LITERAE CONFIRMATIONIS ARTICULORUM HENRICO REGI ANTEA OBLATORUM.

STEPHANUS

Dei gratia, Electus Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae,
Kijoviae, Volhyniae, Podlachiae, Livoniaeque, etc. necnon Transylvaniae Princeps.

Significamus universis et singulis, praesentibus et futuris per Spectabilem et Magnificum, Joannem
Tar³o de Szczekarzowice, Palatinum Lublinensem et Capitaneum Pilznensem: ac Magnificos et
Generosos, Georgium Mniszek de Magna Kunczyce, Incisorem Regni, ac Sanocensem et Socaliensem
Capitaneum Albertum Starzechowski de Starzechowice, Succamerarium Leopoliensem, Palatinidem
Podoliae, Nicolaum Jazlowiecki de Buczacz, Palatinidem Russiae, et Capitaneum Lubaczowiensem,
Joannem de Ostrorog, Martinum Lwowski ab Ostrorog, Joannem Plaza de Mstyczow, Georgium
Niemsta de Krzeczeñcyce, Adamum Gorayski de Goray, Stanislaum Laszcz de Strzemielesz,
Stanislaum Pstrokonski: Joannem Beldowski, Joannem Radziejowski, Oratores ab Ordinibus Regni
Poloniae, et Magni Ducatus Lithuaniae, in Transylvaniam ad invitandum Nos ad Regnum missos,
oblatos Nobis esse publico nomine articulos, seu leges ab Ordinibus in Electione Henrici Regis de
Repub: sancitos, quarum exemplum lingua Polonica qua sunt perlatae, sequitur:

1.

Rady Koronne, Rycerstwo i Stany wszelakie Korony Polskiej i Litewskiego narodu, tak¿e i

inszych wszystkich Pañstw do Korony nale¿¹cych, to sobie u Nas warowali, a My ustawiamy i za prawa
wieczne mieæ chcemy, i¿ za ¿ywota Naszego, My i Potomkowie nasi Królowie Polscy i ci¿ Wielkie
Xi¹¿êta Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, ¯mudzkie, Kijowskie, Wo³yñskie, Podlaskie, Inflanckie
i innych Pañstw, nie mamy mianowaæ ani obieraæ, ani obierania jakiego sk³adaæ ¿adnym sposobem ani
kosztem wymyœlonym, Króla na Pañstwo sukcessora naszego wsadzaæ. A to dlatego, aby zaw¿dy
wiecznemi czasy, po zejœciu naszym i Potomków naszych, wolne obieranie Króla zostawa³o wszem
Stanom Koronnym. Dlatego i tytu³u Haeredis u¿ywaæ nie mamy ani Potomkowie nasi Krolowie Polscy.
2.

A i¿ w tej zacnej Koronie narodu Polskiego, Litewskiego, Ruskiego, Inflanckiego i innych jest nie

ma³o dissidentes in religione, przestrzegaj¹c napotym jakich sedecji i tumultów, z tej przyczyny
rozerwania albo niezgody religii, warowali to sobie niektórzy obywatele Koronni Konfederacj¹ osobliw¹,
¿e w tej mierze in causa religionis maj¹ w pokoju byæ zachowani, któr¹ My im obiecujemy trzymaæ w
cale czasy wiecznemi.
3.

A w sprawach Koronnych które siê dotykaæ bêd¹ osoby naszej i dostojeñstwa naszego,

poselstw do cudzych krajów wysy³ania i cudzych tak¿e poselstw s³uchania i odprawowania, wojsk
jakich albo ¿o³nierzów zbierania albo przyjmowania, My i Potomkowie nasi nic zaczynaæ i czyniæ mamy
bez Rad Koronnych obojga narodu, spraw Sejmowi nale¿¹cych niczym nie wzruszaj¹c. A wszake¿ te
poselstwa, które by siê Rzeczypospolitej nie dotyka³y a mog³y byæ wedle ich czasu i potrzeb
odprawowane, tedy te mamy i bêdziem mogli zawsze odprawowaæ za wiadomoœci¹ Panów Rad
Koronnych obojga narodu, którzy przy nas mieszkaæ bêd¹.
4.

O wojnie albo ruszeniu pospolitym nic zaczynaæ nie mamy, mimo pozwolenie Sejmowe wszech

Stanów, ani za granice Koronne obojga narodu Rycerstwa Koronnego wojennym obyczajem wywodziæ
¿adnym sposobem, ani proœb¹ nasz¹ Królewsk¹, ani p³aceniem pi¹ci grzywien super hastiem, My i
Potomkowie nasi Królowie Polscy nie mamy i s³owem naszym Królewskim przyrzekamy. Wszak¿e
jeœlibyœmy za uchwa³¹ Sejmow¹ ruszenie pospolite uczynili, jednak nie d³u¿ej mamy dzier¿eæ
poddanych naszych na miejscu tam kêdy im wiciami ostatecznymi, to jest listy wojennymi, czas i
miejsce oznaczemy jeno dwie niedzieli. A jeœlibyœmy za pozwoleniem wszech Stanów za granice
poddane swe wywieœæ chcieli, a oni Nam tego dobrowolnie dozwolili, tedy na ka¿dego z osobna
jednego, ¿adnej osoby nie wyjmuj¹c, tak¿e i szlachcica pieszego wojnê s³u¿yæ powinnego, powinniœmy
im daæ ni¿ siê z granic ruszymy po pi¹ci grzywien, a nie mamy ich d³u¿ej trzymaæ na ¿o³dzie tych pi¹ci
grzywien jeno æwieræ roku, rozdzia³u ¿adnego na czêœci wojsk, tak wielkiego jako i ma³ego nie czyni¹c
miêdzy nimi. A jeœlibyœmy ich do dwu niedziel nie ruszyli za granice, tedy przy nas d³u¿ej trwaæ nie bêd¹
powinni. A czasu wojny bêdziemy potrzeby wszytkie kosztem swym odprawowaæ, jako dzia³a, prochy,
puszkarze, draby i stra¿ wszelak¹.
5.

Granice Koronne obojga narodu i wszystkich Pañstw do Korony nale¿¹cych, od wtargnienia

nieprzyjaciela wszelakiego, obron¹ opatrowaæ nak³adem naszym mamy i powinni bêdziemy i
Potomkowie nasi, zostawuj¹c kwartê w mocy, wedle statutu Polskiego.
6.

Czêsto siê te¿ to przytrafiaæ mo¿e, i¿ miêdzy tak wiel¹ Senatorów, sentencje, zdania, i

rozumienia byæ mog¹ ró¿ne, a nie na wszem zaw¿dy zgodne w sprawach wszelakich, przeto My i
Potomkowie nasi, w³adz¹ sw¹ nie konkladowaæ nic mamy, ale siê co najpilniej staraæ, abyœmy

wszystkie do jednej sentencji przywieœæ mogli, uwa¿aj¹c wszystkie wywody ich, które by siê z
prawem, wolnoœciami pospolitemi i z wiêkszym po¿ytkiem Rzeczyposp. pokazowa³y, a któreby
wolnoœciom, prawom i swobodom wszystkim Pañstwom nadanym przeciwne nie by³y. A jeœlibyœmy
ich do jednej a zgodnej sentencji przywieœæ nie mogli, tedy przy tych konkluzja nasza zostawaæ ma,
którzy by siê nabli¿ej ku wolnoœciom, prawom a zwyczajom, wedle praw ka¿dej Ziemi i dobremu
R.P. sk³aniali. Okrom spraw Sejmowych, które siê zwyk³ym obyczajem z wiadomoœci¹ i
przyzwoleniem wszech Stanów odprawowaæ maj¹, gdy¿ to jest rzecz pewna i doœwiadczona, i¿
sama jedna Osoba Królewska, a tak wielkich Pañstw tego Królestwa, wszytkim sprawom zdo³aæ nie
mo¿e, zaczym by i w nierz¹d i w niebespieczeñstwo Korona wpaœæ mog³a. Przeto ustawiamy i za
wieczne prawo mieæ chcemy, aby ka¿dego Sejmu Walnego naznaczeni i mianowani byli z Rad
Koronnych osób szesnaœcie, tak z Polski jako i z Litwy i innych Pañstw do Korony nale¿¹cych, z
wiadomoœci¹ wszech Stanów ku innym urzêdnikom Koronnym Polskim i Litewskim, którzyby przy
Nas ustawicznie byli, przestrzegaj¹c osoby i dostojeñstwa naszego, wolnoœci pospolitej, bez
których rady i wiadomoœci nic My i potomkowie nasi czyniæ nie mamy ani bêdziemy mogli w
sprawach potoczych ( nie wzruszaj¹c nic Sejmowych. ) A ci Panowie bêd¹ powinni przestrzegaæ,
aby we wszystkich sprawach nic siê nie dzia³o contra deputatem nostram i przeciw prawu
pospolitemu, z czego potym bêd¹ powinni respondowaæ na Sejmie Walnym blisko przysz³ym. A
wszak¿e ka¿demu z Panów Rad Senatorów, przyjechaæ do Nas ilekroæ który raczy i obecnie
mieszaæ wolno ma byæ i do tej sprawy i do ka¿dej innej, jako Rady przypuszczamy i o wszystkim
radziæ i wiedzieæ powinni bêd¹. Tak¿e ci Deputaci nic przed ¿adnym z nich mieæ nie bêd¹ wiêcej,
okrom tego, i¿ ju¿ oni do czasu swego obecnie powinni bêd¹ mieszkaæ przy Nas. Nie
zaniechywaj¹c obyczaju starego opisowania listy naszemi ad Consiliarios absentes, gdy siê co
takiego trafi, naznaczenie tych Senatorów na Sejmie ma byæ zaraz osób 16, na ka¿de pu³roka osób
4, jeden z Biskupów, jeden z Wojewod, a dwa z Kasztelanów, a maj¹ iœæ kolej¹ jako w Radzie
siedz¹. A jeœliby który w swej kolei zostaæ nie chcia³, albo per aliquod legale impedimentum nie
móg³, aby siê zaraz ten¿e na Sejmie opowiedzia³ a inszy ex ordine na jego miejsce necesario
naznaczony by³; a ci maj¹ mieæ opatrzenie ze skarbu naszego, i potomków naszych. Biskupi z
Ruskich krajów, i inni œwieckiego stanu Senatorowie, ka¿dy na swe pu³roka po pi¹ci set z³otych, a
panowie duchowni krajów Polskich tego nie potrzebuj¹, gdy¿ s¹ dobrze opatrzeni.
7.

Sejm Walny Koronny we dwie lecie najdalej ma byæ sk³adan, a gdzieby tego by³a pilna a

gwa³towna potrzeba Rzeczyposp., tedy za rad¹ Panów Rad obojga Pañstwa, jako czas i potrzeba
Rzeczyposp. przynoœiæ bêdzie, powinni go sk³adaæ bêdziemy. A d³u¿ej go dzier¿eæ nie mamy,
najdalej do szeœci niedziel, a przed takowemi Sejmy w Polszcze wedle zwyczaju, a w Litwie wedle
Statutu Wielkiego Xiêstwa Litewskiego, Sejmiki Powiatowe byæ maj¹, jako w Kole, i w Korczynie
Sejmik G³ówny bywa, tak¿e w Litwie w Wo³kowisku G³ówny Sejmik byæ ma. Na które Sejmiki przez
Pos³y swe, potrzeby przypad³e zwyk³ym obyczajem oznajmiaæ mamy.
8.

Obiecujem te¿ s³owem naszym Królewskim, i¿ My i Potomkowie nasi, sygnetu ¿adnego

u¿ywaæ nie mamy, ani pieczêci osobnej w sprawach Rzeczypospolitej nale¿¹cych, tamintra quam
extra Regnum, jeno Koronnych pieczêci, które przy Kanclerzach i Podkanclerzach s¹, tak Polskich,
jako i Litewskich.
9.

Urzêdy Koronne obojga narodu w ca³oœci zachowane byæ maj¹, tak¿e i Dworskich urzêdów

umniejszaæ i zat³umiaæ nie mamy, ale owszem ludziom statecznym, godnym, i zas³u¿onym, obojga
narodu, a nie obcym, gdybykolwiek wakowa³y, powinni bêdziem dawaæ.
10.

Aby w¹tpliwoœæ ¿adna oko³o gruntów szlacheckich nie by³a, wolne zaw¿dy ze wszemi

po¿ytkami które by siê kolwiek na ich grunciech pokazowa³y; te¿ i kruszcze wszelakie, i okna solne,
zostawaæ maj¹, a My i Potomkowie nasi przekazywaæ im nie mamy czasy wiecznemi, wolnego
u¿ywania.
11.

Tak¿e obiecujemy i¿ wyk³adów nie przypuœcimy, ani wywodów ¿adnych z prawa obcego, ani

daniny z Przodków naszych dóbr prawem dziedzicznym nadanych, aby mia³y byæ za lenna
poczytane, tylko na których by sta³o mianowicie, ¿e s¹ nadane iure feudali.
12.

Starostowie pogranicznych i s¹dowych zamków i miast g³ównych, tak¿e i miasta g³ówne

które Starostów nie maj¹, przysiêgaæ Królowi i Królestwu maj¹, i¿ tempore Interregni, zamków i
miast spuszczaæ nie maj¹ ku szkodzie Rzeczypospolitej nikomu inszemu, jeno Królowi wolnie za
zezwoleniem wszech obranemu i koronowanemu, pod utraceniem poczciwoœci, gard³a, i
majêtnoœci.
13.

Korona Królestwa Polskiego, ma byæ w Skarbie Koronnym w Krakowie chowana przez

Pana Podskarbiego Koronnego, za pieczêciami i kluczami Senatorów tych, to jest: Kasztelana
Krakowskiego, Poznañskiego, Wileñskiego, Sandomierskiego, Kaliskiego i Trockiego, którzy jej
otwarzaæ nie maj¹, jeno za zezwoleniem wspólnym wszech Rad Koronnych i Stanów. A wszako¿
niebytnoœæ którego z nich, przez chorobê abo inne legale impedimentum przekazaæ nie ma
spólnego zezwolenia, owszem absens za obwieszczeniem innych Senatorów, powinien tam¿e

klucz swój do innych kolegów przys³aæ. A jeœliby którego œmieræ zasz³a, tedy inni kolegowie
praesentes moc maj¹ zamek jego otworzyæ i pieczêæ odeprzeæ.
14.

Sprawiedliwoœæ pospolit¹ s¹dow¹ niektóre kraje Korony Polskiej sobie zwoli³y, zdejmuj¹c j¹

z osoby naszej, czego My im dozwalamy i hamowaæ nie mamy, z tym dok³adem, ¿e innym którzyby
chcieli tak¿e u siebie postanowiæ, wolno byæ ma zaw¿dy; a poprawa jej ma byæ wolna za spólnym
ich dozwoleniem.. I jeœliby siê im zda³o zasiê j¹ na osobê nasz¹ Królewsk¹ w³o¿yæ, tedy j¹ powinni
bêdziem na siê przyj¹æ, My i Potomkowie nasi. Tak¿e te¿ Panowie, Rady wszystkie i Stany
Wielkiego Xiêstwa Litewskiego i Ziem, Wo³yñskiej, Kijowskiej, Brac³awskiej, które siê prawem
Litewskim s¹dz¹, to tym¿e sposobem postanowili i¿ do Sejmu przysz³ego, na Koronacjê nasz¹
z³o¿onego, praw swych poprawiæ i obyczaj sprawiedliwoœci miêdzy sob¹ postanowi¹ i na co siê
wiêksza czêœæ tych, którzy siê prawem Litewskim s¹dz¹ zgodzi, to My wszystko przy Koronacji
naszej poprzysi¹dz powinni bêdziemy i na potem tak¿e praw swych i s¹dów poprawowaæ im bêdzie
wolno zaw¿dy.
15.

Osobliwie to warujemy, i¿ podatków, ani poborów ¿adnych na imionach naszych

Królewskich i Rad Duchownych, tak¿e ce³ nowych na miastach naszych w Polszcze i w Litwie i we
wszystkich Ziemiach do Korony nale¿¹cych, sk³adaæ i postanawiaæ nie mamy bez dozwolenia
wszech Stanów na Sejmie Walnym. Ani te¿ monopolia rzeczy tych, które z Pañstw Koronnych, tak
Polskich jako Litewskich pochodz¹, ustawiaæ dopuœciæ nie mamy.
16.

A i¿ na ma³¿eñstwie naszym wiele R.P. nale¿y, tedy obiecujemy i przyrzekamy zasiê i za

Potomki nasze Króle Polskie, nigdy nic nie stanowiæ, ani przedsiêbraæ oko³o ma³¿eñstw naszych,
mimo wiadomoœci i przyzwolenia Rad Koronnych obojga narodu. A okrom takowych przyczyn które
pismem i s³owem Bo¿ym s¹ wyra¿one, ¿adnych okazji do niemieszkania powinnego w
ma³¿eñstwie, albo do rozwodu, szukaæ sobie nie bêdziemy.
17.

Kondycje wszytkie przez Pos³y nasze imieniem naszym podane i umocnione, wype³niæ

wszystkie powinni bêdziemy i s³owem naszym przyrzekamy to wszystko i coby jednokolwiek
jeszcze wolnoœci praw swych Stany Koronne obojga narodu Nam przy Koronacji podali,
przyjmujemy i przyj¹æ mamy, poprzysi¹dz, utwierdziæ i na potomne czasy mocno trzymaæ i
wype³niaæ powinni jesteœmy i obiecujemy, pod wiar¹ i przysiêg¹ nasz¹, s³owem naszym
przyrzekamy i utwierdzamy, na wieczne czasy. A jeœliby ( czego Bo¿e uchowaj ) co przeciw
prawom, wolnoœciom, artyku³om, kondycjom wykroczyli, albo czego nie wype³nili, tedy obywatele
Koronne obojga narodu od pos³uszeñstwa i wiary Nam powinni, wolne czyniemy.
18.

Stanowiono i pisano to wszystko przez Rady Koronne obojga narodu, Rycerstwo i Stany

wszech Pañstw do Korony nale¿¹cych, na Sejmie pospolitym Electionis pod Warszaw¹ przy wsi
Kamionnej, dnia dwudziestego maja, roku Bo¿ego tysi¹cnego, piêæsetnego siedmdziesi¹tego
trzeciego.

[ Volumina Legum, t. II, s. 150- 152 ]