Mikroekonomia - wykład 4

Temat: Gospodarka rynkowa

Gospodarka rynkowa kształtowała się w wyniku:

• Postępującego wyodrębnienia się producentów

• Dokonywania się społecznego podziału pracy

• Specjalizacji działalności gospodarczej

Towar:

• Wszelkie dobra (zarówno ekonomiczne jak i wolne) będące przedmiotem wymiany,

• W wymianie biorą udział dwie strony: sprzedawca (posiadacz towaru), nabywca (pragnący go kupić)

Wymania dóbr

• Jest skutkiem specjalizacji i podziału pracy

• Polega na przeniesieniu wszelkich praw własności do danego towaru od osoby sprzedawcy do osoby nabywcy, w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent tego towaru będący własnością nabywcy

• Dokonuje się pomiędzy ludźmi, przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami i ludźmi

• Formy wymiany

• Barter (bezpośrednia: polegająca na wymianie jednego dobra na inny)

• Pośrednia (za pośrednictwem pieniędzy)

Wolność wymiany ma miejsce, gdy:

• Przedmiotem wymiany są równocenne - wymiana jest ekwiwalentna w sensie obiektywnym

• Wymiana dochodzi do skutku, dlatego że obie strony mają poczucie, że wymieniaja to, co jest dla nich mniej korzystne na to, co przynosi im większe korzyści - wymiana jest ekwiwalentna w sensie subiektywnym

Cena

• Pieniężny ekwiwalent jednostki towaru

Cena nominalna (absolutna)

• Liczba jednostek wymienialnych na jednostkę towaru

Cena relatywna (realna)

• Informuje producenta lub konsumenta ile musi poświecić innego dobra, aby przy swoich dochodach mógł kupić interesujący go towar, czyli informuje o relacji ceny danego dobra do cen innych dóbr

• Cena uwzględniająca zmiany cen innych dóbr, czyli inflację

Dochód

• W ujęciu prawa podatkowego to różnica między przychodem a kosztem

Dochód nominalny

• Liczba jednostek pieniężnych, którą dysponuje producent lub konsument

Dochód relatywny (realny)

• Dochód nominalny przekształcony przy danych cenach w określone ilości (wolumen) dóbr i usług konsumpcyjnych

• Dochód odzwierciedlający tzw. „siłę nabywczą” konsumenta

• Dochód uwzględniający zmiany cen innych dóbr, czyli inflację

Konkurencja

• Proces rywalizacji o nabywcę w trakcie, którego uczestnicy rynku dążą do uzyskania lepszej pozycji w stosunku do rywali

• Powoduje, że dobra zostają podzielone między tych uczestników, których rynek ocenił jako lepszy niż inni

Mechanizm rynkowy

• Proces regulowania decyzji konsumentów i producentów, który dokonuje się poprzez rynek niezależnie od woli poszczególnych podmiotów gospodarczych (doktryna niewidzialnej ręki rynku)

• Za pośrednictwem cen relatywnych rozdziela zyski i straty w taki sposób, aby indywidualne decyzji koordynowały się w skali gospodarki

• Zorientowywuje prywatną produkcję na zapotrzebowanie gospodarstw domowych

• Zapewnia niezależność gospodarstw domowych w zakresie wyboru, (jakie dobra i w jakich ilościach będą kupowane w ramach środków, którymi rozporządza), czyli suwerennością konsumenta, która powoduje, że producent dostosowuje swoje wybory do suwerennych decyzji konsumenta

• Może wyzwalać impulsy innowacyjne

Rynek

• W dosłownym znaczeniu - miejsce, gdzie SA sprzedawane i kupowane towary

• W znaczeniu ekonomicznym:

• Forma nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w celu ustalenia warunków transakcji: sposobu, miejsca, czasu oraz ilości ekwiwalentu nabywców towaru, (B. Klimczok Makroekonomia, AE)

• Zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług (D.Begg)

• W znaczeniu ogólnym - ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów dokonujący się w sposób dobrowolny i ciągły, w którym określone są ceny nominalne oraz ilość nabywanych i sprzedawanych towarów

• Towarów znaczeniu konkretnym - z uwzględnieniem rodzaju towarów, zakresu wymiany i legalności przedmiotu transakcji

Kryterium klasyfikacji rynków:

• Rodzaje towarów będących przedmiotem wymiany:

• Rynek dóbr konsumpcyjnych

• Rynek dóbr produkcyjnych

• Rynek pracy

• Rynek ziemi (i inne rynki tytułów prawnych do dóbr pierwotnych)

• Rynek dóbr kapitałowych w formie obiektów produkcyjnych

• Rynek pieniężny, (na którym towarem jest waluta krajowa lub waluty obce)

• Rynek kapitału finansowego (towarami są papiery wartościowe m. in. weksle, bony skarbowe, obligacje, akcje)

• Rynek tytułów prawnych dla tzw. wartości niematerialnych (np. programy komputerowe, znak firmy, marka, licencja, patent)

• Zakres przestrzenny transakcji:

• Rynki lokalne (tzn. takie rynki, których transakcje są skoncentrowane w jednej okolicy, niektóre towary nadają się tylko do obrotu lokalnego)

• Rynek światowy

• Stopień legalności

• Rynki legalne (białe)

• Rynki półlegalne (szare) - występuje wtedy, gdy przepisy prawa nie są skutecznie egzekwowane

• Rynki nielegalne (czarne) - tzn. transakcje ścigane przez prawo (np. handel narkotykami)

Rynki nielegalne i półlegalne różnią się od rynków legalnych ryzykiem poniesienia strat w razie wykrycia nielegalności transakcji

Założenie modelu czystej gospodarki rynkowej

• Podmioty gospodarcze działają na rynku doskonałej konkurencji (perfect compilation market)

• Na rynku działają tylko dwa rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, występują w rolach nabywców i sprzedawców

• Abstrahuje się od istnienia państwa i jego funkcji gospodarczych

• Podmioty gospodarcze spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych oraz na rynkach czynników produkcji

• Abstrahuje się od rynków dóbr produkcyjnych stanowiących przedmiot obrotu między przedsiębiorstwami

• Producenci i konsumenci dążą do maksymalizacji swoich korzyści

• Decyzje konsumentów są suwerenne i zależą od ich potrzeb, gustów, upodobań, możliwości finansowych oraz od cen relatywnych

• Producenci podejmują decyzje w zależności od swoich zasobów produkcyjnych i możliwości finansowych oraz na podstawie cen relatywnych

• Ceny są jedynymi zewnętrznymi informacjami dla podmiotów gospodarczych

• Więzi między uczestnikami rynku występują jedynie w formie transakcji kupna-sprzedaży

• Gospodarstwa domowe kupują dobro konsumpcyjne w zamian za ekwiwalent pieniężny, stanowiący dochód producentów

• Producenci nabywają czynniki produkcji - wydatki te stanowią koszty produkcji dóbr konsumpcyjnych

• Każda dokonana transakcja powoduje przepływ pieniądza i towarów między uczestnikami rynku, nie wyzwalając żadnych skutków ubocznych

• Przepływom towarów i pieniądza odpowiada przekazywanie praw własności

• Strumienie pieniądza i towarów są zrównoważone za pośrednictwem cen, w modelu występuje integralność przepływu pieniądza i towarów pomiędzy poszczególnymi rynkami

• Gromadzenie oszczędności i ich wydawanie jest wskaźnikiem, który umożliwia sprawność wymiany

• Funkcjonujący w tym modelu gospodarki pieniądz ma stałą silę się nabywczą (a więc nie oddziaływają na niego zmiany poziomu cen)

Mechanizm konkurencji doskonałej zapewnia optymalną alokacją zasobów społeczeństwa ustabilizowany rozwój i odpowiednia dystrybucję

Warunki doskonałej konkurencji

• Konkurencja jest doskonała dzięki wolności ekonomicznej, równości szans oraz zachowaniu zasad fair play przez uczestników rynku

• Preferencje SA korzystne zarówno indywidualnie jak i społecznie (tzn. są akceptowalne) przy zachowaniu wolności i suwerenności konsumenta

• Decyzje konsumenta i producenta są podejmowane na podstawie informacji przekazywanych wszystkim uczestnikom bezpłatnie z rynku

• Koszty i przychody są w pełni, zinternalizowane (czyli transakcje nie generują kosztowi efektów zewnętrznych)

Internalizacja - przychody i koszty zewnętrzne działalności gospodarczej zostają uwzględnione w przychodach i kalkulacjach kosztów własnych podmiotów gospodarczych powodujących ich powstanie (B. Fiedor)

• Pieniądz znajduje się stale w obiegu i służy do podtrzymywania procesów gospodarczych

• Gospodarczych krótkim okrasie czasu występuje zjawisko malejącego produktu marginalnego a w długim okresie zjawisko nierosnących korzyści skali produkcji, a więc koszty marginalne i przeciętne rosną

• Nie występuje zjawisko losowe zakłócające naturalny porządek mechanizmu konkurencji doskonałej

---