Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Admin
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
» Aktualności
» Korespondent
» Kultura
» Wydarzenia
» Szkoły, organizacje i firmy
» Forum
» Artykuły
» Reportaże
» Wywiady
» Galeria
» Piłka nożna
» Czy wiesz że...
» Download
» eKartki wyślij!
» Księga Gości wpisz się!
» Reklama w HO
» Mapa serwisu
Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
Artykuły
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Admin
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
» Aktualności
» Korespondent
» Kultura
» Wydarzenia
» Szkoły, organizacje i firmy
» Forum
» Artykuły
» Reportaże
» Wywiady
» Galeria
» Piłka nożna
» Czy wiesz że...
» Download
» eKartki wyślij!
» Księga Gości wpisz się!
» Reklama w HO
» Mapa serwisu
Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
Artykuły
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Admin
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
» Aktualności
» Korespondent
» Kultura
» Wydarzenia
» Szkoły, organizacje i firmy
» Forum
» Artykuły
» Reportaże
» Wywiady
» Galeria
» Piłka nożna
» Czy wiesz że...
» Download
» eKartki wyślij!
» Księga Gości wpisz się!
» Reklama w HO
» Mapa serwisu
Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
Artykuły
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Admin
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
» Aktualności
» Korespondent
» Kultura
» Wydarzenia
» Szkoły, organizacje i firmy
» Forum
» Artykuły
» Reportaże
» Wywiady
» Galeria
» Piłka nożna
» Czy wiesz że...
» Download
» eKartki wyślij!
» Księga Gości wpisz się!
» Reklama w HO
» Mapa serwisu
Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
Artykuły
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Admin
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
» Aktualności
» Korespondent
» Kultura
» Wydarzenia
» Szkoły, organizacje i firmy
» Forum
» Artykuły
» Reportaże
» Wywiady
» Galeria
» Piłka nożna
» Czy wiesz że...
» Download
» eKartki wyślij!
» Księga Gości wpisz się!
» Reklama w HO
» Mapa serwisu
Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
Artykuły
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Admin
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
» Aktualności
» Korespondent
» Kultura
» Wydarzenia
» Szkoły, organizacje i firmy
» Forum
» Artykuły
» Reportaże
» Wywiady
» Galeria
» Piłka nożna
» Czy wiesz że...
» Download
» eKartki wyślij!
» Księga Gości wpisz się!
» Reklama w HO
» Mapa serwisu
Hiszpania online.com :: Strona g łó wna
viernes, 13 de noviembre, 2009
Diego de Alcal á, Estanislao de Kostka, Leandro, Nicol ás I
Artykuły
HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A
PRAKTYKA
Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania
praw cz łowieka w kraju demokratycznym, nale żącym do Wsp ólnot
Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju
może by ć Hiszpania, która stosunkowo niedawno rozpoczęła drogę w
kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest ju ż ona tam dobrze
ugruntowana.
Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o
jej postanowienia została napisana ta praca.
Praca jest podzielona na dwie g łówne cz ęści. W pierwszej kr ótko zosta ł
przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia Europejskiej Konwencji
Praw Cz łowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako pa ństwa
demokratycznego.
Druga cz ę ś ć pracy jest znacznie obszerniejsza i zosta ły w niej przywo łane
najważniejsze z postanowie ń Europejskiej Konwencji Praw Cz łowieka, a
następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma
formę porównawczą: na podstawie raport ów o stanie przestrzegania praw
człowieka został zarysowany stan obecny, a nast ępnie porównany ze stanem
sprzed o śmiu lat. W ten spos ób zosta ły wyci ągnięte wnioski o rzeczywistym
wysiłk u p a ńs t w a w k i e r u n k u p o p r a w y w a r u n k ów w o d n i e s i e n i u d o
przestrzegania praw człowieka.
W pracy niewiele miejsca zosta ło po święcone terrorystycznej dzia łalności
baskijskiej organizacji ETA, gdy ż uznałam, i ż problem ten jest dosy ć
powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywa ć go dokładnie. Chciałam raczej
skupić się na bardziej całościowym spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw
człowieka, a zw łaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu p łci, rasy czy
religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
R a d a E u r o p y ( C o u n c i l o f E u r o p e ) t o n i e z a l e żna od Unii Europejskiej,
autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej powstania wezwano już
na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku
w Londynie. Celem nowej organizacji stała si ę realizacja idei jedności Europy
przez rozw ój wsp ółpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy
było 1 0 p a ństw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono
to znacznie się poszerzyło.
Kandydat na cz łonka Rady Europy musi spe łnić warunki statutowe tej
organizacji. Oznacza to, że pa ństwo musi: 1) by ć podmiotem stosunków
międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyra żać
ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i art. 4 statutu Rady Europy (1).
Artykuły te stawiaj ą wymóg uznania przez pa ństwo zasady prymatu prawa
oraz zasady, że każda osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane
przestrzeganie praw cz łowieka i podstawowych wolno ści. Zak ładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego
celu organizacji – coraz ściślejszej integracji, popierania idea łów i z a s a d
wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego
i socjalnego.
Wraz z wst ąpieniem do Rady Europy pa ństwo bierze na siebie obowi ązek
przestrzegania praw zawartych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection
of Human Rights and Fundamental Freedoms). Zosta ła ona uchwalona na
forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3 września
1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do kt órych każdy może się
odwołać i zobowi ązuje pa ństwa – sygnatariuszy do zagwarantowania tych
praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament sk łada się z
dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W marcu 2000 roku José María
Aznar z Partii Ludowej (PP) zosta ł ponownie nominowany na stanowisko
Prezesa Rady Ministr ów. Nast ępne wybory powszechne s ą wyznaczone na
marzec 2004 roku.
Hiszpańskie si ły bezpiecze ństwa sk ładają się z trzech poziom ów. Policja
Narodowa jest odpowiedzialna za og ólnonarodowe dochodzenia śledcze,
bezpieczeńs t w o n a t e r e n a c h m i e j s k i c h , k o n t r o l ę r u c h u i u w a l n i a n i e
zakładników. Gwardia Cywilna patroluje tereny wiejskie oraz kontroluje granice
i autostrady. Autonomiczne si ły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii
Cywilnej w Galicji, cz ęści Katalonii i w Kraju Bask ów. Si ły bezpiecze ństwa
znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.
Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym bior ąc na siebie
wszystkie zobowiązania wynikające z cz łonkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Cz ło w i e k a i i c h
praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 E u r o p e j s k i e j K o n w e n c j i o O c h r o n i e P r a w C z łowieka i
Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi prawo do życia oraz
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może
być pozbawiony życia, wyj ąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2)
oraz "nikt nie mo że by ć pozbawiony wolności, z wyj ątkiem przypadków i w
trybie ustalonym przez prawo" (3).
W Hiszpanii jednak s ą odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ci ągle
niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii Cywilnej, kt óry w marcu
1997 roku prawdopodobnie zabi ł marokańskiego ch łopca strza łem w plecy.
Podobnie nie zosta ł jeszcze rozstrzygni ęty los oficera policji, Antonia
Barrionuevo, który w 1996 roku zosta ł skazany za zabicie portugalskiego
obywatela, Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych
dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).
W 2000 roku ci ągle trwa ł proces zwi ązany z dzia łaniem by łych oficer ów
rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia (GAL). By ły t o
sponsorowane przez rz ąd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była
baskijska organizacja terrorystyczna ETA. W latach 19831987 oddziały GAL
zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.
W grudniu 1999 roku ETA przerwa ła 1 4 miesięczne zawieszenie broni i
wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ci ągu 2000 roku z rąk ETA zginęły
23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty
wandalizmu w regionie Kraju Bask ów . P o s t ępowania s ądowe przeciwko
członkom ETA trwają nieustannie (5).
Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolno ści to Konstytucja Hiszpanii
zabrania arbitralnego aresztowania os ób, zatrzymania b ądź zmuszania do
uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.
Zgodnie z prawem podejrzany nie mo że by ć zatrzymany na d łużej ni ż 72
godziny, z wyj ątkiem przypadk ów z w i ązanych z terroryzmem. W razie
zaistnienia powy ższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie
podejrzanego na kolejne dwa dni, je śli tylko s ędzia wyrazi na to zgod ę.
Podejrzani do czasu rozpocz ęcia procesu mog ą być przetrzymywani w
więzieniu do dw óch lat, jednak s ędzia mo że ten okres przed łużyć do lat
czterech. W praktyce na proces czeka si ę mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadu żywają tego tymczasowego aresztu, stosuj ąc go jako form ę
prewencyjną. Pod koniec 2000 roku oko ło 20 procent wszystkich wi ęźniów
stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).
Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych
zmian. Ju ż wtedy raport ameryka ńskiego Departamentu Stanu, dotycz ący
przestrzegania praw cz łowieka w Hiszpanii, wskazywa ł, że zazwyczaj na
proces w wielu regionach trzeba czekać co najmniej rok (6).
Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie zosta ł w żadnej
mierze rozwiązany. Wydaje si ę jednak, że podczas gdy w 1993 roku celem
terrorystów byli g łównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w
coraz większym stopniu ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie
może by ć poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu" (7)
oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może
być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).
Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o
działalnoś ć terrorystyczną zwykle zapewniają, że w czasie ich zatrzymania
dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne
zarzuty.
20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afryka ński, zmarł
wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie utrzymują, że policja
obchodziła si ę z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech
funkcjonariuszy policji prowadz ących aresztowanego Fonseca bi ło g o d o
momentu gdy wszed ł do swej celi. Komendant g łówny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odni ósł śmiertelne rany
w czasie pr óby ucieczki. We wrze śniu 2000 roku ogłoszono, że dwa śledztwa i
autopsja wykaza ły, i ż Fonseca zmar ł z przyczyn naturalnych oraz że brak
podstaw do orzeczenia nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).
Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych post ępów w wielu tocz ących si ę
sprawach, zwi ązanych z nadu życiami funkcjonariuszy policji. Oto niekt óre z
nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej
dziewczynie; proces sze śc i u c z łonków Gwardii Cywilnej, oskar żo n y c h o
torturowanie trzech os ób podejrzanych o powi ązania z ETA; oskar żenie o
pobicie Ivana Gonzalez przez policjantów.
W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat
więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie m ężczyzny z przedmie ści
Madrytu.
P r z y m u s o w a p r a c a j e s t z a k a z a n a i p r a w o t o j e s t z r e g u ły efektywnie
egzekwowane. Jednakże zdarzy ły si ę przypadki handlu kobietami, które by ły
zmuszane do prostytucji.
Prawo przewiduje karę do trzech lat wi ęzienia oraz grzywnę za handel ludźmi.
Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do prostytucji, g łównie z
Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyra źniej rośnie. Starając
się zmienić tę sytuację, rząd ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu
kobietami i do ko ńca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w
ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie nale ży interpretowa ć jako brak
tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak
n a p r o b l e m w i e l u n a d u żyć funkcjonariuszy policji, g łów n i e o p o d łożu
rasistowskim.
W lutym 1992 roku hiszpa ński Rzecznik Praw Cz łowieka przedstawi ł w
parlamencie raport, w kt órym zarzucił wielu funkcjonariuszom państwowym
"ksenofobię i p o s t a w y w y r a źn i e r a s i s t o w s k i e " ( 1 0 ) w s t o s u n k u d o
obcokrajowców. W samym 1992 roku Rzecznik ten otrzyma ł 31 skarg na
nadużycia policji.
Tym samym widoczne jest, i ż Hiszpania obecnie boryka si ę z tymi samymi
problemami co prawie dekadę temu i nie zdo łała w ci ągu tych dziesi ęciu lat
znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii
Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma
prawo do wolno ści my śli, sumienia i wyznania" oraz "do wolności wyra żania
opinii" (11). Zgodnie z artyku łem 9 "prawo to obejmuje wolno ś ć zmiany
wyznania lub przekona ń oraz wolno ś ć uzewnętrzniania indywidualnie lub
wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań
przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ści rytualne" (12).
Natomiast artykuł 10 mówi, i ż prawo do wolno ści wyra żania opinii "obejmuje
wolnoś ć posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).
Konstytucja hiszpańska zapewnia powy ższe wolno ści, a rz ąd respektuje te
prawa w praktyce.
W 1 9 9 9 r o k u w ładze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odm ówiły
przedłuże n i a l i c e n c j i n a d z i a łalnoś ć t r z e c h s t a c j i r a d i o w y c h K o ścioła
Katolickiego. Jednak sprawa ta zako ńczyła si ę pomyślnie w marcu 2000 roku,
gdy S ąd Najwy ższy Katalonii orzek ł, iż kryteria przyznawania przez w ładze
Katalonii licencji k ładzie zbyt du ży nacisk na u żywanie w programie j ęzyka
katalońskiego.
Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle w łaśnie Katalończycy skar żą
się na dyskryminację, między innymi pod wzgl ędem j ęzykowym (14). Chcą
używać własnego j ęzyka, lecz jednocze śnie sami dopuszczają się nadużyć,
czego dobrym przyk ładem jest powy żej przywo łany brak zgody w ładz na
przedłuże n i e l i c e n c j i r a d i o s t a c j o m k a t o l i c k i m , u żywając y m j ęzyka
kastylijskiego (15).
W Hiszpanii nie istnieje religia pa ństwowa, jednak katolicyzm jest religi ą
dominującą i p a ństwo zapewnia mu dofinansowanie. Judaizm, islam i
protestantyzm mają oficjalny status i r ównież otrzymują pomoc od państwa.
Wyznawcy innych religii, jak Świadkowie Jehowy czy Mormoni, s ą objęci
konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie
nie zarejestrowane s ą traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szko łach
publicznych istnieje mo żliwoś ć – jednak nie obowi ązek – uczęszczania na
lekcje religii, .
Istnieją jednak zarzuty, i ż rząd dyskryminuje religie nie katolickie, g łównie
przez odmawianie im przywilejów, przys ługujących Ko ściołowi Katolickiemu. W
1999 roku parlament przyj ął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do
wzmożenia środków przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989
roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet stworzono
w t y m c e l u s p e c j a l n ą jednostkę. P o o g łoszeniu powy ższej rezolucji w
niewyjaśnionych okoliczno śc i a c h z g i n ą ł Ś w i a d e k J e h o w y o r a z z o s t a ł
aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".
Również raport Helsińskiej Federacji Praw Cz łowieka krytykuje rząd hiszpański
za dyskryminację "nowych religii" (16).
Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o
nadużyciach, związanych z prawem do wolności wyznania7. Wtedy uznano, iż
wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem
wszystkich g łównych religii. Obecnie jednak najwyra źniej okazuje si ę, że
problemy pozostały, a nawet zacz ęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie
z p r a w i w o l n o ści wymienionych w niniejszej Konwencji powinno by ć
zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powod ów, jak p łeć, rasa,
kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe
lub spo łeczne, przynale żnoś ć do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).
Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W
1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks Karny, nazywając przest ępstwem
podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup
z powodu ich rasy, przynale żności etnicznej, narodowo ści, pogl ądów c z y
religii. Jednakże ci ągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim skierowane
przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, zn ęcanie si ę nad kobietami w domu
ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rz ądowe podają, że w ci ągu 2000
roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999
roku ponad 25 tysi ęcy kobiet z łożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom,
co stanowi widoczny wzrost w por ównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysi ęcy. Eksperci twierdz ą jednak, że tylko 10 procent
wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych. Instytut Kobiet, który
jest cz ęścią Ministerstwa Pracy i Spraw Spo łecznych, udzielił rad prawie 105
tysiącom kobiet odnośnie przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998
roku (rok wcze śniej prawie 89 tysi ącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że ka żdego roku dochodzi do oko ło 600 800 tysi ęcy przypadk ów
przemocy domowej (19).
W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na
który przeznaczy ł 60 milionów dolarów. Plan ten mia ł między innymi na celu
stworzenie wi ększej ilości o środków pomocy ofiarom przemocy domowej, a
także prowadzenie kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach.
Jednak obrońcy praw kobiet szybko zacz ęli krytykować rządowy plan, głównie
za jego zbytnią ogólność (20).
Trzeba jednak przyzna ć, że od momentu przyj ęcia owego planu zosta ły
stworzone nowe jednostki udzielaj ące pomocy i schronienia maltretowanym
kobietom, a tak że gor ąca linia, informująca o mo żliwościach uzyskania tej
pomocy. W policji utworzono specjalne sekcje, zajmuj ące si ę zwalczaniem
p r z e m o c y w o b e c k o b i e t . N a t o m i a s t p r a w o o d 1 9 9 9 r o k u p o z w a l a n a
natychmiastowy rozwód w wypadku skazania m ęża za stosowanie przemocy
wobec żony(21).
Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy,
jednak niewiele tego typu spraw zosta ło doprowadzonych na drog ę sądową.
Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.
Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw
Społecznych kobiety stanowią 43 procent og ólnej liczby pracowników, jednak
zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet s ą o około
30 procent ni ższe, ni ż mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie
wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.
Chcąc por ównać stan obecny z tym sprzed o śmiu lat, mo żna zauwa żyć
właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej wykorzystywanych kobiet zg łasza
się po pomoc i t ę pomoc otrzymuje. Je śli jednak chodzi o dyskryminacj ę,
głównie na rynku pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż
rząd podejmowa ł wiele inicjatyw, maj ąc y c h n a c e l u z n i e s i e n i e t e j
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwi ą jeszcze g łęboko w
społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ci ągłą obecność rasizmu i ksenofobii w
społeczeństwie, co powoduje dyskryminację mniejszości. Stosunkowo dobrze
postrzegani s ą imigranci z kraj ów europejskich, natomiast du żo mniejsz ą
akceptacją cieszą się imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu
subsaharyjskiego Afryki.
Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpa ńskich wie śniaków zaatakowa ło
kijami baseballowymi i żelaznymi prętami marokańską grupę imigrantów w El
E j i d o . A t a k t e n b y ł spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez
marokańskiego imigranta. Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez
kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.
Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie.
Raport największej organizacji pozarządowej, czuwającej nad prawami Romów
wskazuje, że w Hiszpanii mo że mieszkać ich oko ło miliona, z czego a ż dwie
trzecie to osoby poni żej 25 roku życia (22). Szacuje si ę jednak, że a ż 60
procent dzieci tej grupy etnicznej nie uko ńczyło szkoły podstawowej, a tylko
bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocze śnie jedna piąta
nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Rom ów , z a ś jedna czwarta uczni ów
chciałaby ich wydalenia ze szk ół. Dzieci Romów same cz ęsto opuszczaj ą
lekcje, a dla ich rodzic ów – w 80 procentach analfabet ów – edukacja często
nie stanowi warto ści i tym samym nie s ą ś wiadomi możliwości edukacyjnych.
W tej sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną
postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.
Nacjonalistyczne ugrupowania m łodzieżo w e w c i ąg u 2 0 0 0 r o k u n a d a l
dopuszczały si ę aktów przemocy, terroryzuj ąc mniejszości. Wed ług raportu
Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych
ugrupowań wzrosła ponad pi ęciokrotnie w ci ągu czterech poprzednich lat. W
marcu stwierdzono obecno ś ć hiszpańs k i c h n e o n a z i s t o w s k i c h g r u p w
Internecie, gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu
Maghrebu (23).
Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie
coraz bardziej niech ętnie odnoszą się do os ób przybywających w nadziei za
lepszym życiem. Wyra źnie natomiast narasta r óżnica mi ędzy imigrantami z
Ameryki Łacińskiej i Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy
się w niej osiedlają.
W sze ściu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest u żywany
inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja mówi, iż każdy obywatel
ma obowi ąz e k z n a ć język kastylijski, kt ór y j e s t o f i c j a l n y m j ęzykiem
państwowym, jednak inne j ęzyki r ównież mogą być uznane za oficjalne w
regionalnych statutach.
Katalońskie cia ło ustawodawcze (Generalitat) przyj ęło w 1998 roku prawo,
uznając e j ęzyk katalo ński za oficjalny w lokalnym rz ądzie i administracji,
regionalnych s ąd a c h , k o r p o r a c j a c h p a ńs t w o w y c h o r a z p r y w a t n y c h ,
subsydionowanych przez władze Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku
mają prawo do pos ługiwania si ę swoim j ęzykiem w urz ędach publicznych.
Prawo ustali ło r ównież minimalną iloś ć katalońskojęzycznych program ów
radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyra źniej dochodzi do
paradoksalnego ograniczania praw os ób , p o s ługując y c h s i ę językiem
kastylijskim. Przyk ładem mog ą być uniwersytety, kt óre narzucaj ą język
kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do s ądu
trafiła s p r a w a p r o f e s o r a , k t ór y z o s t a ł w y d a l o n y z u n i w e r s y t e t u z a
udostępnienie dw óm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku.
Również raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już
na te wynaturzenia, stwierdzaj ąc, że kastylijskojęzyczni rodzice postrzegają
sytuację swoich dzieci jako niekorzystn ą, ze wzgl ędu na wymuszane
posługiwanie się językiem katalońskim w szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmuj ącym niew ątpliwie wiele
inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw cz łowieka. Jednak wyraźnie
widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustale ń praktyka odbiega od
standardów, przyjętych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka.
Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie
łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący jest fakt, i ż w latach 90. w
Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów,
zauważonych ju ż n a p o c z ątku dekady. Dosz ło natomiast do pewnych
wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko języcznych mieszka ńców
Katalonii, która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom
tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.
Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet si ę pogorszyła, co ma niew ątpliwie
związek z coraz wi ększą liczbą osób nap ływających do Hiszpanii. Nie bez
wpływu pozosta ły r ównież wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje
antymuzułmańskie. A przecież Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów
przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.
W najbli ższej przysz łości nie nale ży si ę raczej spodziewa ć poprawy stanu
obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz s łabsza b ędzie dyskryminacja
kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej,
Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.
4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000, ss. 456457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie
nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii używa własnego języka,
katalońskiego.
16. Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human
Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau
of Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północnozachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko,
Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).
Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in
Spain – 1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State – 1993.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1995.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –1999.
Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of
Democracy, Human Rights and Labour U.S. Department of State –2000.
Spain Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights –
1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.
Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze
1999.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2000.
Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji
europejskiej, Warszawa 1998.
Czytano 16006 razy
Opublikowa ł:
Data utworzenia: 5 Listopad 2005 Data
aktualizaji 5 Listopad 2006
Ilo ść odwiedzin strony: 19271348 od 2005 11 01
Obecnie na stronie jest: 33 u żytkownik ów
2 0 0 0 © Hiszpania online.com Wszelkie prawa zastrze żone
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Pająk B , Hiszpania – Europejska Konwencja Praw Człowieka a praktyka(1)
Europejska Konwencja Praw CZłowieka
Europejska Konwencja Praw Człowieka, wszystko, Prawo
Europejska Konwencja Praw Człowieka, Prawo europejskie
Europejska Konwencja praw człowieka, Prawo, Ochrona Praw Obywatelskich
Skarga do Europejskiego Trybunalu Praw Czlowieka w Strasburgu wybrane zagadnienia praktyczne
Europejski Trybunał Praw Człowieka
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA(1)
Adres Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
europejski trybunal praw czlowieka wyklad
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA w pytaniach i odpowiedzach
Status jednostki w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człow
Formularz skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Formularz skargi do Europejskiego Trybun
Europejski Trybunał Praw Człowieka(1)
Europejski Trybunał Praw Człowieka
konwencja praw człowieka i podstawowych wolności
Europejska Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie
więcej podobnych podstron