HISZPANIA – EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA A PRAKTYKA

Bożena Pająk rok studiów: II, grudzień 2001 UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI WYDZIAŁ STUDIÓW
MIĘDZYNARODOWYCH I POLITYCZNYCH STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE

Celem pracy jest przedstawienie kwestii praktycznego przestrzegania praw człowieka w kraju demokratycznym, należącym do
Wspólnot Europejskich, organizacji międzynarodowych. Przykładem takiego kraju może być Hiszpania, która stosunkowo
niedawno rozpoczęła drogę w kierunku demokracji, a jednak wydaje się, że jest już ona tam dobrze ugruntowana.

Jako odniesienie przyjęłam Europejską Konwencję Praw Człowieka i w oparciu o jej postanowienia została napisana ta praca.

Praca jest podzielona na dwie główne części. W pierwszej krótko został przedstawiony fakt powstania Rady Europy, uchwalenia
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz podstawy funkcjonowania Hiszpanii jako państwa demokratycznego.

Druga część pracy jest znacznie obszerniejsza i zostały w niej przywołane najważniejsze z postanowień Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka, a następnie omówione praktyczne ich przestrzeganie w Hiszpanii. Część ta ma formę porównawczą: na podstawie
raportów o stanie przestrzegania praw człowieka został zarysowany stan obecny, a następnie porównany ze stanem sprzed ośmiu
lat. W ten sposób zostały wyciągnięte wnioski o rzeczywistym wysiłku państwa w kierunku poprawy warunków w odniesieniu do
przestrzegania praw człowieka.

W pracy niewiele miejsca zostało poświęcone terrorystycznej działalności baskijskiej organizacji ETA, gdyż uznałam, iż problem
ten jest dosyć powszechnie znany i nie ma potrzeby opisywać go dokładnie. Chciałam raczej skupić się na bardziej całościowym
spojrzeniu na kwestię przestrzegania praw człowieka, a zwłaszcza na dyskryminację wielu grup z powodu płci, rasy czy religii.
1. Przesłanki historyczne i uwarunkowania współczesne
1.1 Powstanie Rady Europy oraz uchwalenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Rada Europy (Council of Europe) to niezależna od Unii Europejskiej, autonomiczna organizacja państw europejskich. Do jej
powstania wezwano już na kongresie haskim w 1948 roku., zaś powołano ją do życia 5 maja 1949 roku w Londynie. Celem nowej
organizacji stała się realizacja idei jedności Europy przez rozwój współpracy w dziedzinie politycznej, ekonomicznej i kulturalnej
oraz ochrony praw człowieka i obywatela. Członkami założycielami Rady Europy było 10 państw: Belgia, Dania, Francja,
Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Jednak do chwili obecnej grono to znacznie się
poszerzyło.

Kandydat na członka Rady Europy musi spełnić warunki statutowe tej organizacji. Oznacza to, że państwo musi: 1) być podmiotem
stosunków międzynarodowych; 2) być państwem europejskim; 3) być w stanie wyrażać ochotę do przestrzegania dyspozycji art. 3 i
art. 4 statutu Rady Europy (1). Artykuły te stawiają wymóg uznania przez państwo zasady prymatu prawa oraz zasady, że każda
osoba podlegająca jego jurysdykcji ma zagwarantowane przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności. Zakładają też
konieczność zobowiązania się do współpracy w zakresie realizacji statutowego celu organizacji – coraz ściślejszej integracji,
popierania ideałów i zasad wspólnych wszystkim państwom członkowskim oraz ich rozwoju gospodarczego i socjalnego.

Wraz z wstąpieniem do Rady Europy państwo bierze na siebie obowiązek przestrzegania praw zawartych w Europejskiej
Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (European Convention on the Protection of Human Rights and
Fundamental Freedoms). Została ona uchwalona na forum Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku (weszła w życie 3
września 1953 roku). Określa niezbywalne prawa i wolności, do których każdy może się odwołać i zobowiązuje państwa –
sygnatariuszy do zagwarantowania tych praw każdej osobie znajdującej się pod ich jurysdykcją.
1.2 Hiszpania jako państwo demokratyczne
Hiszpania to kraj o ustroju monarchii konstytucyjnej. Parlament składa się z dwóch izb, Kongresu Deputowanych i Senatu. W
marcu 2000 roku José María Aznar z Partii Ludowej (PP) został ponownie nominowany na stanowisko Prezesa Rady Ministrów.
Następne wybory powszechne są wyznaczone na marzec 2004 roku.

Hiszpańskie siły bezpieczeństwa składają się z trzech poziomów. Policja Narodowa jest odpowiedzialna za ogólnonarodowe
dochodzenia śledcze, bezpieczeństwo na terenach miejskich, kontrolę ruchu i uwalnianie zakładników. Gwardia Cywilna patroluje
tereny wiejskie oraz kontroluje granice i autostrady. Autonomiczne siły policyjne przejęły wiele z obowiązków Gwardii Cywilnej w
Galicji, części Katalonii i w Kraju Basków. Siły bezpieczeństwa znajdują się pod ścisłą kontrolą rządu.

Hiszpania należy do Rady Europy od roku 1977, tym samym biorąc na siebie wszystkie zobowiązania wynikające z członkostwa.
2. Postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i ich praktyczne zastosowanie w Hiszpanii
2.1 Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego
Artykuł 2 i 5 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności zapewniają każdemu człowiekowi
prawo do życia oraz prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Zgodnie z nimi "nikt nie może być pozbawiony życia,
wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego" (2) oraz "nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem przypadków i
w trybie ustalonym przez prawo" (3).

W Hiszpanii jednak są odnotowane przypadki naruszania tych praw. Ciągle niewyjaśniona jest sprawa funkcjonariusza Gwardii
Cywilnej, który w marcu 1997 roku prawdopodobnie zabił marokańskiego chłopca strzałem w plecy. Podobnie nie został jeszcze
rozstrzygnięty los oficera policji, Antonia Barrionuevo, który w 1996 roku został skazany za zabicie portugalskiego obywatela,
Manuala Abreu Silva. Na przełomie lat 1996/97 w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach zmarło ośmiu współwięźniów (4).

W 2000 roku ciągle trwał proces związany z działaniem byłych oficerów rządowych w Antyterrorystycznej Grupie Wyzwolenia
(GAL). Były to sponsorowane przez rząd "drużyny śmierci", których celem najwyraźniej była baskijska organizacja terrorystyczna
ETA. W latach 1983-1987 oddziały GAL zabiły 27 osób, w tym 10 nie związanych z ETA.

W grudniu 1999 roku ETA przerwała 14-miesięczne zawieszenie broni i wszczęła nową kampanię terrorystyczną. W ciągu 2000
roku z rąk ETA zginęły 23 osoby. Zwolennicy ETA są również odpowiedzialni za rozruchy uliczne i akty wandalizmu w regionie
Kraju Basków. Postępowania sądowe przeciwko członkom ETA trwają nieustannie (5).

Jeśli chodzi o przestrzeganie prawa do wolności to Konstytucja Hiszpanii zabrania arbitralnego aresztowania osób, zatrzymania
bądź zmuszania do uchodźstwa z kraju. Rząd stara się dopilnować tych zakazów w praktyce.

Zgodnie z prawem podejrzany nie może być zatrzymany na dłużej niż 72 godziny, z wyjątkiem przypadków związanych z
terroryzmem. W razie zaistnienia powyższej sytuacji Kodeks Karny pozwala na zatrzymanie podejrzanego na kolejne dwa dni, jeśli
tylko sędzia wyrazi na to zgodę. Podejrzani do czasu rozpoczęcia procesu mogą być przetrzymywani w więzieniu do dwóch lat,
jednak sędzia może ten okres przedłużyć do lat czterech. W praktyce na proces czeka się mniej niż rok, jednakże niektórzy
sędziowie nadużywają tego tymczasowego aresztu, stosując go jako formę prewencyjną. Pod koniec 2000 roku około 20 procent
wszystkich więźniów stanowili czekający na proces (9,446 spośród 44,866).

Porównując stan obecny ze stanem z 1993 roku nie widać właściwie żadnych zmian. Już wtedy raport amerykańskiego
Departamentu Stanu, dotyczący przestrzegania praw człowieka w Hiszpanii, wskazywał, że zazwyczaj na proces w wielu regionach
trzeba czekać co najmniej rok (6).

Również problem terroryzmu baskijskiej organizacji ETA nie został w żadnej mierze rozwiązany. Wydaje się jednak, że podczas
gdy w 1993 roku celem terrorystów byli głównie funkcjonariusze policji i Gwardii Cywilnej, obecnie w coraz większym stopniu
ofiarami stają się zwykli cywile.
2.2 Zakaz tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej
Artykuły 3 i 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówią o tym, że "nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu
traktowaniu albo karaniu" (7) oraz że "nikt nie może być trzymany w niewoli lub poddaństwie" ani "nie może być zmuszony do
świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej" (8).

Prawo hiszpańskie zakazuje powyższych działań, jednak osoby podejrzewane o działalność terrorystyczną zwykle zapewniają, że w
czasie ich zatrzymania dopuszczano się wielu nadużyć. Czasami również inni zatrzymani mają podobne zarzuty.

20 maja 2000 roku Antonio Fonseca, nielegalny imigrant afrykański, zmarł wkrótce po jego aresztowaniu w Arrecife. Świadkowie
utrzymują, że policja obchodziła się z nim bardzo brutalnie. Jeden ze świadków zeznał, że czterech funkcjonariuszy policji
prowadzących aresztowanego Fonseca biło go do momentu gdy wszedł do swej celi. Komendant główny policji w Arrecife
zaprzeczył tym oskarżeniom, stwierdzając, że Fonesca odniósł śmiertelne rany w czasie próby ucieczki. We wrześniu 2000 roku
ogłoszono, że dwa śledztwa i autopsja wykazały, iż Fonseca zmarł z przyczyn naturalnych oraz że brak podstaw do orzeczenia
nadużycia ze strony funkcjonariuszy (9).

Do 2000 roku nie zaobserwowano żadnych postępów w wielu toczących się sprawach, związanych z nadużyciami funkcjonariuszy
policji. Oto niektóre z nich: sprawa dwóch policjantów z Melilli, oskarżonych o gwałt na marokańskiej dziewczynie; proces sześciu
członków Gwardii Cywilnej, oskarżonych o torturowanie trzech osób podejrzanych o powiązania z ETA; oskarżenie o pobicie
Ivana Gonzalez przez policjantów.

W kwietniu 2000 roku doprowadzono jednak do skazania policjanta na pięć lat więzienia za bezpodstawne zatrzymanie i pobicie
mężczyzny z przedmieści Madrytu.

Przymusowa praca jest zakazana i prawo to jest z reguły efektywnie egzekwowane. Jednakże zdarzyły się przypadki handlu
kobietami, które były zmuszane do prostytucji.

Prawo przewiduje karę do trzech lat więzienia oraz grzywnę za handel ludźmi. Jednak handel kobietami w celu zmuszania ich do
prostytucji, głównie z Ameryki Łacińskiej, Europy Wschodniej i Afryki, najwyraźniej rośnie. Starając się zmienić tę sytuację, rząd
ogłosił w maju 2000 roku plan zwalczania handlu kobietami i do końca 2000 roku aresztowano 162 osoby zamieszane w ten
proceder.

Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina w ogóle o handlu kobietami, czego jednak nie należy
interpretować jako brak tego problemu, a raczej jako pewne zaniedbanie. Raport ten wskazuje jednak na problem wielu nadużyć
funkcjonariuszy policji, głównie o podłożu rasistowskim.

W lutym 1992 roku hiszpański Rzecznik Praw Człowieka przedstawił w parlamencie raport, w którym zarzucił wielu
funkcjonariuszom państwowym "ksenofobię i postawy wyraźnie rasistowskie" (10) w stosunku do obcokrajowców. W samym 1992
roku Rzecznik ten otrzymał 31 skarg na nadużycia policji.

Tym samym widoczne jest, iż Hiszpania obecnie boryka się z tymi samymi problemami co prawie dekadę temu i nie zdołała w
ciągu tych dziesięciu lat znaleźć żadnego dobrego rozwiązania.
2.3 Wolność myśli, sumienia, wyznania i wyrażania opinii

Artykuły 9 i 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazują, iż "każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania"
oraz "do wolności wyrażania opinii" (11). Zgodnie z artykułem 9 "prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz
wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez
uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne" (12). Natomiast artykuł 10 mówi, iż prawo do wolności
wyrażania opinii "obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji bez ingerencji władz
publicznych i bez względu na granice państwowe" (13).

Konstytucja hiszpańska zapewnia powyższe wolności, a rząd respektuje te prawa w praktyce.

W 1999 roku władze Katalonii, jednej z prowincji Hiszpanii, odmówiły przedłużenia licencji na działalność trzech stacji radiowych
Kościoła Katolickiego. Jednak sprawa ta zakończyła się pomyślnie w marcu 2000 roku, gdy Sąd Najwyższy Katalonii orzekł, iż
kryteria przyznawania przez władze Katalonii licencji kładzie zbyt duży nacisk na używanie w programie języka katalońskiego.

Paradoksalne w tej kwestii jest to, że to zwykle właśnie Katalończycy skarżą się na dyskryminację, między innymi pod względem
językowym (14). Chcą używać własnego języka, lecz jednocześnie sami dopuszczają się nadużyć, czego dobrym przykładem jest
powyżej przywołany brak zgody władz na przedłużenie licencji radiostacjom katolickim, używającym języka kastylijskiego (15).

W Hiszpanii nie istnieje religia państwowa, jednak katolicyzm jest religią dominującą i państwo zapewnia mu dofinansowanie.
Judaizm, islam i protestantyzm mają oficjalny status i również otrzymują pomoc od państwa. Wyznawcy innych religii, jak
Świadkowie Jehowy czy Mormoni, są objęci konstytucyjną ochroną, ale nie otrzymują żadnych świadczeń. Religie oficjalnie nie
zarejestrowane są traktowane jak zrzeszenia kulturalne. W szkołach publicznych istnieje możliwość – jednak nie obowiązek –
uczęszczania na lekcje religii, .

Istnieją jednak zarzuty, iż rząd dyskryminuje religie nie-katolickie, głównie przez odmawianie im przywilejów, przysługujących
Kościołowi Katolickiemu. W 1999 roku parlament przyjął niezobowiązującą rezolucję, wzywającą rząd do wzmożenia środków
przeciwko działalności "destrukcyjnych sekt". Już od 1989 roku prawo pozwalało policji na śledzenie działalności sekt, a nawet
stworzono w tym celu specjalną jednostkę. Po ogłoszeniu powyższej rezolucji w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Świadek
Jehowy oraz został aresztowany lider ugrupowania o nazwie "Orientacja".

Również raport Helsińskiej Federacji Praw Człowieka krytykuje rząd hiszpański za dyskryminację "nowych religii" (16).

Raport amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku nie wspomina o nadużyciach, związanych z prawem do wolności
wyznania7. Wtedy uznano, iż wszelkie problemy na tym tle zostały rozwiązane wraz z prawnym zrównaniem wszystkich głównych
religii. Obecnie jednak najwyraźniej okazuje się, że problemy pozostały, a nawet zaczęły z czasem przybierać na sile.
2.4 Zakaz dyskryminacji
Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka mówi o tym, iż "korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej
Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia,
przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie
bądź z jakichkolwiek innych przyczyn" (18).

Konstytucja Hiszpanii zapewnia równe prawa wszystkim swoim obywatelom. W 1995 roku parlament zmodyfikował Kodeks
Karny, nazywając przestępstwem podburzanie w jakikolwiek sposób do nadużyć czy dyskryminacji osób lub grup z powodu ich
rasy, przynależności etnicznej, narodowości, poglądów czy religii. Jednakże ciągle mają miejsce incydenty na tle rasistowskim
skierowane przeciwko różnorakim mniejszościom.
2.4.1 Kobiety
Wykorzystywanie seksualne, przemoc, znęcanie się nad kobietami w domu ciągle stanowi problem w Hiszpanii. Źródła rządowe
podają, że w ciągu 2000 roku co najmniej 40 kobiet zmarło wskutek przemocy domowej. W ciągu 1999 roku ponad 25 tysięcy
kobiet złożyło skargi przeciwko mężom lub partnerom, co stanowi widoczny wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim, gdy tych
skarg było prawie 20 tysięcy. Eksperci twierdzą jednak, że tylko 10 procent wszystkich aktów przemocy jest oficjalnie zgłaszanych.
Instytut Kobiet, który jest częścią Ministerstwa Pracy i Spraw Społecznych, udzielił rad prawie 105 tysiącom kobiet odnośnie
przemocy domowej i pomocy prawnej w samym 1998 roku (rok wcześniej prawie 89 tysiącom). Niektóre organizacje pozarządowe
szacują, że każdego roku dochodzi do około 600-800 tysięcy przypadków przemocy domowej (19).

W 1998 roku rząd rozpoczął trzyletni "Plan przeciwko przemocy domowej", na który przeznaczył 60 milionów dolarów. Plan ten
miał między innymi na celu stworzenie większej ilości ośrodków pomocy ofiarom przemocy domowej, a także prowadzenie
kampanii informacyjnej na ten temat w mediach i szkołach. Jednak obrońcy praw kobiet szybko zaczęli krytykować rządowy plan,
głównie za jego zbytnią ogólność (20).

Trzeba jednak przyznać, że od momentu przyjęcia owego planu zostały stworzone nowe jednostki udzielające pomocy i schronienia
maltretowanym kobietom, a także gorąca linia, informująca o możliwościach uzyskania tej pomocy. W policji utworzono specjalne
sekcje, zajmujące się zwalczaniem przemocy wobec kobiet. Natomiast prawo od 1999 roku pozwala na natychmiastowy rozwód w
wypadku skazania męża za stosowanie przemocy wobec żony(21).

Prawo z 1989 roku zabrania wykorzystywania seksualnego w miejscu pracy, jednak niewiele tego typu spraw zostało
doprowadzonych na drogę sądową. Mimo to policja w ciągu 2000 roku odnotowała 319 skarg tego typu.

Kobiety są ciągle dyskryminowane na rynku pracy. Według Ministerstwa Spraw Społecznych kobiety stanowią 43 procent ogólnej
liczby pracowników, jednak zajmują jedynie 18 procent lepiej płatnych stanowisk. Płace kobiet są o około 30 procent niższe, niż

mężczyzn na tych samych stanowiskach. Bezrobocie wśród kobiet wynosiło w 1999 roku 23 procent, podczas gdy wśród mężczyzn
wskaźnik ten był o ponad połowę niższy.

Chcąc porównać stan obecny z tym sprzed ośmiu lat, można zauważyć właściwie tylko niewielką poprawę. Więcej
wykorzystywanych kobiet zgłasza się po pomoc i tę pomoc otrzymuje. Jeśli jednak chodzi o dyskryminację, głównie na rynku
pracy, to sytuacja praktycznie nie uległa zmianie. Pomimo, iż rząd podejmował wiele inicjatyw, mających na celu zniesienie tej
dyskryminacji, wydaje się, że tradycyjne postawy tkwią jeszcze głęboko w społeczeństwie i nie udało się ich zmienić.
2.4.2 Mniejszości etniczne i narodowe
Badania opinii publicznej wskazują na ciągłą obecność rasizmu i ksenofobii w społeczeństwie, co powoduje dyskryminację
mniejszości. Stosunkowo dobrze postrzegani są imigranci z krajów europejskich, natomiast dużo mniejszą akceptacją cieszą się
imigranci z Ameryki Łacińskiej, Maroka i regionu subsaharyjskiego Afryki.

Przykładowo w lutym 2000 roku setki hiszpańskich wieśniaków zaatakowało kijami baseballowymi i żelaznymi prętami
marokańską grupę imigrantów w El Ejido. Atak ten był spowodowany zamordowaniem Hiszpanki przez marokańskiego imigranta.
Zamieszki trwały cztery dni, jednak jeszcze przez kilka tygodni miały miejsce mniejsze akty przemocy wobec Marokańczyków.

Dyskryminowani w pracy, szkole i miejscu zamieszkania są również Romowie. Raport największej organizacji pozarządowej,
czuwającej nad prawami Romów wskazuje, że w Hiszpanii może mieszkać ich około miliona, z czego aż dwie trzecie to osoby
poniżej 25 roku życia (22). Szacuje się jednak, że aż 60 procent dzieci tej grupy etnicznej nie ukończyło szkoły podstawowej, a
tylko bardzo nieliczni poszli do szkoły średniej lub wyżej. Jednocześnie jedna piąta nauczycieli twierdzi, że nie toleruje Romów,
zaś jedna czwarta uczniów chciałaby ich wydalenia ze szkół. Dzieci Romów same często opuszczają lekcje, a dla ich rodziców – w
80 procentach analfabetów – edukacja często nie stanowi wartości i tym samym nie są świadomi możliwości edukacyjnych. W tej
sytuacji trudno o ich integrację z ludnością miejscową, a zarazem rosną postawy nietolerancji i akty dyskryminacji.

Nacjonalistyczne ugrupowania młodzieżowe w ciągu 2000 roku nadal dopuszczały się aktów przemocy, terroryzując mniejszości.
Według raportu Ruchu Przeciwko Nietolerancji z 1999 roku, liczba osób przynależących do tych ugrupowań wzrosła ponad
pięciokrotnie w ciągu czterech poprzednich lat. W marcu stwierdzono obecność hiszpańskich neonazistowskich grup w Internecie,
gdzie nawoływali do używania przemocy wobec imigrantów z rejonu Maghrebu (23).

Problem dyskryminacji imigrantów nie zmienił się przez ostatnie lata. Hiszpanie coraz bardziej niechętnie odnoszą się do osób
przybywających w nadziei za lepszym życiem. Wyraźnie natomiast narasta różnica między imigrantami z Ameryki Łacińskiej i
Afryki a bogatymi Europejczykami spoza Hiszpanii, którzy się w niej osiedlają.

W sześciu z siedemnastu autonomicznych prowincji Hiszpanii jest używany inny od kastylijskiego język lub dialekt. Konstytucja
mówi, iż każdy obywatel ma obowiązek znać język kastylijski, który jest oficjalnym językiem państwowym, jednak inne języki
również mogą być uznane za oficjalne w regionalnych statutach.

Katalońskie ciało ustawodawcze (Generalitat) przyjęło w 1998 roku prawo, uznające język kataloński za oficjalny w lokalnym
rządzie i administracji, regionalnych sądach, korporacjach państwowych oraz prywatnych, subsydionowanych przez władze
Katalonii. Obywatele mówiący po kastylijsku mają prawo do posługiwania się swoim językiem w urzędach publicznych. Prawo
ustaliło również minimalną ilość katalońsko-języcznych programów radiowych i telewizyjnych. W Katalonii jednak najwyraźniej
dochodzi do paradoksalnego ograniczania praw osób, posługujących się językiem kastylijskim. Przykładem mogą być uniwersytety,
które narzucają język kataloński we wszystkich kwestiach administracyjnych. W 2000 roku do sądu trafiła sprawa profesora, który
został wydalony z uniwersytetu za udostępnienie dwóm studentom formularzy egzaminacyjnych po kastylijsku. Również raport
amerykańskiego Departamentu Stanu z 1993 roku wskazuje już na te wynaturzenia, stwierdzając, że kastylijsko-języczni rodzice
postrzegają sytuację swoich dzieci jako niekorzystną, ze względu na wymuszane posługiwanie się językiem katalońskim w
szkołach.
Zakończenie
Hiszpania jest krajem demokratycznym, podejmującym niewątpliwie wiele inicjatyw w celu zapewnienia przestrzegania praw
człowieka. Jednak wyraźnie widać, że nawet mimo pewnych prawnych ustaleń praktyka odbiega od standardów, przyjętych przez
Europejską Konwencję Praw Człowieka.

Niewątpliwie nie można porównywać Hiszpanii z krajami, w których nagminnie łamane są prawa człowieka. Jednakże niepokojący
jest fakt, iż w latach 90. w Hiszpanii nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozwiązywaniu problemów, zauważonych już na
początku dekady. Doszło natomiast do pewnych wynaturzeń, jak ograniczanie praw kastylijsko-języcznych mieszkańców Katalonii,
która przecież początkowo walczyła właśnie przeciwko ograniczeniom tego typu, tyle że w odniesieniu do własnego języka.

Kwestia dyskryminacji imigrantów nawet się pogorszyła, co ma niewątpliwie związek z coraz większą liczbą osób napływających
do Hiszpanii. Nie bez wpływu pozostały również wydarzenia z 11 września, które wzmogły nastroje antymuzułmańskie. A przecież
Marokańczycy – najliczniejsza grupa imigrantów przybywających do Hiszpanii – to właśnie Muzułmanie.

W najbliższej przyszłości nie należy się raczej spodziewać poprawy stanu obecnego. Prawdopodobnie stopniowo coraz słabsza
będzie dyskryminacja kobiet, jednak inne kwestie nie rokują szybkiego rozwiązania.
Przypisy
1. Ruszkowski J., Górnicz E. i Żurek M., Leksykon integracji europejskiej, Warszawa !998, s.237.
2. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze
2000, s. 452.
3. Ibid., s. 453.

4. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –2000.
5. Ibid.
6. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State – 1993.
7. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze
2000, s.453.
8. Ibid., s. 453.
9. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –2000.
10. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State – 1993.
11. Nowicki A. M., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze
2000, ss. 456-457.
12. Ibid.
13. Ibid.
14. Szerzej zob.: punkt 2.4.2 tej pracy.
15. Język kastylijski to oficjalny język państwowy Hiszpanii – powszechnie nazywany językiem hiszpańskim; region Katalonii
używa własnego języka, katalońskiego.
16. Spain - Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights – 1998.
17. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State – 1993.
18. Ibid., s. 458.
19. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –2000.
20. Ibid.
21. Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –2000.
22. Ibid.
23. Maghreb to region w północno-zachodniej Afryce, obejmujšcy Maroko, Algierię i Tunezję (niekiedy także Libię).


Bibliografia:
Źródła
Amnesty International – Summary of Report on Human Rights Concerns in Spain – 1999.

Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State – 1993.

Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –1995.

Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –1999.

Country Report on Human Rights Practices in Spain released by the Bureau of Democracy, Human Rights and Labour U.S.
Department of State –2000.

Spain - Annual Report by International Helsinki Federation for Human Rights – 1998.
Opracowania:
Bankowicz Marek (red.), Słownik polityki, Warszawa 1996.

Nowicki Antoni Marek, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Zakamycze 1999.

Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,
Zakamycze 2000.

Ruszkowski Janusz, Górnicz Ewa i Żurek Marek, Leksykon integracji europejskiej, Warszawa 1998.

http://www.hiszpania-online.com/?strona,doc,pol,glowna,1288,0,320,1,1288,ant.html