7. Immunitety i przywileje ziemskie.
Przywilej – dodatkowe uprawnienie, które
przysługuje uprzywilejowanemu, a nie przysługuje
pozostałym. Przywilej ziemski dotyczył wszystkich
panów danej dzielnicy. Przywileje ziemskie stały się
punktem wyjścia dla przywilejów generalnych –
obejmujących cały kraj.
Immunitet – zwolnienie od obowiązku ciążącego na
pozostałych lub od podległości władzy książęcej w
pewnych sprawach. Z chwilą nadania immunitetu
prawa przysługujące władcy przechodziły na instytucję
kościelną (np. klasztor) albo na pana świeckiego.
W okresie rozbicia dzielnicowego panowie dążyli
do rozszerzenia swoich uprawnień w stosunku do
ludności chłopskiej oraz zmniejszenia swojej zależności
wobec
księcia.
Wykorzystywali
oni
konflikty
wewnętrzne do wymuszania na władcach kolejnych
przywilejów i immunitetów. Wzrost znaczenia
możnowładztwa doprowadził w XIII wieku do wydania
pierwszych przywilejów ziemskich – obejmujący cały
stan rycerski księstwa.
Immunitet ekonomiczny (skarbowy) – zwalniał
ludność zamieszkałą w dobrch prywatnych od
określonych danin i posług.
Immunitet sądowo-administracyjny – wyłączał lub
ograniczał sądownictwo urzędników królewskich nad
ludnością zależną. Kary stawały się dodatkowym
źródłem dochodu pana. Immunitet ten nie dotyczył
spisku, zdrady stanu, zagarnięcia ziem i psucia
pieniądza.
Przywilej w Cieni – wydany przez Władysława
laskonogiego w 1228r. pierwszy przywilej ziemski
wydany dla dzielnicy krakowskiej. Władysław Laskonogi
zobowiązał się do przestrzegania immunitetów,
rządzenia według rady biskupa i baronów oraz
nienakładania nienależnych podatków.
Przywilej w Lutomyślu – wydany w 1921r. przez
Wacława II Czeskiego dla Małopolski. Wacław II
zobowiązał się do obsadzenia urzędów w porozumieniu
