Aktywność ruchowa uczniów na zajęciach pozalekcyjnych

Kształtowanie ciała jest możliwe dzięki wrażliwości organizmu na bodźce fizyczne,

zgodnie ze znaną prawidłowością, że rozwijają i doskonalą się tylko te narządy i czynności,
które są ćwiczone. W procesie kształtowania ciała decydującą rolę odgrywa aktywność ru-
chowa.

Wysiłek fizyczny sprzyja usprawnianiu organizmu. W usprawnianiu organizmu muszą

być przestrzegane trzy zasady: systematyczności, optymalnej częstotliwości i narastającej
intensywności wysiłku.

W masowej rekreacji fizycznej za uniwersalny wzorzec aktywności fizycznej, warunku-

jącej utrzymanie zdrowia i kondycji fizycznej, uznaje się zasadę wyrażoną w formule
3×30×130. W rozwinięciu oznacza to, że każdy dorosły człowiek, który nie pracuje fizycznie,
powinien ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut z intensywnością odpowia-
dającą częstotliwości tętna 130 uderzeń na minutę.

Z brakiem ruchu związane są pośrednio lub bezpośrednio takie schorzenia jak niewydol-

ność krążenia, otyłość, dolegliwości kręgosłupa.

Ruch i sport w okresie dojrzewania jest bardzo ważny: zaopatruje organizm w większą

ilość tlenu, poprawia samopoczucie, wzmacnia mięśnie i stawy, przyspiesza przemianę mate-
rii, zbyt powolne trawienie, a zatem zapobiega dziecięcej otyłości (częstej wśród nastolatek).

Sport kształtuje harmonijnie ciało, likwiduje napięcie, podnosi odporność. Ruch na świe-

żym powietrzu przyczyni się do rozwiązania problemów z cerą

Zorganizowana, ale dobrowolnie podejmowana przez młodzież pozalekcyjna aktywność

ruchowa powinna uzupełniać program obowiązkowych lekcji wychowania fizycznego jak
również odciągać młodzież od różnych szkodliwych mód jak np.: palenie papierosów, picie
alkoholu, narkomania itp. Na placówkach wychowania pozalekcyjnego ciąży obowiązek za-
pewnienia dzieciom i młodzieży rozrywki, aktywnego wypoczynku po nauce szkolnej, zaspo-
kojenia ich potrzeb ruchowych.

Wychowanie pozalekcyjne i pozaszkolne powinno być zróżnicowane oraz dostosowane

do określonych potrzeb rozwojowych i wychowawczych oraz zainteresowań. Zaspokojenie
tych potrzeb może znaleźć ujście w takich formach aktywności ruchowej jak:

−

sport,

−

rekreacja fizyczna,

−

gimnastyka korekcyjna.

W ramach sportu młodzież może uczęszczać na zajęcia w różnych sekcjach Szkolnego

Koła Sportowego, Międzyszkolnych Klubach Sportowych, Szkółkach Sportowych. Natomiast
w ramach rekreacji fizycznej młodzież ma możliwość udziału w zajęciach prowadzonych w
Szkolnych Kołach Turystyczno-Krajoznawczych, świetlicach szkolnych, sekcjach sportowych
domów kultury, placach gier i zabaw, oraz otwartych boiskach.

W ramach gimnastyki korekcyjnej dzieci uczestniczyć mogą w zajęciach organizowanych

przez szkołę, służbę zdrowia oraz osiedlowe kluby mieszkaniowe. Pierwsza grupa zajęć ota-
cza opieką młodzież szkolną o wybitnych zainteresowaniach sportowych. W ramach SKS-u
działają sekcje takie jak: siatkówka, koszykówka, piłka nożna, gimnastyka itp. Młodzież mo-
że ponadto uprawiać sport w klubach działających na terenie miasta. Sport jest mimo wszyst-
ko instytucją elitarną opierającą się na selekcji. Eliminuje zatem jednostki mniej uzdolnione
ruchowo, obejmując tylko wybraną młodzież.

Aby przekonać się jaką rolę pełni sport w życiu młodzieży przeprowadziłam stosowne

badania sondażowe. Jako narzędzie badawcze wykorzystana została ankieta, a na jej pytania
odpowiedzieli uczniowie Gimnazjum nr 1.Po wstępnej selekcji wyłoniłam do badania 112
osób z klas II-ich, (50 chłopców i 62 dziewcząt).

Wyniki badań zamieszczono w tabelach 1, 2 i 3.

Tabela nr 1. Czy uprawiasz sport?

Lp.

Odpowiedź

Dziewczęta

Chłopcy

Ogółem

1.

Nie

46

38

84

2.

Tak

12

16

28

Jak wynika z odpowiedzi na postawione w ankiecie pytanie tylko 25 % młodzieży bada-

nej zajmuje się sportem. Ogromna większość 75 % nie uczestniczy w zorganizowanych zaję-
ciach sportowych.

Obserwujemy wyraźny spadek zainteresowania dzieci i młodzieży tą formą. Zwiększa się

liczba dzieci, które z różnych przyczyn nie garną się same do sportu, nie szukają możliwości
ćwiczeń i gier, przesiadują przed telewizorem, oddają się innym mało aktywizującym fizycz-
nie zajęciom i zainteresowaniom. Dużą winę w tworzeniu takiej sytuacji ponoszą ludzie, któ-
rzy mają największy wpływ na kształtowanie oblicza sportu a więc działacze sportowi, trene-
rzy. Obecnie w działalności sportowej liczy się tylko rywalizacja klubów, okręgów, regionów.

Tymczasem każdy uczeń powinien uczestniczyć w dostosowanym do jego możliwości,

potrzeb systemie treningów i zawodów sportowych. Należałoby otworzyć sport dla dzieci
słabych i przeciętnych a nie pozostawiać ich na uboczu i zajmować się tylko nieliczną garstką
sportowo uzdolnionych, dążąc do wczesnej specjalizacji.

Tabela nr 2. Czy bierzesz udział w zajęciach pozalekcyjnych w ramach SKS-u?

Lp.

Odpowiedź

Dziewczęta

Chłopcy

Ogółem

1. wcale

40

24

64

2. rzadko

7

18

25

3. systematycznie

10

13

23

Z wypowiedzi ankietowanych wynika, że obecnie tylko 20 % uczniów bierze udział w za-

jęciach pozalekcyjnych w ramach SKS-u. Jest rzeczą zaskakującą, że aż 80 % albo spora-
dycznie albo wcale nie bierze udziału w tych zajęciach. Stąd wynika, że charakter SKS-u nie
posiada cech rozwojowych, ale jest ściśle specjalistycznym torem. Nie służy więc szerokiej
rzeszy młodzieży.

Brak jest godzin w szkołach na kształcenie młodzieżowych organizatorów sportu, brak

ich również na kształtowanie nawyków rekreacyjnych wśród dzieci. Szczególnie chłopcy
skarżą się, że sala gimnastyczna wynajmowana jest klubom sportowym, osobom prywatnym,
a nie udostępniana im na działalność ruchową. Szkoła faktycznie nie wychowuje do rekreacji
fizycznej. Powoli słabnie zainteresowanie młodzieży aktywnym wypoczynkiem. Nie ratuje
się takiego stanu ani wystarczającym uświadomieniem o znaczeniu ruchu dla zdrowia ani
stworzeniem odpowiedniej bazy.

Tabela nr 3. Masz do dyspozycji godzinę wolnego czasu, jak go spędzisz ?

Lp.

Odpowiedź

Dziewczęta

Chłopcy

Ogółem

1. rekreacja, zajęcia sportowe

11

23

33

2.

oglądanie programu telewizyjnego,
wideo

18

13

31

3. słuchanie radia, magnetofonu

14

11

25

4. wyjście do filharmonii, teatru

3

1

4

5. czytanie książki

7

3

10

6. porządki domowe

4

1

5

7. nauka

3

1

4

Analiza stanu zdrowia, sprawności fizycznej, nasuwa pytanie dlaczego jest on taki zły.

Jako nauczyciela wychowania fizycznego zainteresował mnie problem wykorzystania przez
młodzież czasu wolnego na zajęcia rekreacyjno-sportowe. Pytanie zawarte w ankiecie o spo-
sób wypełnienia wolnego czasu weryfikuje rzeczywiste zainteresowanie aktywnością rucho-
wą dziewcząt i chłopców. Tylko 29 % ankietowanych mając do dyspozycji godzinę wolnego
czasu zdecydowałoby się poświęcić ją na sport i rekreację.

Analizując aktywność ruchową uczniów mojej szkoły w połączeniu z wynikami ankiety

oraz przeprowadzonymi z nimi rozmowami stwierdzam, że młodzieży permanentnie brakuje
czasu na działania higieniczno-zdrowotne, rekreacyjne czy nawet kulturalne - głównie z po-
wodu obciążeń szkolnych. Ma ona jednak czas na oglądanie telewizji (jak wynikało z rozmów
przeciętnie dwie godziny dziennie). Obok szkoły właśnie telewizja okazała się głównym „po-
żeraczem czasu”. Sedenteryjny tryb życia a nie ruchowy nie sprzyja zdrowiu. Nikt nie jest
wrogiem telewizji - doceniamy dziś jej niezaprzeczalne walory - wszystko jest potrzebne ale
w godziwych proporcjach. Mimo niewątpliwie niezależnego od uczniów obciążenia zajęciami
szkolnymi sprawa spędzania czasu wolnego pozostaje sprawą ich osobistego wyboru. Doko-
nywane wybory są generalnie niekorzystne dla zdrowia.

Ta niska aktywność ruchowa obok obiektywnego obciążenia związanego ze złym funk-

cjonowaniem szkoły, spowodowana jest również naśladowaniem przez nich złych wzorców w
zakresie aktywności ruchowej. Uczniowie spotykają się z nagannymi wzorcami nie tylko
w rodzinie, ale także wśród specjalistów wychowania fizycznego i sportu oraz medycyny.
Niewielu z nich uprawia systematycznie ćwiczenia ruchowe, prawie wszyscy zalecają je na-
tomiast innym. Postawy te decydują w znacznym stopniu o niewłaściwym stosunku młodzie-
ży, szczególnie dziewcząt, do aktywności ruchowej w czasie wolnym od nauki.

Ogromna większość młodzieży nie uczestniczy w zorganizowanych zajęciach sporto-

wych, nie znajduje też ani zachęty ani przykładu w rodzinie, nie ma ochoty na wypełnianie
ruchem czasu wolnego. U sporej grupy dzieci występują inne dodatkowe przyczyny utrudnia-
jące aktywność fizyczną. Są to różne wady wrodzone i nabyte - otyłość, niska sprawność,
choroby i nieśmiałość. Niejednokrotnie dzieci, które potrzebują najwięcej ruchu, mają go
najmniej. Większość młodzieży poprzestaje jedynie na lekcjach obowiązkowych wychowania
fizycznego. Bardzo dobrym rozwiązaniem było wprowadzenie czwartej godziny wychowania
fizycznego, w ramach której dzieci wybierały sobie ulubioną dyscyplinę i chętnie przychodzi-
ły ćwiczyć i grać Niestety szkoła polska nie stwarza warunków dla podniesienia rangi zdro-

wia i kultury fizycznej w systemie wychowania. W chwili obecnej tak potrzebna czwarta go-
dzina wychowania fizycznego została wycofana.

Kwestionariusz ankietowy

1. Wiek..................................................

2. Klasa.................................................

3. Płeć..................................................

4. Czy uprawiasz sport? - tak, nie (podkreśl właściwą odpowiedź).

5. Czy bierzesz udział w zajęciach pozalekcyjnych w ramach SKS-u?

a) systematycznie

b) rzadko

c) wcale

6. Masz do dyspozycji godzinę wolnego czasu, jak ją spędzisz?

a) rekreacja, zajęcia sportowe

b) wyjście do filharmonii, teatru

c) porządki domowe

d) nauka

e) słuchanie radia, magnetofonu

f) czytanie książki

g) oglądanie programu telewizyjnego, video

Literatura:

Cendrowski Z. - „Ruch to życie”. Agencja Wydawnicza Varsovia. Warszawa 1987.

Chromiński Z. - „Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży”. Instytut Wydawniczy

Związków Zawodowych. Warszawa 1987.

Grabowski H. - „O uwarunkowaniach, mechanizmach i skutkach fizycznego kształce-

nia”. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne nr 5/2001.

Trześniowski R. - „Wychowanie fizyczne w szkole”. Materiały Krajowego Sympo-

zjum Wychowania Zdrowotnego. Sport i Turystyka. Warszawa 1971.

Woynarowska B. – „Filozofia zdrowia końca XX wieku a szkoła”. WFiZ nr 1/89.

Opracowała:

Barbara Sadowska

Gimnazjum nr 1, Częstochowa