Psychologia osobowości cz.I 7.05.2000-05-13

EYSENYCK

Czym jest osobowość według E. ?

OSOBOWOŚĆ

jest to mniej lub bardziej trwała organizacja charakteru, temperamentu, inteligencji i konstytucji ciała, (rzadko spotykana definicja). Inaczej mówiąc jest to pewna konfiguracja właściwości psychicznych, która wskazuje najedyność i niepowtarzalność adaptacji do otoczenia. W sensie strukturalnym ta konfiguracja składa się przede wszystkim z charakteru, temperamentu, itd.

KONSTYTUCJA CIAŁA

Jest to mało znana część teorii E. Wg. E. Wszystko co się bada, jakąkolwiek właściwość, jakąkolwiek zmienną, to zawsze wyniki uzyskane dla populacji z tej zmiennej tworzą kształt krzywej Gaussa (rozkładają się według krzywej Gaussa). Dlatego wszystkie wymiary, cechy, które charakteryzują człowieka, również można opisać w postaci takiego układu wyrażonego krzywą Gaussa (krzywą statystyczną).

Konstytucja ciała jest podstawą osobowości. Jest rozumiana dosyć szeroko, to nie jest tylko budowa ciała, ale również sposób przemiany materii, praca całego organizmu, elementów, układów, które tworzą organizm. Czyli konstytucja ciała oznacza organizm.

Właściwości organizmu są właściwościami chwytanymi na różnym poziomie. Jedną z takich właściwości konstytucji jest właśnie budowa ciała. E. uważa, że należy tu wyróżnić dwa elementy: l)budowa ciała, 2) rozmiar ciała.

(kształt)

Jeśli chodzi o budowę ciała to wyróżnia on trzy typy:

1) leptomorfoniczna - chudy człowiek,

2) mezomorfoniczna - średnia budowa ciała,

3) euromorfoniczna - przyrost tkanki tłuszczowej (gruby).

Wg. Tego układu najczęściej (66.66% populacji), pod względem budowy ciała, występuje typ mezomorfoniczny. Natomiast po 1/6 (pozostaje 1/3) to są leptomorficy i euromoricy (12%, 12%).

Z typem budowy ciała wiążą się pewne cechy zachowania, pewne właściwości osobowościowe. Wg. E. ludzie o budowie euromorHcznej mają skłonności do ekstrawertyzmu. Ludzie o budowie leptomorficznej mają tendencje raczej intokrytywne. Średni typ nie daje szansy odczytania jakiegoś układu.

Druga zmienna tj. rozmiar ciała.

1) makerosomatyk - wielki człowiek,

2) mezosomatyk - średni,

3) mikrosomatyk - niewielki człowiek.

Podobnie jak wyżej, również według krzywej Gaussa to się rozkłada, że 2/3 populacji ma przeciętny rozmiar ciała.

Z uwagi na rozmiar ciała osoby mogą się różnić pewnymi cechami psychicznymi.

Mianowicie wg. E. osoby o:

-budowie makrosomatycznej - mają skłonność do niezależności, szersze zainteresowania, w sytuacjach zagrożenia bardziej aktywne, bardziej agresywne, mogą mieć tendencje do bycia mniej nerwowym, mniej napiętym, bardziej wyciszone, osoby, zrównoważone, spokojne.

-budowie mikrosomatycznej - osoby charakteryzujące się nieadekwatnym rozwojem osobowości częściej łatwowierne, podatne na zależność, bardziej zaniepokojone, o słabszym zdrowiu fizycznym i psychicznym, słabsze zainteresowania, mogą mieć słabszą inteligenci ę, mogą mieć zahamowania seksualne.

Ten element teorii E. jest elementem dość mało znanym, w polskiej literaturze właściwie nie spotyka się. Te badania były prowadzone pod koniec lat 40-tych, lata50-ąte. One nie zostały zanegowane przez E., ale nie zostały opracowane w innych wymiarach. W literaturze można to spotkać jako teorie Rees'a -Eysencka.

Następnym elementem osobowości jest:

TEMPERAMENT Trzeci element to:

INTELEKT

Czwarty to:

CHARAKETR

Te trzy elementy nie dają się tak jednoznacznie opisać. Te składniki osobowości są charakteryzowane poprzez opis wymiarów osobowości.

E. przeprowadził analizę czynnikową (poprzez badania testami, kwestionariuszami...)nieco wyższego stopnia, która dochodzi do poziomu typów, nie tylko cech. Poprzednio była omawiana czteropoziomowa organizacja osobowości(to była próba powiązania teorii behawioralnych z teoriami cech i teoriami czynnikowymi) I-wszy poziom-poziom bodźca-reakcji II-gi poziom-nawyków III-ci poziom-cech IV-ty poziom-typów.

I właśnie Eyseneckowska procedura szła do poziomu typów.

Tak czy inaczej, chodzi o to, że trzy wymiary są tu kluczowe dla osobowości, tosątrzy czynniki osobowości. Wymiary oznaczają matematyczny odpowiednik posiadanych tendencji w osobowości człowieka. I te wymiary to:

1. Introwersja - ekstrawersja,

2. Neurotyzm - brak neurotyzmu

3. Psychotyzm - brak psychotyzmu.

W każdym z wymiarów znajdują się pewne (i tu jest właśnie nawiązanie do konstytucji cielesnej) dyspozycje biologiczne.

Podstawą biologiczną wymiaru ekstrawersji-introwersji są procesy pobudzania i hamowania. Jeśli w organizmie pobudzanie szybciej narasta, jest silniejsze, wolniej się uwalnia, rozładowuje (czyli mamy przewagę pobudzenia nad hamowaniem), t wtedy te

osoby są prowokowane do introwertycznego sposobu zachowania. Dlatego, że u tych osób kora jest nadmiernie stymulowana. Przewaga pobudzenia nad hamowaniem oznacza, że każda informacja przetwarzana na impuls nerwowy (na poziomie podkorowym jeszcze, szczególnie układu siatkowego) jest wzmacniana. W efekcie kora mózgowa jest nadmiernie aktywizowana, nadmiernie stymulowana i człowiek odczuwa to jako stan pewnego napięcia, niepokoju. W efekcie, taki człowiek, takiej konstytucji, jest prowokowany do tego, aby uciekać do stymulacji.

Natomiast człowiek, u którego jest przewaga hamowania nad pobudzaniem. A więc hamowanie szybciej powstaje, jest silniejsze, dłużej się utrzymuje do tego człowieka dopływające informacje, przekształcane na impuls na poziomie podkorowym, są osłabione, jest mechanizm tłumiący stymulacje. W efekcie kora jest niedostymulowana. Człowiek jest nastawiony na stymulację, poszukuje stymulacji.

Ten mechanizm tłumaczy dlaczego ludzie np. w stanie upojenia stają się bardziej ekstrawertywni. Dlatego, że w stanie upojenia alkoholowego kora zaczyna być niedostymulowana (zanieczyszczona). W efekcie człowiek staje się bardziej ekstrawertywny, potem zasypia, niekontaktuje.

Zatem pobudzanie i hamowanie jest podłożem. I teraz: pobudzanie i hamowanie odpowiada za inny przebieg procesu warunkowania, uczenia się. E. jest behawiorystą, więc u niego warunkowanie jest kluczowe. Zatem pobudzanie i hamowanie tj. konstrukt teoretyczny. I teraz ja stwierdzam na podstawie zjawisk obserwowanych eksperymentalnie, że niektóre osoby szybciej, inne wolniej (słabiej) się warunkują. U pewnych osób zjawisko obrazów następczych inaczej przebiega, reminiscencja inaczej przebiega, czujność, czas trwania inaczej jest-to są pewne efekty eksperymentalne. Na podstawie tego wszystkiego sądzę jaki jest konstrukt wewnętrzny. A więc, jeśli człowiek się szybciej warunkuje, to sądzę, że u niego jest szybsze pobudzenie, silniejsze od hamowania, bo szybciej się uczy, szybciej warunkuje. Dalsze wnioskowanie E. jest, że: warunkowanie i teraz wpływy otoczenia, tworzą pewien element, który wypracowuje pewne formy zachowań, względnie trwałe, które nazywa się ekstrawersją i introwersją. Zatem intro- i ekstrawersja nie powstaje tylko na bazie biologicznej. Baza biologiczna, czyli pobudzanie i hamowanie, jest tylko pewnym dyspozytorem, natomiast ekstrawertyk i introwertyk jest budowany w efekcie zderzenia tej bazy z wpływami środowiska (otoczenia). Introwertyk jest to człowiek, który szybciej się warunkuje, a więc pod wpływem otoczenia, podlega, więc inaczej się będzie do otoczenia zachowywał. Ekstrawertyk trudniej się warunkuje. Inne zatem będą cechy zachowań. Ekstrawertyk będzie bardziej dominujący, aktywny, niezależny. Introwertyk będzie bardziej podporządkowany, bardziej zwrócony do świata wewnętrznego, szybciej się adaptuje. Są to obserwowalne fenomeny, cechy behawioralne. I dalej ekstrawersja i introwersją, z uwagi nato, że ma takie cechy, ona powoduje, czy też dysponuje do rozwoju pewnych typów umysłowości ludzkiej. Ekstrawertyk ma inny typ umysłowości i introwertyk ma inny typ osobowości ludzkiej. Ekstrawertyk buduje w sobie tzw. typ twardy umysłowości (jest też twardy typ osobowości, ale to nie ma nic wspólnego, żeby nie mylić). Twardy oznacza także szorstki, niepodporządkowujący się może być rewolucyjny, niezależny. Natomiast miękki typ , tj. taki wrażliwy, czuły, on dlatego bardziej się podporządkowuje. Te typy umysłowości oznaczają w efekcie, że można przewidzieć jakie mogą być postawy u ekstrawertyków i introwertyków, postawy polityczne i społeczne, czy będą mieli postawy bardziej

nacjonalistyczne, totalizm będzie dominował, czy hedonizm...! oczywiście te zależności u E. są prowadzone, ale nie są do końca prawdziwe, tzn, sprawdzalne empirycznie. Wydaje się, że u typów miękkich, czyli introwertyków raczej jest tendencja, żeby przyjmować elementy kulturowo-społeczne w efekcie oni będą szybciej internalizowali, uwewnętrzniali pewne normy, zasady, prawa i dlatego będą rozwijali postawy np. karania, egocentryzmu, czasem nacjonalizmu. Natomiast ekstrawertycy będą raczej hedonistami, militarystami, ponieważ to daje szansę ekspresji, (ale to do końca nie jest tak wyraziste, jakby się wydawało).

To jest pierwszy wymiar osobowości: ektrawersja i introwersja, podstawą tu jest pobudzenie i hamowanie.

Drugi wymiar osobowości tj. neurotyzm-brak neurotyzmu. Neurotyzm oznacza podatność na załamania nerwowe. A więc osoby, które mają wysoki neurotyzm to są osoby niezrównoważone, podatne na załamania nerwowe. Podstawą neurotyzmu jest gałąź układu sympatycznego. Cechy układu sympatycznego wyznaczają poziom neurotyzmu. Układ sympatyczny jest bardzo wrażliwy na stany emocjonalne. W efekcie wymiar neurotyzmu będzie związany z tym wymiarem biologicznym.

Trzeci wymiar to jest wymiar psychotyzmu. U podłoża psychotyzmu tez prawdopodobnie znajdują się procesy neuronalne, chodzi szczególnie o hamowanie, (ale E. jest tutaj bardzo niedokałdny sam mówi, że nie do końca wie, jakie to są układy). W każdym razie psychotyzm oznacza tendencję do załamań w zakresie poznawczym i motywacyjnym, tendencję do zaburzeń.

W efekcie zarówno psychotyzm, neurotzm, esktrawersja i introwersja trafiaj ą w układy intelekt, charakter i temperament, w te trzy składniki. Trudno jest powiedzieć jednoznacznie, który z tych składników koresponduje w pełni z wymiarami osobowości. Prawdopodobnie najbardziej z wymiarem temperamentu koresponduje neurotyzm oraz ekstrowersja i introwersja. Z wymiarem charakteru, prawdopodobnie , ekstra- i introwersja oraz psychotyzm. Tak samo z wymiarem intelektu. Do końca nie jest to jasne.

Te trzy wymiary pozwalaj ą przewidzieć rodzaj patologii, z którą możemy mieć do czynienia. Np. ekstrawertyk, u którego jest wysoki poziom psychotyzmu w stanach działania jeszcze innych sytuacji społecznych, niekorzystnych warunków, może rozwinąć w sobie psychozę depresyjno-maniakalną.

Natomiast introwertyk, u którego będzie wysoki poziom psychotyzmu, będzie szedł w kierunku schizofrenii.

Z kolei jeśli chodzi o ekstrawersję i introwersję, połączoną z wymiarem neurotyzmu, to introwersja o poszerzonym neurotyźmie będzie raczej predysponowała do rozwoju nerwicy dystymicznej (dystymia oznacza pewna słabość). Natomiast ekstrawersja o podwyższonym neurotyźmie będzie raczej dysponowała do zaburzeń histerycznych. E. mówi, że tu po drodze jest jeszcze psychopatia.

E. w tym momencie z poziomu takiego czysto opisowego wkracza w poziom interpretacji klinicznej,. I ta interpretacja kliniczna, tym samym wskazuje na pewną wartość tej teorii. Pokazuje, że ta teoria może rzeczywiście czasami stanowić jakąś taka podstawę możliwości przewidywania pewnych zachowań, pewnych form rozwoju patologicznego.

WIELKA PIĄTKA

Ostatnia, istotna teoria czynnikowa. To nie jest właściwie teoria, to jest raczej szukanie możliwości sprowadzania wielu cech zachowań do jakichś kilku wymiarów. Kluczem, podstawą były analizy Normana (był prekursorem w prowadzeniu tych badań). On poddał analizie szereg skal osobowości, zwłaszcza czynniki, które Cattell wyróżnił i wykazał, że te wszystkie czynniki osobowości, e skale różne, w szczególności te skale Cattela można doprowadzić do w sumie pięciu wymiarów osobowości, które nazwał OCEAN-em. (z angielskiego):

0-otwartość

C-sumienność

E-ekstrawersja

A-ugodowość

N-neurotyzm.

Za kluczową postać uważany był również Luis Goidgerg. On uważał, że każdy model teoretyczny, opisujący jakieś cechy osobowości, w gruncie rzeczy da się objąć tą teorią pięciu wymiarów. Motywem (dla Goldberga) tworzenia tej teorii pięcioczynnikowej jest to, aby móc łatwiej przewidywać zachowania ludzi i wpływać na zachowania ludzkie, łatwiej kontrolować pewne zachowania. I faktyczne, gdyby ten model się sprawdził, to tym samym ułatwia on diagnozę-daje szansę odczytania pewnych kluczowych punktów osobowości, wykracza poza kulturę, daje również szansę określenia jaki rodzaj terapii można zastosować, daje szansę na prowadzenie pewnej edukacji: można wychowywać człowieka, kształtować go, znając jego cechy osobowości, można wtedy pewne konfiguracje edukacyjne, systemy edukacyjne rozwijać pod kątem możliwości kształtowania pewnych pożądanych społecznie układów. Tu motywy mogą być manipulacyjne.

Generalnie ten model pięcio-czynnikowy jest modelem w tej chwili, nazwijmy to, zapowiadającym się i rokującym dobrze.

To jest blok teorii czynnikowych, na tym możnaby zakończyć.

Teoria (TOPOLOGIA) KURTA LEWINA

Jest on prekursorem teorii poznawczych, człowiekiem który jest kluczową postacią w teorii osobowości. (Druga rzecz to będą teorie wywodzące i się z pionu behawioryzmu, i trzecia rzecz to teorie poznawczo-społeczne, na tym koniec)

LEWIN

Jest to .teoria, która ma dosyć dużo' wątków, ma dość skomplikowany charakter. Lewin jako nieliczny z teoretyków skończył psychologię osobowości. On definicji osobowości jednoznacznej nie podaje. Właściwie do osobowości dochodzi poprzez analizę swojej teorii.

Zaczyna od tego, ze wszystko chce narysować graficznie i ukazać matematycznie, całą osobowość, całą grę interakcji między osobą a jej elementami.

STRUKTURA OSOBOWOŚCI

Pierwsza rzecz. On mówi, że jest osoba P i jest osoba nie-P. Czyli jest figura, osoba jest pewną figurą, która jest usytuowana w jakimś tle. Kluczowym założeniem teorii Lewina jest przyjęcie, że zachowanie jest zawsze funkcją pola istniejącego w tym czasie, w którym to zachowanie występuje.

Drugim elementem nałożonym na osobę jest to co można określić mianem pola psychologicznego. Otóż osoba P znajduje się w jakimś większym układzie - tym co ona nazywa otoczeniem psychologicznym. (E). To tworzy pewna całość poza otoczeniem jest jeszcze coś, jakiś świat, świat zewnętrzny. To jest coś, co on nazywa polem psychologicznym. Czyli osoba i jej otoczenie tworzy pole psychologiczne. Żeby zrozumieć człowieka, trzeba zrozumieć ten układ. Można powiedzieć jeszcze inaczej: P+E =przestrzeń życiowa człowieka (L). Przestrzeń życiowa tj., można powiedzieć, świat psychologa, do niego on należy i musi go badać (psycholog-świat). Natomiast to wszystko co leży poza tą przestrzenią życiową należy do świata, i ono, co prawda nie tworzy środowiska psychologicznego, ale może na nie wpływać. To są fakty, które mają miejsce na świecie, które nie zawsze mają wpływ na moje zachowanie, ale mogą mieć. On to nazywa otoczką zewnętrzną-to co jest poza przestrzenią życiową. Uważa on, że tę otoczkę życiową powinno nazywać się ekologią psychologiczną. Również fakty zachodzące w środowisku psychologicznym mogą wpływać zwrotnie na tę przestrzeń zewnętrzną. Zatem pomiędzy tym światem a przestrzenią życiową może być mniejsza, lub większa przepływowość, płynność. On mówi, że przestrzeń życiowa może budować silniejszą lub słabszą barierę, ona może być w różnym stopniu przenikliwa.

Dwa elementy w osobie są istotne dla zrozumienia struktury osobowości:

1. obszar percepcyjno -motoryczny- jest położony bliżej tej zewnętrznej otoczki; to jest ten obszar, który daje szansę rejestracji faktów, płynących z otoczenia psychologicznego.

2. obszar wewnętrzno -osobisty- jest bardziej wewnętrzny. Te obszary składają się z bliżej 4ub dalej położonych elementów.

Żeby zrozumieć zachowanie człowieka, trzeba zrozumieć co tworzy te obszary.

Do człowieka informacja najpierw dochodzi poprzez obszar percepcyjno-motoryczny (bardziej percepcyjny) i ona dalej trafia do obszarów centralnych, takich wewnętrzno-osobistyeh. Również w obszarze wewnętrzno-osobistym informacja przechodzi przez aktywność (motorek), czyli też przez obszary zewnętrzne.

Drugą, ważna sprawa.

Pewne obszary mogą być bliższe siebie, inne mogą być dalsze, bardziej odległe. Są tu dwa pojęcia istotne. Mianowicie pojęcie bliskości obszarów np. obszar percepcyjny typu oko, ucho-mogąbyć bliżej siebie położone, bo jak rejestruję wzrokiem to i słuchem. Natomiast obszar typu wzrok i dotyk mogą być od siebie dalej położone: W efekcie części kontaktują się ze sobą obszary, które są siebie bliżej położone niż te dalej położone. Zatem odległość, czy Niskość między obszarami oznacza w jakim stopniu te dwa obszary na siebie wpływają. Jeśli są obszary blisko siebie położone, to one szybciej na siebie wpływają, bardziej się wzajemnie aktywizują. Dotyczy to również obszaru osobisto-wewnętrznego Ten obszar wewntętrzno-osobisty mogą tworzyć moje postawy, moje wartości, i pewne wartości mogą być bliżej, inne dalej od siebie położone.

Bliskość zatem oznacza możliwość wpływu jeszcze na drugie. Bliskość oznacza również możliwość powiązania obszarów ze sobą i takiego łącznego funkcjonowania.

Poza bliskością ważną rzeczą jest również granica. (W psychologii wyodrębnia się teraz nowa specjalizacja-psychologia granic w psychologii osobowości, ale nie Lewinowska). Chodzi o to, że granice mogą być bardziej, z jednej strony, blisko siebie położonymi, a z drugiej strony, mogą mieć charakter bardziej zamknięty lub bardziej otwarty. Jeżeli zatem są dwa elementy, przy których jest nieprzepuszczalna granica, to on to rysuje grubą kreską. Np. wzrok i smak ze sobą się nigdy nie kontaktują, są jakby elementami, polami niezależnymi, rejestrują informacje w sposób niezależny.

Oprócz bliskości i granic jest coś takiego, co się nazywa MEDIUM. Istotne jest jaki element jest w środku. On to nazywa się „medium"-jakim jest centrum. Ten element może być bardzo sztywny, lub po prostu płynny, (to się inaczej zaznacza). Płynność jest wtedy, gdy się szybko reaguje i jednocześnie może się zmieniać . Np. wzrok, wtedy jest to płynny, ten obszar percepcyjny, kiedy ja bardzo szybko reaguje wzrokiem. Natomiast sztywność oznacza, że po prostu dany region, dany element jest niepodatny, niereagujący, nieelastyczny, nie zmienia się, jest skostniały zesztywniony. Np. kiedy byśmy porównali dwie różne osobowości, gdzie elementem A jest rejestracja informacji danego typu- np. rejestracja informacji które dotyczą zachowań drogiego człowieka, elementem B jest rejestracja informacji, które dotyczą mnie samego. I teraz jeśli porównujemy jedną osobę i drugą, to u tej osoby (I) rejestracja zachowań innych osób, która jest wchłaniana przez dany specyficzny region, element, ten region jest bardzo sztywny, czyli zamknięty na dopływ pewnych informacji o zachowaniu innych osób, a u drugiej osoby ten element jest bardziej elastyczny, ponieważ jest płynność wewnętrzna, czyli będzie szybko wchłaniał zachowania innych osób, rejestrował, podlegał zachowaniom innych osób. Ale tu jest element B-zachowania moje własne. I pomiędzy zachowaniami innych osób, a moimi własnymi jest płynność, bo granica nie jest sztywna, jest cienka kreska. A gdzie jest ostra granica, to oznacza, że nie ma komunikacji: ja rejestruję bardzo szybko zachowana innych osób, rejestruję zachowania własne, ale pomiędzy zachowaniami moimi, a innych osób nie ma żadnej komunikacji. To tak jakby zachowania moje były czymś obcym, a innych-czymś osobnym. W efekcie gdzie są granice (sztywne, elastyczne, ostre,..). To jest ta „zabawa w topologię".

W przestrzeni życiowej- otoczeniu-występuje podział na pewne regiony, elementy, które można analizować podobnie jak elementy w ramach osoby (Person).

Co tworzy element otoczenia, kiedy element otoczenia staje się regionem, staje się elmentem istotnym znacząco? Otóż Lewin używa pojęcia faktów psychologicznych. Wtedy otoczenie jest zróżnicowane i tak jest zróżnicowane, ile jest faktów psychologicznych, płynących z otoczenia. Jeśli faktów psychologicznych jest niewiele, to również niewiele jest regionów, jest ich niewielkie zróżnicowanie. Czym jest fakt? Fakt psychologiczny to jest występowanie jakiegoś zdarzenia. Faktem może być łóżko, albo krzesło. Natomiast zdarzenie to jest powiązanie faktów ze sobą. Np. fakt: Kaśka, krzesło, wykład, zdarzenie: Kaśka siedzi na krześle n-a.wykładzie i śpi. Im więcej jest faktów psychologicznych, Morę mogą łączyć się w różne zdarzenia tym większa jest przestrzeń możliwości oddziaływania, jest bogatsza przestrzeń życia człowieka. Tyle jest regionów, ile jest faktów psychologicznych. Między faktami mogą, podobnie jak w osobie, istnieć granice, mogą te fakty być wewnętrznie bardziej elastyczne, modyfikowane, bardziej sztywne, bliżej lub dalej od siebie położone. Otoczenie przez sam fakt, że są to fakty psychologiczne, przez stan bycia źródłem faktów psychologicznych, tym samym otoczenie przedstawia się w postaci wartości. Bo fakty psychologiczne to są pewne wartościowości. Pewne zdarzenia w otoczeniu mają dla mnie wartościowości. I na tyle na ile mają wartościowość-wyzwalają we mnie działania. Jak nie mają wartościowości, to nie wyzwalają działań.

Natomiast, gdybyśmy patrzyli z drugiej strony, fakty wewnętrzne, które dzieją się w personie są wskaźnikiem, są świadectwem istnienia potrzeby. Zatem organizm jest źródłem potrzeb, a otoczenie źródłem pewnej wartościowości. Daje to szansę zrozumienia komunikacji, przemieszczenia pewnych układów pomiędzy regionami itd. Tak najkrócej można by opisać strukturę osobowości wg. Lewina.

DYNAMIKA OSOBOWOŚCI

Dynamika jest procesem. Żeby zrozumieć dynamikę i proces osobowości u Lewina ważne są trzy pojęcia. Mianowicie takim pojęciem jest (pierwszym) energia psychiczna. Na niej właściwie koncentruje się cała uwaga. Wg. niego energia psychiczna zostaje wtedy wyzwolona kiedy powstaje jakieś napięcie w organizmie. Lub też energia zostaje wtedy wyzwolona kiedy występuje jakieś napięcie pomiędzy jakimiś elementami regionu w otoczeniu, które to napięcie ma wpływ na moje zachowanie. Napięcie jest zaburzeniem równowagi. Teoria Lewina jest teorią homeostatyczną, jest to myślenie w kategoriach równowagi. Jeśli zaburzona zostanie jakaś równowaga (pomiędzy jakimiś elementami w danym systemie, wewnętrznym, na przykład). Napięcie wyzwala energię i wyzwala dalej aktywność. Można by powiedzieć, że pole psychologiczne, pole życiowe (wg. Lewina) jest w stanie ciągłego napięcia (napięcie jest też ważnym pojęciem). Gdyby to napięcie znikneło, to zniknęłaby możliwość pojawienia się energii psychicznej. Napięcie jest istotą życia, jest elementem wpisanym w życie.

Jąknie ma napięcia to niema dynamiki życia. Samo napięcie jest stanem relacji między jakimiś elementami, jakiejś dysharmonii, nierównowagi. Napięcie ma ważna właściwości. Przede wszystkim prowadzi do, czy też wyzwala tendencje do zrównania, do równowagi.

Sam fakt pojawienia się napięcia oznacza tendencje do przywrócenia równowagi. Napięcie trwa dopóty, dopóki równowaga nie zostanie przywrócona. Długość trwania napięcia jest związana z czasem w jakim zostaje przywrócona równowaga. Równowaga jest przywracana za pomocą różnych procesów psychicznych. Takimi środkami jest myślenie, odczuwanie, przypominanie sobie pewnych rzeczy. W zależności od przepuszczalności granic ta równowaga może być bardzo różnie przywracana.

Poza napięciem i energią bardzo ważną sprawą jest potrzeba. Wg. Lewina wzrost napięcia może być spowodowany wzbudzeniem się potrzeby (wewnętrznej). Ta potrzeba może być wynikiem jakiejś gry fizjologicznej, jakiegoś stanu fizjologicznego (np. głód, pragnienie...). Wtedy ta potrzeba ona sama w sobie staje się napięciem, a więc prowadzi do uruchamiania procesów, które mają na celu przywrócenie równowagi.

Różne regiony (wg. L»^,sąo tyle istotne, ponieważ one często stanowią o możliwości likwidacji napięcia, stanowiąc możliwości zaspokojenia potrzeby. Dlatego pewne regiony otoczenia nabieraj ą wartości, bo dają szansę zaspokojenia potrzeby (mogą być wartości negatywne, gdy wyzwalaj ą negatywne odczucia: agresję, niechęć, niepokój..). Więc z potrzebą związana jest pewna wartościowość regionu. Im większa wartościowość, tym większa siła tej wartości, tym bardziej będzie to pociągające.

Zatem, można by powiedzieć, że dynamika środowiska psychologicznego będzie ulegała zmianie z uwagi na to, że człowiek się rozwija, w efekcie pojawiają się nowe regiony w jego życiu. Dlatego zmienia się cała przestrzeń życiowa człowieka. W rezultacie ulegnie zmianie wartościowość w innych regionach. Tak samo pewne regiony stają się bardzo silnie ze sobą powiązane, a między innymi granice się zacierają.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI

Wynika on z poprzednich pojęć. Rozwój osobowości polega na tym, że wraz z rozwojem człowieka, ze zmianą w sensie naturalnym, pojawiają się różnorodne strefy, regiony życia (przestrzeni psychologicznej, życiowej). A różnorodność regionów wyzwala różnorodność emocji, potrzeb, itd. Zatem rozwój polega na stopniowej zmianie i różnicowaniu się środowiska. Pojawiają się coraz to nowe element w tym środowisku, które stają się znaczące, a jednocześnie znikają elementy już kiedyś były i one utworzyły jakiś fundament pod obecność. Zatem rozwój jest zawsze w kierunku różnicowania, coraz większego różnicowania. Również rozwój jest w kierunku coraz większej różnorodności działań (bo jak różne regiony to też różne działania). To jest zmiana.

Jest taka zasada ONTOGENEZY (Wemera-Heinza), taka zasada rozwojowa, którą Lewin tak pośrednio przyjmuje. Wg. tej zasady, w miarę rozwoju człowieka następuje stopniowe różnicowanie się czynności, procesów psychicznych i stref życia oraz w miarę rozwoju .człowieka następuje centralizacja i hięrąrehizacJa pewnych elemęntówstruktur psychicznych. Centralizacja oznacza wyłonienie się pewnego centrum osobowości. I to centrum przyjmuj e funkcje sterowania zachowaniem człowieka. I wg. Lewina to w tym samym duchu leci. Jest różnicowanie i jednocześnie rozbudowuje się wewnętrzna persona (osoba). W rezultacie zupełnie inaczej przebiegają między personą a otoczeniem. Również następuje możliwość zmiany, przemieszczenia persony w otoczeniu. Jest to przemieszczenie nie tylko sytuacyjne, ale również rozwojowe., że inne regiony (np. rodzina) stają się ważniejsze od poprzednich (np. gry w piłkę).

W miarę rozwoju, czyli poza zróżnicowaniem; synchronizacją, wewnętrznym różnicowaniem samej osoby, bardzo ważną rzeczą jest wzajemna zależność zachowań. A więc łączenie różnych elementów środowiska, różnych elementów persony ze sobą, co tworzy jakieś konfiguracje, hierarchiczne układy i daje szansę utworzenia się centrum.

W rozwoju bardzo ważny jest również stopień realizmu, tzn. w miarę rozwoju następuje bardziej realistyczne nastawienie do otoczenia, do siebie, do świata. Bardziej realistyczne oznacza, że w miarę rozwoju człowiek jest bardziej elastyczny, bardziej przenikliwe są jego granice i liczy się bardziej rzeczywistość.

To wszystko prowadzi do wewnętrznej integracji i harmonii z całą przestrzenia, w środowisku życiowym.

Koncepcja Lewina legła u podłoża bardzo wielu współczesnych schematów myślenia. Koncepcja Lewina jest dość bliska teorii poznawczej (w niektórych elementach szczególnie).

Poza Lewinem zostaje jeszcze kwestia podejścia dyscentnego, czyli teorie uczenia się (John Watson).

---