Przedmiot ekonomii:

• badanie, w jaki sposób w społeczeństwie gospodarującym podejmowane są decyzje:

  • co wytwarzać

  • jak wytwarzać

  • dla kogo wytwarzać

• analiza zmian w gospodarce:

  • tendencje zmian

    • poziomu cen

    • produktu

    • bezrobocia

Ekonomia – nauka o procesach gospodarczych, która wykrywa i opisuje prawidłowości rządzące tymi procesami.

Na proces gospodarowania składają się różnorodne, wielokrotnie powtarzające się działania podmiotów gospodarczych.

Działania te odbywają się w określonych warunkach, podlegają różnorodnym zmianom i w różny sposób oddziałują na otaczający człowieka świat.

EKONOMIA- nauka zajmująca się badaniem zachowań podmiotów gospodarczych i ekonomicznych konsekwencji tych zachowań w zakresie sposobu wykorzystania ograniczonych zasobów – w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.

EKONOMIA- nauka badająca relacje jakie zachodzą w procesie gospodarowania pomiędzy celami środkami i alternatywnymi możliwościami ich użycia.

GOSPODAROWANIE -proces w wyniku którego następuje rozdysponowanie ograniczonych zasobów pomiędzy konkurencyjne cele tak aby zaspokoić możliwie najwięcej potrzeb.

GOSPODARKA- zespól ciągle powtarzających się ludzkich działań, w wyniku, których powstają określone wartości handlowe, czyli przeznaczone na sprzedaż dobra materialne, intelektualne i usługi.

EKONOMIA-nauka badająca jak ludzie radzą sobie z rzadkością.

EKONOMIA- nauka o najefektywniejszej alokacji ograniczonych zasobów między nieograniczone potrzeby w celu uzyskania maksimum zadowolenia społeczeństwa.

RZADKOŚĆ jest podstawowym faktem życia gospodarczego: oznacza, iż istniejące w gospodarce zasoby są niewystarczające dla wytworzenia dóbr mających zaspokoić istniejące potrzeby; dostępne zasoby (czynniki produkcji) są ograniczone, natomiast potrzeby ludzkie są nieograniczone

Konieczność gospodarowania

• alokacja - rozmieszczenie czynników wytwórczych

• podział - zasady uczestniczenia poszczególnych podmiotów w wytworzonym produkcie

Wybór ekonomiczny

• gospodarka jest „miejscem”, w którym odbywają się produkcja i konsumpcja

produkcja to przetwarzanie zasobów

• naturalnych

• ludzkich

• kapitałowych

na dobra i usługi zaspokajające określone potrzeby

• wobec ograniczoności zasobów należy dokonywać wyboru jak je wykorzystać by wyprodukować jak największą ilość dóbr.

Naturalnym celem gospodarczej działalności ludzi jest zaspokajanie potrzeb.

Potrzeba to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, umożliwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp.

Struktura potrzeb człowieka (wg Maslowa):
1) biologiczne,
2) bezpieczeństwa,
3) kontaktów społecznych,
4) uznania,
5) samorealizacji.

Potrzeby i zasoby

Rzadkość zasobów:

• nieograniczoność potrzeb

• ograniczoność zasobów:

  • surowców naturalnych

  • kapitału rzeczowego

  • zasobów ludzkich

• rzadkość zasobów - najistotniejszy problem do rozwiązania w życiu gospodarczym

• alternatywne użycie zasobów

DOBRA- materialne środki zaspokajania potrzeb

- konsumpcyjne – środki służące do bezpośredniego zaspokajania potrzeb ludzkich,

- produkcyjne – środki produkcji służące do wytwarzania dóbr, a pośrednio do zaspokajania potrzeb.

a) środki trwałe – środki zużywające się stopniowo i w zasadzie nie zmieniające swej postaci w cyklu produkcyjnym,

b) środki obrotowe – środki zużywające się w jednym cyklu produkcyjnym.

Dobra ekonomiczne (wytworzone przez człowieka w ograniczonej ilości) mają dwie główne cechy:
a) do ich wytworzenia trzeba użyć pracy ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych i dóbr pierwotnych;
b) są dobrami rzadkimi (w danym czasie mogą być wytworzone w ograniczonej ilości i przez to tylko częściowo zaspokoić potrzeby).

Kryterium podziału jest rzadkość i konieczność (lub nie) wytwarzania.

Zasada racjonalnego gospodarowania:

• Dwa warianty:

  • minimalizacja nakładów (przy danym poziomie produktu)

  • maksymalizacja wyników (przy danym poziomie nakładów)

Uczestnicy działalności gospodarczej:

• gospodarstwa domowe (konsumenci)

• przedsiębiorstwa

• rząd (państwo)

• zagranica

Kosztem alternatywnym (zaniechanych możliwości) jest ilość jednego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki drugiego dobra

Działanie prawa rosnącego kosztu względnego sprawia, że krzywa możliwości produkcyjnych jest wypukła. Oznacza to, że poświęcając coraz więcej jednostek jednego dobra dostajemy coraz mniej drugiego dobra.

Pochodzenie nazwy ekonomia:Pochodzi ze złożenia dwóch greckich słów: oikos (gospodarstwo domowe) i nomos (prawo). Oznaczała, że ekonomia jest wiedzą o działalności w oikosie, dającą się ująć w postaci praw naukowych.

Czym zajmuje się ekonomia?- Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnienie przyczyn i natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest człowiek

Wyjaśnianie zjawisk, zachowań i procesów gospodarczych – ekonomia- określana jako pozytywną.

Wydawanie sądów i formułowanie zdania o powinnościach – ekonomia - ma charakter normatywny.

Ekonomia bada występujące działania i zależności posługując się metodami:

•  obserwacja rzeczywistości,

• analiza faktów,

• analiza danych statystycznych,

• eksperyment.

Formułowanie praw ekonomii

• ustalanie istotnych, stale powtarzających się związków i zależności między poszczególnymi kategoriami ekonomicznymi.

Prawa ekonomiczne:

1. działające tylko w określonych warunkach (prawo popytu i podaży).

2. uniwersalne (prawo malejących przychodów).

Prawa ekonomiczne:

1. posiadają charakter prawidłowości typu statystycznego (stochastycznego); działanie praw ekonomicznych nie ujawnia się w każdym pojedynczym przypadku, lecz dopiero przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń lub działań; Prawa ekonomiczne to prawa wielkich liczb.

2. działają obiektywnie tzn. są rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarowania, a ich istnienie i działanie nie zależy od świadomości i woli człowieka.

Model - teoretyczne uogólnienie odcinka badanej rzeczywistości, które w sposób syntetyczny i uproszczony stara się odwzorować zachodzące w nim zmiany. Świadome uproszczenie rzeczywistości. Modele tworzą ramy pozwalające zorganizować sposób myślenia o danym zagadnieniu.

Klauzula „ceteris paribus” - przy innych warunkach nie zmienionych - założenie upraszczające.

Modele ekonomiczne sklasyfikowane według przedmiotu analizy:  

• mikroekonomiczne

• makroekonomiczne.

Modele ekonomiczne mogą być prezentowane w różnych postaciach:

• formy opisowe,

• zwięzła niesformalizowana ekspozycja słowna kluczowych cech i zależności charakteryzujących określoną rzeczywistość,

• równania matematyczne,

• funkcje w układzie dwumianowym,

• schematy.

Zależności pomiędzy zmiennymi:

• zależności o charakterze funkcjonalnym, jedna zmienna określa inną zmienną (wielkość produkcji danego dobra zależy od liczby zatrudnionych pracowników, wielkość popytu od ceny)

• zależności o charakterze definicyjnym (tzw. tożsamości), jedną zmienną określa się w kategoriach innych zmiennych (dochód społeczeństwa obejmuje część wydatkowaną na bieżącą konsumpcją oraz część oszczędzaną).

Kategorie ekonomiczne – abstrakcyjne pojęcia wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gospodarowania (praca, produkcja, wymiana, pieniądz, rynek, popyt, zysk, itd.).

Teorie ekonomiczne – zwarte, połączone i powiązane w sposób logiczny prawa ekonomii. - uporządkowany zbiór definicji, twierdzeń i hipotez naukowych odnoszących się do pewnego aspektu procesu gospodarowania,

- usiłują objaśniać i interpretować rzeczywistość gospodarczą, eksponując to co typowe i istotne, a pomijając to co nietypowe i nieistotne

Teoria ekonomiczna - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ujmowane w modelu ekonomicznym.

Cechy: zgodność z obserwacjami, niesprzeczność logiczna, płodność poznawcza, prostota i elegancja.

Ważniejsze trudności myślenia ekonomicznego.

1) Zdarzenia gospodarcze są sprzężone zwrotnie.

2) To, co jest prawdziwe w mikroskali, nie musi być prawdziwe w makroskali.

3) Częste uleganie złudzeniu, że w danej sytuacji występują zależności przyczynowo-skutkowe.

4) Subiektywizm i stereotypowość badającego.

5) Mierzenie zdarzeń gospodarczych (wiele z nich ma naturę jakościową) jest trudne, a ma bardzo duży wpływ na wynik badań (wybór sposobu pomiaru i miernika).

Sposób podejścia do zjawisk ekonomicznych:

• mikroekonomiczne:

  • badanie pojedynczych podmiotów

    • jedna firma

    • jeden konsument

    • jeden rynek

    • makroekonomiczne:

  • badanie gospodarki jako całości

Zmienne realne i nominalne:

• wiele zmiennych ekonomicznych wyrażanych jest w pieniądzu

• zmienne nominalne

  • mierzone są w cenach bieżących

• zmienne realne

  • skorygowane o zmiany cen

  • mierzone w cenach stałych

RYNEK - to zespół przesłanek doprowadzających do kontaktu między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr.Pojęcie rynku możemy rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

- Pojęcie rynku z ekonomicznego punktu widzenia – rynekjest to proces w ramach.

W ramach tego procesu uczestnicy rynku poszukują informacji mających dla nich istotne znaczenie.

- Pojęcie rynku z technicznego punktu widzenia – rynek jest to miejsce (hala aukcyjna, giełda), przestrzeń lub płaszczyzna (Internet, telefon, fax) w których dochodzi do zawarcia transakcji kupna-sprzedaży pomiędzy kupującymi a sprzedającymi.

UCZESTNIKAMI RYNKU SĄ:

• Gospodarstwa domowe – grupa ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących wspólne decyzje.

• Przedsiębiorstwa – podmiot gospodarujący, który wykorzystuje usługi czynników produkcji do wytwarzania dóbr i usług, które następnie sprzedaje innym uczestnikom procesu rynkowego.

• Rząd (władza centralna) – obejmuje instytucje należące do rządu i te, które swoje istnienie zawdzięczają rządowi, jedną z funkcji władzy centralnej jest kierowanie gospodarką

RODZAJE RYNKÓW

I. Wg rodzaju dóbr będących przedmiotem obrotu

• rynek towarów

  • rynek dóbr konsumpcyjnych

  • rynek dóbr przemysłowych

• rynek usług - obejmuje dobra które są konsumowane w trakcie ich produkcji np.: usługi spedycyjne, bankowe

• rynek finansowy - obejmuje obrót pieniądzem, akcjami, obligacjami, środkami dewizowymi, instrumentami pochodnymi, ubezpieczeniami.

• rynek czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału)

II. Wg zasięgu geograficznego

• lokalny - w bezpośrednim otoczeniu klienta

• regionalny - do kontaktów między klientem a dostawcami dochodzi na większym terenie, np. powiatu, województwa

• narodowy (krajowy) - funkcjonuje w obrębie państwa

• międzynarodowy - prowadzone są transakcje pomiędzy przynajmniej dwoma państwami

• światowy - dotyczy wymian dóbr i usług na obszarze całego świata

III. Wg głównych miejsc produkcji i konsumpcji

• rynek pierwotny - główne miejsca produkcji

• rynek centralny – główne miejsce obrotu i konsumpcji

IV. Wg relacji popytu do podaży

• rynek nabywcy

• rynek sprzedawcy

V. Wg swobody dokonywania transakcji na rynku

• rynek wolny – swoboda obrotu, podjęcia działalności, minimalizacja ograniczeń dostępu do poszczególnych rynków międzynarodowych.

• rynek reglamentowany

• szary rynek - posiadanie reglamentowanych dóbr jest legalne, ale obrót nimi poza wyznaczonym systemem reglamentacji jest zakazany.

• czarny rynek - obrót wartościami, których posiadanie jest nielegalne lub ograniczone do pewnych organizacji, zakazany jest także obrót tymi wartościami.

VI. Wg zorganizowania rynków

• rynki formalne

• rynki formalne ułomne

• rynki nieformalne

VII. Wg kryterium skali lub wielkości transakcji

• hurtowy

• detaliczny (półhurt)

VIII. Wg charakteru transakcji handlowej

• dóbr i usług

  • produkcyjny - rynek elementów służących do dalszej produkcji (np. maszyn, urządzeń) lub elementów służących do dalszego przetworzenia, półproduktów (np. surowców, minerałów)

  • konsumpcyjny - zaspakaja bezpośrednio zapotrzebowanie konsumentów

• kapitałowy - np. środków pieniężnych, papierów wartościowych

• pracy

IX. Wg stopnia zaspokojenia potrzeb

• producenta - Jest to taka sytuacja na rynku w której warunki dyktuje producent. Występuje brak konkurencji (monopol), oczekiwania nabywców znacznie przewyższają oferowaną do sprzedaży ilość produktów (popyt jest większy niż podaż), toteż sprzedawcy nie zabiegają o konsumenta, a nabywcy muszą rywalizować w ich zdobywaniu; konsekwencją takiego stanu rzeczy może być korupcja, wprowadzanie reglamentacji sprzedaży, przydziałów, talonów i wreszcie dystrybucja za pomocą systemu kartkowego

• konsumenta - Sytuacja przeciwna do rynku producenta, tzn. warunki dyktuje konsument (klient). Nieodzownym elementem tego rynku jest konkurencja. Ilość produktów przeznaczonych do sprzedaży przewyższa zapotrzebowanie klientów, przedsiębiorstwa produkują to, co znajduje aprobatę nabywców i właściwie zaspokaja ich potrzeby, a pozyskanie klienta jest wynikiem marketingu

Istotnym elementem każdego procesu rynkowego jest KONKURENCJA, czyli siła pozwalająca rozwiązać konflikt.

Konkurencja rozumiana jest jako proces przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić

• korzystniejsze od innych warunki dotyczące ceny,

• jakości,

• innych elementów mających wpływ na decyzję zawarcia transakcji.

POPYT I WIELKOŚĆ POPYTU

POPYT (demand) jest to ilość dóbr i usług, jaką konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w określonym miejscu i czasie przy różnym poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych (ceteris paribus).

WIELKOŚĆ POPYTU – jest to zapotrzebowanie zgłaszane przez konsumentów w danym czasie i miejscu po danej (konkretnej) cenie.

ZMIANA WIELKOŚCI POPYTU – jest następstwem zmiany ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), zmiana wielkości popytu obrazowana jest ruchem wzdłuż krzywej popytu.

ZMIANA POPYTU – jest następstwem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, dochód konsumentów), ilustrowana jest równoległym przesunięciem krzywej popytu.

Determinanty popytu:

* związane z rynkiem

- cena towaru:

• ceny substytutów,

• ceny dóbr komplementarnych,

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

• antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004 r.)

* nie związane z rynkiem (pozarynkowe):

- preferencje konsumentów:

- gusty konsumentów,

- upodobania i przyzwyczajenia,

- moda,

• czynniki demograficzne:

- liczba ludności,

- struktura wiekowa konsumentów,

- struktura płciowa konsumentów,

- stan cywilny,

- poziom wykształcenia,

- wyznanie,

• warunki geograficzne.

• warunki klimatyczne,

• pora roku,

• poziom zamożności,

• sytuacja gospodarcza,

• sytuacja polityczna.

PODAŻ I WIELKOŚĆ PODAŻY

PODAŻ (supply) – ilość dóbr i usług, jaką producenci skłonni są zaoferować w określonym miejscu przy różnym poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych (ceteris paribus).

WIELKOŚĆ PODAŻY – jest to ilość dóbr i usług, jaką producenci gotowi są zaoferować w danym czasie i miejscu po danej (konkretnej) cenie.

Zmiana wielkości podaży – wywołana jest zmianą ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), ilustrowana jest ruchem wzdłuż krzywej podaży.

Zmiana podaży – jest efektem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, ceny czynników produkcji, zmianą technologii), obrazowana jest równoległym przesunięciem krzywej podaży.

Determinanty podaży:

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• liczba producentów na danym rynku

• cele przedsiębiorstwa

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• czas, jakim dysponują producenci

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

• elastyczność podaży

PRAWO PODAŻY – wzrostowi ceny towarzyszy wzrost wielkości podaży, a spadkowi ceny spadek wielkości podaży dobra (lub usługi), przy innych czynnikach stałych (ceteris paribus).Prawo podaży zakłada dodatnią zależność między ceną a wielkością podaży, jeśli nic w otoczeniu nie ulega zmianie.

PRAWO POPYTU – wzrostowi ceny dobra towarzyszy spadek wielkości popytu, a spadkowi ceny dobra wzrost wielkości popytu, przy innych czynnikach niezmienionych (ceteris paribus).

Prawo popytu wyraża odwrotną zależność między poziomem ceny w wielkością popytu (ceteris paribus).

Popyt można rozpatrywać dwojako, w ujęciu: mikroekonomicznym i makroekonomicznym

• popyt indywidualny - wielkość popytu od strony pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na określone dobro przy różnych cenach ,

• popyt rynkowy - suma popytów indywidualnych, który obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określone dobro przy różnych cenach.

RODZAJE POPYTU:

• Popyt efektywny – chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

• Popyt potencjalny – oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.

ze względu na rodzaj dobra:

• popyt substytucyjny

• popyt komplementarny

ze względu na elastyczność cenową:

• popyt sztywny (nieelastyczny) - zmiana ceny nie wywołuje zmian popytu

• popyt elastyczny

PARADOKS GIFFENA – dotyczy dóbr podstawowych (niezbędnych do życia, np. chleb), na które zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem cen tych dóbr.

PARADOKS VEBLENA (EFEKT SNOBA) – dotyczy zapotrzebowania na dobra luksusowe, które rośnie wraz ze wzrostem ich cen. Konsumenci kupują dobra pomimo ich bardzo wysokiej ceny, gdyż dają one prestiż.

EFEKT OWCZEGO PĘDU – oznacza potrzebę naśladowania innych konsumentów, ich stylu życia. Popyt na dane dobro wzrasta, ponieważ inni je konsumują.

EFEKT SPEKULACYJNY – związany jest z oczekiwaniami dotyczącymi poziomu cen w przyszłości. Jest związany z oczekiwaniami konsumentów co do możliwości uzyskania dodatkowego dochodu w przypadku wzrostu lub spadku cen.

Stany nierównowagi:

• nadwyżka podaży-część potencjalnych nabywców nie akceptuje ustalonej ceny i rezygnuje z zakupu

• niedobór podaży-przy ustalonej cenie sprzedawcy są skłonni sprzedać mniejszą ilość dobra

Cena - ilość pewnego dobra (najczęściej pieniądza), za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją kupić, aby do tego dobra nabyć prawa.

Cena – koszt, który musi być poniesiony w momencie zakupu,

Cena - cokolwiek z czego dana osoba musi zrezygnować w zamian za jednostkę nabywanego dobra,

Cena - pieniężny wyraz wartości.

Funkcje cen:

• Informacyjno - bodźcowa - parametru, który pozwala określić wielkość przychodów ze sprzedaży, a także parametru pobudzającego do określonego działania.

• Redystrybucyjna (wtórny podział, rozdział). Ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa.

• Stymulacyjna - narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców - im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji.

• Agregacyjna - umożliwia sumowanie niedodawanych w sensie fizycznym wielkości

Rodzaje cen:

• rynkowa - jest ustalona przez rynek, zależy od podaży i popytu,

• administracyjna - ustalona przez państwo

• minimalna - ustalona przez państwo (minimalna cena płodów rolnych),

• maksymalna - ustalona przez państwo (maksymalna cena zboża)

• relatywna - jest to cena towaru wyrażona w innym towarze

• dampingowa - cena towaru niższa niż koszty produkcji,

• Detaliczna

• Hurtowa

• absolutna - cena towaru wyrażona w jednostkach pieniężnych.

• równowagi – porównawcza

Polityka cenowa:

• opust - obniżka ceny. Nie mylić z upustem.

• bonifikata - zniżka, ustępstwo od ustalonej ceny.

• skonto - przy sprzedaży na warunkach kredytowych (z odroczonym terminem płatności) zmniejszenie kwoty należności w razie zapłaty gotówką lub przed umówionym terminem.

• prowizja - wynagrodzenie za pośrednictwo, czynności handlowe, komis.

• marża - różnica dwu cen, np. ceny hurtownika i ceny producenta.

• rabat - opust od sumy należnej za towar, przyznawany np. przy kupnie dużej ilości towaru, zapłacie gotówką, lub stałym klientom.

• promocja - sprzedaż po atrakcyjnej cenie zmierzająca do zwiększenia popularności towaru.

• przecena - wyznaczenie niższej ceny na artykuły posezonowe lub niepełnowartościowe.

• wyprzedaż - sposób pozbywania się towarów niepełnowartościowych lub o kończącym się terminie przydatności, aby pomniejszyć straty i zrobić miejsce na nowe towary.

• soldy - wyprzedaż posezonowa.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY

Elastyczność - oznacza intensywność (wielkość) reakcji jednej zmiennej (zależnej) na zmiany innej zmiennej (niezależnej)

Wyróżniamy elastyczność popytu i podaży

Elastyczność popytu

W przypadku popytu rozpatruje się wpływ cen i dochodów na tę kategorię. Stąd wyróżniamy:

• elastyczność cenową popytu

• elastyczność dochodową popytu

• elastyczność mieszaną (krzyżową) popytu

I Elastyczność cenowa popytu

- To intensywność reakcji konsumentów, przejawiająca się w skali zmiany poziomu zakupów na zmiany ceny.

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności lub nieelastyczności jest
wskaźnik cenowej elastyczności popytu.

Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) wielkość popytu na dane dobro, przy wzroście (spadku) ceny.

Wskaźnik cenowej elastyczności popytu możemy liczyć trzema metodami:

• Metodą współczynnikową (interpretacyjną)

• Metodą punktową

• Metodą łukową

Metoda współczynnikowa/interpretacyjnaprzedstawia procentową zmianę ilości (wielkości) popytu do procentowej zmiany ceny:

Metoda punktowa:

Metoda łukowa:

Rodzaje popytu w Epd

Epd= 0 popyt sztywny - elastyczność zerowa

Epd>-1 Epd<1popyt nieelastyczny (względnie nieelastyczny)

elastyczność niska Epd Є(-1;0) EpdЄ(0;1)

Epd=-1 Epd=1popyt jednostkowy (proporcjonalny)

elastyczność równa jedności

Epd<-1 Epd>1 popyt elastyczny(względnieelastyczny)

elastyczność wysoka EpdЄ(-∞;-1) EpdЄ(1;∞)

Epd=-∞Epd=∞ popyt doskonale elastyczny

elastyczność nieskończenie wielka

Ponieważ popyt jest na ogół ujemną funkcją ceny, zatem elastyczność cenowa popytu jest ujemna, tj. Epd< 0

Wynik elastyczności cenowej popytu będziemy jednak podawać w liczbie bezwzględnej!

Epd=∞popyt doskonale elastyczny
zmiana wielkości popytu nie jest spowodowana zmianą ceny, gdyż cena jest stała; przykładem są dobra wyższego rzędu

Epd>1popyt elastyczny(względnie elastyczny) EpdЄ(1;∞)
% zmiana wielkości popytu jest większa niż % zmiana ceny; przykładem są dobra wyższego rzędu; te, na które wydatki stanowią poważną część ogółu wydatków

Epd=1popyt jednostkowy (proporcjonalny)
% zmiana wielkości popytu jest doskonale równa % zmianie ceny; zbliżone dobra to: radio i tv, prywatne szkoły, buty

Epd<1popyt nieelastyczny (względnie nieelastyczny)EpdЄ(0;1)
% zmiana wielkości popytu jest mniejsza od % zmiany ceny; przykładem są dobra pierwszej potrzeby, przede wszystkim żywność oraz produkty, na które wydatki stanowią niewielką część ogółu wydatków

Epd= 0 popyt sztywny
Zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w wielkości popytu; przykładem są dobra o fundamentalnym znaczeniu dla człowieka, np. leki, często używki na skutek nałog

Błąd polega na tym, że w większości przypadków elastyczność zmienia się wzdłuż danej krzywej popytu

Determinanty cenowej elastyczności popytu

1. Poziom ceny
   Przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np. podwyżka ceny o 5%, powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej już cenie

2. Wysokość dochodu
   Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny, zwłaszcza dóbr droższych.

3. Dostępność substytutów
   Dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość nabywców na podwyżkę ceny danego dobra; popyt zależy od substytutów-im większa ilość substytutów, tym popyt jest bardziej elastyczny-mamy większą możliwość wyboru, zamiany jednego dobra na inne

4. Gusty nabywców
   Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny

5. Rodzaj dobra
   Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe

6. Szerokość kategorii dobra
   Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny gatunek owoców, gdyż w obrębie szerszej grupy towarowej istnieją większe możliwości wyboru (substytucji)

7. Długość okresu
   W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie substytutów); w krótkim okresie możliwości substytucji są ograniczone, czyli: im dłuższy okres bierzemy pod uwagę, tym pełniejsze jest dostosowanie i tym większa (bardziej ujemna) elastyczność, długość tego okresu zależy od rodzaju dobra

8. Konkurencja
   Im większa konkurencja, tym popyt jest bardziej elastyczny; tym większa możliwość zastępowania dobra substytutami, dzięki większej konkurencji, która mobilizuje producentów do produkowania szerokiej gamy produktów

Paradoksy

W przypadku elastyczności cenowej popytu mogą występować anomalie dotyczące reakcji konsumentów na zmiany ceny; obrazowane jest to jako wynik dodatni, uzyskany z obliczania współczynnika elastyczności cenowej popytu. Są to paradoksy. Gdy Epd>0 w wartościachwzględnych popyt reaguje w tym samym kierunku co cena, występuje popyt odwrotnie elastyczny

Elastyczność a nachylenie krzywej popytu

Często interesuje nas ogólna ocena elastyczności na całej długości krzywej popytu, tzn. przy różnych poziomach ceny.

Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o małym nachyleniu (płaska).

Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym nachyleniu (stroma).

Na przykład, popyt na dobra luksusowe jest zwykle bardziej elastyczny niż popyt na dobra podstawowe - i to przy każdym poziomie ceny

II. Elastyczność dochodowa popytu

- To intensywność reakcji konsumentów, przejawiająca się w skali zmiany popytu na zmiany dochodów

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności lub nieelastyczności jest
wskaźnik dochodowej elastyczności popytu.

Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) popyt na dane dobro, przy wzroście (spadku) dochodu.

Wskaźnik dochodowej elastyczności popytu możemy liczyć trzema metodami:

• Metodą współczynnikową (interpretacyjną)

• Metodą punktową

• Metodą łukową

Metoda współczynnikowa/interpretacyjnaprzedstawia procentową zmianę popytu do procentowej zmiany dochodu

Metoda punktowa

Metoda łukowa

Ponieważ popyt jest na ogół dodatnią funkcją dochodu, zatem elastyczność dochodowa popytu jest dodatnia, tj. Eyd> 0z małym wyjątkiem.

Rodzaje popytu:

Popyt elastyczny Eyd>1 dla dóbr wyższego rzędu (luksusowych); Procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana dochodu, np. dobra wyższego rzędu;

Popyt jednostkowy (proporcjonalny) Eyd=1 Procentowa zmiana popytu jest dokładnie równa procentowej zmianie dochodu

Popyt nieelastyczny Eydє(0;1); procentowa zmiana popytu jest mniejsza od procentowej zmiany dochodu, np. żywność

Popyt sztywny Eyd =0; zmiana dochodu nie powoduje zmiany popytu

Popyt odwrotnie elastyczny Eyd<0; wzrost dochodu powoduje spadek popytu, np. dobra Giffena

III. Elastyczność mieszana/krzyżowa popytu

- To intensywność reakcji konsumentów, przejawiająca się w skali zmiany popytu na jedno dobro (X) pod wpływem zmiany ceny drugiego dobra (Y)

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności jest
wskaźnik krzyżowej/mieszanej elastyczności popytu.
Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) popyt na pewne dobro, przy wzroście (spadku) ceny innego dobra.

Wskaźnik krzyżowej/mieszanej elastyczności popytu możemy liczyć trzema metodami:

• Metodą współczynnikową (interpretacyjną)

• Metodą punktową

• Metodą łukową

Metoda współczynnikowa/interpretacyjnaprzedstawia procentową zmianę popytu na jedno dobro do procentowej zmiany ceny drugiego dobra

Metoda punktowa:

Metoda łukowa:

Rodzaje popytu:

Popyt substytucyjny, dotyczy substytutów Exy>0; wzrost ceny na jedno dobro powoduje wzrost popytu na drugie dobro

Popyt niezależny, Exy=0; zmiana ceny jednego dobra niepowoduje zmian w popycie na drugie dobro

Popyt komplementarny, dotyczy dóbr komplementarnych, Exy<0; wzrost ceny na jedno dobro wywołuje spadek popytu na drugie dobro

Dla dóbr substytucyjnych elastyczność mieszana popytu jest dodatnia (wzrost ceny kawy pobudza popyt na herbatę). 
Dla dóbr komplementarnych elastyczność mieszana popytu jest ujemna (wzrost ceny benzyny obniża popyt na samochody).

Elastyczność podaży – cenowa

Cenowa elastyczność podaży to intensywność reakcji sprzedawców (producentów), przejawiająca się w skali zmiany poziomu sprzedaży (produkcji) towarów lub usług na zmiany ceny.

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności czy nieelastyczności jest
wskaźnik cenowej elastyczności podaży

Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) wielkość podaży na dane dobro, przy wzroście (spadku) ceny

Wskaźnik cenowej elastyczności podaży możemy liczyć trzema metodami:

• Metodą współczynnikową (interpretacyjną)

• Metodą punktową

• Metodą łukową

Metoda współczynnikowa/interpretacyjnaprzedstawia procentową zmianę ilości (wielkości) podaży do procentowej zmiany ceny

Metoda punktowa:

Metoda łukowa:

Ponieważ podaż jest dodatnią funkcją ceny, zatem elastyczność cenowa podaży jest dodatnia, tj. Eps> 0.

Rodzaje podaży:

Eps= 0podaż sztywna-elastyczność zerowa.

Eps<1podaż nieelastyczna (względnie nieelastyczna) - elastyczność niska.

Eps=1podaż jednostkowa (proporcjonalna)- elastyczność równa jedności.

Eps>1podaż elastyczna(względnie elastyczna)-elastyczność wysoka.

Eps=∞podaż doskonale elastyczna- elastyczność nieskończenie wielka.

Eps є ∞podaż doskonale elastyczna - zmiana wielkości podaży jest większa niż % zmiana ceny; krzywa podaży jest niemal równoległa do osi (0:X)

Eps є(1;∞)podaż elastyczna (względnie elastyczna) - zmiana wielkości podaży jest większa niż % zmiana ceny; krzywa podaży przecina oś rzędnych

Eps=1 podaż jednostkowa (proporcjonalna) - % zmiana wielkości podaży jest doskonale równa % zmianie ceny

Eps є(0;1)podaż nieelastyczna (względnie nieelastyczna) - % zmiana wielkości podaży jest mniejsza od % zmiany ceny; krzywa podaży przecina oś odciętych