, s. 280]

Przy wykonywaniu wibroizolacji fundamentów pod maszyny za pomocą sprężystych gum,

należy bardzo dokładnie wypoziomować miejsce wykonywania izolacji.

Dla zwiększenia skuteczności wibroizolacji można układać płyty w 2 lub 3 warstwach.

Rys. 30. Izolacja fundamentu za pomocą sprężystych płyt gumowych.[8]

Warunki techniczne wykonania wibroizolacji z małych płyt korkowych:

a) powierzchnia płyt powinna być tak dobrana, aby nacisk na korek był równy wytrzymałości

obliczeniowej, dzięki czemu uzyskuje się najniższą częstość drgań własnych,

b) grubość płyty powinna być ustalona na podstawie obliczeń, aby przy maksymalnym nacisku

uzyskać wymagana częstość drgań własnych,

c) podkładki korkowe powinny być tak rozmieszczone, aby spełniony był warunek ich

równomiernego obciążenia,

d) przy wykonywaniu żelbetowego fundamentu na płytach korkowych można stosować trzy

sposoby:
1) na rozmieszczonych w ustalonym położeniu płytach układa się wannę z blachy stalowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

stanowiącej deskowanie, w którym betonuje się blok fundamentowy,

2) przestrzeń między płytami wypełnia się piaskiem równo z poziomem ich wierzchu i

przykrywa papą sklejoną lepikiem na stykach arkuszy, po zabetonowaniu wypłukuje się
spod spodu piasek otrzymując fundament oparty na płytach korkowych,

3) przestrzeń między nośnymi płytami korkowymi wypełnia się miękkimi płytami nie

nośnymi; po przykryciu tego podłoża papą następuje betonowanie fundamentu; płyty
wypełniające muszą być tak miękkie, aby po zmontowaniu maszyny ciężar układu
przenosił się wyłącznie na płyty nośne (rys.31).

a)

b)

Rys. 31. Wibroizolacja z korka - układ elementów a) widok od czoła maszyny (przekrój), b) ułożenie płyt

korkowych (widok z góry). 1-płyty korkowe nośne, 2-płyty korkowe wypełniające, 3-obrys
płyty żelbetowej. [1, s. 297]

Po wykonaniu prac związanych z wibroizolacją urządzeń następuje czas oceny pracy i jej

odbiór.

Podczas odbioru robót sprawdza się, czy wykonana izolacja odpowiada projektowanej.

Sprawdza się też jakość materiału i atesty użytych produktów.

W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek uszkodzeń elementów izolacji przeciwdrganiowej

(sprężyn, elementów gumowych itp.) należy wymienić te elementy, na elementy nieuszkodzone.

Jeżeli od ukończenia robót do czasu ich odbioru minęło dużo czasu, a metalowe części

wibroizolatorów uległy korozji, to miejsca te należy oczyścić i pomalować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

W trakcie odbioru powinien być także przeprowadzony kontrolny pomiar drgań bloku

fundamentowego pod maszyną, a wyniki powinny być spisane i udostępniane dla porównania
z corocznym kontrolnym pomiarem drgań.

Po wykonaniu odbioru robót powinna zostać sporządzona instrukcja kontroli i konserwacji

izolacji przeciwdrganiowej maszyny.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy potrafisz wskazać ogólne zasady, których przestrzeganie pozwoli na wykonanie dobrej

jakości wibroizolacji?

2. O czym należy pamiętać przy montowaniu wibroizolatorów sprężynowych?
3. O czym należy pamiętać przy wykonywaniu wibroizolacji fundamentów pod maszyny za

pomocą sprężystych gum?

4. Jak przebiega wykonywanie izolacji przeciwdrganiowej z korka naturalnego?
5. Jakie sposoby można stosować przy wykonywaniu żelbetowego fundamentu na płytach

korkowych?

6. Co należy sprawdzać podczas odbioru izolacji przeciwdrganiowej?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj sposób rozmieszczenia wibroizolatorów sprężynowych pod fundamentem maszyny

powodującej niepożądane drgania.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przeczytać opis wibroizolatorów sprężynowych,
5) narysować sposoby rozmieszczenia wibroizolatorów,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy wibroizolatorów,

−

charakterystyki wibroizolatorów sprężynowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Ćwiczenie 2

Poznałeś już wszystkie najważniejsze aspekty wykonywania izolacji przeciwdrganiowych.

Wykorzystaj swoją wiedzę i wykonaj ponownie Ćwiczenie 2 z rozdziału "Zasady posługiwania
się narzędziami i sprzętem podczas wykonywania izolacji przeciwdrganiowych".

Dodatkowym utrudnieniem niech będzie ułożenie płyt gumowych w trzech warstwach.

Ćwiczenie 3

W pomieszczeniu kotłowni należy zaplanować i wykonać wibroizolację z płyt gumowych pod

fundament na podstawie opisu w projekcie, który to opis jest dołączony w załączniku 1.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z miejscem wykonania izolacji,
5) określić zakres robót,
6) naszkicować warstwy izolacji,
7) dobrać materiały,
8) dobrać sprzęt,
9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać samooceny pracy,
13) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół warsztatowy,

−

opis pracy maszyn,

−

schematy układu płyt z korka naturalnego,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

opis projektanta w załączniku nr 1.

Załącznik nr 1

Opis wykonany przez projektanta - fragment

„Na równej przestrzeni należy ułożyć płyty z korka w sposób, aby żaden z boków się nie

stykał. Przestrzeń pomiędzy płytami o szerokości 10 cm należy wypełnić piaskiem równo
z poziomem wierzchu płyt i przykryć papą sklejona lepikiem na stykach arkuszy. Wymiary płyt
z korka 20 x 20 cm. Wymiary przyszłego fundamentu 130 x 130 cm”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać dlaczego szczegółowe warunki wykonania robót wibroizolacyjnych

powinny być opracowywane osobno dla poszczególnych rodzajów
wibroizolacji i rozwiązań?





2) określić ogólne zasady wykonania wibroizolacji?





3) wskazać o czym należy pamiętać przy montażu wibroizolatorów

sprężynowych?





4) podać powody konieczności bardzo dokładnego poziomowania izolacji

z gumy i korka?





5) naszkicować ułożenie izolatorów sprężynowych pod fundament maszyny





6) scharakteryzować

procedurę

odbioru

i

konserwacji

izolacji

przeciwdrganiowych?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Każde zadania ma 4 wersje odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa. W przypadku

pomyłki błędną odpowiedź należy ująć w kółko i zakreślić odpowiedź prawidłową.

5. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś zadanie sprawia Ci trudność to opuść je i przejdź do

zadania następnego.

6. Czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi to 60 minut.
7. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przepisy związane z organizacją stanowiska pracy muszą uwzględniać przepisy

a) przeciwpożarowe.
b) bezpieczeństwa i higieny pracy.
c) bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń.
d) bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy przeciwpożarowe.

2. Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do

a) upodobań pracowników.
b) rodzaju wykonywanej pracy oraz psychofizycznych właściwości pracowników.
c) finansowych możliwości pracodawcy.
d) dostępności narzędzi na rynku.

3. Narzędzia i sprzęt używany przy wykonywaniu wibroizolacji, w zależności od stopnia

skomplikowania można podzielić na
a) nożny i ręczny.
b) ręczny i ręczny z napędem elektrycznym.
c) ręczny i z napędem spalinowym.
d) proste i złożone.

4. Przed przystąpieniem do pracy z urządzeniami elektrycznymi należy sprawdzić

a) czy ilość materiału na stanowisku pracy wystarczy na wykonanie zadania.
b) ich producenta i moc silnika.
c) ich stan techniczny, oraz zapoznać się z instrukcją obsługi.
d) ich wagę.

5. Konserwacja narzędzi polega na

a) utrzymywaniu ich w czystości oraz na właściwym ich przechowywaniu.
b) użytkowaniu ich w sposób zalecany przez producenta.
c) bezpiecznej obsłudze tych urządzeń.
d) okresowym wyłączaniu ich z użytkowania.

6. W izolacjach przeciwdrganiowych stosowane są obecnie najczęściej

a) sprężyny stalowe i podkładki z ubitego filcu.
b) płyty gumowe i podsypki piaskowe.
c) płyty z korka naturalnego i podkładki podkowadłowe.
d) sprężyny stalowe, płyty gumowe i z korka naturalnego.

7. Cechą charakteryzującą sprężyny stalowe (wibroizolatory sprężynowe) nie jest

a) możliwość stosowania w wysokich temperaturach.
b) brak nasiąkliwość.
c) zdolność przenoszenia dźwięków.
d) mały ciężar objętościowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

8. Układ zawieszony, jest to konstrukcja izolacji przeciwdrganiowej, która opiera się na

wibroizolatorach za pomocą
a) wsporników i wieszaków.
b) płyt z korka naturalnego.
c) wsporników i płyt gumowych.
d) wibroizolatorów wielosprężynowych.

9. Przewody wentylacyjne przed przenoszeniem wibracji z wentylatora zabezpiecza się za

pomocą
a) zawiesi sprężystych.
b) elastycznych łączy.
c) podkładek podkowadłowych.
d) tłumików lepkościowych.

10. Podczas odbioru robót związanych z wykonaniem izolacji przeciwdrganiowych sprawdza się

a) odzież roboczą w jakiej pracują monterzy izolacji.
b) terminowość wykonania zadania.
c) jakość materiału i atesty użytych produktów do wykonania wibroizolacji.
d) bezpieczeństwo na stanowisku pracy montera.

11. Na stanowisku roboczym powinny znajdować się tylko narzędzia

a) niezbędne do zaplanowanej pracy.
b) ręcznej obsługi.
c) nie wymagające zasilania prądem elektrycznym.
d) nowe.

12. Na stanowisku roboczym musi panować

a) nieustanna praca.
b) cykliczność dokonywanych zmian narzędzi.
c) nieustanna kontrola monterów.
d) ład i porządek.

13. Poziomnica murarska służy do

a) przenoszenia wymiarów z projektu na plac budowy.
b) wymiarowania montowanych elementów.
c) kontrolowania poziomu i pionu montowanego elementu.
d) łączenia montowanych elementów.

14. Metalowe części nie używanych przez dłuższy czas narzędzi powinny być zabezpieczone,

specjalnymi smarami lub olejami, przed
a) pleśnią.
b) uszkodzeniem mechanicznym.
c) rdzą.
d) zmęczeniem materiału.

15. Materiały izolacyjne w izolacjach przeciwdrganiowych muszą charakteryzować się

a) niską ceną.
b) wysoka trwałością i znaczną sprężystością.
c) dostępnością na rynku.
d) łatwością obróbki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

16. Sprężyny stalowe mimo wielu zalet, bardzo dobrej absorpcji wibracji mechanicznych, niestety

mają także wadę
a) są nasiąkliwe.
b) trudne w obróbce.
c) bardzo drogie.
d) zdolność przenoszenia dźwięków.

17. Materiał nie stosowany w izolacjach przeciwdrganiowych to

a) guma.
b) korek naturalny.
c) stal.
d) płyty pilśniowe.

18. Urządzenia, które mogą być ustawiane bezpośrednio na wibroizolatorach, to urządzenia

a) o zwartej zabudowie ze sztywną podstawą.
b) o luźnej zabudowie ze sztywna podstawą.
c) o zwartej zabudowie z luźną podstawą.
d) o luźnej zabudowie z luźną podstawą.

19. Konstrukcja składająca się z pojemnika wypełnionego lepką substancją, ustawionego na

podłożu, oraz z zanurzonego w tej substancji od góry tłoka przymocowanego do drgającego
obiektu to
a) tłumik lepkościowy.
b) zawiesie sprężyst.
c) wibroizolator wielosprężynowy.
d) tłumik tłokowy.

20. Przy wykonywaniu wibroizolacji fundamentów pod maszyny za pomocą sprężystych gum

należy
a) używać jedynie narzędzi z napędem elektrycznym.
b) bardzo dokładnie wypoziomować miejsce wykonania izolacji.
c) przygotowane gumy składować w pozycji pionowej.
d) oczyścić płyty gumowe środkami na bazie alkoholu.

21. Jakie zadanie spełnia izolacja przeciwdrganiowa?

a) zabezpiecza przed wilgocią.
b) przeciwdziała rozprzestrzenianiu się wibracji.
c) zabezpiecza przed utratą ciepła.
d) przeciwdziała powstawaniu pleśni i grzybów.

22. Prawidłowy dobór narzędzi oznacza:

a) płynną realizację założonych zadań.
b) brak konieczności posiadania pomocnika.
c) wzrost kosztów wykonania izolacji.
d) pogorszenie się warunków pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

23. Rysunek przedstawia

a) klucz oczkowy.
b) klucz płaski.
c) klucz hakowy.
d) klucz fajkowy.

24. Zalecane temperatury przy których mogą pracować wibroizolatory wykonane z kauczuku

naturalnego to od
a) -10 do +30

o

C.

b) -5 do + 40

o

C.

c) 0 do 60

o

C.

d) 0 do 90

o

C.

25. Poniższe zdjęcie ilustruje wibroizolator

a) wielosprężynowy.
b) z podkładek gumowych.
c) zawiesie sprężyste.
d) jednosprężynowy.

26. Poniższy rysunek ilustruje

a) wibroizolator z płyt korkowych.
b) sposób układania zawiesi sprężystych.
c) układ zawieszony.
d) płytę bezwładnościową w formie bloku z betonu wylanego na stalową ramę.

27. Poniższy rysunek ilustruje

a) układ zawieszony.
b) bezpośrednie ustawienie maszyny na podkładkach gumowych.
c) bezpośrednie ustawienie na podkładkach filcowych.
d) bezpośrednie ustawienie na podkładkach z korka naturalnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

28. Numer telefonu straży pożarnej to

a) 986.
b) 997.
c) 998.
d) 999.

29. Poniższy rysunek ilustruje

a) znak bezpieczeństwa.
b) ogólny znak nakazu.
c) zatrzymanie awaryjne.
d) dostrzeżenie przed porażeniem prądem elektrycznym.

30. Poniższy rysunek ilustruje

a) nożyce do cięcia blachy.
b) nożyce do cięcia prętów.
c) nożyce do cięcia gumy.
d) nożyce do cięcia płyt korkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych maszyn i urządzeń przemysłowych.

Zakreśl znakiem X poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

26

a

b

c

d

27

a

b

c

d

28

a

b

c

d

29

a

b

c

d

30

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

6. LITERATURA

1. Goliński J. Wibroizolacja maszyn i urządzeń. Warszawa, Wydawnictwo Naukowo

Techniczne, 1979

2. Kodeks pracy
3. Legutko S. Podstawy eksploatacji maszyn. Poznań, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej,

1999

4. Roj-Chodacka A. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Warszawa, Krajowy Ośrodek Wspierania
Edukacji zawodowej i Ustawicznej, 2002

5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650)

6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz.
690)

7. Czasopismo: Izolacje nr 10 z 2004 r.
8. www.lbf.com.pl
9. www.wikipedia.pl
10. www.meridien.pl

11. www.elektro-narzedzia.pl