Jakich ważnych informacji
dostarcza analiza bilansu? J 02/01
 Na ten moment kondycja finansowa tej firmy jest w jak najlepszej for-
mie . Właśnie taką wypowiedz
lub wręcz przeciwną możesz usłyszeć,
gdy wprawiony analityk finansowy przeanalizuje jeden z elementów
sprawozdania finansowego  bilans. Dokument ten jest  fotografiÄ…
przedsiębiorstwa; fotografią na daną chwilę. Sprawdz
, jakich ważnych
informacji dostarcza analiza bilansu firmy.
W tym haśle:
} Na czym polega i jakich informacji dostarcza pionowa
J 02/02
analiza bilansu?
} Jakie wskaz
niki sÄ… pomocne przy analizie bilansu?
J 02/03
} Kiedy możemy mówić o bezpieczeństwie finansowym
J 02/04
w firmie?
} Jakich informacji dostarcza pozioma analiza bilansu?
J 02/10
Autor Konsultant
Piotr Rybicki Stanisław Hońko
niezależny ekspert i doradca pracownik naukowy Instytutu
z dziedziny finansów Rachunkowości Uniwersytetu
i rachunkowości Szczecińskiego
Wiedza i Praktyka Poradnik Finansowo-KsiÄ™gowy ©
J 02/02 Jakich ważnych informacji dostarcza... Jakich ważnych informacji dostarcza... J 02/03
CzytajÄ…c zamieszczone skrupulatnie w bilansie informa-
I. Zapasy 2.250.978,01 2.503.726,30
cje liczbowe z dwóch ostatnich lat (za taki bowiem okres
II. Należności krótkoterminowe 1.381.740,99 3.077.778,66
sporzÄ…dza siÄ™ sprawozdanie finansowe), jesteÅ› w stanie
III. Inwestycje krótkoterminowe 674.833,20 288.482,37
zobaczyć wiele, na przykład:
1c) środki peniężne i inne aktywa pieniężne 674.833,20 288.482,37
u jaka jest zdolność przedsiębiorstwa do terminowego
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 84.169,74 120.875,48
regulowania zobowiązań,
AKTYWA RAZEM 4.883.545,43 6.897.244,81
u czy występują finansowe problemy firmy lub ryzyko upa-
dłości (zbyt niski kapitał własny w sumie pasywów), PASYWA 2005 r. 2006 r.
u w jaki sposób jest finansowana działalność firmy,
A. Kapitał własny 392.109,09 1.382.105,19
u jak firma zarządza kapitałem obrotowym,
I. Kapitał podstawowy 4.000.000,00 4.000.000,00
u jakie są zasady współpracy z dostawcami oraz odbior-
VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych  2.403.245,77  3.862.578,91
cami (kredyt kupiecki),
VIII. Zysk (strata) netto 1.204.654,14 1.244.684,10
u czy zarząd potrafi dostosować działalność firmy do
B. ZobowiÄ…zania i rezerwy na zobowiÄ…zania 4.491.436,34 5.515.139,62
zmieniających się warunków,
I. Rezerwy na zobowiÄ…zania 275.114,00 534.327,00
u jaka jest wartość firmy.
II. Zobowiązania długoterminowe 25.522,83 10.378,00
Pionowa analiza Pierwsze spojrzenie na dokument, który masz przed
III. Zobowiązania krókoterminowe 4.190.799,51 4.940.344,52
bilansu sobą, pozwala orientacyjnie zaznajomić się z zapisanymi
1a) z tytułu dostaw i usług 4.190.799,51 4.940.344,52
w poszczególnych pozycjach informacjami. Przykładowa
PASYWA RAZEM 4.883.545,43 6.897.244,81
analiza bilansu firmy X została przedstawiona w tabeli 1.
Można z niego wyczytać, jakie nieprawidłowości zachodzą
w tej firmie. Ostania pozycja  suma bilansowa, podpowiada Ci, czy
zaszły istotne zmiany, zwiększenie, a może zmniejszenie
wielkości firmy  jej majątku. Aby zorientować się, ile
Tabela 1. Wybrane elementy bilansu spółki X
dokładnie wyniosła ta zmiana procentowo, skorzystaj ze
AKTYWA 2005 r. 2006 r.
wskaz
nika dynamiki:
A. Aktywa trwałe 491.923,49 906.382,00
I. Wartości niematerialne i prawne 25.093,49 7.035,11
Pozycja roku bieżącego
 1
Wskaz
nikdynamiki =
(
)
II. Rzeczowe aktywa trwałe 455.114,39 885.405,86
Pozycja roku ubiegłego
III. Należności długoterminowe 0 0
IV. Inwestycje długoterminowe 0 0 Dalej w Twoim polu zainteresowania znajdzie się struktu-
ra bilansu. Jest to udział pozycji aktywów oraz pasywów
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 11.716,00 13.941,00
w sumie bilansowej ze zwróceniem uwagi, czy udział ten
B. Aktywa obrotowe 4.391.621,94 5.990.862,81
zmienił się w przekroju badanych lat:
Paz
dziernik 2007 Wiedza i Praktyka Wiedza i Praktyka Poradnik Finansowo-KsiÄ™gowy ©
J 02/04 Jakich ważnych informacji dostarcza... Jakich ważnych informacji dostarcza... J 02/05
u aktywa trwałe oraz aktywa obrotowe,
Tabela 2. Analiza dynamiki i struktury wybranych pozycji bilansu
u kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobo-
Struktura Struktura
Dynamika
wiÄ…zania. AKTYWA 2005 r. 2006 r. 2005 r. 2006 r.
%
(%) (%)
A. Aktywa trwałe 491.923,49 906.382,00 84,3 10,1 13,1
Aby określić stosunek wymienionych wcześniej pozycji
do sumy bilansowej, możesz posłużyć się następującym
B. Aktywa obrotowe 4.391.621,94 5.990.862,81 36,4 89,9 86,9
wzorem:
AKTYWA 4.883.545,43 6.897.244,81 41,2 100,0 100,0
Pozycja
RAZEM
Wskaz
nik struktury =
PASYWA
Suma bilansowa
A. Kapitał własny 392.109,09 1.382.105,19 252,5 8,0 20,0
Już na tym etapie jesteś w stanie stwierdzić, czy sytuacja
B. ZobowiÄ…zania 4.491.436,34 5.515.139,62 22,8 92,0 80,0
majątkowo-finansowa przedsiębiorstwa jest bezpieczna,
i rezerwy na
czy może firmie grozi upadek. Bezpieczeństwo finan- zobowiązania
sowe zachowane jest najczęściej wówczas, gdy udział
PASYWA RAZEM 4.883.545,43 6.897.244,81 41,2 100,0 100,0
kapitałów własnych w sumie pasywów wynosi więcej
niż 20%. W omawianym przykładzie w 2005 r. opisywana W omawianym przykładzie największą grupę stanowią
prawidłowość została zaburzona (udział kapitałów własnych zarówno aktywa obrotowe (ponad 89% sumy bilansowej),
w sumie bilansowej  8%). Natomiast w 2006 r. udało się jak i zobowiązania i rezerwy na zobowiązania (92%), choć
doprowadzić wskaz
nik udziału kapitałów własnych do ich udział w ogólnej sumie bilansowej nieznacznie spadł.
względnie bezpiecznego poziomu 20%. Natomiast udział kapitałów własnych w sumie bilansowej
wzrósł dwukrotnie.
W kolejnych krokach skup uwagę na pozycjach aktywów
i pasywów (tabela 2). Podczas oceny sytuacji majątkowej firmy wykorzystuje- Szczegółowa
W tym miejscu interesują Cię: my między innymi wskaz
nik unieruchomienia. Obliczasz analiza bilansu
u jaki jest udział poszczególnych pozycji w sumie bi- go, korzystając z następującego wzoru:
lansowej,
Aktywa trwałe
× 100%
u jaka nastąpiła zmiana w wyodrębnionych pozycjach
Aktywa ogółem
w analizowanych latach,
u które pozycje najbardziej, a które najmniej wpłynęły na Wskaz
nik ten obrazuje okres związania kapitału. Wysoka
zmiany ogólnej sumy bilansowej (oczywiście im większa wartość wskaz
nika oznacza istotny udział majątku trwałego,
zmiana na przestrzeni badanych 2 lat, tym szybciej nasu- który angażuje kapitał na długi okres. To daje Ci podsta-
wają się pytania, czym została wywołana owa zmiana i czy wę sądzić, że działalność przedsiębiorstwa jest obarczona
jest ona symptomem właściwego działania zarządu, czy znacznym ryzykiem. Spowodowane jest to tym, że aktywa
też może oznacza pojawienie się kłopotów w firmie). trwałe charakteryzują się brakiem elastyczności w sytuacji
Paz
dziernik 2007 Wiedza i Praktyka Wiedza i Praktyka Poradnik Finansowo-KsiÄ™gowy ©
J 02/06 Jakich ważnych informacji dostarcza... Jakich ważnych informacji dostarcza... J 02/07
zmiany warunków w otoczeniu. Cykl zmiany majątku w kolejnym roku nieznacznie spadł (do poziomu ponad
trwałego na pieniądz jest długi i nie zawsze możliwy, co 40%.) Najprawdopodobniej niepotrzebnie są angażowane
ogranicza możliwości przedsiębiorstwa do generowania ko- pieniądze na utrzymanie i magazynowanie tak dużej ilości
rzyści ekonomicznych (patrz: definicja aktywów). Natomiast zasobów:
wysoki poziom majÄ…tku obrotowego w sumie bilansowej,
Należności krótkoterminowe
w porównaniu z majÄ…tkiem trwaÅ‚ym, powoduje zwiÄ™kszenie × 100%
Aktywa obotowe
ogólnej płynności finansowej przedsiębiorstwa.
Aktywa obrotowe, dzięki krótkoterminowemu angażowaniu W przypadku analizowania należności zwróć uwagę
kapitału, są najczęściej łatwo zamienialne na potrzebną na te o największym udziale oraz najdłużej niespłacone.
gotówkę. Istotna jest znajomość wskaz
nika unieruchomie- Jednak taką informację jesteś w stanie uzyskać, znając
nia w branży, ponieważ istnieją takie branże, w których termin spłaty należności. Jeżeli nie masz dostępu do tej
wysoki poziom aktywów trwałych jest konieczny do informacji, powinieneś posłużyć się wskaz
nikiem rotacji
właściwego funkcjonowania firmy (na przykład przemysł należności. Wskaz
nik ten informuje, ile razy w ciÄ…gu roku
stalowy). Okazuje się, że w naszym przykładzie aktywa spływają należności, ile czasu firma potrzebuje, aby ścią-
trwałe mają nieznaczny udział w sumie bilansowej (tylko gnąć należności. W naszym przypadku należności spływały
ponad 13%). około 13 razy w 2005 r. i tylko 6 razy w 2006 r. Oblicza
siÄ™ je, korzystajÄ…c ze wzoru:
BadajÄ…c strukturÄ™ majÄ…tku obrotowego, przeanalizuj relacje
Przychody ze sprzedaży
między zapasami, należnościami i środkami pieniężnymi,
Należności krótkoterminowe
stosując następujący wskaz
nik:
Natomiast gdy podzielisz liczbÄ™ tygodni w ciÄ…gu roku ob-
Zapasy ogółem
× 100% rotowego (52) przez wartość wskaz
nika rotacji należności,
Aktywa obrotowe
otrzymasz średni okres kredytowania w tygodniach (jeżeli
Jeżeli poziom zapasów w relacji do sumy aktywów ob- podzielisz przez 365, uzyskasz średni okres kredytowa-
rotowych jest wysoki, może to oznaczać, że niepotrzeb- nia w dniach). Do obliczeń wykorzystujesz następujące
nie kapitał został zamrożony w zapasach. Z tym również wzory:
52 tygodnie
wiążą się dodatkowe koszty magazynowania. Duży zapas
produktów gotowych może wskazywać na kłopoty z ich
Wskaz
nik rotacji należności
zbyciem. Jeśli natomiast zapasy są bardzo niskie  możesz
365 dni
obawiać się, że taka polityka utrudni terminową realizację
Wskaz
nik rotacji należności
zleceń.
Jednak ciągle musisz mieć na uwadze specyfikę branży,
w której funkcjonuje przedsiębiorstwo. Udział zapasów Musisz się również zastanowić, czy firma może sobie
w aktywach obrotowych w 2005 r. był wysoki (ponad 50%), pozwolić na taki okres kredytowania odbiorców, czy to
Paz
dziernik 2007 Wiedza i Praktyka Wiedza i Praktyka Poradnik Finansowo-KsiÄ™gowy ©
J 02/08 Jakich ważnych informacji dostarcza... Jakich ważnych informacji dostarcza... J 02/09
się jej opłaca i czy może warto zmienić politykę kredytu
(zapasy/aktywa obrotowe) × 100% 51,3 41,8
kupieckiego dla odbiorców na bardziej rygorystyczną.
(należnoÅ›ci/aktywa obrotowe) × 100% 31,5 51,4
Wtedy zapotrzebowanie na kapitał obcy może korzystnie
(Å›rodki pieniężne/aktywa obrotowe) × 100% 15,4 4,8
się obniżyć. W omawianym przypadku okres kredytowania
Dynamika zmian:
odbiorców wynosi 4 tygodnie w 2005 r. i 2 razy więcej
zapasy 11,2
w 2006 r. (ponad 8 tygodni).
należnośći 122,7
Niepokojący może być gwałtowny wzrost kwoty należności
w sumie aktywów obrotowych z ponad 30% do 50% oraz środki pieniężne  57,3
opisywane wydłużenie okresu kredytowania.
Wskaz
nik ogólnego zadłużenia to podstawowy i najważ- Pasywa
W następnej kolejności Twoją uwagę zwraca kwota środ- niejszy wskaz
nik oceny zadłużenia w firmie. Jest to relacja a zewnętrzne
ków pieniężnych w stosunku do sumy aktywów. Środki zobowiązań i rezerw do sumy bilansowej. Wyliczasz go z
ródła
pieniężnie charakteryzują się największym stopniem ela- z następującego wzoru: finansowania
styczności, gwarantują bezpieczny potencjał płatniczy.
ZobowiÄ…zania + Rezerwy na zobowiÄ…zania
Jednak nadmierna ilość wolnych środków pieniężnych
Aktywa ogółem
świadczy o wycofywaniu się firmy z ekspansji rynku,
o  staniu w miejscu . W naszym przypadku wskaz
nik zadłużenia ogółem
W omawianym przypadku udział środków pieniężnych w 2006 r. wynosi 79,9%. W 2005 r. był wyższy o 12 p.p.
w sumie aktywów obrotowych spadł z 15,4% do 4,8% Przyczyną podniesienia wartości opisywanego wskaz
nika
w 2006 r. Oznacza to, że obniżony został potencjał płatniczy nie były zmiany wartości zobowiązań lub rezerw firmy, ale
firmy  działalność obarczona jest wyższym ryzykiem. Do zmiana sumy aktywów.
obliczeń wykorzystaliśmy następujący wzór:
Podczas analizy zadłużenia powinieneś również zoriento-
środki pieniężne
wać się, jaki jest udział kapitałów własnych w finansowaniu
× 100%
aktywa obrotowe
majątku przedsiębiorstwa (jaką część aktywów stanowią
kapitały własne). Wykorzystaj do tego wzór:
Struktura i dynamika zmiany aktywów omawianej firmy
została przedstawiona w tabeli 3.
Kapitał własny
Aktywa ogółem
Tabela 3. Struktura oraz dynamika aktywów
W omawianym bilansie firmy X są to wartości niepokojąco
2005 r. 2006 r.
niskie. W 2005 r. wartość wskaz
nika wynosiła tylko 8%,
Struktura majÄ…tku:
(%) (%)
a w 2006 r.  20%. Jeżeli dokładniej chcesz ocenić skalę
(aktywa trwaÅ‚e/aktywa ogółem) × 100% 10,1 13,1
zadłużenia, możesz skorzystać ze wskaz
nika pokrycia
(aktywa obrotowe/aktywa ogółem) × 100% 89,9 86,9
zobowiązań kapitałami:
Paz
dziernik 2007 Wiedza i Praktyka Wiedza i Praktyka Poradnik Finansowo-KsiÄ™gowy ©
J 02/10 Jakich ważnych informacji dostarcza... Jakich ważnych informacji dostarcza... J 02/11
Zobowiązania + Rezerwy na zobowiązania W badanym przypadku w 2005 r. złota zasada bilansowa
nie została zachowana, natomiast w 2006 r. udało się firmie
Kapitały własne
zachować omawianą zasadę. Jednak może to wywołać nie-
Wskaz
nik ten pokazuje, ile razy zobowiązania są większe pokój wierzycieli, którzy ewentualnie zostaną poproszeni
od kapitałów własnych. W naszym przykładzie w 2005 r. o udzielenie kredytu lub pożyczki badanej firmie.
zobowiązania były aż 11-krotnie wyższe od kapitałów Następnie sprawdz
, czy zobowiązania krótkoterminowe
własnych, a w 2006 już tylko 4-krotnie wyższe. Analiza mają pokrycie w majątku obrotowym (finansowa zasada
zadłużenia firmy została zaprezentowana w tabeli 4. bilansowa):
Aktywa obrotowe
Tabela 4. Analiza zadłużenia firmy
> 1
Zobowiązania krótkoterminowe
Zadłużenie firmy: 2005 r. (%) 2006 r. (%)
zobowiązania i rezerwy Jeśli opisywane zasady nie są spełnione, należy przepro-
91,97 79,96
na zobowiązania/aktywa ogółem
wadzić zmianę polityki zarządzania zadłużeniem przedsię-
kapitał własny/aktywa ogółem 8,0 20,0
biorstwa. Brak reakcji kierownictwa na taką sytuację może
spowodować w krótkim czasie upadłość firmy. W badanym
zobowiÄ…zania i rezerwy
11,5 4,0
na zobowiązania/kapitały własne
przypadku finansowa zasada bilansowa w omawianych la-
tach jest realizowana, mimo to z punktu widzenia np. banku
Pozioma analiza Zapoznałeś się już z udziałem pozycji aktywów i pozycji istotniejsze jest zachowanie złotej zasady bilansowej, która
bilansu pasywów w ogólnej sumie bilansowej. Przychodzi kolej w tej firmie w 2005 r. została złamana. Szczegółowe dane
na analizę relacji zachodzących w poziomym układzie znajdziesz w tabeli 5.
bilansu, czyli między wybranymi elementami aktywów
Tabela 5. Analiza podstawowych zasad bilansowych
a wybranymi elementami pasywów.
Podstawowe zasady: 2005 r. 2006 r.
Pierwszym krokiem w tej części analizy jest sprawdzenie, złota zasada bilansowa 0,8 1,5
czy została zachowana złota zasada bilansowa, która
finansowa zasada bilansowa 1,0 1,2
świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu przedsię-
biorstwa. Kolejnym elementem analizy bilansu jest zbadanie sposobu
Aby sprawdzić, czy majątek trwały firmy sfinansowany jest zarządzania kapitałem obrotowym firmy. Kapitał obrotowy
w całości kapitałem stałym, na który składają się kapitał to ta część kapitału stałego, która pozostaje do dyspozycji
własny oraz zobowiązania długoterminowe, korzystasz firmy po sfinansowaniu majątku trwałego:
ze wzoru:
(Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe)  Aktywa trwałe = Kapitał obrotowy
Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe
× 100% > 1
Aktywa trwałe Kapitał stały
Paz
dziernik 2007 Wiedza i Praktyka Wiedza i Praktyka Poradnik Finansowo-KsiÄ™gowy ©
J 02/12 Jakich ważnych informacji dostarcza...
u Przy dodatnim kapitale obrotowym aktywa stanowiÄ…
większy udział w sumie bilansowej w porównaniu z kwo-
tą zobowiązań krótkoterminowych. Przedsiębiorstwo bez
problemów reguluje swoje zobowiązania (finansowanie
majątku obrotowego kapitałem stałym).
u Przy ujemnym kapitale obrotowym to zobowiÄ…zania
krótkoterminowe przewyższają poziom aktywów bieżą-
cych. W związku z tą sytuacją przedsiębiorstwo może
mieć problem ze spłatą zobowiązań na czas, oznacza
to finansowanie majątku trwałego za pomocą kredytu
krótkoterminowego.
W omawianym przykładzie nastąpiła zmiana znaku kapitał
obrotowy z ujemnej na dodatnią wielkość wskaz
nika, co
zostało ujęte w tabeli 6.
Tabela 6. Kapitał obrotowy
Wartość kapitału obrotowego: 2005 r. 2006 r.
kapitał obrotowy  74.291,57 486.101,19
Analiza bilansu dostarcza licznych informacji o sytuacji
badanej firmy na dany dzień kończący okres obrotowy.
Przeprowadzona dobrze i skrupulatnie jest doskonałym
narzędziem do zarządzania i, co więcej, wstępem do po-
znania sytuacji w przedsiębiorstwie.
Warto zapamiętać:
þ Struktura bilansu dostarcza informacji, czy sytuacja majÄ…tkowo-finanso-
wa przedsiębiorstwa jest bezpieczna, czy może firmie grozi upadek.
þ Warto zachowywać zÅ‚otÄ… zasadÄ™ bilansowÄ…, dzieki niej sprawdzisz, czy
przedsiębiorstwo funkcjonuje właściwie.
Paz
dziernik 2007 Wiedza i Praktyka