PERCEPCJA, UWAGA
Wrażenie  prosty proces psychiczny o charakterze poznawczym powstający pod wpływem działania
elementarnych bodz
ców na receptory jednego rodzaju, odzwierciedla pojedyncze cechy bodz
ca (jasność,
kolor, głośność, siła dotyku).
·ð Bodziec  takie zdarzenie w Å›rodowisku fizycznym organizmu, na które organizm potrafi
zareagować w sposób specyficzny, związany jest z dopływem energii.
·ð Receptor  typ komórki nerwowej wyspecjalizowanej w odbiorze bodz
ców fizycznych lub
chemicznych i w przekształcaniu ich energii na impulsy nerwowe (transdukcja).
Wrażenia wzrokowe
Receptorami są komórki siatkówki:
·ð prÄ™ciki (receptory szaroÅ›ci, widzenie skotopowe)
·ð czopki (receptory barw, widzenie fotopiczne):
- alfa  fale krótkie (niebieski);
- beta  fale średniej długości (zielony);
- gamma  fale długie (czerwony).
Na poziomie neuronalnym  detektory barw przeciwstawnych.
Wrażenia słuchowe
Komórki rzęskowe błony podstawnej w uchu wewnętrznym (narząd Cortiego):
·ð do 300-400 Hz - zasada czÄ™stotliwoÅ›ci (czÄ™stotliwość dz
więku jest kodowana na częstotliwość
impulsu nerwowego);
·ð 500  5000 Hz  reagujÄ… zespoÅ‚y komórek, ich czÄ™stotliwoÅ›ci sumujÄ… siÄ™;
·ð powyżej 5000 Hz  zasada miejsca (bÅ‚ona podstawna drga tylko w okreÅ›lonym miejscu).
·ð WÄ™ch  komórki dwubiegunowe nabÅ‚onka wÄ™chowego;
·ð Smak  kubki smakowe na powierzchni jÄ™zyka;
·ð Czucie skórne i ból  wolne lub obudowane specjalnymi  ciaÅ‚kami zakoÅ„czenia nerwów
czuciowych (wrażenia dotykowe, temperatury i bólu);
·ð ZmysÅ‚ równowagi 
o Aparat przedsionkowy  reaguje na przyspieszenie liniowe.
o Przewody półkoliste  pobudzane przyspieszeniem kątowym.
Wrażenia kinestetyczne
·ð WywoÅ‚ane przez podrażnienia pochodzÄ…ce z proprioreceptorów  receptorów stawowych,
ścięgnowych i mięśniowych.
OdgrywajÄ… istotnÄ… rolÄ™:
·ð przy uczeniu siÄ™ nawyków ruchowych (w poÅ‚Ä…czeniu z wrażeniami wzrokowymi)
·ð w procesie automatyzacji ruchów (przejÅ›cie od kontroli eksteroreceptorów do
proprioreceptorów)
·ð w koordynacji zÅ‚ożonych ruchów sportowych (w zespoleniu z wrażeniami wzrokowymi).
Spostrzeganie  proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu złożonych bodz
ców (przedmiotów i
zjawisk) oddziałujących na narządy zmysłów, doświadczanie złożonej charakterystyki bodz
ców. Zachodzi
wówczas, gdy dokonuje się organizacja i interpretacja danych zmysłowych
Percepcja przedmiotu jest możliwa dzięki podziałowi pola spostrzeżeniowego na figurę i tło:
·ð figura jest dobrze okreÅ›lona, ma okreÅ›lony ksztaÅ‚t, zbiór charakterystycznych cech, które
odpowiadają przedmiotowi (kształt, kolor, faktura)
·ð tÅ‚o jest bezksztaÅ‚tne, sÅ‚uży pomocÄ… w lokalizacji przedmiotu, stanowi drugi plan, który musi być
odróżniony, aby wyodrębnić figury.
Prawa organizacji spostrzegania:
Prawo bliskości  spostrzegamy jako całość elementy leżące blisko siebie
Prawo podobieństwa  spostrzegamy jako całość elementy podobne
Prawo domykania - zamykamy niekompletną figurę, aby powstała sensowna całość
Prawo ciągłości - spostrzegamy jako całość elementy stanowiące swoją kontynuację
Prawo dobrej figury - dostrzegamy symetrię i regularności kształtu
Prawo wspólnej drogi - spostrzegamy jako całość elementy poruszające się w tym samym kierunku
Percepcja
·ð Twórczy proces polegajÄ…cy na aktywnym odbiorze, analizie i interpretacji zjawisk zmysÅ‚owych.
·ð DoÅ›wiadczanie i rozpoznawanie przedmiotów w otaczajÄ…cym Å›rodowisku, polegajÄ…ce na
interpretacji sensorycznej w kontekście posiadanej wiedzy zakodowanej w pamięci.
Schemat poznawcze
·ð struktury poznawcze, za pomocÄ… których ludzie organizujÄ… wiedzÄ™ o Å›wiecie;
·ð pamiÄ™ciowa organizacja uprzednich doÅ›wiadczeÅ„ zwiÄ…zanych z danÄ… klasÄ… bodz
ców (zdarzeń,
osób, obiektów);
·ð umysÅ‚owa reprezentacja elementu rzeczywistoÅ›ci wpÅ‚ywajÄ…ca na sposób jego percepcji.
Uwaga  funkcja psychiczna polegajÄ…ca na selektywnym dysponowaniu energiÄ… psychicznÄ…. Mechanizm
redukcji nadmiaru informacji.
Uwaga to nie świadomość. Pole uwagi jest szersze od pola świadomości. Możliwe jest aktywne
przetwarzanie informacji na poziomie przedświadomym.
Funkcje uwagi:
o selektywność zdolność do wyboru jednego bodz
ca, z
ródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem
innych.
o czujność  zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodz
ca
(sygnału) a ignorowania pozostałych bodz
ców (szumu).
o przeszukiwanie  aktywne, systematyczne badanie pola percepcyjnego w celu wykrycia obiektów
spełniających kryterium
o kontrola czynności jednoczesnych  jednoczesne wykonywanie czynności prostych lub
zautomatyzowanych nie przeciąża zasobów uwagi.
Cechy uwagi
·ð StopieÅ„ koncentracji (siÅ‚a skupienia)
·ð Pojemność (zakres  liczba objÄ™tych obiektów)
·ð Podzielność (umiejÄ™tność skupienia siÄ™ na kilku czynnoÅ›ciach)
·ð Przerzutność (szybkie przenoszenie uwagi)
·ð TrwaÅ‚ość (czas koncentracji).
Teorie wczesnej selekcji  przyjęcie informacji ważnej a odrzucenie zbędnej dokonuje się na wczesnych
etapach przetwarzania informacji, kryterium są sensoryczne właściwości bodz
ca;
Teorie póz
nej selekcji  wybór i odrzucenie informacji dokonuje się na póz
nych etapach przetwarzania,
kryterium jest znaczenie.
Czynniki wpływające na spostrzeganie
Właściwości jednostki
·ð Wiedza
·ð Nastawienie
·ð Emocje
·ð Motywy
·ð Postawy
·ð Stan psychofizyczny
WYOBRAy
NIA. MYÅšLENIE. ROZWI
ZYWANIE PROBLEMÓW
Wyobrażenie  wywołany w świadomości obraz przedmiotu lub sytuacji, które w danej chwili nie
oddziałują na narządy zmysłów;
Wyobraz
nia - proces psychiczny umożliwiający przetwarzanie wyobrażeń.
Cechy wyobrażeń:
·ð duże podobieÅ„stwo miÄ™dzy realnym obiektem i obrazem konstruowanym
w wyobraz
ni;
·ð Å›wiadomość, że obiektu nie ma w zasiÄ™gu zmysłów;
·ð mniejsza wyrazistość obrazu, niestabilność, pulsowanie, sÅ‚absze nasycenie barw, czÄ…stkowość,
zmienność;
·ð konieczność wykorzystania dodatkowych zasobów uwagi;
·ð pierwszoplanowy obiekt wyobrażenia jest bardziej wyeksponowany niż towarzyszÄ…ce tÅ‚o.
Wyobrażenie odtwórcze  obraz przedmiotu spostrzeganego wcześniej, charakter wspomnieniowy, duża
wierność wobec właściwości realnie istniejących obiektów;
Wyobrażenie twórcze  obraz obiektu wcześniej niespostrzeganego, dotyczą treści nierzeczywistej, bez
charakteru wspomnieniowego.
Trening ideomotoryczny jest przydatny:
·ð w procesie uczenia siÄ™ ruchu
·ð do utrwalania stereotypu dynamicznego
·ð gdy niemożliwe sÄ… ćwiczenia
w rzeczywistości
·ð szczególnie w dyscyplinach zÅ‚ożonych technicznie.
Pojęcia
Reprezentacja umysłowa, która zawiera opis istotnych właściwości pewnej klasy obiektów;
Pojęcia ogólne - reprezentacje całych klas przedmiotów lub procesów.
Pojęcia jednostkowe mają jeden egzemplarz.
Pojęcia naturalne  reprezentacja umysłowa odzwierciedlająca zespół cech wspólnych, które w różnym
stopniu przysługują desygnatom (desygnaty mniej i bardziej typowe);
Pojęcia matrycowe  poznawcza reprezentacja skończonej liczby wspólnych cech, które w jednakowym
stopniu przysługują wszystkim desygnatom danej klasy.
Funkcje pojęć
·ð zapewnienie ekonomii  redukcja różnorodnoÅ›ci informacji;
·ð rozumienie i wyjaÅ›nianie;
·ð umożliwienie wykonywania operacji na materiale symbolicznym;
·ð komunikowanie siÄ™.
Myślenie.
·ð uwewnÄ™trzniona czynność operowania informacjami, w szczególnoÅ›ci ich selekcja i
wytwarzanie, dzięki którym dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości.
·ð proces tworzenia modeli rzeczywistoÅ›ci umożliwiajÄ…cych wykonywanie operacji na symbolach i
testowanie hipotez
·ð myÅ›lenie pozwala symulować procesy i zdarzenia rozgrywajÄ…ce siÄ™ w Å›wiecie rzeczywistym,
z wykorzystaniem poznawczej reprezentacji świata
Czynność myślenia  łańcuch operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje.
Struktura myślenia:
o informacje (materiał myślenia);
o operacje (elementarne transformacje umysłowe);
o reguły (sterujące łańcuchem operacji).
Informacje
" wrażenia i spostrzeżenia (myślenie sensoryczno-motoryczne);
" wyobrażenia (myślenie konkretno-wyobrażeniowe);
" pojęcia (myślenie słowno-logiczne, abstrakcyjne).
Operacje umysłowe
Elementarne transformacje psychiczne, za pomocą których przetwarzamy informacje
Zinterioryzowana (uwewnętrzniona) czynność umysłowa, zintegrowana
i odwracalna, podporządkowana regułom logicznym.
" Analiza  myślowy podział całości na części;
" Synteza  myślowe łączenie części w całości;
" Porównywanie  zestawianie przedmiotów i zjawisk w celu wykrycia podobieństw i różnic;
" Abstrahowanie  wyróżnienie jednej właściwości obiektu przy pominięciu innych;
" Uogólnianie  łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów.
Reguły - decydują o uporządkowaniu łańcucha operacji:
" Algorytm  niezawodny przepis określający, jaki skończony ciąg operacji należy wykonać, aby
rozwiązać wszystkie zadania danej klasy;
" Heurystyka  zawodna zasada, reguła, taktyka, która nie gwarantuje rozwiązania zadania, ale może
w nim pomóc.
Rozumowanie
Dedukcyjne  zastosowanie formalnych reguł logiki do wyprowadzania wniosków w sposób niezawodny
z podanych przesłanek:
·ð Z. Wszyscy ludzie sÄ… Å›miertelni.
·ð Z. Jestem czÅ‚owiekiem.
·ð W. Jestem Å›miertelny .
Indukcyjne  wyprowadzanie wniosków z obserwowanych faktów, prowadzące do formułowania
stwierdzeń ogólnych lub do oceny stopnia prawdziwości hipotezy na podstawie dostępnych dowodów:
·ð WiÄ™kszość ludzi majÄ…cych karnety na koncerty lubi muzykÄ™.
·ð Joanna ma karnet na koncerty.
·ð Joanna prawdopodobnie lubi muzykÄ™.
Rodzaje myślenia
" Produktywne - polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla podmiotu, wynik myślenia
wzbogaca wiedzę o dotychczas nieznane treści (np. napisanie oryginalnego eseju, planowanie
eksperymentu).
" Reproduktywne- polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, na
wykorzystaniu poznanych metod rozwiązywania problemów w nowych warunkach (np. tłumaczenie
tekstu z obcego języka, planowanie zakupów).
·ð MyÅ›lenie twórcze - wynik myÅ›lenia produktywnego, jeÅ›li powstaÅ‚o coÅ› nowego nie tylko dla
jednostki ale i dla innych,
jeśli wytwór ma wartość poznawczą, estetyczną, etyczną lub użytkową
·ð MyÅ›lenie odtwórcze - np. uczeÅ„ odkrywa prawo Archimedesa czy wzór na obliczenie pola
Myślenie twórcze
·ð WystÄ™powanie niepospolitych, niezwykÅ‚ych, ale wÅ‚aÅ›ciwych reakcji (oryginalność i stosowność).
·ð Proces sterowany przez skuteczne metody heurystyczne, częściej wystÄ™puje w nim zjawisko
olśnienia, proces długotrwały, rozciągnięty w czasie.
·ð Dotyczy problemów: obiektywnie nowych, uznanych za spoÅ‚ecznie ważne, otwartych, w
sytuacjach dywergencyjnych.
Składniki procesu twórczego
·ð Uwaga rozproszona
·ð Wyobrażenia wzrokowe
·ð Specyficzne kategoryzowanie
·ð Pamięć  nietypowe kodowane, selektywne zapominanie, reminiscencja
·ð Używanie analogii, zdolność dostrzeżenia problemu i jego redefinicji
Rozwiązywanie problemów
Problem  rodzaj zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanej wiedzy i
umiejętności, wymaga myślenia produktywnego, ma charakter podmiotowy
Rodzaje problemów:
" Otwarte  bardzo niski poziom informacji, brak danych o możliwych rozwiązaniach (W jaki sposób
można by uzdrowić gospodarkę?;
" Zamknięte  dany pełen zbiór możliwych rozwiązań (Czy lepsza jest gospodarka wolnorynkowa czy
sterowana centralnie?).
" Konwergencyjne  jedno poprawne rozwiązanie (Jaki jest optymalny czas wypalania cegły?)
" Dywergencyjne  wiele poprawnych rozwiązań (Jakie zastosowanie może mieć cegła?)
Fazy w rozwiązywaniu problemów
" dostrzeganie problemu
" analiza sytuacji problemowej
" wytwarzanie pomysłów (zjawisko olśnienia)
" weryfikacja pomysłów
Wgląd - zrozumienie istoty problemu, zwykle nagłe i związane ze zmianą jego struktury.
Hipotezy:
·ð nieÅ›wiadome myÅ›lenie
·ð zapominanie nieużytecznych strategii
·ð wypoczynek .
Przeszkody
" błędne nastawienie - (sztywność w rozwiązywaniu problemów)  tendencja do rozwiązywania
problemów przy użyciu procedur, które wcześniej były użyteczne w odniesieniu do podobnych
problemów
" fiksacja funkcjonalna - niezdolność do wykorzystania przedmiotu inaczej niż zgodnie z jego
definicjÄ… lub pierwotnym przeznaczeniem
Ułatwienia w rozwiązywaniu problemów
·ð Wiedza szczegółowa  ekspertyza
·ð Opanowanie reguÅ‚ poprawnego myÅ›lenia
·ð Znajomość heurystyk
Myślenie w aktywności ruchowej
Ma charakter:
·ð konkretno-wyobrażeniowy
·ð reproduktywny,
·ð dywergencyjny
·ð antycypacyjny
ponadto
·ð dotyczy problemów zamkniÄ™tych
·ð jest Å›ciÅ›le zwiÄ…zane z dziaÅ‚aniem
·ð cechuje siÄ™ dużą szybkoÅ›ciÄ… oraz plastycznoÅ›ciÄ…
·ð jest zwiÄ…zane z procesami emocjonalno-wolicjonalnymi
PAMI
Ć I UCZENIE SI

Pamięć
·ð wÅ‚aÅ›ciwość psychiczna polegajÄ…ca na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegÅ‚ego doÅ›wiadczenia oraz
odtworzeniu (wykorzystaniu) go;
·ð proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doÅ›wiadczenia.
Pamięć jako proces lub zdolność
Pamięć rozumiana jako zdolność Pamięć rozumiana jako proces
Jest to element psychicznego wyposażenia Jest to sposób kodowania doświadczenia,
jednostki, wykazujący duże różnice stanowiący uniwersalną właściwość
indywidualne człowieka
Pamięć jest składnikiem inteligencji Pamięć jest fazą przetwarzania informacji
Pamięć składa się z wielu zdolności Pamięć składa się z wielu faz: najogólniej 
specyficznych: pamięć wzrokowa, słuchowa. zapamiętywanie, przechowanie, odtwarzanie.
Pamięć można doskonalić Można doskonalić niektóre fazy pamięci, np.
odtwarzanie
Fazy pamięci (Tulving)
1. spostrzeganie
2. kodowanie  zmiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy
3. przechowanie śladu kodowanego;
4. rekodowanie  wielokrotne modyfikowanie przez nowe informacje
5. przechowanie śladu rekodowanego;
6. poszukiwanie informacji w pamięci (wydobywanie)
7. wybór informacji odpowiadającej wskazówkom
8. pamięć świadoma
9. decyzja o zachowaniu (czy ujawnić zawartość pamięci)
Rodzaje pamięci
Pamięć deklaratywna  pamięć jawna, której treści mogą zostać uświadomione i zwerbalizowane, odnosi
się do obiektów, ich właściwości, faktów, zależności między nimi lub do zdarzeń, gromadzi wiedzę  że ,
bardziej podatnÄ… na zapominanie.
·ð Pamięć semantyczna   wiem  rejestruje znaczenie zdarzeÅ„ i faktów, zorganizowana wedÅ‚ug
systemu pojęć, pozaosobista i pozaczasowa wiedza o świecie, przedmiot nauczania i przekazu
kulturowego,  Co to jest X?
·ð Pamięć epizodyczna   pamiÄ™tam - rejestruje bezpoÅ›rednie doÅ›wiadczenia, subiektywne
przeżycia, zorganizowana czasowo, jest podstawa indywidualnej tożsamości,  Co robiłeś w
czasie T i miejscu P?
Pamięć niedeklaratywna  ma charakter utajony, niejawny, umożliwia wykonanie pewnych czynności w
określonym kontekście sytuacyjnym:
·ð Pamięć proceduralna  gromadzi wiedzÄ™ o procedurach, sposobach wykonania, wiedza  jak
trudna do werbalizacji, ale odporna na zapominanie.
Odtwarzanie
Formy osobiste  wspominanie (przywoływanie osobistej przeszłości)
Formy pozaosobiste  odwołanie się do wiedzy pozajednostkowej:
- przypominanie  jednostka musi samodzielnie wydobyć wszystkie potrzebne informacje zawarte w
śladzie pamięciowym
- rozpoznawanie  jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi, a jej zadaniem jest wskazanie
odpowiedzi poprawnej
Formy pośrednie
- torowanie (ułatwiony dostęp pewnych treści wskutek wcześniejszych doświadczeń)
- zaoszczędzanie czasu przy ponownym uczeniu się.
Rodzaje pamięci (Squire)
Pamięć
deklaratywna
niedeklaratywna
semantyczna
proceduralna torowanie
epizodyczna
warunkowanie nieświadoma
Model pamięci
Atkinsona i Shiffrina
Pamięć
Pamięć
Pamięć
długotrwała
krótkotrwała
ultrakrótka
LTM
STM
Pamięć ultrakrótka - każdy bodziec pozostawia ślad w buforze sensorycznym (pamięć sensoryczna,
ultrakrótka: ikoniczna, echoiczna), który przechowuje w bardzo krótkim czasie (ok. 0,5 s) pełny obraz
spostrzeganego bodz
ca.
Pamięć krótkotrwała
i długotrwała
Właściwość STM LTM
Czas Kilkanaście sekund do Praktycznie nieograniczony
przechowywania kilku minut
Pojemność 7ą2 elementy (litery, Praktycznie nieograniczona,
figury, cyfry, wyrazy, 185 mld bitów informacji
liczby)
Utrwalanie materiału Powtórki wewnętrzne: Wykrycie wewnętrznej
ułatwiają przekazanie struktury lub znaczenia,
informacji do LTM uczenie siÄ™ dowolne
Format zapisu (kod) Akustyczny lub wzrokowy Głównie semantyczny
Dostęp A
atwy i natychmiastowy Powolny, wymaga wysiłku
Wrażliwość na Duża; informacje znikają Mała; informacje są
zapominanie bezpowrotnie zapominane pozornie
Pamięć epizodyczna dotyczy zdarzeń z osobistej przeszłości, mających ścisłą lokalizację przestrzenną i
czasową, przeżytych bezpośrednio przez jednostkę, pamięć o zdarzeniach
W pamięci autobiograficznej zapisywane jest indywidualne doświadczenie życiowe. Pamięć osobistej
przeszłości stanowi reprezentację zbioru zdarzeń, które:
·ð sÄ… uporzÄ…dkowane sekwencyjnie
·ð sÄ… datowane, majÄ… dokÅ‚adnÄ… lokalizacjÄ™ czasowÄ…
·ð majÄ… okreÅ›lony sens dla jednostki.
Zapominanie
·ð Niepowodzenie kodowania
·ð Zanikanie  stopniowe bledniÄ™cie Å›ladu pamiÄ™ciowego
·ð Interferencja  zakłócenie zdolnoÅ›ci pamiÄ™tania informacji spowodowane obecnoÅ›ciÄ… innej
informacji.
- Interferencja retroaktywna  nowe informacje zakłócają pamiętanie starych;
- Interferencja proaktywna  stare informacje utrudniajÄ… przyswojenie nowych.
Krzywa zapominania
(Ebbinghaus)
Uczenie siÄ™ to nieobserwowalny proces prowadzÄ…cy do modyfikacji zachowania jednostki na bazie
indywidualnego doświadczenia dzięki zdolności do przechowywania śladów osobistych doświadczeń.
Zmiany:
- muszą być względnie trwałe;
- nie mogą być związane z dojrzewaniem organizmu;
- ani z procesami zachodzÄ…cymi w receptorach i efektorach.
Warunkowanie klasyczne
BBRB
BB - bodziec bezwarunkowy, wywołujący określoną automatyczną reakcję bez uczenia się, w sposób
wrodzony;
RB  reakcja bezwarunkowa, reakcja odruchowa wywołana przez bodziec bez uczenia się, odruchowa,
wywołana przez specyficzny bodziec.
Istota - kojarzenie bodz
ców
BW+BB
BW  bodziec pierwotnie obojętny, który zaczyna wywoływać reakcję po skojarzeniu z BB. Efekt 
warunkowanie sygnału
BWRW
RW  reakcja warunkowa wywołana przez bodziec warunkowy w efekcie procesu warunkowania.
Wygaszanie  po kolejnych próbach po BW nie pojawia się BB
Spontaniczne odnowienie odruchu  gdy po wygaszeniu zaprezentuje siÄ™ BW, nastÄ…pi RW
Generalizacja bodz
ca  bodz
ce podobne do BW wywołują RW
Różnicowanie bodz
ca  reakcja stopniowo tylko na określony bodziec
Warunkowanie wyższego rzędu
Warunkowanie instrumentalne
Proces, w którym reakcja sprawcza staje się mniej lub bardziej prawdopodobna w zależności od
konsekwencji.
Zachowania sprawcze  bardziej złożone, spontanicznie emitowane przez organizm
Prawo efektu  spośród wielu reakcji występujących w danej sytuacji utrwalają się te, po których następuje
efekt w postaci nagrody
Uczenie się metodą prób i błędów (Thorndike)
Podstawą warunkowania instrumentalnego jest wzmacnianie  proces, dzięki któremu konsekwencje danej
reakcji prowadzą do zwiększenia lub zmniejszenia prawdopodobieństwa jej pojawienia się.
Generalizacja  zdolność rozszerzania reakcji na reakcje podobne do wyuczonej
Różnicowanie  zdolność odróżnienia reakcji pożądanej od reakcji podobnej
Wygaszanie  zanikanie zachowania po jego poczÄ…tkowej intensyfikacji spowodowane brakiem
wzmocnienia, możliwe jest samorzutne odnowienie reakcji po jej wygaszeniu i okresie przerwy.
Warunkowanie klasyczne Warunkowanie instrumentalne
PodstawÄ… uczenia siÄ™ jest skojarzenie bodz
ca PodstawÄ… uczenia siÄ™ jest skojarzenie
Podobieństwa bezwarunkowego z warunkowym reakcji ze wzmocnieniem
Wygaszanie Wygaszanie
Samorzutne odnowienie Samorzutne odnowienie
Generalizacja Generalizacja
Różnicowanie Różnicowanie
Różnice Organizm jest pasywny Organizm jest aktywny
Reakcje sÄ… odruchami (liczba reakcji jest Reakcje sÄ… zachowaniami dowolnymi
ograniczona) (liczba reakcji jest nieograniczona)
Reakcje są wywoływane Reakcje są emitowane
Wzmocnienie jest niezależne od wyuczenia się Wzmocnienie jest następstwem pożądanej
związku między BB i BW reakcji
Uczenie się poznawcze - nabywanie informacji, które niekoniecznie są wykorzystywane w działaniu w
danej chwili, ale są przechowywane w celu póz
niejszego użycia. Informacje nabywane mogą być
wykorzystywane w tworzeniu planów, ocen, nie przyczyniając się do podejmowania konkretnych zachowań
Uczenie siÄ™ przez wglÄ…d (Köhler)- zrozumienie istoty problemu, zazwyczaj nagÅ‚e i zwiÄ…zane ze zmianÄ…
jego struktury
Osiągnięcie wglądu zależy od sytuacji problemowej.
Rozwiązanie problemu osiągnięte przez wgląd może być z łatwością powtarzane.
Można je zastosować w innych, podobnych sytuacjach.
Wgląd zależy od doświadczenia, nie jest zdolnością wrodzoną.
Uczenie siÄ™ przez obserwacjÄ™
Uczenie się nie na skutek wzmacniania, tylko pod wpływem obserwowania innych ludzi.
Modelowanie  proces uczenia się nowych zachowań przez obserwowanie zachowań innych. Najsilniejszy
wpływ modeli posiadających władzę i wysoki status społeczny.
INTELIGENCJA
Zdolności
Takie różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu
poszczególni ludzie uzyskują w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w
uczeniu się i działaniu.
·ð możliwoÅ›ci potencjalne (capacities)  do czego czÅ‚owiek byÅ‚by zdolny, gdyby zostaÅ‚y speÅ‚nione
optymalne warunki jego rozwoju;
·ð możliwoÅ›ci rzeczywiste (abilities)  do czego czÅ‚owiek jest rzeczywiÅ›cie zdolny
w optymalnych warunkach działania;
·ð rzeczywisty poziom wykonania (sprawność)  aktualnie prezentowany poziom umiejÄ™tnoÅ›ci w
konkretnej sytuacji.
Triadowa teoria zdolności Cattella
·ð zdolnoÅ›ci centralne (możliwoÅ›ci)  zdeterminowane biologicznie, zależne od pracy mózgu jako
całości, ujawniają się we wszystkich czynnościach umysłowych;
·ð zdolnoÅ›ci lokalne  zdeterminowane wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciami pól sensorycznych i motorycznych;
·ð zdolnoÅ›ci poÅ›redniczÄ…ce (instrumentalne)  narzÄ™dzia, za pomocÄ… których wyraża siÄ™ umysÅ‚
ludzki, wynik wpływów środowiska i własnej aktywności jednostki.
Inteligencja
·ð zdolność uczenia siÄ™ na podstawie wÅ‚asnych doÅ›wiadczeÅ„
·ð zdolność przystosowania siÄ™ do otaczajÄ…cego Å›rodowiska
·ð wÅ‚aÅ›ciwość psychiczna przejawiajÄ…ca siÄ™ w efektywnoÅ›ci wykonywania zadaÅ„
·ð zdolność rozwiÄ…zywania problemów; zdolność przetwarzania informacji
·ð zdolność poprawnego rozwiÄ…zywania problemów oraz rozumienia i uczenia siÄ™ zÅ‚ożonego
materiału
·ð zdolność metapoznawcza (rozeznanie we wÅ‚asnych procesach poznawczych
i zdolność ich kontrolowania).
Inteligencja
·ð Zdolność przystosowania siÄ™ do okolicznoÅ›ci dziÄ™ki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji,
korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami
poznawczymi.
·ð Konstrukt teoretyczny odnoszÄ…cy siÄ™ do wzglÄ™dnie staÅ‚ych warunków wewnÄ™trznych czÅ‚owieka,
współdeterminujących efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów
poznawczych.
Inteligencja A, B, C
" Inteligencja A  potencjał intelektualny zdeterminowany wyposażeniem genetycznym;
" Inteligencja B  zdolności intelektualne przejawiające się w zachowaniu, wynik interakcji między
inteligencją A i środowiskiem.
" Inteligencja C (psychometryczna) - to, co mierzÄ… testy inteligencji.
A
B
C
Czynnikowe teorie inteligencji
Modele hierarchiczne
Teoria dwóch czynników Spearmana:
·ð inteligencja ogólna (czynnik g)  ogólna zdolność umysÅ‚owa ujawniajÄ…ca siÄ™ we wszystkich
działaniach, specyficzna dla jednostki i względnie stała zdolność rozumowania i wnioskowania;
·ð zdolnoÅ›ci specyficzne (czynniki s)  ich konfiguracja i nasycenie sÄ… różne dla różnych czynnoÅ›ci i
specyficzne dla poszczególnych osób.
s
s
g
s
s
Teorie hierarchiczne
Zakładają istnienie nadrzędnego czynnika inteligencji ogólnej
Koncepcja Cattella
·ð inteligencja pÅ‚ynna (gf)  zdolność dostrzegania zÅ‚ożonych relacji miÄ™dzy symbolami i
wykonywania manipulacji na symbolach, niezależnie od doświadczenia osobniczego i znaczenia
symboli;
·ð inteligencja skrystalizowana (gc)  dysponowanie wiedzÄ… i umiejÄ™tnoÅ›ciami ważnymi w danym
kontekście kulturowym;
Teorie czynników równorzędnych
Istnieje pewna liczba jednakowo ważnych czynności intelektualnych, pierwotnych zdolności umysłowych,
Czynnik g to abstrakcja matematyczna.
Biologiczne koncepcje inteligencji
" szybkość przewodzenia impulsów nerwowych
" sprawność organu
- niezawodność systemu
- wydajność energetyczna mózgu.
Teoria Gardnera
·ð Logiczno-matematyczna
·ð Ruchowa
·ð JÄ™zykowa
·ð Wizualno-przestrzenna
·ð Muzyczna
·ð Intrapersonalna
·ð Interpersonalna
·ð Przyrodnicza
Procesy poznawcze a inteligencja
·ð Uczenie siÄ™ - osoby inteligentne szybciej automatyzujÄ… procesy poznawcze, wykonujÄ… czynnoÅ›ci
w sposób płynny, szybki, bez wysiłku i konieczności sprawowania kontroli;
·ð Uwaga - osoby inteligentne lepiej radzÄ… sobie w sytuacji koniecznoÅ›ci nadzorowania dwóch
czynności jednocześnie (mają zwiększoną pulę zasobów uwagi)
·ð Pamięć robocza  osoby inteligentne majÄ… wiÄ™kszÄ… pojemność pamiÄ™ci roboczej i wolniej
zanikajÄ… u nich informacje;
·ð Strategie poznawcze  osoby inteligentne lepiej dobierajÄ… strategie radzenia sobie z zadaniem, o
poziomie inteligencji ogólnej decydują strategie centralne.
·ð Kontrola poznawcza  osoby bardziej inteligentne lepiej planujÄ… czynnoÅ›ci poznawcze,
kontrolujÄ… ich przebieg.
Talent  wybitne zdolności ogólne i/lub zdolności specjalne urzeczywistniające się dzięki interakcji z
innymi czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi w określonej sferze działalności człowieka.
Wynik interakcji czynników:
·ð odpowiedni poziom inteligencji ogólnej
·ð konfiguracja zdolnoÅ›ci specjalnych
·ð struktura osobowoÅ›ci
·ð silnie rozwiniÄ™te myÅ›lenie twórcze
·ð Å›rodowisko spoÅ‚eczne sprzyjajÄ…ce aktualizacji i rozwojowi zdolnoÅ›ci
·ð aktywność wÅ‚asna
·ð czynnik losowy
Uwarunkowania inteligencji
Czynnik genetyczny
·ð badania osób spokrewnionych
·ð badania bliz
niÄ…t
Czynnik środowiskowy
·ð badania adopcyjne
·ð badania osób spokrewnionych
·ð Å›rodowisko domowe i style rodzicielskie
·ð stymulacja rozwoju dzieci zaniedbanych wychowawczo
Pomiar inteligencji
·ð Test inteligencji  wystandaryzowany i znormalizowany zestaw zadaÅ„ mierzÄ…cych sprawność
intelektualną człowieka na podstawie efektywności wykonywania zadań umysłowych.
·ð Testy zredukowane kulturowo  materiaÅ‚ figuralny, treÅ›ciowo neutralny, rozwiÄ…zanie wymaga
zastosowania operacji klasyfikowania, szeregowania, rozumowania przez analogiÄ™ (inteligencja
płynna).
·ð Testy wymagajÄ…ce rozumowania na materiale symbolicznym lub semantycznym (litery, symbole,
słowa)  zdolności abstrakcyjno-logiczne
·ð Testy wymagajÄ…ce wykonywania dziaÅ‚aÅ„ arytmetycznych (zdolnoÅ›ci liczbowe)
·ð Testy wymagajÄ…ce rozumienia i tworzenia wyrazów (zdolnoÅ›ci werbalne)
·ð Testy angażujÄ…ce wyobrażenia wzrokowe wymagajÄ…ce ich przeksztaÅ‚cania (zdolnoÅ›ci wzrokowo-
przestrzenne)
·ð Testy na materiale behawioralnym wymagajÄ…ce rozumienia informacji spoÅ‚ecznych (inteligencja
społeczna)
·ð Testy wymagajÄ…ce odtwarzania informacji  testy wiadomoÅ›ci (zdolność przyswajania wiedzy)
·ð Testy wymagajÄ…ce reprodukcji lub odtwarzania (pamięć bezpoÅ›rednia)
Iloraz inteligencji
Iloraz inteligencji  wskaz
nik poziomu intelektualnego człowieka w relacji do poziomu innych osób:
Iloraz wieku umysłowego do wieku życia (W.U. / W.Ż. X 100)
Odniesienie do średniej i odchylenia standardowego rozkładu wyników w populacji (średnia = 100;
odchylenie = 15)
Dewiacyjny iloraz
inteligencji
EMOCJE
Emocja powstaje w wyniku zaburzenia równowagi organizmu i jest odzwierciedleniem stosunku jednostki
do przedmiotów i zjawisk otaczającego świata oraz zjawisk zachodzących w nim samym, który jest
uwarunkowany ich zgodnością z potrzebami człowieka.
Trzy komponenty procesu emocjonalnego:
vð Pobudzenie
vð Znak
vð Treść
Właściwości wspólne dla emocji (Frijda):
·ð IstotÄ… emocji jest uruchomienie gotowoÅ›ci do realizacji programu dziaÅ‚ania;
·ð Emocja jest doÅ›wiadczana jako szczególny rodzaj stanu psychicznego;
·ð Emocja jest czÄ™sto wynikiem oceny zdarzenia jako istotnie wpÅ‚ywajÄ…cego na cele lub interesy
podmiotu.
Emocja  subiektywny stan psychiczny uruchamiający priorytetowy dla tego stanu program działania.
Odczuwaniu emocji towarzyszÄ… zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania.
Emocje podstawowe
Ekman- ponadkulturowe wzorce ekspresji: strach, złość, smutek, radość, wstręt
Izard (uniwersalność ekspresji, jednoznaczna odróżnialność, podłoże neuronalne, odmienna jakość
subiektywna): wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie, pogarda.
Teoria emocji Plutchika
akceptacja
strach
zaskoczenie
smutek
obrzydzenie
gniew
antycypacja
radość
Zjawiska emocjonalne
Ekspresje, zmiany autonomiczne  sekundy
Emocje werbalizowane  minuty, godziny
Nastroje  godziny, dni, tygodnie, miesiÄ…ce.
Nastrój  stan afektywny mający walencję (pozytywną lub negatywną) i intensywność (zwykle niewielką)
zawierający mniej lub bardziej skrystalizowane oczekiwania co do odczuwania w najbliższej przyszłości
stanów zgodnych ze swoją walencją.
Ekspresja emocji
Wszelkie sygnały (zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy i dz
więki) emitowane przez jednostkę, będące dla
kogoś innego sygnałem przeżywania przez tę osobę określonej emocji.
Podstawowe wzorce ekspresji sÄ… wrodzone.
Emblematy  świadomie wykonywane gesty mające znaczenie w poszczególnych kręgach kulturowych.
Teoria dwuczynnikowa (Schachtera-Singera)
Emocja jest skutkiem poznawczego zinterpretowania przyczyn przeżywanego pobudzenia, zawiera dwa
składniki: pobudzenie fizjologiczne i jego interpretację.
Aby powstała emocja podmiot musi:
·ð znalez
ć się w stanie pobudzenia
·ð dokonać procesu poznawczej analizy zaistniaÅ‚ych zmian fizjologicznych oraz sytuacji
zewnętrznych
·ð oznaczyć werbalnie stan, w jakim siÄ™ znalazÅ‚.
Teoria dwuczynnikowa
Bodziec
Pobudzenie
zewnętrzny
fizjologiczne
Interpretacja pobudzenia
Doświadczanie emocji
Teoria poznawcza (Lazarusa)
Emocje to procesy, które stanowią wynik specyficznej relacji między organizmem a środowiskiem.
Ocena pierwotna  proces determinujący to, czy emocja się pojawi i jaka będzie jej walencja;
Ocena wtórna  rozważenie, w jaki sposób można uporać się z problemem samym w sobie i
emocjonalnymi konsekwencjami wystÄ…pienia tego problemu.
Podstawowe wÄ…tki relacyjne emocji:
·ð ZÅ‚ość ·ð WstrÄ™t
·ð LÄ™k ·ð Szczęście
·ð Przerażenie ·ð Duma
·ð Wina ·ð Ulga
·ð Wstyd ·ð Nadzieja
·ð Smutek ·ð MiÅ‚ość
·ð Zawiść ·ð Współczucie
·ð Zazdrość
Wpływ ćwiczeń fizycznych na stany emocjonalne
Ćwiczenia fizyczne a lęk
Efekt ostry
·ð Spadek poziomu lÄ™ku-stanu po jednorazowych ćwiczeniach utrzymujÄ…cy siÄ™ do 4-6 godzin
-lęk somatyczny
-komponent napięcia
·ð Pozytywne efekty stwierdzano zarówno w grupach osób zdrowych (dorosÅ‚ych, mÅ‚odzieży i
dzieci) jak i pacjentów cierpiących na zaburzenia lękowe.
Efekty chroniczne
·ð Ćwiczenia fizyczne powodujÄ… spadek gotowoÅ›ci do reagowania lÄ™kiem;
·ð Efekt jest wyraz
niejszy w przypadku programów trwających co najmniej 10 tygodni;
·ð Efekty psychologiczne pojawiajÄ… siÄ™ wczeÅ›niej niż poprawa parametrów fizjologicznych;
·ð WiÄ™kszych efektów należy spodziewać siÄ™ u osób z podwyższonymi wskaz
nikami lęku
i w populacjach klinicznych.
Ćwiczenia fizyczne a depresja
·ð U osób maÅ‚o aktywnych ryzyko wystÄ…pienia depresji jest o 70% wiÄ™ksze niż u osób aktywnych
ruchowo;
·ð Jednorazowe ćwiczenia fizyczne powodujÄ… spadek wskaz
ników depresji;
·ð Po kilku tygodniach systematycznych ćwiczeÅ„ zmiany sÄ… jeszcze bardziej wyraz
ne.
·ð Efekty pozytywne wystÄ™pujÄ… bez wzglÄ™du na wiek, pÅ‚eć i stan zdrowia;
·ð WiÄ™ksze korzyÅ›ci obserwuje siÄ™ u osób z podwyższonymi wskaz
nikami depresji;
·ð Ćwiczenia fizyczne mogÄ… być skutecznym Å›rodkiem terapeutycznym.
Ćwiczenia fizyczna a nastrój
·ð Osoby, które ćwiczÄ… co najmniej dwa-trzy razy tygodniowo ujawniajÄ… istotnie mniej objawów
depresji, gniewu i wrogości niż osoby ćwiczące rzadziej lub w ogóle
·ð Po jednorazowych ćwiczeniach fizycznych nastÄ™puje poprawa nastroju, ale efekty sÄ… ograniczone w
czasie;
·ð Po udziale w kilku- czy kilkunastotygodniowych programach nastÄ™puje spadek poziomu nastrojów
negatywnych oraz wzrost poziomu wigoru;
·ð Efekty pozytywne wystÄ™pujÄ… niezależnie od pÅ‚ci i wieku, także u osób niepeÅ‚nosprawnych fizycznie,
z nadciśnieniem, zaburzeniami lękowymi, bulimią.
Najbardziej pozytywne efekty
" ćwiczenia rytmiczne
" angażujące duże grupy mięśni
" o charakterze tlenowym
" o umiarkowanej i małej intensywności
" realizowane co najmniej przez 20 minut
" nie rzadziej niż 3 razy w tygodniu
" pozbawione elementów współzawodnictwa.
Mechanizmy wpływu aktywności ruchowej
" Hipoteza endorfinowa
" Hipoteza monoaminowa
" Hipoteza termiczna
" Reaktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza
" Działanie dystraktorów
" Poczucie własnej skuteczności
" Obraz własnej osoby
" Dysonans poznawczy.
MOTYWACJA
Motywacja - mechanizmy odpowiedzialne za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie
zachowania
Proces motywacyjny  proces regulacji tak sterujący czynnościami, by doprowadziły one do osiągnięcia
określonego wyniku
Motyw  stan uruchamiający aktywność osobnika ukierunkowaną na cel
Potrzeba  biologiczny lub psychiczny stan braku w organizmie, który wzbudza motywację do działania
zmierzajÄ…cego do jego zaspokojenia
Popęd  stan funkcjonalny ośrodkowego układu nerwowego wywołany narastającą potrzebą biologiczną,
wyrażający się podniesieniem ogólnego poziomu aktywacji i zwiększającym się prawdopodobieństwem
uruchomienia reakcji ruchowej.
Motywacja w systemach teoretycznych
Psychodynamiczna teoria motywacji
Z. Freud:
·ð wszelkie zachowania sÄ… zdeterminowane,
·ð z
ródłem wszystkich zachowań jest energia psychiczna,
·ð zachowaniem rzÄ…dzÄ… wrodzone popÄ™dy: życia (seksualny Eros), przeżycia (podtrzymania życia),
śmierci (Thanatos),
·ð motywy ludzkiego zachowania majÄ… charakter nieÅ›wiadomy.
K. Horney: potrzeby bezpieczeństwa oraz wyidealizowany obraz własnej doskonałości
E. Fromm: dążenie do integralności własnej osoby
H. Sullivan: potrzeba przyjemności i potrzeba bezpieczeństwa
Behawiorystyczne koncepcje motywacji
1. Popęd  wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub siła
oddziaływania czynnika negatywnego
2. Pobudka (przynęta)  obiekt lub stan mający zdolność redukowania popędu
C.Hull  dwa czynniki:
- popęd (wywołany przez deprywację i zagrożenie)
- nawyk (umiejętność redukowania popędu).
Wystąpienie zachowania jest iloczynem nawyku i popędu, gdy brak nawyku lub popędu zachowanie nie
wystÄ…pi.
Psychologia humanistyczna
A. Maslow wyróżnia klasy potrzeb o hierarchicznej organizacji. Im wyżej w hierarchii znajduje się
potrzeba, tym:
·ð póz
niej pojawia siÄ™ w rozwoju filogenetycznym i ontogenetycznym,
·ð mniejsze jest jej znaczenie dla biologicznego przetrwania organizmu,
·ð w mniejszym stopniu odczuwana jest jako naglÄ…ca.
Potrzeby samorealizacji
Potrzeby szacunku
Potrzeby przynależności i miłości
Potrzeby bezpieczeństwa
Potrzeby fizjologiczne
Potrzeby niedoboru Potrzeby wzrostu (samorealizacja)
- zasada  napięcie  ulga - zasada  im więcej, tym lepiej
- brak zaspokojenia jest z
ródłem emocji - dostarczają emocji pozytywnych
negatywnych
- realizacja zależna od innych ludzi - realizacja względnie niezależna od
otoczenia
- koncentrujÄ… jednostkÄ™  ja - koncentrujÄ… jednostkÄ™ na przedmiocie
potrzeby
Poznawcze koncepcje motywacji
Teoria dysonansu poznawczego L. Festingera
Ludzie gromadzą dane poznawcze, stanowiące elementy całej wiedzy.
Dane te mogą być przedmiotem porównywania.
Wynikiem porównywania może być ustalenie jednej
z trzech relacji:
- konsonansu,
- dysonansu,
- braku zwiÄ…zku.
Dysonans jest tym większy im ważniejsze są dane poznawcze pozostające w danej relacji, im bardziej
wiarygodne sÄ… z
ródła oraz im więcej elementów jest w dysonansie.
Jest to stan przykry i uruchamia działania zmierzające do usunięcia sprzeczności.
Zachowanie motywowane
Kierunek dążeń (może być zdefiniowany przez cel, do którego podmiot zmierza lub stan podmiotu, który
uruchamia to dążenie)
Siła dążenia (zdolność do wyłączania motywów konkurencyjnych, stopień kontrolowania zachowania, silny
motyw konkuruje ze zmęczeniem, pokusą, groz
bÄ…).
M = f (U, P)
Motywacja do osiągnięcia określonego wyniku jest funkcją użyteczności tego wyniku (U) i subiektywnego
prawdopodobieństwa jego osiągnięcia (P).
Podtrzymanie zachowania
Faza wykonaniowa - mechanizmy wytrwałości i podtrzymywania aktywności:
·ð odwracanie uwagi od gratyfikacji;
·ð segmentyzacja i zwielokrotnienie gratyfikacji;
·ð mechanizm magicznej poÅ‚owy;
·ð przekonanie o swobodzie wyboru;
·ð przekonanie o wpÅ‚ywie na zdarzenia;
·ð zwrotny dopÅ‚yw informacji o osiÄ…ganych wynikach;
·ð oszacowanie prawdopodobieÅ„stwa sukcesu.
Zaniechanie działania
·ð Brak oczekiwanych gratyfikacji
·ð Nasycenie gratyfikacjami
·ð Uruchomienie motywacji zewnÄ™trznej
·ð Zbyt wysoka motywacja wyjÅ›ciowa (wypalenie)
·ð LÄ™k przed niepowodzeniem i lÄ™k przed sukcesem
·ð Znudzenie aktywnoÅ›ciÄ…, spadek zainteresowania
·ð Utrata ważnoÅ›ci dziaÅ‚ania, pojawienie siÄ™ dziaÅ‚ania konkurencyjnego.
Zakończenie działania
·ð OsiÄ…gniÄ™cie wyniku
·ð Nasycenie siÄ™ jednorodnÄ… stymulacjÄ…
·ð Subiektywne przekonanie o zamkniÄ™ciu siÄ™ struktury.
Typy motywacji:
Motywacje oparte na zasadzie przywracania równowagi
Homeostaza  proces, w którym organizm przejawia reakcje ukierunkowane na utrzymanie względnej
stałości swego wewnętrznego środowiska.
·ð Odżywianie siÄ™ i zaspokajanie pragnienia.
·ð Dążenie do równowagi poznawczej.
Motywacja oparta na zaburzeniach równowagi
·ð Motywacje hedonistyczne - dążenie do doÅ›wiadczania pozytywnego i unikania negatywnego
afektu
·ð Poszukiwanie nowoÅ›ci, zÅ‚ożonoÅ›ci i ciekawość poznawcza
·ð Motywacja wÅ‚asnej efektywnoÅ›ci
Motywacja a sprawność
działania
I. prawo Yerkesa-Dodsona
sprawność
pobudzenie
II. prawo Yerkesa-Dodsona
sprawność
Zadanie trudne Zadanie Å‚atwe
pobudzenie
Prawa Yerkesa-Dodsona
I: W miarę wzrostu intensywności motywacji zadanie jest wykonywane do pewnego poziomu krytycznego
coraz lepiej, po czym zaczyna pogarszać się, aż do całkowitej dezorganizacji.
II: Im trudniejsze jest zadanie tym słabsza motywacja wystarcza do osiągnięcia warunków optymalnych
(tym wcześniej pojawiają się objawy pogorszenia).
Zachowanie człowieka jest polimotywacyjne:
·ð Motywy dominujÄ…ce (ostatecznie okreÅ›lajÄ… wybór celu)
·ð Motywy towarzyszÄ…ce (wspomagajÄ… kierunek czynnoÅ›ci)
·ð Motywy konkurencyjne (pobudzajÄ… do celów niedajÄ…cych siÄ™ pogodzić z wybranym celem)
Konflikty motywacyjne
Istnieją dwa (lub więcej) wzajemnie się wykluczające motywy o podobnym nasileniu:
·ð Dążenie  dążenie: dwa cele atrakcyjne, osiÄ…gniÄ™cie jednego wyklucza możliwość osiÄ…gniÄ™cia
drugiego.
·ð Unikanie  unikanie: wybór miÄ™dzy dwoma odpychajÄ…cymi, awersyjnymi celami bez możliwoÅ›ci
opuszczenia pola.
·ð Dążenie  unikanie: ten sam obiekt wywoÅ‚uje tendencje ambiwalentne: propulsywnÄ… i
repulsywną. W miarę zbliżania się do celu rośnie siła dążenia i unikania, przyrost siły unikania
jest szybszy niż przyrost siły dążenia.
Motywy aktywności turystyczno-rekreacyjnej
·ð aktywnoÅ›ciowo-hedonistyczny
·ð relaksowo-katartyczny
·ð zdrowotno-higieniczny
·ð spoÅ‚eczno-towarzyski
·ð poszukiwacz przygód
·ð ambicjonalny
·ð poznawczo-edukacyjny.
FRUSTRACJA I STRES
·ð sytuacja frustracji - zablokowanie skierowanej na cel aktywnoÅ›ci organizmu;
·ð stan frustracji - bezpoÅ›rednie psychologiczne nastÄ™pstwa przerwania ukierunkowanej aktywnoÅ›ci
(zespół przykrych emocji pojawiających się w wyniku zablokowania dążeń podmiotu)
Przyczyny frustracji:
·ð czynniki wewnÄ™trzne  wynikajÄ… z wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci fizycznych i psychicznych jednostki
·ð czynniki zewnÄ™trzne  wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci obiektywnej sytuacji.
·ð przeszkody bierne  blokujÄ… dziaÅ‚ania, uniemożliwiajÄ… realizacjÄ™ dążeÅ„
·ð przeszkody czynne  dodatkowo mogÄ… wzbudzać zagrożenie.
Przyczyny frustracji
czynne
Stany
psychiczne
Inni ludzie
jednostki
wewnętrzne zewnętrzne
Stałe
Przeszkody
właściwości
fizyczne
jednostki
bierne
Następstwa frustracji
Nastawienie zadaniowe  przeszkoda traktowana jest jako problem do rozwiÄ…zania;
Nastawienie obronne  celem staje się zredukowanie przykrego napięcia emocjonalnego:
Øð Pobudzenie i napiÄ™cie
Øð Agresja  dziaÅ‚anie, którego celem jest wyrzÄ…dzenie szkody osobie lub przedmiotowi, na który zostanie
skierowane.
Øð Fiksacja  stereotypizacja zachowania
Øð Regresja  pojawienie siÄ™ bardziej prymitywnych form zachowania
Øð Apatia i wycofanie siÄ™
Øð Redukcja napiÄ™cia bez prób zmiany jego z
ródła
Øð Zaburzenia psychosomatyczne
Mechanizmy obronne osobowości:
o Wszelkie zabiegi pozwalające na redukcję przykrego napięcia emocjonalnego bez zmiany
obiektywnej sytuacji;
o Wyłącznie wewnętrzne manipulacje poznawcze zapewniające redukcję poziomu lęku
Wyparcie  usuwanie i/lub niedopuszczanie do świadomości treści zagrażających
Izolacja  oddzielenie myśli od uczuć, odrzucenie ładunku emocjonalnego towarzyszącego sytuacjom
Zaprzeczanie  negowanie istnienia zagrażających treści
Reakcja upozorowana  zastąpienie ekspresji nieakceptowanych treści przez manifestowanie treści
przeciwstawnych
Projekcja  przypisywanie innym własnych nieakceptowanych cech, motywów, emocji, myśli
Racjonalizacja  uzasadnianie i usprawiedliwianie nieakceptowanych treści tak, by mogły być tolerowane
Identyfikacja  uznanie pożądanych cech innych za własne
Substytucja  zastępowanie celów (działań) nieaprobowanych aprobowanymi
Biologiczna koncepcja stresu
Stres jest nieswoistą reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu żądania (Selye)
Zmiany fizjologiczne zachodzące w organizmie pod wpływem działania czynników szkodliwych:
zmiany specyficzne (lokalny zespół adaptacyjny  LAS) zależne od rodzaju działającego stresora i
pojawiające się w miejscu jego zadziałania;
zmiany niespecyficzne (ogólny zespół adaptacyjny  GAS) związane z ogólną mobilizacją
organizmu, niezależne od rodzaju czynnika szkodliwego, które zostały określone mianem stresu.
Trzy stadia ogólnego zespołu adaptacyjnego
stadium reakcji alarmowej  mobilizacja sił obronnych organizmu, po fazie szoku pojawia się faza
przeciwdziałania szokowi, w której obserwujemy obronne reakcje organizmu, służące przywróceniu
zakłóconej równowagi;
stadium odporności  cechuje się względną adaptacją, organizm przystosowuje się do działania w
warunkach bardziej ekstremalnych;
stadium wyczerpania  następuje utrata zdolności obronnych, zakłócenie czy zablokowanie
mechanizmów przystosowawczych wskutek zbyt intensywnego lub długotrwałego działania
czynników szkodliwych.
Psychologiczne pojęcie stresu
·ð bodziec: - klasa czynników zakłócajÄ…cych dziaÅ‚anie, zagrażajÄ…cych lub uniemożliwiajÄ…cych
zaspokojenie potrzeb
·ð reakcja:- nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania
·ð relacja - stresem jest okreÅ›lona relacja miÄ™dzy osobÄ… a otoczeniem, oceniana przez jednostkÄ™ jako
obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.
Stres
vð jest stanem organizmu, bardziej ekstremalnym niż stany normalne,
vð zakÅ‚ada interakcjÄ™ organizmu i jego otoczenia,
vð wymaga obecnoÅ›ci zagrożenia, spostrzeganego i ocenianego poznawczo przez jednostkÄ™,
vð powoduje uruchomienie regulacyjnych funkcji psychiki, gdyż normalne reakcje przystosowawcze sÄ…
niewystarczajÄ…ce (Terelak).
Stresor
- wszystko to, co stawia przed organizmem (jednostkÄ…) jakieÅ› wymagania (Selye)
y
ródła stresu (Lazarus i Cohen)
Øð kataklizmy  nieprzewidywalne wypadki zdarzajÄ…ce siÄ™ jednoczeÅ›nie caÅ‚ym spoÅ‚ecznoÅ›ciom lub
grupom osób, wywierające silny wpływ negatywny na jednostkę;
Øð stresory osobiste  zdarzenia dotyczÄ…ce jednostki, niekiedy nieprzewidywalne, silnie wpÅ‚ywajÄ…ce na
jej funkcjonowanie, angażujące wiele wysiłku w procesy radzenia sobie;
Øð stresory drugoplanowe  codzienne kÅ‚opoty życiowe, stosunkowo drobne zdarzenia życia
codziennego.
Koncepcja Reykowskiego
·ð Obszar obciążenia systemu regulacji, w którym reakcje majÄ… charakter adaptacyjny a dziaÅ‚anie,
choć ulega modyfikacji pod wpływem stresu, jest zorientowane na wykonanie zadań;
·ð Obszar przeciążenia systemu regulacji, w którym reakcje o charakterze dezadaptacyjnym sÅ‚użą
obronie przed stresem, a nie realizacji zadania.
Tor zmian niespecyficznych
·ð W fazie mobilizacji nastÄ™puje wzrost intensywnoÅ›ci reakcji, polepszenie procesów orientacji,
sprawności intelektualnej, organizacji czynności.
·ð W fazie rozstrojenia wzrasta napiÄ™cie emocjonalne, pogarsza siÄ™ uwaga i pamięć, myÅ›lenie i
rozwiązywanie problemów, pojawiają się zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, spada
wrażliwość na bodz
ce.
·ð W fazie destrukcji nastÄ™puje wyczerpanie organizmu, dezorganizacja procesów orientacyjnych
i psychomotorycznych, zaburzenia reakcji percepcyjnych i intelektualnych, wzrost napięcia
emocjonalnego, spadek zainteresowania wynikiem.
Tor zmian specyficznych
·ð reakcje zwalczania stresu (usuwanie lub przeÅ‚amywanie przeszkody, ponawianie prób,
modyfikacja sposobu działania, znoszenie braku);
·ð reakcje obrony przed stresem (w postaci realnej  wycofanie z sytuacji stresowej, unikanie jej,
atakowanie przeszkody lub symbolicznie  fantazjowanie, korzystanie z mechanizmów
obronnych).
Koncepcja Lazarusa i Folkman
O tym, czy dana relacja jest stresowa decydują spostrzeżenia jednostki - tak zwana ocena poznawcza.
Ocena pierwotna
·ð zdarzenie jest pozbawione znaczenia (gdy nie wpÅ‚ywa ono na jej dobrostan),
·ð sprzyjajÄ…co-pozytywne (gdy utrzymuje dobrostan lub go zwiÄ™ksza)
·ð stresujÄ…ce.
Ocena wtórna  dotyczy możliwości podjęcia działania usuwającego przyczyny stresu lub łagodzącego
jego skutki. Obie oceny przebiegają równocześnie.
Sytuacja stresujÄ…ca:
·ð krzywda bÄ…dz
strata, gdy powstała już jakaś szkoda lub uraz, utrata wartościowych obiektów;
·ð zagrożenie, gdy szkody sÄ… jedynie antycypowane, otoczenie spostrzegane jest jako wrogie lub
niebezpieczne;
·ð wyzwanie, gdy jednostka spostrzega wymagania otoczenia jako trudne, ale możliwe do
spełnienia.
Radzenie sobie  stale zmieniające się wysiłki mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i
wewnętrznych wymagań, ocenianych przez jednostkę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.
Pełni dwie funkcje:
żð instrumentalnÄ… (zadaniowÄ…)  zorientowanÄ… na problem (poprawÄ™ relacji podmiotu z otoczeniem)
żð samoregulacji emocji  obniżanie przykrego napiÄ™cia i Å‚agodzenie innych negatywnych stanów
emocjonalnych.
żð W każdej konfrontacji stresowej ludzie używajÄ… różnorodnych strategii radzenia sobie
żð Niektóre ze strategii wykazujÄ… wiÄ™kszÄ… staÅ‚ość niż inne
żð W obrÄ™bie tej samej sytuacji radzenie sobie zmienia siÄ™ w czasie
żð Radzenie sobie zależy od oceny możliwoÅ›ci wpÅ‚ywu na sytuacjÄ™, można kontrolować  radzenie
zorientowane na problem; przyczyny niepodatne  strategie emocjonalne.
Przykłady strategii: planowe rozwiązywanie problemów; dystansowanie się, poszukiwanie wsparcia,
ucieczka, pozytywne przewartościowanie.
Styl radzenia sobie  posiadany przez jednostkÄ™, charakterystyczny dla niej repertuar strategii radzenia
sobie z sytuacjami stresowymi.
Represja - sensytyzacja (Miller)
·ð Koncentrowanie uwagi na stresorze/lub wÅ‚asnej reakcji  poszukiwanie, gromadzenie, przetwarzanie,
wykorzystywanie informacji, konfrontacja z sytuacjÄ… stresowÄ…,
·ð Odwracanie uwagi od stresora/wÅ‚asnych reakcji  pomijanie, odrzucanie, wypieranie, zaprzeczanie,
chronienie siÄ™ przed informacjami.
Style zaradcze (Endler, Parker)
·ð styl skoncentrowany na zadaniu  tendencja do podejmowania wysiÅ‚ków zmierzajÄ…cych do
rozwiÄ…zania problemu
·ð styl skoncentrowany na emocjach  tendencja do koncentrowania siÄ™ na sobie, na wÅ‚asnych
przeżyciach emocjonalnych
·ð styl skoncentrowany na unikaniu - tendencja do wystrzegania siÄ™ myÅ›lenia, przeżywania i
doświadczania sytuacji stresowej (poszukiwanie towarzystwa i
podejmowanie czynności zastępczych).
TEMPERAMENT
Pojęcie temperamentu
żð dotyczy cech zachowania  temperament stanowi skÅ‚adowÄ… osobowoÅ›ci rozumianej jako zespół
cech;
żð cechuje siÄ™ wzglÄ™dnÄ… staÅ‚oÅ›ciÄ… w ciÄ…gu życia;
żð ma podÅ‚oże biologiczne, cechy sÄ… częściowo zdeterminowane genetycznie;
żð ujawnia siÄ™ od wczesnego niemowlÄ™ctwa;
żð wystÄ™puje także u zwierzÄ…t.
Typologia Pawłowa
Cztery podstawowe właściwości ośrodkowego układu nerwowego:
żð siÅ‚a procesu pobudzenia  zdolność komórki nerwowej do pracy przejawiajÄ…ca siÄ™ w wydolnoÅ›ci
funkcjonalnej;
żð siÅ‚a procesu hamowania  Å‚atwość, z jakÄ… ukÅ‚ad nerwowy tworzy warunkowe reakcje hamulcowe
(wygaszanie, różnicowanie, opóz
nianie);
żð równowaga procesów nerwowych  stosunek siÅ‚y pobudzenia do siÅ‚y hamowania (cecha wtórna);
żð ruchliwość procesów nerwowych  zdolność ukÅ‚adu nerwowego do szybkiej zmiany procesu
pobudzenia w proces hamowania.
Typologia Pawłowa
Typologia Pawłowa
Genetyczna teoria temperamentu Bussa i Plomina
Temperament to obecne od wczesnego dzieciństwa odziedziczone cechy osobowości.
·ð emocjonalność  skÅ‚onność do reagowania silnym pobudzeniem (niezadowolenie, strach i zÅ‚ość);
·ð aktywność  wigor (poziom energetyczny zachowania) oraz tempo (szybkość reakcji);
·ð towarzyskość  dążenie do lub unikanie kontaktu z ludz
mi.
Teoria poszukiwania doznań Zuckermana
Poszukiwanie doznań  poszukiwanie zróżnicowanych, nowych, złożonych i intensywnych wrażeń i
doświadczeń oraz gotowość do podejmowania ryzyka fizycznego, społecznego, prawnego i finansowego w
celu dostarczenia sobie tego typu doświadczeń.
Składowe:
żð poszukiwanie grozy i przygód,
żð poszukiwanie przeżyć
żð rozhamowanie
żð podatność na nudÄ™.
Regulacyjna teoria temperamentu Strelaua
Zespół formalnych i względnie stałych pierwotnie biologicznie zdeterminowanych cech zachowania
przejawiajÄ…cych siÄ™ w poziomie energetycznym i czasowych parametrach reakcji.
Poziom energetyczny zachowania:
reaktywność  cecha determinująca charakterystyczną dla jednostki wielkość (intensywność) reakcji,
niska reaktywność oznacza duże zapotrzebowanie na stymulację;
aktywność  cecha przejawiająca się w ilości i zakresie podejmowanych działań o określonej wartości
stymulacyjnej.
 Nisko reaktywni Wysoko reaktywni
Wrażliwość na bodz
ce mała duża
Wydolność duża mała
Zapotrzebowanie na duże małe
stymulacjÄ™
Mechanizm fizjologiczny tłumienia stymulacji wzmacniania stymulacji
Odporność na stres duża mała
Aktywność duża mała
Spadek efektywności nuda, monotonia przeciążenie
działania
Preferencja sytuacji silnie stymulujące słabo stymulujące
Duże koszty sytuacje ubogie w stymulację, sytuacje bogate w stymulację, wymóg
psychofizjologiczne wymóg czujności mobilizacji
Styl działania prostolinijny wspomagający
Preferencja czynności ciągłe, jednorodne przerywane, różnorodne
Charakterystyka czasowa zachowania:
żð szybkość reakcji  czas utajenia
żð tempo przebiegu reakcji  maksymalna możliwa czÄ™stość wystÄ™powania reakcji jednorodnych w
czasie
żð trwaÅ‚ość  czas utrzymywania siÄ™ reakcji po zaprzestaniu dziaÅ‚ania bodz
ca
żð rytmiczność  regularność odstÄ™pów czasowych miÄ™dzy reakcjami jednorodnymi
żð ruchliwość  zdolność przestawienia siÄ™ z jednej reakcji na drugÄ… odpowiednio do zmian otoczenia.
Cechy temperamentu według RTT:
żwawość  tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej
zmiany jednego zachowania na inne;
perseweratywność  tendencja do powtarzania i kontynuowania zachowań po zaprzestaniu działania
bodz
ca;
wrażliwość sensoryczna  zdolność reagowania na bodz
ce o małej wartości stymulacyjnej;
reaktywność emocjonalna  tendencja do intensywnego reagowania na bodz
ce wywołujące emocje;
wytrzymałość  zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub
silnie stymulującej aktywności oraz silnej stymulacji zewnętrznej;
aktywność  tendencja do podejmowania zachowań o dużej wartości stymulacyjnej.
Teoria osobowości Eysencka
Osobowość to względnie stała i trwała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu i konstytucji
fizycznej jednostki determinująca jej specyficzny sposób przystosowania się do otoczenia.
Hierarchia osobowości:
żð typy osobowoÅ›ci
żð cechy osobowoÅ›ci
żð reakcje nawykowe
żð reakcje specyficzne (bezpoÅ›rednio obserwowane).
Podstawowe założenia:
wydzielone wymiary mają charakter biologiczny (posiadają odrębne mechanizmy fizjologiczne);
wymiary te są od siebie niezależne (ortogonalne);
występują we wszystkich kulturach;
ich nasilenie w ciągu życia niewiele się zmienia;
ich poziom określa skłonność do określonych zaburzeń psychicznych;
nie ma wyraz
nej granicy między zdrowiem psychicznym i chorobą.
Neurotyczność  zrównoważenie emocjonalne: lękliwy, depresyjny, z poczuciem winy, o niskiej
samoocenie, spięty, irracjonalny, płochliwy, markotny, emocjonalny.
Ekstrawersja  introwersja: towarzyski, żywy, aktywny, asertywny, poszukujący doznań, beztroski,
dominujący, wybuchowy, śmiały
Psychotyczność  uspołecznienie: agresywny, chłodny, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny,
antyspołeczny, brak empatii, twórczy, gruboskórny.
Teoria osobowości
Eysencka
Wzór zachowania A (życie pod presją czasową, rywalizacja i ambicja, agresywność i wrogość)
Typ B (równowaga emocjonalna, cierpliwość, zrelaksowanie)
Osobowość C (obniżone poczucie własnej wartości, brak wiary w siebie, bierność, obniżony nastrój)
Funkcjonalne znaczenie
cech temperamentu
Niska aktywowalność Wysoka aktywowalność
Duża siła układu Mała siła układu
nerwowego nerwowego
Wysoka reaktywność
Niska reaktywność
Poszukiwanie doznań Unikanie doznań
Ekstrawersja Introwersja
Stałość emocjonalna Neurotyczność
Wysoka impulsywność Niska impulsywność
Niski poziom lęku Wysoki poziom lęku
Zbliżanie się Wycofywanie się
OSOBOWOŚĆ
zespół względnie stałych cech (właściwości, czynników) psychicznych jednostki kształtujący się w toku
interakcji między jednostką a jej społecznym otoczeniem, decydujący o stałości i międzysytuacyjnej
spójności zachowań;
wewnętrzna organizacja mechanizmów poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych decydująca o
poczuciu własnej tożsamości, kontroli własnych impulsów, wyborze celów i programów działań oraz o
ustosunkowaniu się do świata.
Model Wielkiej PiÄ…tki (Big Five) Costy i McCrae a
neurotyczność (lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość);
ekstrawersja (towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, emocjonalność
pozytywna);
otwartość na doświadczenie (wyobraz
nia, estetyka, uczucia, działanie, idee, wartości);
ugodowość (zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się);
sumienność (kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć,
samodyscyplina, rozwaga).
Podstawowe czynniki osobowości, bo cechują się:
realnością (ujawniają się w badaniach metodą samoopisu i szacowania, wykazują dużą stałość w
badaniach podłużnych, odgrywają rolę w procesie adaptacji do środowiska
niezmienniczością (wyodrębniono je w badaniach leksykalnych i kwestionariuszowych);
uniwersalnością (ujawniają się niezależnie od płci, wieku, rasy, kultury);
podłożem biologicznym (współczynnik odziedziczalności 30-40%).
Model osobowości według Eysencka Wielka Piątka
·ð Ekstrawersja ·ð Ekstrawersja
·ð Neurotyczność ·ð Neurotyczność
·ð Psychotyczność ·ð Ugodowość 
·ð Sumienność 
·ð (Otwartość)
Strukturalny model osobowości Freuda
Id szuka przyjemności, ego sprawdza rzeczywistość, superego poszukuje perfekcji.
Id (ono)
najbardziej pierwotna, prymitywna część struktury psychicznej,
całkowicie nieświadoma,
siedlisko popędów  seksualnego i agresywnego, wypartych pragnień, fantazji i skłonności,
zajmuje siÄ™ ich zaspokajaniem.
stanowi biologiczne podłoże osobowości.
kieruje się zasadą przyjemności  dążeniem do natychmiastowej gratyfikacji potrzeby.
Ego (ja)
rozwija się w miarę napotykania ograniczeń świata zewnętrznego.
usiłuje dostosować żądania id do wymogów środowiska
kieruje się zasadą rzeczywistości  skłania do wyboru dojrzalszych form gratyfikacji, odroczonych w
czasie.
funkcje ego to ocenianie, badanie rzeczywistości, tolerancja na frustrację i kontrola obiektów,
wykorzystuje procesy poznawcze: myślenie, pamięć, spostrzeganie.
jest to władza wykonawcza osobowości
jest częściowo świadome.
Superego (nad-ja)
rozwija się z części ego w wieku przedszkolnym
kieruje się zasadą moralności.
 znaczna część jest nieświadoma, świadome są zasady moralne świadomie zaakceptowane w okresie
dorastania
główne funkcje superego:
- hamowanie impulsów id (seksualnych i agresywnych)
- przekonywanie ego, aby zastępowało cele realistyczne celami moralnymi,
- dążenie do doskonałości.
obejmuje sumienie (z
ródło ocen moralnych) i ego idealne, (obraz osoby, jaką powinno się być).
Poznawcze koncepcje osobowości
W podejściu poznawczym człowiek jest traktowany jako podmiot poznający świat i samego siebie,
system pobierajÄ…cy, przetwarzajÄ…cy i integrujÄ…cy informacje.
Najważniejszym składnikiem osobowości są struktury poznawcze
Osoba widziana jest jako całość i z perspektywy aktora
Cechą charakterystyczną jest koncentracja na pojęciu Ja.
Podstawowe funkcje osobowości to:
żð konstruowanie poznawcze (analiza i interpretacja doÅ›wiadczeÅ„),
żð dostarczanie podstaw do oceny ludzi, zdarzeÅ„, siebie,
żð programowanie dziaÅ‚aÅ„ (tworzenie celów, dobór strategii),
żð sterowanie przebiegiem dziaÅ‚ania (dziÄ™ki samoregulacji).
Dwa nadrzędnie zadania osobowości jako systemu:
adaptacja psychologiczna (autoplastyczna, alloplastyczna, przez dobór środowiska),
zapewnienie i podtrzymanie integracji psychicznej (wiara we własne istnienie jako jednolitego podmiotu
 poczucie własnej jedności, autonomii, podmiotowej kontroli nad sobą
i biegiem zdarzeń).
ZapewniajÄ… jÄ…:
- pojęcie własnej osoby (względnie stały wizerunek siebie)
 samoświadomość (zdolność do monitorowania myśli, uczuć, pragnień)
 proces samoregulacji (korygowanie i dopasowywanie działania).
Pojęcie Ja to luz
no zorganizowany zbiór przekonań o sobie. W danym momencie tylko część tych
informacji jest wykorzystywana  spontaniczne pojęcie Ja (robocze).
W zależności w zależności od obszaru (zakresu) wyróżnia się
Ja realne (jaki jestem),
Ja idealne (jaki chciałbym być)
Ja powinnościowe (jaki powinienem być).
Inny podział wyróżnia:
Ja prywatne (jak podmiot rozumie i spostrzega siebie),
Ja publiczne (jak jest spostrzegany przez innych)
Ja kolektywne (własna przynależność do grup).
Regulacyjna teoria osobowości Reykowskiego
Osobowość to centralny system regulacji i integracji czynności, którego formę egzystencji stanowi wymiana
informacji z otoczeniem i przetwarzanie informacji na czynności praktyczne.
Obejmuje: Mechanizmy Popędowo-Emocjonalne; Sieć Wartości; Sieć Operacyjną.
Mechanizmy Popędowo-Emocjonalne to pierwsza rozwojowo instancja regulacyjna, obejmuje popędy i
potrzeby;
Sieć Wartości to mapa otoczenia porządkująca informacje (doświadczenia)
z punktu widzenia emocjonalnego (zgodność ewaluatywna);
Sieć Operacyjna to system obiektywnej wiedzy o świecie i własnej osobie
(zgodność deskryptywna).
Sieć Poznawcza - wielowymiarowa przestrzeń psychologiczna, w której rozmieszczone są reprezentacje
przedmiotów.
Szczególną rolę odgrywa zapis doświadczeń odnoszących się do podmiotu  struktura Ja.
KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE CZA
OWIEKA
Psychologia naukowa (empiryczna)
1879 r.  założenie w Lipsku przez W. Wundta pierwszego laboratorium psychologicznego
Introspekcjonizm  Przedmiot badań psychologicznych  zjawiska psychiczne (ograniczone do
świadomości = dusza), metoda  introspekcja (samoobserwacja zjawisk psychicznych)
Behawioryzm
Psychologia  nauka przyrodnicza, wiedza obiektywna. Badanie zachowania człowieka (i zwierząt)
zależnego od sytuacji zewnętrznej (bodz
ców)
(bodziec) S  R (reakcja)
Bogactwo form zachowania człowieka powstaje dzięki uczeniu się  psychologia uczenia się
J. Watson  świadomość nie istnieje
B. Skinner  zachowania sprawcze
Koncepcja człowieka w behawioryzmie
" Pionek sterowany przez cechy sytuacji (wzmocnienia)
" Układ prosty
" Zachowanie ukierunkowane na redukcję popędów
" Istotna jest skuteczność zachowań
" Natura ludzka zależy od uczenia się
" Człowiek podlega konieczności (nie jest wolny)
" Najważniejsza jest przeszłość
" Natura ludzka jest zmienna
" Człowiek - maszyna
Psychoanaliza
Popędy - główne siły ukierunkowujące zachowanie człowieka, nieświadome. Należy interpretować
bezpośrednie fakty w celu wykrycia ich ukrytego sensu  psychologia głębi za pomocą specjalnej metody 
psychoanalizy
Libido  energia popędu życia
S. Freud
Koncepcja człowieka w psychoanalizie
" Pionek sterowany przez biologiÄ™ i ograniczany przez kulturÄ™
" Układ złożony
" Zachowanie ukierunkowane na zaspokojenie libido
" OchronÄ™ stanowiÄ… mechanizmy obronne
" Natura ludzka zależy od biologii
" Człowiek podlega konieczności (nie jest wolny)
" Najważniejsza jest przeszłość
" Natura ludzka jest stabilna
" Człowiek - maszyna
Psychologia humanistyczna
Koncentracja na doświadczeniu wewnętrznym człowieka i kontaktach międzyludzkich
Człowiek
" nie stanowi sumy elementów, jest całością
" jest samoświadomy
" ma możliwość wyboru
" jest bytem intencjonalnym
" istotą człowieka jest ludzki kontekst
Psychologia człowieka zdrowego
C. Rogers - potrzeba samorealizacji, A. Maslow.
Koncepcja człowieka w psychologii humanistycznej
" Wszechwładny podmiot
" Układ złożony
" Zachowanie ukierunkowane na rozwój osobisty
" Najważniejsza jest samoaktualizacja
" Natura ludzka zależy od biologii (uczenia się)
" Człowiek jest wolny
" Najważniejsza jest teraz
niejszość
" Natura ludzka jest zmienna
" Człowiek - Bóg
Psychologia poznawcza
Bodziec jest traktowany jako z
ródło informacji.
Koncentracja na procesach poznawczych, mechanizmach samoregulacji, samokontroli
Człowiek to samodzielny podmiot przyjmujący badawczą postawę wobec świata. Jest sterowany przez
informacje płynące ze środowiska (regulacja zewnętrzna) i zakodowane w strukturach poznawczych
(regulacja wewnętrzna).
Struktury poznawcze  system informacji o świecie i własnej osobie zakodowanych w pamięci
(całokształt doświadczenia).
Koncepcja człowieka w psychologii poznawczej
" Badacz, decydent
" Układ złożony
" Zachowanie ukierunkowane na poznanie i osiąganie równowagi poznawczej
" Człowiek gromadzi i przetwarza informacje
" Natura ludzka zależy od uczenia się
" Człowiek jest wolny
" Ważna jest przeszłość, teraz
niejszość i przyszłość
" Natura ludzka jest zmienna
" Człowiek - komputer
Postmodernizm
Cechą współczesności jest:
" przelotność i tymczasowość
" poszukiwanie przyjemności
" zanik trwałych związków
" brak jednego ideału człowieka
Człowiek poszukuje wrażeń. Przyjmuje kolejne, zmieniające się wcielenia.
Typy ludzkie (Z. Bauman):
" Spacerowicz
" Włóczęga
" Turysta
" Gracz
Koncepcja człowieka w postmodernizmie
" Kolekcjoner wrażeń
" Układ złożony
" Zachowanie ukierunkowane na zdobywanie silnych wrażeń
" Człowiek zmienia otoczenie, ryzykuje, ważna jest nowość i zmienność
" Natura ludzka zależy od uczenia się
" Człowiek jest wolny
" Najważniejsza jest teraz
niejszość
" Natura ludzka jest zmienna
" Człowiek  Bóg
PRACA I WYPOCZYNEK
Zmęczenie  przejściowy i odwracalny stan obniżenia sprawności czynnościowej organizmu w wyniku
wykonywania pracy, czemu towarzyszÄ… zmiany:
I. obiektywne:
- zmniejszenie zdolności do pracy;
- wzrost liczby błędów;
- wzrost liczby wypadków;
- wzrost ilości wydatkowanej energii;
- zmiany w układach i narządach;
II. subiektywne:
- doznania bólowe (mięśni i głowy);
- poczucie dyskomfortu psychicznego, rozdrażnienie, trudności skupienia uwagi;
- ogólne osłabienie, poczucie niemocy;
- niechęć do pracy.
Determinanty zmęczenia:
- właściwości indywidualne (typ układu nerwowego, pobudliwość emocjonalna, zdolności, motywacja,
dotychczasowe doświadczenia);
- warunki społeczno-fizycznego środowiska pracy (stosunki interpersonalne, hałas, temperatura,
oświetlenie, funkcjonalność stanowiska pracy).
Rodzaje zmęczenia:
I. w zależności od rodzaju wysiłku:
- fizyczne;
- psychiczne.
II. w zależności od czasu trwania i intensywności:
- ostre;
- umiarkowane (podostre);
- przewlekłe (nawarstwione).
Kryteria oceny obciążenia psychicznego:
- częstotliwość (ilość informacji, decyzji i czynności w jednostce czasu);
- zmienność (różnorodność zmian);
- złożoność (stopień skomplikowania);
- dokładność (stopień niezbędnej precyzji);
- stopień koncentracji uwagi;
- trudność (subiektywna ocena podmiotu wynikająca z relacji między cechami zadania i możliwościami
jednostki);
- ważność (znaczenie skutków).
Znużenie  postać subiektywnie odczuwanego zmęczenia, charakterystyczne dla pracy monotonnej
- zmęczenie pracą monotonną narasta szybciej;
- towarzyszy mu nieproporcjonalnie większe rozdrażnienie;
- występuje spadek zainteresowania pracą, atmosfera nudy i braku perspektyw;
- niewielka zmiana wykonywanych czynności może zmniejszać negatywne odczucia.
Wypalenie zawodowe  H. Freudenberger (1974)  burn-out  stan wyczerpania spowodowany
nadmiernymi żądaniami, stawianymi przez środowisko lub osobę .
żð Intensywne, osobiste zaangażowanie w problemy ludzkie powoduje silne napiÄ™cia nerwowe, gdy
człowiek nadmiernie eksploatuje swe siły w dawaniu siebie innym.
żð Wypalenie egzystencjalne - ogólne rozczarowanie życiem, efekt bilansu osiÄ…gnięć życiowych;
żð Wypalenie zawodowe - spowodowane przez specyficzny stres zawodowy.
Ch. Maslach -  zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań
osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludz
mi
w pewien określony sposób .
żð Stres zawodowy, zwiÄ…zany z konkretnymi warunkami pracy, staÅ‚ym zmaganiem siÄ™ z
odpowiedzialnością, zagrożeniem
żð ZÅ‚ość i gniew bÄ™dÄ…ce wyrazem chronicznego wyczerpania, poczucia wykorzystywania przez
innych
żð Poczucie wstydu, samoobwinianie siÄ™ w wyniku utraty poczucia kontroli
żð Poczucie braku gÅ‚Ä™bszego sensu dziaÅ‚ania, rezygnacja, pogodzenie siÄ™, odpuszczenie.
Czynniki wypalenia zawodowego:
Øð niski prestiż zawodu
Øð anonimowość
Øð wysokie wymagania pracy w stosunku do gratyfikacji
Symptomy:
Øð zanik entuzjazmu do pracy
Øð niestabilność uczuć
Øð niedosyt, poczucie utraty tego, co stanowiÅ‚o w pracy atrakcyjne wyzwanie
Øð traktowanie pracy jako przymusu
Øð zwlekanie z wykonywaniem Å‚atwo wykonywanych czynnoÅ›ci
Øð irytacja
Øð utrata troski o drugiego czÅ‚owieka
Øð obniżone morale
Øð zmniejszona motywacja i chęć dziaÅ‚ania
Øð przesadne dystansowanie siÄ™ wobec problemów.
Dynamika wypalenia
Ch. Maslach  fazy:
żð nadmierne i dÅ‚ugotrwaÅ‚e obciążenie pracÄ…
żð negatywne, zdehumanizowane formy zachowania siÄ™ wobec współpracowników
żð wypalenie terminalne  trwaÅ‚e zmiany w postawach i motywacji.
Edelwich, A. Brodsky - etapy:
żð entuzjazm
żð stagnacja
żð frustracja
żð apatia.
Wypalenie a cechy jednostki
Cechy osobowości sprzyjające wypaleniu
·ð reaktywność ·ð trudność w kontroli swojego zachowania;
·ð neurotyczność ·ð brak plastycznoÅ›ci w dziaÅ‚aniach;
·ð emocjonalność ·ð problemy z komunikacjÄ… interpersonalnÄ…;
·ð niska samoocena ·ð obniżona odporność na stres;
·ð perfekcjonizm ·ð skÅ‚onność do ujawniania zachowaÅ„
wrogich w stosunku do siebie i osób z
·ð nastawienie rywalizacyjne
otoczenia;
·ð labilność emocjonalna;
·ð trudnoÅ›ci w podejmowaniu decyzji;
·ð ucieczka w marzenia (infantylizm).
Pracoholizm
·ð Karoshi  Å›mierć na skutek przepracowania
·ð Stan uzależnienia od wykonywanej pracy, powodujÄ…cy zaburzenie równowagi miÄ™dzy istotnymi
elementami życia codziennego.
Objawy
·ð nie dostrzega innych sfer życia
·ð nie potrafi rozmawiać o niczym innym niż praca
·ð po pracy nie potrafi siÄ™ wyÅ‚Ä…czyć i nieustannie o niej myÅ›li
·ð odczuwa poczucie winy, gdy nie pracuje
·ð zostaje po godzinach lub zabiera pracÄ™ do domu
·ð pracuje kosztem snu
·ð nie ma czasu dla rodziny i przyjaciół
·ð nie ma czasu na hobby, sport
·ð bÄ™dÄ…c w pracy nie odczuwa upÅ‚ywajÄ…cego czasu
·ð bardzo pochÅ‚ania go to, czym aktualnie siÄ™ zajmuje
·ð nie potrafi zorganizować sobie czasu wolnego
·ð sprawy zawodowe stawia na pierwszym miejscu
·ð obawia siÄ™ iść na urlop czy zwolnienie lekarskie lub przekazać prace innym, gdyż w swojej opinii
jest niezastÄ…piony
·ð bÄ™dÄ…c poza pracÄ… stara siÄ™ nie stracić z niÄ… kontaktu (telefon, mail)
·ð żyje w nieustannym poÅ›piechu
·ð praca zaburza życie rodzinne, kontakty przyjacielskie
·ð jest nieustannie aktywny, rzadko miewa czas wolny
·ð we wszystkim co robisz dąży do perfekcjonizmu
·ð zadrÄ™cza siÄ™ popeÅ‚nionymi lub domniemanymi bÅ‚Ä™dami.
Cechy osobowości
·ð osobowość obsesyjno-kompulsywna
·ð problemy kontroli (pracowanie ponad plan bez możliwoÅ›ci kontroli),
·ð perfekcjonizm (w szczególnoÅ›ci niezdolność do delegowania zadaÅ„, poczucie omnipotencji,
koncentracja na detalach, sztywne trzymanie się reguł),
·ð postawy i poglÄ…dy (charakter życzeniowo-magiczny, zÅ‚udne przekonania o wÅ‚asnej mocy,
możliwości kontroli oraz własnej wartości).
·ð protestancka etyka pracy.
Skutki
·ð fizjologiczne (bóle gÅ‚owy, alergie, zmÄ™czenie, niestrawność i bóle żoÅ‚Ä…dka, zawroty gÅ‚owy, tiki
nerwowe, bóle w klatce piersiowej, zaburzenia seksualne)
·ð behawioralne (problemy ze snem, nieumiejÄ™tność zrelaksowania siÄ™, hiperaktywność, niecierpliwość,
zdenerwowanie, problemy z koncentracją uwagi, wahania nastrojów, szybkie nudzenie się
realizowanym zadaniem, problemy z zapamiętywaniem).
·ð zaburzenia i zakłócenia w stosunkach interpersonalnych i funkcjonowaniu spoÅ‚ecznym (kłótnie
małżeńskie, brak udziału w wychowywaniu dzieci, pogorszenie relacji z przyjaciółmi).
Wypoczynek:
- bierny  wstrzymywanie się od wykonywania czynności;
- czynny  zmiana wykonywanej czynności na inną.
Fazy:
1. nabranie dystansu do pracy;
2. regeneracja (właściwy odpoczynek);
3. orientacja (przygotowanie do pojęcia pracy).
Dostosowanie form wypoczynku do rodzaju zmęczenia:
a. przemęczenie (nadmiar bodz
ców poznawczych)  zgromadzenie nowej energii;
b. monotonia (niedosyt bodz
ców poznawczych)  zrobienie czegoś zajmującego;
c. stres (nadmiar bodz
ców emocjonalnych)  odzyskanie spokoju;
d. znużenie (niedosyt bodz
ców emocjonalnych)  zrobienie czegoś ekscytującego, pobudzającego.
SPOSTRZEGANIE I OCENIANIE LUDZI
Człowiek jako przedmiot spostrzeżeń
Człowiek jest spostrzegany jako:
" przedmiot bardziej złożony niż inne pod względem fizycznym i psychicznym
" przedmiot względnie bardziej trwały
" będący przyczyną własnych zachowań
" osadzony w kontekście społecznym.
Teorie atrybucji
Określają, w jaki sposób ludzie przypisują określone cechy (atrybuty) partnerowi interakcji na podstawie
informacji o jego zachowaniu.
Klasyczne teorie atrybucji (Heider)
Człowiek to naiwny psycholog, który zgodnie z racjonalnymi regułami wykorzystuje informacje o różnych
aspektach zachowania do formułowania trafnych wyjaśnień jego przyczyn. Zakłada, że zachowanie jest
łączną konsekwencją sił tkwiących w otoczeniu (czynniki zewnętrzne) i tkwiących w jednostce (czynniki
wewnętrzne).
Wnioskowanie o cechach
·ð Atrybucja wewnÄ™trzna  wnioskowanie, że jakaÅ› osoba zachowaÅ‚a siÄ™ w okreÅ›lony sposób z
względu na swoje właściwości i postawy, charakter, osobowość.
·ð Atrybucja zewnÄ™trzna  wnioskowanie, że jakaÅ› osoba zachowaÅ‚a siÄ™ w okreÅ›lony sposób ze
względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła (większość ludzi zachowałoby się
podobnie).
Koncepcja Weinera
Przyczyny Wewnętrzne Zewnętrzne
stałe zmienne stałe zmienne
kontrolowalne Typowy wysiłek Czasowy wysiłek Opinia nauczyciela Nietypowa pomoc
niekontrolowalne Zdolności Nastrój Trudność zadania Pech  szczęście
Prawidłowości atrybucji
·ð Podstawowy bÅ‚Ä…d atrybucji  przecenianie wpÅ‚ywu cech osobowoÅ›ci wykonawcy
w porównaniu z czynnikami sytuacyjnymi.
·ð Asymetria atrybucji aktora i obserwatora  skÅ‚onność wykonawcy do upatrywania przyczyn
własnego zachowania w czynnikach sytuacyjnych; obserwatora  w cechach wykonawcy.
·ð Egotyzm atrybucyjny  skÅ‚onność do wyjaÅ›niania wÅ‚asnych zachowaÅ„ w sposób podtrzymujÄ…cy
pozytywnÄ… samoocenÄ™.
·ð Egocentryzm atrybucyjny  przypisywanie sobie wiÄ™kszej odpowiedzialnoÅ›ci za efekty wspólnej
pracy
Ukryte teorie osobowości
Sieć powiązań między poszczególnymi cechami, która pozwala na podstawie obserwacji jednej cechy
wnioskować o posiadaniu innych. Kategorie nadrzędne powodują uaktywnienie podporządkowanych, co
prowadzi do bogatszego obrazu osoby spostrzeganej oraz uruchamia określone zachowania względem niej.
Cechy centralne
" serdeczność " przeszłość penitencjarna
" atrakcyjność " oczekiwanie interakcji z osobą
" przynależność do własnej grupy " wygrana lub przegrana
" uzdolnienia " rola zawodowa
" zainteresowanie pracÄ…
Ocenianie osób
Oddolna integracja danych
Ilościowe modele integracji danych efekt pierwszeństwa - informacje uzyskane jako pierwsze wywierają
silniejszy wpływ na ocenę globalną, bo:
Øð Spadek uwagi
Øð Dyskredytowanie informacji sprzecznych
z posiadanÄ…
Øð Ukierunkowane rozwijanie sÄ…du
Asymetrie ewaluatywne
Øð Inklinacja pozytywna - skÅ‚onność do formuÅ‚owania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen
innych ludzi
Øð Efekt negatywnoÅ›ci - silniejsze uzależnienie ocen globalnych od negatywnej niż pozytywnej
informacji
Odgórne wykorzystanie schematów
·ð Aktywizacja schematu uaktywnia informacjÄ™ i typowÄ… reakcjÄ™ afektywnÄ…
·ð Rola schematu roÅ›nie, gdy:
Øð byÅ‚ niedawno używany do formuÅ‚owania ocen
Øð jest maÅ‚o skomplikowany wewnÄ™trznie
Øð sÄ…d wydawany jest w poÅ›piechu
Øð losy oceniajÄ…cego nie zależą od ocenianego.
Tendencyjne sprawdzanie hipotez
Hipotezy zniekształcają proces oceniania, wpływając na operacje umysłowe:
Øð organizujÄ… proces poszukiwania danych w otoczeniu lub pamiÄ™ci
Øð decydujÄ… o interpretacji znaczenia danych
Øð decydujÄ… o wiarygodnoÅ›ci danych
Øð zmieniajÄ… zachowanie autora hipotez w kierunku zwiÄ™kszenia szans na ich potwierdzenie 
samospełniająca się przepowiednia.
POZNANIE SPOA
ECZNE
Poznanie społeczne - sposób w jaki ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym
(jak selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informację społeczną)
Schematy
·ð Podstawowe elementy wiedzy o Å›wiecie spoÅ‚ecznym
·ð Struktury poznawcze, za pomocÄ… których ludzie organizujÄ… wiedzÄ™
o świecie według określonych tematów
·ð Organizacja uprzednich doÅ›wiadczeÅ„ z jakimÅ› rodzajem zdarzeÅ„, osób czy obiektów
·ð Budowane wedÅ‚ug zasady prototypowoÅ›ci
·ð Przejaw oszczÄ™dnoÅ›ci poznawczej
Stereotypy
·ð Generalizacja odnoszÄ…ca siÄ™ do grupy, w ramach której identyczne charakterystyki zostajÄ…
przypisane wszystkim bez wyjątku jej członkom niezależnie od rzeczywistych różnic między
nimi.
·ð Schemat reprezentujÄ…cy grupÄ™ lub rodzaj osób wyodrÄ™bnionych z uwagi na Å‚atwo zauważalnÄ…
cechę określającą ich społeczną tożsamość  komponent poznawczy.
Uprzedzenie i dyskryminacja
·ð Uprzedzenie  wroga bÄ…dz
negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta
wyłącznie na ich przynależności do tej grupy - komponent afektywny
·ð Dyskryminacja  nieusprawiedliwione, negatywne lub krzywdzÄ…ce dziaÅ‚anie skierowane
przeciwko członkowi danej grupy wyłącznie dlatego, że do niej należy - komponent
behawioralny
Powstawanie stereotypów
·ð Teoria rzeczywistego konfliktu interesów
·ð Teoria przeniesienia agresji
·ð Teoria kategoryzacji spoÅ‚ecznych
- wzrost spostrzeganych różnic międzykategorialnych
- spadek różnic wewnątrzkategorialnych  efekt jednorodności grupy obcej
- faworyzowanie grupy własnej.
·ð Teoria tożsamoÅ›ci spoÅ‚ecznej
o ludzie mają skłonność do dzielenia napotkanych osób na kategorie
o jedna kategoria zawsze identyfikuje własną kategorię podmiotu (my), zaś pozostałe identyfikują
grupy obce
o ważnym z
ródłem samooceny jest przynależność do cenionych grup społecznych.
Funkcje stereotypów
·ð gromadzenie i przekazywanie wiedzy spoÅ‚ecznoÅ›ci o różnych grupach
·ð uproszczenie procesu przetwarzania informacji o nowo napotkanych osobach
·ð obrona/podwyższanie samooceny dziÄ™ki spostrzeganiu grupy wÅ‚asnej jako bardziej pozytywnej
Likwidacja stereotypów
·ð kontakt w sytuacji współpracy i współzależnoÅ›ci
·ð rekategoryzacja
·ð Å›wiadoma kontrola
Skrypty
Umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów (egzamin), reprezentuje typowe elementy i
okoliczności charakterystyczne dla zdarzenia, powtarzające się w większości wykonań.
Stanowi zarówno strukturę poznawczą (służy rozumieniu i pamięci zdarzeń) jak i wykonawczą (zawiera
gotowe programy działania).
Warunki uruchomienia skryptu
·ð Skrypt musi być wyksztaÅ‚cony
·ð Skrypt musi być zaktywizowany
·ð Trzeba wejść w rolÄ™ jednego z aktorów
Schematy cech
·ð prototypowe struktury cech
·ð odzwierciedlajÄ… rodzaje zmiennoÅ›ci ludzi i zdarzeÅ„
·ð typowe przejawy cech pozwalajÄ… lepiej o nich wnioskować
·ð teorie potoczne  ogólne teorie czÅ‚owieka lub jego wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci
Funkcje schematów
·ð Ukierunkowanie spostrzegania
·ð UÅ‚atwienie rozumienia zdarzeÅ„
i formułowania sądów
·ð UÅ‚atwienie zapamiÄ™tywania
·ð UzupeÅ‚nianie informacji o treÅ›ci schematopochodne
·ð Radzenie sobie z wieloznacznoÅ›ciÄ…
vð FaÅ‚szywe alarmy
vð BÅ‚Ä™dy nadużycia
POSTAWY
Postawa
o względnie trwała tendencja człowieka do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowywania się do
jakiegoÅ› obiektu (B. Wojciszke)
o względnie trwała struktura procesów poznawczych, emocjonalnych i zachowań odnoszących się do
jakiegoÅ› przedmiotu lub dyspozycja do ich pojawienia siÄ™ (S. Mika).
Elementy składowe:
1. procesy poznawcze dotyczÄ…ce przedmiotu postawy (przekonania, opinie);
2. emocje lub uczucia przeżywane w związku z przedmiotem postawy;
3. określone zachowania wobec przedmiotu postawy.
Wymiary postaw:
vð Znak postawy
+ wskazuje na przychylnÄ… postawÄ™ wobec przedmiotu
- świadczy o postawie nieprzychylnej
0 oznacza brak zdecydowania w zakresie postawy
vð SiÅ‚a postawy (natężenie)
Różny stopień przychylności i nieprzychylności wobec przedmiotu postawy
vð StopieÅ„ internalizacji postawy
Stopień uwewnętrznienia danej postawy.
Geneza postaw
1. Postawa jako rezultat przekonań
Postawa może być rezultatem przekonań - wynikać ze świadomych przekonań o zaletach i wadach obiektu.
2. Postawa jako rezultat emocji
- Mechanizm warunkowania klasycznego
- Mechanizm warunkowania sprawczego
3. Postawa jako rezultat zachowania
Zachowanie prowadzi do powstania postawy, jeśli nie zostało wystarczająco uzasadnione własną opinią lub
zyskami (stratami).
4. Przejmowanie postaw od innych (rodzice, grupa rówieśnicza, media)
Wpływ postaw na przetwarzanie informacji
¨ð selektywność poszukiwania informacji (aktywnie poszukujemy informacji zgodnych z poglÄ…dami a
unikamy sprzecznych)
¨ð tendencyjność spostrzeżeÅ„ i wniosków (pojawienie siÄ™ obiektu postawy powoduje aktywizacjÄ™
odpowiedniej reakcji uczuciowej, która wpływa na przetwarzanie informacji o obiekcie)
¨ð selektywność pamiÄ™ci (postawy ogólnie polepszajÄ… zapamiÄ™tywanie, zarówno treÅ›ci zgodnych jak i
niezgodnych z nimi).
Wpływ postaw na zachowania
Zgodność między deklarowanymi postawami i zachowaniami jest zróżnicowana i zależy od
żð charakteru sytuacji (w indywiduujÄ…cych wiÄ™ksza)
żð cech postawy: ważnoÅ›ci, genezy i stopnia wewnÄ™trznej jednorodnoÅ›ci.
Zmiana postaw
Wyznaczniki zmiany postaw
Nadawca
·ð kompetencje
·ð czystość intencji
·ð atrakcyjność
·ð podobieÅ„stwo
Przekaz
o siła argumentacji
o jednostronność  dwustronność
o odwoływanie się do emocji
o kolejność argumentacji
o środek przekazu
Odbiorca:
żð samoocena
żð wyjÅ›ciowa postawa
żð stopieÅ„ rozbieżnoÅ›ci
żð zaangażowanie
żð nastrój
GRUPA SPOA
ECZNA
Mała grupa społeczna
Zbiór dwóch lub więcej osób spełniający następujące warunki:
" wszyscy członkowie grupy pozostają w bezpośrednich wzajemnych interakcjach
" mają poczucie odrębności od innych grup
" posiadają wspólny cel grupowy
" kierujÄ… siÄ™ normami
" w trakcie ich interakcji powstaje struktura grupowa
" w wyniku działalności grupa staje się atrakcyjna dla członków i ma pewien stopień spoistości.
Cel grupowy
Punkt w przestrzeni, który posiada wartość dodatnią dla większości członków grupy.
Geneza celów:
" są narzucone przez większe organizacje lub instytucje, których członkiem jest grupa
" powstają w trakcie interakcji członków grupy, u ich podstaw leżą indywidualne potrzeby lub
motywy.
Im bardziej jest jasny cel grupowy:
" tym mniej napięć powstaje przy jego realizacji
" jest chętniej realizowany (wzbudza silniejszą motywację)
" grupa staje się bardziej atrakcyjna dla członków
" chętniej jej członkowie poddają się naciskom związanym z realizacją zadania.
Normy grupowe
Przepisy określające, jak powinien się zachować lub jak nie powinien postępować członek grupy.
Funkcje norm:
" ułatwianie osiągania celu przez grupę
" utrzymywanie grupy przy życiu
" są tworzywem społecznym
" określają relacje grupy z otoczeniem społecznym
" stosowanie się do norm prowadzi do uniformizacji  upodobniania się zachowań członków grupy.
Przyswajanie norm
" Atrakcyjność grupy powoduje przyswajanie norm
" Członkowie grupy uczestniczą w procesie kształtowania się norm,
" Nacisk grupowy
" Modelowanie
" Nagrody i kary
Spójność grupy
Grupa jest tym bardziej spójna, im:
" trudniej do niej wejść,
" mniej liczy członków
" trudniej ją opuścić
" większe są jej dotychczasowe sukcesy
" większe jest zewnętrzne zagrożenie realizacji celów grupy lub jej istnienia.
Struktura grupowa
Układ pozycji powiązanych określonymi stosunkami. Geneza:
" zewnętrzna  organizacja nadaje lub narzuca grupie strukturę, są dokumenty, które ją ustalają
(struktura formalna)
" wewnętrzna  szybko powstaje w toku interakcji (struktura nieformalna)
Struktura władzy i kierownictwo
Władza osoby A nad B polega na tym, że A jest w stanie kontrolować zachowanie B. Gdy ktoś ma wysoką
pozycję w strukturze władzy:
" inni go naśladują
" inicjuje więcej zachowań (zwłaszcza kontrolujących)
" jego zachowania kontrolujące są bardziej skuteczne i częściej akceptowane
" jest bardziej aktywny społecznie
" wywiera wpływ poprzez nakazy i polecenia (a nie sugestie).
Style kierowania grupÄ…
Autokratyczny  kierownik sam ustala cele, środki, przydziela pracę, nie uzasadnia swoich decyzji ani
ocen, nie włącza się w pracę grupy, stosuje głównie kary:
" wysoki poziom wykonanej pracy
" niska wewnętrzna motywacja do działania
" niska oryginalność pomysłów
" agresja
" niezadowolenie z kierownictwa
" rezygnacja z uczestnictwa w grupie.
Demokratyczny  grupa obiera cel i środki spośród przedstawionych przez kierownika możliwości,
wspólnie rozdziela zadania, kierownik uczestniczy w czynnościach grupy, stosuje raczej nagrody niż kary:
" wyniki ilościowe niższe
" wysoka oryginalność
" wysoka motywacja do pracy
" stosunki wewnÄ…trzgrupowe oparte na przyjaz
ni
" grupa jest atrakcyjna dla członków
" zadowolenie z kierownictwa
Liberalny  zupełna swoboda członków grupy w podejmowaniu decyzji, kierownik dostarcza materiałów i
udziela rad, gdy jest o to proszony, nie bierze udziału w pracy, nie ocenia, rzadko komentuje, zachowuje się
biernie:
żð bardzo niska wydajność pracy
żð zabawa
żð powstaje nieformalna struktura wÅ‚adzy (autokrata)
żð czÅ‚onkowie grupy sÄ… niezadowoleni.
Podstawy władzy
Przymus  zdolność do wywoływania niepożądanych przez podwładnego stanów rzeczy lub pozbawiania
go stanów pożądanych
Nagradzanie  zdolność do wywoływania stanów pożądanych przez podwładnego lub uwolnienia go od
stanów niepożądanych
Prawomocność  zdolność do wywołania u podwładnego poczucie obligacji i odpowiedzialności, opiera się
na normach wyznawanych przez podwładnego
Fachowość - zdolność do wywołania u podwładnego przekonania, że przełożony jest ekspertem, wiele
lepiej, posiada wiedzę i umiejętności jemu niedostępne
Akceptacja - zdolność do wywołania u podwładnego poczucia, że jest akceptowany i doceniany przez
przełożonego.