Młodzież chętnie czyta utwory literackie, ktGre powstały w różnych okresach życia Mickiewicza, uczy się tekstów na pamięć, analizuje zawarte myœli, szuka nawiązań autobiograficznych i wartoœci ponadczasowych.
Wielkoœć Mickiewicza docenili twórcy całego œwiata, m.in. Wiktor Hugo tak pisał: "Mówić o Mickiewiczu to mówić o pięknie, prawoœci i prawdzie, to mówić o sprawiedliwoœci, której był żołnierzem, o obowiązku, którego był bohaterem, o wolnoœci, której był apostołem i o wyzwoleniu, którego był zwiastunem".
"Miłoœć ci wszystko wybaczy" - jaką rolę odgrywało uczucie miłoœci w życiu osobistym i narodowym?
Omów na podstawie wybranych utworów literackich
Uczucie miłoœci towarzyszy człowiekowi od jego narodzin. Matka otacza miłoœcią swoje maleństwo, dba o nie, opiekuje się, karmi, a dziecko z kolei œledzi wszystkie ruchy opiekunki, uœmiecha się na jej widok i stopniowo obdarza głęboką miłoœcią, potrafi z rysów jej twarzy rozpoznać, kiedy jest w radosnym lub złym humorze jego mama.
W póŸniejszym okresie życia są różne miłoœci: nagłe, od pierwszego wejrzenia lub przypadkowe - rozpoczynające się od spacerów, spojrzeń, spotkań.
Literatura dostarcza czytelnikowi wiele odmian tego uczucia. Biblia wskazuje na miłoœć Chrystusa do ludzkoœci. Stał się człowiekiem i pozwolił na poniżanie siebie, bluŸnierstwa oraz dał się ukrzyżować, żeby udowodnić swoją miłoœć do każdej jednostki. Pragnął swoją męką i cierpieniem wpłynąć na odnowę moralną narodów.
Œw. Franciszek wyrzekł się bogactwa i pragnął naœladować Chrystusa, żyjąc w ubóstwie i głosząc Jego przykazania. Optymistyczne nauki franciszkanizmu dotyczą postawy do bliŸniego i œwiata- opartej na wierze w miłoœć do każdego człowieka i prLyrody. Słowa: .,nie należy czekać na szczęœcie, lecz je tworzyć" - mogłyby stać się dewizą życiową każdego człowieka. Takie spojrzenic na sens istnienia dałoby efekty w postaci ograniczenia zła szerzącego się w różnej postaci.
W œredniowiecznym teocentryzmie ludzie kierowali myœli ku Bogu jako najważniejszej wartoœci. Miłoœć i ufnoœć pomagały umocnić wiarę w moż
36
liwoœci uzyskania szczęœcia w życiu pozagrobowym ("Legenda o œw. Aleksym").
Rozwijająca się epika rycerska wskazywała na miłoœć œwiecką do damy serca. Zgodnie z ówczesną modą każdy rycerz miał obiekt swojego serca i składał jej hołdy miłosne. Podmiot uczuć zawsze wyidealizowany, a opis uczuć doœć stereotypowy. Był wyrazem raczej tęsknoty do miłoœci absolutnej i doskonałej (liryka prowansalska).
Przykładem wielkiej œredniowiecznej miłoœci jest romans starofrancuski, opracowany w licznych wersjach "Dzieje Tristana i Izoldy". Przedstawia dzieje wielkiej, tragicznej miłoœci. Kochanków zbliża przeznaczenie, gdyż przypadkowo wypijają napój, który miał wzbudzić miłoœć Izoldy do zaœlubionego męża - króla Marka. Czarodziejska moc napoju miała spowodować, że pierwsza osoba ujrzana po jego spożyciu do końca życia hędzie obdarzona bezgraniczną miłoœcią. Zbieg okolicznoœci zdecydował o tym, że Izolda po wypiciu napoju ujrzała nie przyszłego męża - Marka, lecz Tństana - rycerza i siostrzeńca króla Marka. Tristan wioząc Izoldę królowi wypił również ten napój - miłoœć ich była tak wielka, że nie mogli zrezygnować z tych uczuć, mimo że rozsądek i prawa moralne nakazywały koniecznoœć hołdowania nakazom etycznym.
Spotykali się potajemnie i żegnali na pewien czas, żeby póŸniej ponownie uzewnętrzniać uczucia, które nie gasły, lecz wzmagały się. Tej miłoœci nie zgasiła nawet œmierć; kwitnący głóg jest tego dowodem. Wyrósł z grobu Tristana, utworzył girlandę przy kaplicy i zatopił się w grobie Izoldy.
Legenda głosi, że wielokrotnie œcinano drzewo, ale zawsze odrastało w ten sam sposób. Głóg kwitnący jest więc symbolem trwałoœci uczucia. Girlanda wskazuje na akceptację Boga.
W okresie renesansu uczucie miłoœci do drugiego człowieka jest nakazem humanistycznych założeń. W myœl tej idei stawano w obronie pańszczyŸnianego chłopa, ukazywano jego ciężką pracę i nędzę (M. Rej "Krótka rozprawa..." i Sz. Szymonowic "Żeńcy"). M. Rej w "Żywocie człowieka poczciwego" proponuje szlachcie, aby nie stosowała kary chłosty w celu zmuszania chłopów do większego wysiłku w ezasie pracy w majątku ziemiańskim.
Przedstawiciele tego okresu byli piewcami radoœci życia, wskazywali na piękno przyrody, pełnej ładu i harmonii. Pragnęli, żeby człowiek żył w dostatku, rozwijał swój talent i zainteresowania, poznawał œwiat, żeby był szczęœliwy w i.yciu ziemskim. Retleksje na temat wartoœci ludzkiego
37