Potrącenie (kompensacja, kompensata) - w prawie cywilnym umorzenie dwóch przeciwstawnych sobie wierzytelności poprzez złożenie oświadczenia woli przez jednego wierzyciela drugiemu wierzycielowi lub w drodze dwustronnej umowy.
W języku potocznym o potrąceniu mówi się również w razie pomniejszenia wysokości należnego świadczenia z innych przyczyn.
Kompensata uchyla koniecznośc realnego wykonania świadczeń przez obie strony, a zaspokojenie wierzyciela wyraża się w tym iż nie musi on wykonywać przeciwstawnego zobowiązania.
Przesłanki potrącenia:
Przedmiotem świadczenień w obu przypadkach są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku.
obie wierzytelności są wymagalne
wierzytelnośc osoby dokonującej potrącenia jest zaskarżalna.
Przelew (łac. cessio "dobrowolne ustąpienie", stąd potoczne określenie "cesja") to przeniesienie wierzytelności z majątku pierwotnego wierzyciela (zbywcy, cedenta) do majątku osoby trzeciej (nabywcy, cesjonariusza) na podstawie umowy zawartej między tymi osobami.
Przelana może zostać każda wierzytelność, o ile nie sprzeciwia się to ustawie (np. zakaz z art. 449 kc), zastrzeżeniu umownemu (pactum de non cedendo) lub właściwości zobowiązania (np. przy zobowiązaniach alimentacyjnych) (art. 509 § 1 kc).
Prawnym skutkiem przelewu jest przejście ze zbywcy na nabywcę wierzytelności wraz ze wszystkimi związanymi z nią prawami (art. 509 § 2 kc). Skutek ten następuje z mocy samej umowy (solo consensu). Jeżeli przelew następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z innej czynności prawnej, to jego ważność jest uzależniona od istnienia tego zobowiązania (art. 510 kc). Do ważności przelewu nie jest natomiast wymagana żadna szczególna forma - art. 514 kc zastrzega jedynie wymóg formy pisemnej do celów dowodowych, gdy wierzytelność jest stwierdzona pismem.
Poza zmianą osoby wierzyciela przelew nie wprowadza żadnej zmiany samej treści wierzytelności. Dłużnik przelanej wierzytelności zachowuje wszelkie zarzuty, które miał wobec zbywcy (pierwotnego wierzyciela) w chwili powzięcia wiadomości o przelewie (art. 513 § 1 kc). Dlatego do przelania wierzytelności nie jest potrzebna zgoda dłużnika; jednakże aktem staranności ze strony zbywcy wierzytelności jest zawiadomienie go o tej umowie - w przeciwnym przypadku dłużnik może zwolnić się ze zobowiązania świadcząc zbywcy (pierwotnemu wierzycielowi) (art. 512 kc).
Należy podkreślić, że przelew nie prowadzi do wstąpienia nabywcy w miejsce zbywcy wierzytelności w danym stosunku zobowiązaniowym - do tego byłaby potrzebna umowa łącząca przelew i przejęcie długu. Przy przelewie wierzytelności z umowy wzajemnej cedent nadal pozostaje dłużnikiem w zakresie swego świadczenia.
przejęcia długu polega na tym, że osoba trzecia wstępuje na podstawie umowy, zawartej na piśmie pod rygorem nieważności, w miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony. Uregulowana w art. 519- 525 Kodeksu cywilnego.
Przejęcie długu może nastąpić przez:
umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela - oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron, ale pod rygorem nieważności na piśmie, i jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna, a jeżeli wierzyciel zgody odmówił, strona, która według umowy miała przejąć dług, jest odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.
Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.