MIĘSIEŃ

(musculus)



stanowią część aktywną (czynnościową) zespołu narządów ruchu



kurcząc się powodują ruchy ciała – funkcja dynamiczna



utrzymują kościec w określonym położeniu nadając przy tym kształt ciału

zwierzęcia – funkcja statyczna



element budujący – komórka mięśniowa charakteryzuje się:



pobudliwością – wrażliwość na bodźce mechaniczne, nerwowe,
hormonalne



kurczliwością – zdolność do skurczów w odpowiedzi na bodźce



w zależności od miejsca występowania, cech morfologicznych i sposobu

działania mięśnie dzielimy na:



poprzecznie prążkowane



szkieletowe



sercowe



gładkie

1

MIĘŚNIE SZKIELETOWE



przytwierdzone są do kości za pomocą ścięgien



zmiany położenia kości wywołują skurcz mięśni, które są do nich przyczepione



unerwione są:



ruchowo – za pomocą unerwienia ruchowego przesyłane są sygnały
pobudzające je do skurczu



płytka ruchowa – zespół morfologiczno – czynnościowy rzędu
mikroskopowego, w którym następuje zależne od siebie
połączenie układu mięśniowego i nerwowego



mięsień funkcjonuje, ponieważ jest unerwiony – przecięcie
nerwu powoduje zanik mięśnia



nerw funkcjonuje tylko gdy jest mięsień



czuciowo – dostarczają ośrodkom nerwowym informację o aktualnym
stanie mięśni



stanowi to podstawę do podejmowania najwłaściwszych decyzji
ruchowych w danej chwili

Budowa mięśnia szkieletowego



zbudowany jest z równolegle ułożonych wielojądrzastych, cylindrycznych

komórek mięśniowych



długość włókien mięśniowych jest równa długości mięśnia – od kilku do

kilkudziesięciu cm



włókna wchodzące w skład mięśnia ułożone są w pęczki, które otacza osłonka

łącznotkankowa



jedno włókienko otoczone jest błoną komórkową zwaną sarkolemą



wnętrze to sarkoplazma i ułożone równolegle włókienka mięśniowe –

miofibryle



pomiędzy miofibrylami znajdują się mitochondria



pod błoną, w obszarze sarkoplazmy, znajdują się liczne jądra komórkowe

oraz aparat Golgiego i siateczka śródplazmatyczna



miofibryle rozciągają się przez całą długość komórki mięśniowej i wykazują

obecność naprzemiennie ułożonych ciemnych i jasnych prążków – stąd
nazwa – poprzecznie prążkowane



prążki te wykazują różnicę w załamywaniu światła:

2



ciemne – anizotropowe (A) – składają się z miofilamentów grubych
zbudowanych z białka kurczliwego – miozyny



prążki te wykazują anizotropię – dwułomność – podwójnie
załamują światło



jasne – izotropowe ( I) – utworzone przez miofilamenty cienkie
zbudowane z białka kurczliwego – aktyny



wykazują bardzo słabą anizotropię – 19 x słabszą



wykazują izotropię – jednołomność



miofilamenty miofibryli ułożone są w charakterystyczny sposób tworząc

jednostki kurczliwe włókienka mięśniowego zwane sarkomerami, a granice
między sarkomerami to linie Z

LINIE: A = H + M
Z – granica między sarkomerami
M – prążek M
H – prążek H, strefa jasna – przejaśnienia prążka A

Wzór sarkomeru:

Z + ½ I + A + ½ I + Z

Linia (Z) + ½ linii prążka jasnego (I) + linia prążka ciemnego (A) + ½ linii prążka
jasnego (I) + linia Z

3

Skurcz mięśnia



to wciąganie nitek aktyny między grube nitki miozyny



nie następuje skracanie miofilamentów – cienkie nitki aktyny wciskają się

(wślizgują) w grube nitki miozyny i kurczy się sarkomer



w wyniku skurczu aktyna i mizyna łączą się i powstaje kompleks

aktynomiozyny



proces ten wymaga dostarczenia energii, która uwalnia się z rozbicia
kwasu adezynotrójfosforowego (ATP)



kwas ATP rozbija się na kwas adezynodwufosforanowy (ADP) i
nieorganiczny ortofosforan



uwolniona energia chemiczna zostaje zamieniona na energie
mechaniczną pracy i ciepła



przy rozciąganiu nitki aktyny wysuwają się spomiędzy nitek miozyny – nie

zmieniają długości

Zmęczenie mięśnia

4



to stan przejściowego obniżenia zdolności do pracy będący następstwem

dłuższej aktywności ruchowej



jest ona wynikiem niezdolności elementów kurczliwych do skurczu i zmian w

procesach metabolicznych



może być spowodowane nie tylko wyczerpaniem się zapasów

energetycznych, ale również nagromadzenia się w mięśniu produktów
metabolizmu:



kwasu mlekowego



kwasu fosforowego wiążącego jony wapnia



przy dużym zmęczeniu może dojść do trwającego kilka minut przykurczu



to wynik wyczerpania zapasów ATP i fosfokreatyny



brakuje także wysokoenergetycznych wiązań fosforanowych do
odtworzenia się ATP z ADP



następuje rozluźnienie kompleksu aktynomiozyny



utrzymuje się do momentu uzupełnienia składników odżywczych z krwi



mięsień całe życie wykazuje pogotowie skurczowe – napięcie mięśniowe

(tonus muscularis)



z wiekiem napięcie staje się coraz słabsze – zwiotczenie mięśni



po śmierci mięśnie ogarnia stężenie pośmiertne

(rygor postmortuaris),

które trwa 3-6 godzin i zanika

Rodzaje skurczów:



izotoniczny



mięsień skraca długość, ale zachowuje napięcie



zostaje wykonana praca mechaniczna np. przy podnoszeniu ciężarów



izometryczny



zostaje zachowana długość, rośnie napięcie



nie zostaje wykonana żadna praca



są wykonywane przez mięśnie utrzymujące postawę ciała np.
kręgosłupa



auksotoniczny



zmienia się długości i napięcia mięśni



zazwyczaj skurcze mięśni

Podział mięśni szkieletowych:



białe:



szybkie



mają w jednostce ruchowej mniejszą ilość włókien mięśniowych



wykonują mniejsze skurcze



są jaśniejsze – zawierają mniej mioglobiny i mitochondriów



szybko się męczą i szybko wypoczywają



przystosowane do skurczów szybkich



umożliwiają szybki ale intensywny wysiłek np. mięśnie ruchowe gałki
ocznej



czerwone



wolne

5



ciemniejsze – są bardziej ukrwione, posiadają więcej mioglobiny i
mitochondriów



wolniej się kurczą – nie męczą się szybko



przystosowane do długotrwałego wysiłku



charakteryzują się dużą ilością włókienek mięśniowych w jednostce
ruchowej



nie są zaangażowane do ruchów precyzyjnych, ale do podtrzymywania
długotrwałych skurczów o niewielkiej sile np. mięśnie grzbietu
utrzymujące postawę ciała

MIĘŚNIE GŁADKIE



stanowią 3% masy ciała



występują w narządach wewnętrznych, naczyniach i skórze



wykazują zdolność powolnych ruchów oraz długotrwałych tonicznych

skurczów



składają się z cienkich, wrzecionowatych komórek – włókienek mięśniowych



nie posiadają miofibryli w sarkoplazmie



grube nitki miozyny i cienkie aktyny nie wykazują poprzecznego prążkowania



skurcz wygląda podobnie – nitki wnikają między siebie, mimo, że są inaczej

ułożone



różni się długością przebiegu – kurczy się 4 – 20x wolniej od m.
szkieletowego

Budowa:



brzusiec

(venter) – część kurczliwa, czynna



miąższ – komórki mięśniowe



naczynia i nerwy



zrąb łącznotkankowy oddzielający od siebie włókna mięśniowe:



namięsna

(epimysium)



połyskliwa błona otaczająca mięsień z zewnątrz



zbudowana z włókien sprężystych i kolagenowych
biegnących skośnie i przekrzyżowujących się wzajemnie



omięsna

(perymysium)



składa się z włókien kolagenowych i sprężystych
biegnących podłużnie



tworzy różnej grubości przegródki wewnątrzmięśniowe
łącząc włókna mięśniowe w coraz większe pęczki



śródmięsna

(endomysium)



wokół każdego włókna mięśniowego tworzy bardzo
cienką i delikatną osłonkę zbudowaną z włókien
kolagenowych biegnących w poprzek włókna
mięśniowego



ścięgno

(tendo) – część bierna przymocowująca mięsień do kości

stanowiących dźwignie ruchu

6



składa się z pęczków włókien kolagenowych, spowitych w zrąb
łącznotkankowy, w którym rozróżnia się ościęgną

(peritendineum)

zewnętrzną i wewnętrzną

Z

punktu widzenia czynnościowego

mięśnie można podzielić na:



dynamiczne, proste



wykonujące ruchy o dużym zasięgu



włókna biegną równolegle do osi długiej mięśnia np. mięśnie powłok
skórnych



statodynamiczne, złożone



charakteryzujące się dużą siłą



włókna biegną skośnie np. niektóre szkieletowe



mają budowę pierzastą



w zależności od skośnych włókien mięśniowych wyróżnia się:

a) mięsień prosty
b) mięsień jednopierzasty
c) mięsień dwupierzasty
d) mięsień wielopierzasty

Przekrój mięśnia statodynamicznego:



anatomiczny (A) – cięcie prowadzone prostopadle do osi w najgrubszym

miejscu brzuśca



fizjologiczny (F) – cięcie przechodzi przez wszystkie włókna mięśniowe

prostopadle do ich osi długiej



ponieważ trudno określić siłę mięśni, dlatego przyjęto obliczać w
mięśniu jego przekrój fizjologiczny, który w mięśniach pierzastych jest
zawsze większy od przekroju anatomicznego

7

F > A

NARZĄDY POMOCNICZE MIĘŚNI



powięzie

(fascia)



silna, cienka błona łącznotkankowa zbudowana z pokładów włókien
kolagenowych przebiegających w różnych kierunkach



rozróżnia się powięzie:



powierzchowną

(fascia superficialis) – oddziela skórę od całego

umięśnienia



głęboką

(fascia profunda) – przymocowuje się do kości, spowija

każdy mięsień i określone grupy mięśni na obszarze tułowia:



od strony jamy klatki piersiowej – powięź wewnętrzna
piersiowa



od strony jamy brzusznej – powięź poprzeczna brzucha



w miednicy – powięź miednicy



utrzymują mięśnie w odpowiednim położeniu w stosunku do pobliskich
narządów zapobiegając przemieszczaniu się narządów w czasie pracy



kaletka

(bursa)



rodzaj woreczka łącznotkankowego wysłanego od wewnątrz częściowo
lub całkowicie warstwą płaskich komórek zawierającego



śluz – kaletka śluzowa

(bursa mucosa)



maź – kaletka maziowa

(bursa synovialis)



jest uchyłkiem torebki stawowej



zmniejsza tarcie między mięśniami i ścięgnami z jednej strony, a innymi
narządami – najczęściej kośćmi



układają się pod ścięgnami, które przebiegają nad ostrymi
wyniosłościami kostnymi:



pod mięśniami – kaletka podmięśniowa



pod ścięgnami – kaletka podścięgnowa



pod skórą – kaletka podskórna



rzadko między więzadłem a ścięgnem –

kaletka

podwięzadłowa



pochewka maziowa ścięgna

(vagina synovialis tendinis)



siostra kaletki podścięgnowej – ma podobną budowę i funkcje



wykształciła się z kaletki podścięgnowej na skutek intensywnych
ruchów ścięgien



ulegała spłaszczeniu wzdłuż i wszerz oraz rozszerzeniu



obie krawędzie zawijają się otaczając ścięgno



wyniosłości kostne

(hypomochliony)

8



bloczek mięśniowy

(trochlea muscularis)



trzeszczki

(ossa sesamoidea)



powstają z tkanki kostnej rozwijającej się w okolicach
maksymalnego naprężenia ścięgien



największą trzeszczką jest rzepka

(patella)



wydajniejsza praca mięśnia

MIĘŚNIE

tułowia

kończyn

m. obręczy kończyny piersiowej – łopatka m. kończyny piersiowej

m. klatki piersiowej m. kończyny miednicznej

m. brzucha

m. brzuszne szyi

m. kręgosłupa:

grzbietowe

brzuszne

głowy

m. mimiczne

m. żuciowe

MIĘŚNIE TUŁOWIA

MIĘŚNIE OBRĘCZY KOŃCZYNY PIERSIOWEJ – ŁOPATKA

9

•

mięśnie łączące kończyny piersiowe z tułowiem



mięsień czworoboczny

(m. trapezius)



układa się w okolicy szyi i kłębu



dzieli się na część szyją i piersiową



skręca łopatkę w czasie ruchu, ciągnie ją w przód lub ku tyłowi



mięsień najszerszy grzbietu

(m. latissmus dorsi)



układa się na bocznej ścianie klatki piersiowej



pociąga uniesioną kończynę do tyłu



jest zginaczem stawu ramiennego



mięsień ramienno – głowowy

(m. brachicephalicus)



rozciąga się między kością ramienną a głową



składają się na niego 2 mięśnie:



m. obojczykowo – ramienny

(m. cleidobrachialis)



m. obojczykowo – głowowy

(m. cleidocephalicus), który z kolei składa

się z:



m. obojczykowo – sutkowy

(m. cleidomastoideus)



m. obojczykowo – potyliczny

(m. cleidooccipitalis) – świnia,

przeżuwacze



m. obojczykowo – szyjny

(m. cleidocervicalis) – pies



m. łopatkowo – poprzeczny

(m. omotransversarius) – koń



przy ustalonej szyi wysuwa kończynę do przodu i prostuje staw ramienny



w pozycji stojącej – opuszcza głowę i zgina szyję



mięsień równoległoboczny

(m. rhomboideus)



leży bezpośrednio pod m. czworobocznym

10



dzieli się na:



m. równoległoboczny szyi

(m. rhomboideus cervicis)



m. równoległoboczny głowy

(m. rhomboideus capitis) – tylko u psa i

świni



m. równoległoboczny klatki piersiowej

(m. rhomboideus thoracis)



uczestniczy w ruchach kończyn skręcając łopatkę wokół jej środka



przymocowuje łopatkę do tułowia



w ustalonej postawie kończyn prostuje szyję



mięśnie piersiowe powierzchowne

(mm. pectorales superficiales)



leżą pod skórą między kończynami piersiowymi, na zewnętrznej powierzchni
mostka



dzielą się na:



m. piersiowy zstępujący

(m. pectorales superficiles)



m. piersiowy poprzeczny

(m. pectorales transversus) – brak go u psa !



to przywodziciele:



cofniętą kończynę podciągają do przodu, prostują staw ramienny



jeśli kończyna opiera się o podłoże, podciągają tułów ku przodowi



mięsień zębaty brzuszny

(m. serratus ventralis)



leży na bocznej powierzchni szyi i klatki piersiowej



dzieli się na:



m. zębaty brzuszny szyi

(m. serratus ventralis cervicis)



m. zębaty brzuszny klatki piersiowej

(m. serratus ventralis thoracis)



jako całość z mięśniem drugostronnym podwiesza tułów między łopatkami



prostuje szyję



mięsień piersiowy głęboki

(m. pectoralis profundus)



u konia i świni wyróżnia się w nim część podłopatkową – m.

11

podobojczykowy

(m. subclavius)



przywodziciel



wysuniętą kończynę pociąga do tyłu



jeśli kończyna ma oparcie – podciąga tułów ku przodowi

MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ



są to mm. wdechowe i wydechowe



działając na żebra albo rozszerzają klatkę piersiową przy wdechu

(inspiratio), albo ja

zwężają przy wydechu

(expiratio)



w mm. wdechowych pęczki włókien biegną w kierunku poprzeczno – górnym:



pociągają żebra w przód i na boki



powiększają klatkę piersiową w wymiarze poprzecznym



następuje nieznaczne opuszczenia mostka



w mm. wydechowych pęczki włókien biegną ku tyłowi i do góry:



ciągną żebra do tyłu i do środka



wyróżnia się:



mm. wdechowe krótkie



mm. wdechowe długie



mm. wydechowe krótkie



mm. wydechowe długie

12

PIERSIOWY TYP ODDYCHANIA

•

rozszerza i zwęża klatkę piersiową w wymiarze poprzecznym

MIĘŚNIE WDECHOWE KRÓTKIE:



mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne

(mm. intercostales externi)



układają się w przestrzeniach międzyżebrowych



brak ich między chrząstkami żebrowymi



mięśnie dźwigacze żeber

(mm. levatores costarum)



leżą między końcami kręgosłupowymi żeber a wyrostkami poprzecznymi
kręgów piersiowych

MIĘŚNIE WDECHOWE DŁUGIE:



mięsień zębaty grzbietowy przedni

(m. serratus dorsalis cranialis)



leży w przedniej połowie klatki piersiowej pomiędzy wyrostkami kolczystymi a
żebrami



pęczki włókien biegną w kierunku przednio – górnym i przechodzą w
obszerne płaskie ścięgno



pociąga żebra do przodu



cechy gatunkowe:



pies – 8 zębów



świnia – 4 – 5 zębów



owca – 3 zęby

13



d. przeżuwacze – 4 – 6 zębów



koń – 7 – 8 zębów



mięsień pochyły grzbietowy

(m. scalenus dorsalis)



układa się w poprzek żeber, ku dołowi od mm. zębatych brzusznych



należy do grupy mm. pochyłych, wśród których wyróżniamy:



m. pochyły grzbietowy

(m. scalenus dorsalis)



m. pochyły środkowy

(m. scalenus medius)



m. pochyły brzuszny

(m. scalenus ventralis)



u konia – tylko 1 mięsień: pochyły środkowy



mięsień prosty klatki piersiowej

(m. rectus thoracis)



leż bezpośrednio na żebrach i mm. międzyżebrowych, poniżej zębów m.
zębatego brzusznego klatki piersiowej

MIĘŚNIE WYDECHOWE KRÓTKIE:



mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne

(mm. intercostales interni)



układają się w przestrzeniach międzyżebrowych i między chrząstkami
żebrowymi



pęczki włókien biegną w kierunku tylno – górnym



mięsień poprzeczny klatki piersiowej

(m. transversus thoracis)



płaski, w kształcie trójkąta



leży na górnej powierzchni mostka i chrząstek żebrowych



włókna mięśniowe mają przebieg poprzeczny

MIĘŚNIE WYDECHOWE DŁUGIE:

14



mięsień zębaty grzbietowy tylny

(m. serratus dorsalis caudalis)



układa się w tylnej połowie klatki piersiowej, między żebrami a wyrostkiem
kolczystym



cechy gatunkowe:



pies – 3 zęby



świnia – 5 – 6 zębów



owca – 5 zębów



d. przeżuwacze – 3 – 4 zębów



koń – 7 – 8 zębów



mięsień cofacz żeber

(m. retractor costae)



układa się w trójkątnej przestrzeni utworzonej przez ostatnie żebro i wyrostki
poprzeczne pierwszych kręgów lędźwiowych



u psa – leży przyśrodkowo od m. poprzecznego brzucha

BRZUSZNY TYP ODDYCHANIA

•

powiększenie jamy klatki piersiowej w wymiarze podłużnym

•

przy udziale przepony i mm. brzucha



przepona

(diaphragma)



duży płaski mięsień



oddziela klatkę piersiową od jamy brzucha



wyróżnia się 3 części:



cz. żebrową

(pars costalis) – przymocowuje się na wewnętrznej

powierzchni brzucha

15



cz. mostkową

(pars sternalis) – przyczepia się na powierzchni

wewnętrznej wyrostka mieczykowatego mostka



cz. lędźwiową

(pars lumbalis) – składa się z 2 odnóg:



odnogi prawej

(crus dextrum)



dłuższa



widnieje tu rozwór przełykowy

(hiatus esophageus)



odnogi lewej

(crus sinistrum)



słabsza



rozwór aortowy

(hiatus aorticus) u psa



pomiędzy odnogami znajduje się rozwór (otwór) aortowy
(hiatus aorticus) i rozwór przełykowy (hiatus esophageus) u
przeżuwaczy

MIĘŚNIE BRZUCHA



mięsień skośny zewnętrzny brzucha

(m. obliguus externus abdominis)



stanowi pokład zewnętrzny ściany brzucha



u roślinożernych – okryty z zewnątrz błoną żółtą brzucha

(tunica flava

abdominis)



włókna mięśniowe kończą się częściowo na guzie biodrowym a częściowo
przechodzą w szerokie rozcięgno – 3 części:



cz. brzuszna



układa się zewnętrznie w ścianie brzucha



zespala się z rozcięgnem m. skośnego wewnętrznego brzucha



cz. miedniczna



przymocowuje się do guza biodrowego i guzka łonowego



łuk pachwinowy

(arcus inguinalis) to ciągnący się między tymi

wyniosłościami pęczek włókien kolagenowych znany jako
więzadło pachwinowe

16



u samców obie części rozcięgna oddzielone są skośną
szczeliną zw. otworem zewnętrznym pierścienia
pachwinowego powierzchniowego

(anulus inguinalis

superficialis)



u psa – również u samic



blaszka udowa

(lamina femoralis)



słabo rozwinięta



wywodzi się z części brzusznej rozcięgna



mięsień skośny wewnętrzny brzucha

(obliguus internus abdominis)



stanowi środkowy pokład brzucha



krawędź tylna razem z łukiem pachwinowym ograniczają otwór wewnętrzny
pierścienia pachwinowego powierzchniowego



otwór ten połączony jest z otworem zewnętrznym przez dolną część kanału
pachwinowego

(canalis inguinalis)



w kanale pachwinowym u samców biegnie – z moszny do jamy brzusznej –
powrózek nasienny



u psów – kanał pachwinowy występuje również u suk



mięsień poprzeczny brzucha

(m. transversus abdominis)



stanowi pokład wewnętrzny ściany brzucha



tylna granica przebiega na wysokości guza biodrowego



mięsień prosty brzucha

(m. rectus abdominis)



stanowi dolny pokład jamy brzucha oraz częściowo klatki piersiowej



zaopatrzony jest w smugi ścięgniste

(intersectiones tendineae), które są

pozostałościami po żebrach



cechy gatunkowe:



pies – 5 – 6 smug



świnia – 4 – 9 smug



przeżuwacze – 7 smug

17



koń – 9 – 11 smug



u krów – w 2 smudze w pobliżu wyrostka mieczykowatego mostka występuje
różnej wielkości szczelina, tzw. dołek mleczny przez który przechodzi żyła
mleczna

MIĘŚNIE BRZUSZNE SZYI

•

ciągną się od mostka do głowy bądź do kości gnykowej lub krtani

•

tworzą przy tym brzuszny (dolny) zarys szyi



mięsień ramienno – głowowy

(m. brachicephalicus)



opis w „mięśnie obręczy kończyny piersiowej”



mięsień mostkowo – głowowy

(m. sternocephalicus)



rozciąga się między mostkiem a głową



składają się na niego:



m. mostkowo – sutkowy

(m. sternomastoideus)



nie występuje u konia



pociąga szyję i głowę w odpowiednią stronę



opuszcza głowę



m. mostkowo – żuchwowy

(m. sternomandibularis)



występuje tylko u przeżuwaczy i konia



u przeżuwaczy – opuszcza głowę



u konia – opuszcza żuchwę



mięsień mostkowo – gnykowy

(m. sternohyoideus)



układa się na dolnej powierzchni tchawicy

18



podczas połykania pociąga język do tyłu



mięsień łopatkowo – gnykowy

(m. omohyoideus)



leży w przedniej części szyi pod m. mostkowo – gnykowym



pociąga język do tyłu



nie występuje u psa !



mięsień mostkowo – tarczowy

(m. sternothyreoideus)



układa się na tylnej powierzchni tchawicy



jest zrośnięty z m. mostkowo – gnykowym



po akcie połykania pociąga krtań do tyłu

MIĘŚNIE KRĘGOSŁUPA

GRZBIETOWE KRĘGOSŁUPA:

•

układają się między wyrostkami kolczystymi i poprzecznymi kręgów

•

prostują kręgosłup przez niwelowanie wypukłości części lędźwiowej przy

jednoczesnym unoszeniu szyi i ogona

•

skręcają kręgosłup w prawą lub w lewą stronę

•

o ograniczonym stopniu obracają kręgosłup wzdłuż jego osi długiej

•

współdziałając z mm. brzusznymi kręgosłupa działają ustalająco na kręgosłup

•

umięśnienie grzbietowe kręgosłupa dzieli się na 4 zespoły:

Zespół mięśni biodrowo – żebrowych:

19



mięsień biodrowo – żebrowy

(m. iliocostalis)



dzieli się na 3 mięśnie:



m. biodrowo – żebrowy lędźwi

(m. iliocostalis lumborum)



m. biodrowo – żebrowy klatki piersiowej

(m. iliocostalis thoracis)



m. biodrowo – żebrowy szyi

(m. iliocostalis cervicis)



mięsień prosty boczny głowy

(m. rectus capitis lateralis)

Zespół mięśni kolcowo – poprzecznych:



mięsień płatowaty szyi

(m. splenius cervicis)



u psa – brak



mięsień najdłuższy

(m. longssimus)



ciągnie się od k. krzyżowej i biodrowej aż na obszar szyi



wyróżnia się w nim mięśnie, których nazwy pochodzą od miejsc, gdzie leżą:



m. najdłuższy lędźwi

(m. longissimus lumborum)



m. najdłuższy klatki piersiowej

(m. longissimus thoracis)



m. najdłuższy szyi

(m. longissimus cervicis)



m. najdłuższy głowy

(m. longissimus capitis)



m. najdłuższy kręgu szczytowego

(m. longissimus atlantis)



prostują część szyjną i piersiową kręgosłupa



mięśnie międzypoprzeczne

(mm. intertransversarii)



leżą między wyrostkami poprzecznymi kręgów



wśród nich opisuje się:

20



mm. międzypoprzeczne grzbietowe szyi

(mm. intertransversarii

dorsales cervicis)



występują w części szyjnej kręgosłupa między wyrostkami
stawowymi a poprzecznymi



mm. międzypoprzeczne brzuszne szyi

(mm. intertransversarii

ventrales cervicis)



układają się w części szyjnej między wyrostkami żebrowymi



mm. międzypoprzeczne środkowe

(mm. intertransversarii mediales)



biegną między wyrostkami poprzecznymi kręgów szyjnych



mięsień skośny tylny głowy

(m. obliguus capitis caudalis)



układa się między wyrostkiem kolczystym kręgu obrotowego a tylno – boczną
krawędzią kręgu szczytowego



mięsień krzyżowo – ogonowy grzbietowy boczny

(m. sacrocaudalis dorsalis

lateralis)

Zespół mięśni poprzeczno – kolcowych:



mięśnie wielodzielne

(m. multifidi)



układają się bezpośrednio na kręgach



ciągną się od k. krzyżowej do kręgu obrotowego



można w nim wydzielić części:



cz. lędźwiowo – piersiową



cz. szyjną



mięsień skośny przedni głowy

(m. obliguus capitis cranialis)

21



mięsień krzyżowo – ogonowy grzbietowy przyśrodkowy

(m. sacrocaudalis dorsalis

medialis)



mięśnie półkolcowe

(mm. semispinales)

Zespół mięśni kolcowych:



mięśnie międzykolcowe

(mm. interspinales)



biegną między wyrostkami kolczystymi



najsilniej rozwinięte na szyi



mięśnie kolcowe

(mm. spinales)



prostowniki



układają się na wyrostkach kolczystych kręgów



dzieli się je na:



m. kolcowy klatki piersiowej

(m. spinalis thoracis)



m. kolcowy szyi

(m. spinalis cervicis)



mięśnie proste grzbietowe głowy

(mm. rectus capites dorsales)



dzielą się na:



m. prosty grzbietowy głowy większy

(m. rectus capitis dorsalis major)



m. prosty grzbietowy głowy środkowy

(m. rectus capitis dorsalis

medius)



m. prosty grzbietowy głowy mniejszy

(m. rectus capitis dorsalis

minor)

22

BRZUSZNE KRĘGOSŁUPA

•

pokrywają trzony kręgów od dołu

•

zginają kręgosłup

•

współdziałają z mm. grzbietowymi kręgosłupa ustalając go



mięsień prosty brzuszny głowy

(m. rectus capitis ventralis)



mięsień długi głowy

(m. longus capitis)



opuszcza głowę



mięsień długi szyi

(m. longus colli)



rozciąga się w części szyjnej i piersiowej kręgosłupa



dlatego wyróżnia się w nim:



cz. szyjną



cz. piersiową



mięsień lędźwiowy mniejszy

(m. psoas minor)



najsilniej rozwinięty u świni i przeżuwaczy



zgina część lędźwiową kręgosłupa



opuszcza miednicę i przyciąga ją do przodu



współdziałając z mm. grzbietowymi ustala kręgosłup



mięsień lędźwiowy większy

(m. psoas major)



leży bocznie od m. lędźwiowego mniejszego



zgina część lędźwiową kręgosłupa

23



wysuwa do przodu część wolną kończyny miednicznej



zgina staw biodrowy i odwraca udo



mięsień czworoboczny lędźwi

(m. quadratus lumborum)



składa się z szeregu zębów mięśniowych



bierze udział w zgięciach bocznych części lędźwiowej kręgosłupa



przy działaniu obustronnym ustala część lędźwiową kręgosłupa



mięsień krzyżowo – ogonowy brzuszny przyśrodkowy

(m. sacrocaudalis ventralis

medialis)



mięsień krzyżowo – ogonowy brzuszny boczny

(m. sacrocaudalis ventralis lateralis)



mięśnie międzypoprzeczne brzuszne ogona

(mm. intertransversarii ventrales

caudae)



wypełniają przestrzeń między wyrostkami poprzecznymi kręgów ogonowych



mięsień ogonowy

(m. coccugeus)



opuszcza ogon przyciskają go do odbytu albo odwodzi go na bok i ku dołowi



mięsień dodatkowy ogona



występuje tylko u psa

MIĘŚNIE GŁOWY

MIĘŚNIE MIMICZNE

24

•

mięśnie gładkie

•

układają się wokół naturalnych otworów głowy

•

należą do nich:

•

zwieracze – zamykają szparę ust lub powiek, albo zwężają nozdrza przednie

•

rozwieracze – działają odwrotnie – otwierają lub rozszerzają

•

należą do nich również mm. otaczające otwór słuchowy zewnętrzny,
które obracają małżowiną uszną w kierunku dźwięku

Mięśnie warg, policzków i nosa



mięsień okrężny ust

(m. orbicularis oris)



tworzy zrąb warg



zaciska wargi i zamyka szparę ust



jest silnie wykształcony u zwierząt chwytających pokarm za pomocą warg –
małe przeżuwacze, koń



słabo rozwinięty u psa, świni i krowy



mięsień siekaczowy górny i dolny

(m. incisivus superior et inferior)



otwiera szparę ust – antagonista m. okrężnego ust



dobrze rozwinięty u konia



u pozostałych gatunków słabiej



u krowy m. górny bardziej rozwinięty niż m. dolny



mięsień bródkowy

(m. mentalis)



marszczy skórę podbródka



u psa i świni – słabo rozwinięty

25



mięsień jarzmowy

(m. zygomaticus)



pociąga kąt ust ku tyłowi i górze



mięsień skóry twarzy

(m. cutaneus faciei)



stanowi przedłużenie m. skórnego szyi



pociąga kąt ust ku tyłowi i dołowi



rozwinięty w różnym stopniu, w zależności od gatunku zwierzęcia



mięsień dźwigacz nosowo – gardłowy

(m. levator nasolabialis)



unosi wargę górną, rozszerza nozdrza przednie



kształt mięśnia zależy od gatunku



mięsień licowy

(m. malaris)



w części przedniej, bez wyraźnej granicy, zespala się z m. dźwigaczem
nosowo – wargowym



część włókien leżąca powierzchownie ma odmienny przebieg i kiedyś była
określana jako m. obniżający powiekę dolną



pociąga policzek ku górze



mięsień kłowy albo nadkłowy

(m. caninus)



rozszerza nozdrza przednie



u psa – unosi wargę górną



mięsień dźwigacz wargi górnej

(m. levator labii superioris)



u różnych gatunków ma odmienny przyczep, stąd różna czynność:



u psa i bydła – rozszerza nozdrza przednie



u konia i świni – unosi wargę górną



mięsień obniżający wargę górną

(m. depressor labii superioris)

26



występuje u świni i bydła



mięsień obniżający wargę dolną

(m. depressor labii inferoris)



nie występuje u psa



mięsień policzkowy

(m. buccinator)



składa się z dwóch części:



cz. policzkowej



cz. trzonowcowej



najlepiej wykształcony u zwierząt dokładnie rozdrabniających pokarm – u
roślinożernych



podczas żucia podsuwa pokarm między powierzchnie zgryzu zębów
przedtrzonowych i trzonowych



mięsień rozwieracz wierzchołkowy nozdrza

(m. dilatator naris apicalis)



układa się między przyśrodkowymi skrzydłami nosa



rozwiera nozdrza przednie



mięsień boczny nosa

(m. lateralis nasi)



zbudowany różnie u różnych gatunków zwierząt:



u bydła – składa się z dwóch części:



bocznej



przyśrodkowej



u konia – można go podzielić na 4 rozwieracze nosa:



m. rozwieracz grzbietowy nozdrza



m. rozwieracz brzuszny nozdrza



m. rozwieracz tylny nozdrza



m. rozwieracz przedni nozdrza

27

MIĘŚNIE ŻUCIOWE

•

należą do nich:

•

mm. dźwigacze otwierające jamę ustną

•

mm. opuszczające żuchwę, które zamykają jamę ustną



miesień żwacz

(m. masseter)



masywny o budowie pierzastej



składa się z dwóch części:



powierzchownej



głębokiej



mięsień skroniowy

(m. temporalis)



u psa – wyjątkowo silnie rozwinięty



mięsień skrzydłowy

(m. pterygoideus)



rozróżnia się w nim dwie samodzielne jednostki mięśniowe:



m. skrzydłowy przyśrodkowy

(m. pterygoideus medialis)



unosi żuchwę i unosi ja do przodu



m. skrzydłowy boczny

(m. pterygoideus lateralis)



wysuwa żuchwę do przodu



mięsień dwubrzuszny

(m. digastricus)



przy działaniu obustronnym opuszcza żuchwę



przy działaniu jednostronnym pociąga żuchwę w odpowiednią stronę



u psa i świni – ma tylko 1 brzusiec

28



u konia – w brzuścu tylnym znajduje się część potyliczno – żuchwowa

MIĘŚNIE KOŃCZYN

KOŃCZYNY PIERSIOWEJ

Mięśnie obręczy kończyny piersiowej – łopatka

(scapula)



opis w „ Mięśnie tułowia”

Mięśnie stawu ramiennego

Prostowniki – przechodzą przez wierzchołek stawu ramiennego



m. nadgrzebieniowy

(m. supraspinatus)



prostuje staw ramienny

Prostowniki pomocnicze:



m. ramienno – głowowy

(m. brachicephalicus)



m. dwugłowy ramienia

(m. biceps brachii)

Zginacze – leżą wewnątrz kąta stawowego



m. naramienny

(m. deltoideus)



składa się z 2 części:

29



łopatkowej



barkowej



u konia i świni – brak części barkowej



zgina i odwraca staw ramienny



m. obły większy

(m. teres major)



zgina i nawraca staw ramienny



m. obły mniejszy

(m. teres minor)



zgina i odwraca staw ramienny

Zginacze pomocnicze:



m. najszerszy grzbietu



m. piersiowy głęboki

(pectoralis profundus)



głowa długa m. trójgłowego ramienia

Odwodziciel – leży na powierzchni bocznej łopatki



mięsień podgrzebieniowy

(m. infraspinatus)



kończy się 2 gałęziami:



powierzchowną



głęboką



odwodzi staw ramienny



u roślinożernych – pełni funkcję więzadła pobocznego bocznego stawu
ramiennego

Odwodziciel pomocniczy:

30



mm. równoległoboczne

(mm. romboideus)

Przywodziciele – układają się po stronie przyśrodkowej łopatki i k. ramiennej



m. podłopatkowy

(m. subscapularis)



przywodzi staw ramienny



u przeżuwaczy



składa się z 3 części



pełni rolę więzadła pobocznego przysrodkowego stawu ramiennego



m. kruczo – ramienny

(m. coracobrachialis)



współdziała z przywodzicielami

Przywodziciele pomocnicze:



mm. piersiowe

(mm. pectorales)

Odwracacze – leżą po stronie bocznej stawu ramiennego



m. naramienny

(m. deltoideus)



m. obły mniejszy

(m. teres minor)

Nawracacze:

31



m. obły większy

(m. teres major)

Nawracacze pomocnicze:



m. ramienno – głowowy

(m. brachiocephalicus)



mm. piersiowe powierzchowne

(mm. pectorales superficiales)



m. najszerszy grzbietu

(m. latissimus dorsi)

Mięśnie stawu łokciowego

Zginacze – leżą wewnątrz kąta stawowego, na jego powierzchni przedniej



m. dwugłowy ramienia

(m. biceps brachii)



mięsień dwustawowy



przechodząc ponad końcem górnym k. ramiennej ma pod sobą maziową
kaletkę międzyguzkową

(bursa intertubercularis)



kończy się dwoma odgałęzieniami ścięgnowymi:



na guzowatości k. promieniowej



na k. łokciowej



zgina staw łokciowy i prostuje staw ramienny



m. ramienny

(m. brachialis)



leży bezpośrednio na k. ramiennej



zgina staw łokciowy

Prostowniki – leżą na wierzchołku stawu łokciowego i na powierzchni tylnej kości

ramiennej

32



m. trójgłowy ramienia

(m. triceps brachii)



bardzo silny



wypełnia trójkątną przestrzeń zawartą między łopatką, k. ramienną i
wyrostkiem łokciowym



składa się z trzech głów:



długiej

(caput longum)



najsilniej rozwiniętej



zgina staw ramienny



bocznej

(caput laterale)



przyśrodkowej

(caput mediale) – najsłabsza



dodatkowej

(caput accessorium)



występuje tylko u psa



może również występować u świni



jako całość prostuje staw ramienny



m. łokciowy

(m. anconeus)



prostuje staw łokciowy



m. napinacz powięzi przedramienia

(m. tensor fasciae antebrachii)



prosuje staw łokciowy



napina powieź przedramienia



uczestniczy w zginaniu stawu ramiennego

Obracacze



m. ramienno – promieniowy

(m. brachioradialis)

33



występuje tylko u psa



m. odwracacz

(m. supinator)



występuje u psa i świni



m. nawrotny obły

(m. pronator teres)



występuje tylko u psa



m. nawrotny czworoboczny

(m. pronator quadratus)



występuje u psa

Mięśnie stawu nadgarstka

Prostowniki – leżą na przednio – bocznej powierzchni przedramienia



m. prostownik promieniowy nadgarstka

(m. extensor carpi radialis)



najgrubszy spośród prostowników



u psa – występują w nim dwa brzuśce:



długi



krótki



prostuje staw nadgarstka



uczestniczy w zginaniu stawu łokciowego



m. prostownik łokciowy nadgarstka

(m. extensor carpi ulnaris)



tylko u psa prostuje staw nadgarstka



u zwierząt kopytnych – pełni rolę zginacza nadgarstka

34



pomaga też w prostowaniu stawu łokciowego



m. odwodziciel długi palca I-go

(m. abductor giditi I longus)



prostuje staw nadgarstka

Zginacze – układają się na tylno – przyśrodkowej powierzchni przedramienia



m. zginacz promieniowy nadgarstka

(m. flexor carpi radialis)



zgina staw nadgarstka



pomaga w prostowaniu stawu łokciowego



m. zginacz łokciowy nadgarstka

(m. flexor carpi ulnaris)



ma dwie głowy, które kończą się wspólnym ścięgnem:



ramienną – silniejszą



łokciową



zgina staw nadgarstka



pomaga prostownikom stawu łokciowego

Mięśnie stawów palcowych

Prostowniki długie



m. prostownik wspólny palców

(m. extensor digitorum communis)



prostuje stawy palcowe



pomaga prostownikom nadgarstka



pomaga zginaczom stawu łokciowego

35



u psa – dzieli się na 4 brzuśce obsługujące palce II - IV



u świni – dzieli się na 3 brzuśce



u przeżuwaczy – dzieli się na 2 brzuśce



u konia – występuje tylko 1 brzusiec



m. prostownik boczny palców

(m. ex tensor digitorum lateralis)



prostuje stawy palcowe i staw nadgarstka



u świni – składa się z dwóch samodzielnych brzuśców



u konia – w opilcy stawu pęcinowego układa się kaletka podścięgnowa
(bursa subtendinea) mięśnia

Zginacze palców długie



m. zginacz powierzchowny palców

(m. flexor digitorum superficialis)



zgina stawy palcowe i staw nadgarstka



pomaga w prostowaniu stawu łokciowego



m. zginacz głęboko palców

(m. flexor digitorum profundus)



ma 3 głowy, które łączą się w jedno wspólne ścięgno:



głowa ramienna

(caput humerale) – uczestniczy w prostowaniu stawu

łokciowego



głowa łokciowa

(caput ulnare)



głowa promieniowa

(caput radiale)



zgina stawy palcowe i staw nadgarstka



u konia – pod ścięgnem (pod końcowym przyczepem) występuje kaletka
kopytowa ręki

(bursa podotrochlearis manus)

36

Zginacze palców krótkie



mm. międzykostne

(mm. interossei)



leżą na dłoniowej powierzchni k. śródręcza



u psa – 4 mm. – dla palców II – IV

występują jeszcze mm. zginacza palca I i IV



u świni – 2 mm. – dla palców III i IV

występują jeszcze zginacza palca II i V



u konia i przeżuwaczy – przekształciły się w więzadła podwieszające
trzeszczki bliższe



mm. glistowate

(mm. lumbricales)



u psa – najlepiej rozwinięte



u przeżuwaczy – nie występują

KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ

Mięśnie stawu biodrowego

•

zachodzą tu ruchy zginania i prostowania

•

przywodzenie i odwodzenie odbywa się w bardzo słabym stopniu

•

ruchy obrotowe są nieznaczne

•

podczas zginania s. biodrowego odbywa się odwracanie kończyny

•

podczas prostowania stawu – nawracanie kończyny

37

Prostowniki – leżą tylnie od stawu

Mięśnie pośladowe:



m. pośladkowy powierzchowny

(m. gluteus superficialis)



nawraca kończynę



prostuje staw biodrowy



u świni i bydła – nie występuje jako samodzielna jednostka



część tylna zespala się z m. dwugłowym uda tworząc m. pośladowo
– dwugłowy

(m. gluteobiceps)



u konia – w końcowym odcinku, pod ścięgnem, znajduje się kaletka
krętarzowa

(bursa trochanterica) tego mięśnia



m. pośladkowy średni

(m. gluteus medius)



największy



prostuje staw biodrowy



wspomaga odwodziciele



m. pośladkowy głęboki

(m. gluteus profundus)



odwodzi staw biodrowy



m. gruszkowaty

(m. piriformis)



prostuje staw biodrowy



u psa – występuje jako samodzielna jednostka

Mięśnie tylne uda:

38



m. dwugłowy uda

(m. biceps femoris)



leży bezpośrednio pod skórą



rozpoczyna się dwoma głowami:



kulszową



kręgową



obie głowy tworzą silny brzusiec dzielący się na 3 gałęzie:



kolanową – prostuje staw kolanowy



piszczelową – zgina staw kolanowy i odwraca kończynę



piętową – prostuje staw stępu



jako całość prostuje staw biodrowy



m. półścięgnisty

(m. semitendinosus)



ma dwie głowy:



kulszową



kręgową



świnia, przeżuwacze, koń – w górnej części mięśnia znajduje się smuga
ścięgnowa



ponad to u konia występuje kaletka kulszowa

(bursa ischiadica)



bierze udział w:



prostowaniu stawu biodrowego



zginaniu i nawracaniu stawu kolanowego



prostowaniu stawu stępu



m. półbłoniasty

(m. semimembranosus)



u psa – dzieli się na dwa brzuśce



u konia – występują dwie głowy:



kulszowa



kręgowa



prostuje staw biodrowy

39



u konia – zgina i nawraca staw kolanowy



m. czworoboczny uda

(m. quadratus femoris)



uczestniczy w prostowaniu stawu biodrowego i



odwracaniu kończyny

Zginacze – leżą przednio od stawu biodrowego



m. biodrowo – lędźwiowy

(m. iliopsoas)



skład się z dwóch samodzielnych jednostek:



m. lędźwiowego większego

(m. psoas major)



m. biodrowego

(m. iliacus)



wysuwa do przodu wolną część kończyny, zginając staw biodrowy i
odwracając kończynę

Zginacze pomocnicze:



m. napinacz powięzi szerokiej

(m. tensor fasciae latae)



wypełnia trójkątną przestrzeń między guzem biodrowym, stawem biodrowym i
stawem kolanowym



uczestniczy w zginaniu stawu biodrowego i



prostowaniu stawu kolanowego



m. krawiecki

(m. sartorius)



u psa – składa się z dwóch część:



przedniej



tylnej



uczestniczy w:

40



zginaniu stawu biodrowego



prostowaniu stawu kolanowego



przywodzeniu kończyny



m. grzebieniowy

(m. pectineus)



bierze udział w:



zginaniu stawu biodrowego



przywodzeniu i odwodzeniu kończyny na różnych fazach jej ruchu



m. prosty uda

(m. rectus femoris)



zgina staw biodrowy

Przywodziciele – leżą na przyśrodkowej powierzchni k. udowej



m. smukły

(m. gracilis)



gruby i szeroki



leży pod skórą na przyśrodkowej stronie uda



przywodzi kończynę



m. przywodziciel

(m. adductor)



silny, często dwudzielny



u psa – występują dwa samodzielne mięśnie:



m. przywodziciel długi

(m. adductor longus)



m. przywodziciel wielki i krótki

(m. adductor magnus et brevis)

Prostownik pomocniczy:



m. grzebieniowy

(m. pectineus)

41

Odwodziciele:



m. pośladkowy głęboki

(m. gluteus profundus)



m. pośladkowy średni

(m. gluteus medius)



m. dwugłowy uda

(m. biceps femoris)

Odwracacze:

•

odwracanie – skręcanie kończyny na zewnątrz, dzięki czemu staw kolanowy nie

ociera się o ścianę brzucha



m. zasłaniacz zewnętrzny

(m. obturatorius externus)



cienki i trójkątny



rozpoczyna się na dolnej powierzchni miednicy a kończy w dole krętarzowym



m. zasłaniacz wewnętrzny

(obturatorius internus)



płaski i trójkątny



leży wewnątrz jamy macicy, na jej ścianie dolnej



mm. bliźniacze

(mm. gemelli)



pojedynczy, niewielki i płaski



u psa – składa się z dwóch brzuśców



u świni – zespala się z m. zasłaniaczem wewnętrznym



m. biodrowo – lędźwiowy

(m. iliopsoas)



m. dwugłowy uda

(m. biceps femoris)

42

Nawracacze – skręcają kończynę w stronę przyśrodkową



m. pośladkowy powierzchowny

(m. gluteus superficialis)



m. półbłoniasty

(m. semimembranosus)



m. półścięgnisty

(m. semitendinosus)

Mięśnie stawu kolanowego

•

możliwe są ruchy prostowania i zginania

•

w niewielkim stopniu ruchy odwracania (gdy staw jest zgięty)

Prostowniki – leżą powyżej stawu i na wierzchołku jego kąta



m. czworogłowy uda

(m. quadriceps femoris)



silny i duży



dzieli się na 4 głowy tworząc 4 oddzielne mięśnie:



m. prosty uda

(m. rectus femoris)



m. obszerny boczny

(m. vastus lateralis)



m. obszerny przyśrodkowy

(m. vastus medialis)



m. obszerny pośredni

(m. vastus intermedium)



jako całość prostuje staw kolanowy

Prostowniki pomocnicze:

43



m. dwugłowy uda

(m. biceps femoris)



m. napinacz powięzi szerokiej

(m. tensor fasciae latae)



część przednia m. krawieckiego – u psa

Zginacze:



gałąź piszczelowa m. dwugłowego uda



m. półścięgnisty

(m. semitendinosus)



m. smukły

(m. gracilis)



m. brzuchaty łydki

(m. gastrocneminus)



składa się z silnych dwóch głów:



bocznej



przyśrodkowej



obie głowy łącząc się ze sobą tworzą silne ścięgno, które przymocowuje się
na guzie piętowym



m. zginacz powierzchowny palców

(m. flexor digitorum superficialis)



część tylna m. krawieckiego

Obracacze:



m. podkolanowy

(m. popliteus)



nawraca kończynę



pomada w zginaniu stawu kolanowego



m. półścięgnisty

(m. semitendinosus)

44



m. dwugłowy uda

(m. biceps femoris)

Mięśnie stawu stępu

Prostowniki – leżą na tylnej powierzchni goleni



m. trójgłowy łydki

(m. triceps surae)



dzieli się na:



m. brzuchaty łydki

(m. gastrocneminus)



m. płaszczkowaty

(m. soleus)



u psa – nie występuje



u konia – na guzie piętowym występuje kaletka ścięgna
piętowego

(bursa tendinis calcanei)



prostuje staw stępu



pomaga w zginaniu stawu kolanowego



m. piszczelowy tylny

(m. tibialis caudalis)



jako samodzielna jednostka występuje u psa



u kopytnych – stanowi część m. zginacza głębokiego palców



prostuje staw stępu – u psa



zgina stawy palcowe – u kopytnych

Prostowniki pomocnicze:



m. dwugłowy uda

(m. biceps femoris)



m. półścięgnisty

(m. semitendinosus)

45



mm. zginacze palców

(mm. flexorae digitorum)

Zginacze – układają się na przedniej powierzchni goleni



m. piszczelowy przedni

(m. tibialis cranialis)



różnie rozmieszczony u poszczególnych gatunków zwierząt



u konia – zaopatrzony jest w dwie kaletki podścięgnowe



zgina staw stępu



mm. strzałkowe

(mm. peronales)



dzielą się na:



m. strzałkowy trzeci

(m. peroneus tertius)



u psa – przekształcił się w więzadło



u konia – przekształcił się w pasmo ścięgniste podzielone na 3
gałęzie:



boczną



środkową



przyśrodkową



m. strzałkowy długi

(m. peroneus longus)



u konia – nie występuje



zgina staw stępu



nawraca kończynę



m. strzałkowy krótki

(m. peroneus brevis)



występuje u psa



zgina staw stępu

Zginacze pomocnicze:

46



m. prostownik długi palców

(m. extensor digitorum longus)

Mięśnie stawów palcowych

Prostowniki – leżą na przedniej powierzchni goleni



m. prostownik długi palców

(m. extensor digitorum longus)



u świni – składa się z trzech brzuśców, których ścięgna pozostają
samodzielne



brzuśce zrastają się ze sobą oraz z m. strzałkowym trzecim



u przeżuwaczy – składa się z dwóch brzuśców



u góry oba brzuśce zrastają się z m. strzałkowym trzecim



prostuje stawy palcowe



bierze udział w zginaniu stawu stępu i



w prostowaniu stawu kolanowego



m. prostownik krótki palców

(m. extensor digitorum brevis)



u psa – mięsień ma 3 brzuśce



u świni – 2 brzuśce



m. prostownik boczny palców

(m. extensor digitorum lateralis)



leży na bocznej powierzchni goleni



u świni – dzieli się na 2 brzuśce



m. prostownik długi palca I-go

(m. extensor digiti I longus)



jako samodzielny mięsień występuje u psa i świni



rozpoczyna się i leży na strzałce

47



u przeżuwaczy i konia – jest całkowicie zespolony z m. piszczelowym
przednim

Zginacze – leżą na tylnej powierzchni goleni



m. zginacz powierzchowny palców

(m. flexor digitorum superficialis)



razem ze ścięgnem Achillesa, ścięgnem gałęzi piętowej m. dwugłowego uda i
pasmem piętowym m. półścięgnistego tworzą ścięgno piętowe wspólne
(tendo calcaneus communis) – powrózek piętowy



u konia – razem z m. strzałkowym trzecim pełni funkcję ustaleniową,
warunkuje jednocześnie zginanie lub prostowanie



u pozostałych zwierząt – zgina stawy palcowe oraz wspomaga prostowniki
stawu stępu i zginacze stawu kolanowego



m. zginacz głęboki palców

(m. flexor digitorum profundus)



u psa – składa się z dwóch mięśni:



m. zginacza długiego palca I-go

(m. flexor digiti I longus)



m. zginacza długiego palców

(m. floxor digitorum longus)



u kopytnych – dodatkowo występuje m. piszczelowy tylny

(m. tibialis

caudalis)



jako całość zgina stawy palcowe



uczestniczy w prostowaniu stawu stępu



mm. międzykostne

(mm. interossei)



zachowują się podobnie jak w kończynie piersiowej



u psa – brak m. zginacza krótkiego palca V



u świni – nie występuje m. przywodziciele palca II i V oraz m. glistowate



m. czworoboczny podeszwy

(m. quadratus plantae)



występuje u psa

48

POWIĘZIE

(fascia)



cienka błona łącznotkankowa



zbudowana z pokładów włókien kolagenowych przebiegających w rozmaitych

kierunkach



narząd pomocniczy mięśni:



utrzymują mięśnie w odpowiednim położeniu w stosunku do pobliskich
narządów



zapobiegają ich przemieszczaniu się w czasie pracy



mniejsze pokłady znajdują się na obszarze kończyn

Rodzaje powięzi:



powieź powierzchowna

(fascia superficialis)



oddziela skórę od całego umięśnienia



powieź głęboka

(fascia profundus)



przymocowuje się do kości



spowija każdy mięsień z osobna oraz określone grupy mięśni

POWIĘZIE SZYI

49



powieź powierzchowna szyi

(fascia superficialis colli)



układa się po bokach szyi



obustronnie zlewają się ze sobą na górze i dole szyi



przymocowuje się do czaszki razem z mięśniami



biegnie dalej na obszar głowy



powieź głęboka szyi

(fascia profundus colli)



okrywa od dołu tchawicę



składa się z 2 blaszek:



powierzchownej



ku tyłowi sięga do pierwszego żebra i mostka



ku przodowi osiąga piramidę k. skroniowej i k. gnykową, do
której się przyczepia



głębokiej



oddziela m. długi szyi i m. długi głowy od tchawicy i przełyku



ku tyłowi przyczepia się do pierwszego żebra i mostka
przedłużając się w powieź wewnątrzpiersiową



ku przodowi przechodzi w połowie głowy

POWIĘZIE TUŁOWIA



powieź piersiowo – brzuszna powierzchowna



okrywa ściany jamy klatki piersiowej i brzucha



grzbietowo, nad kręgosłupem, obustronnie łączą się ze sobą



w okolicy łopatki przedłuża się w powięź powierzchowną kończyny piersiowej



u okolicy brzucha tworzy zrąb fałdu kolanowego



u samców – ze ściany brzucha przechodzi w powieź powierzchowną prącia

50

(fascia penis superficialis)



u samic – przedłuża się w powieź powierzchowną wymienia



powieź piersiowo – brzuszna głęboka



układa się bezpośrednio na mm. tułowia od strony bocznej oraz od strony jam
ciała



jako część wewnętrzna dzieli się na:



powieź wewnątrzpiersiową



powieź poprzeczną



powieź miednicy



część zewnętrzna dzieli się na:



powieź piersiowo – lędźwiową

(fascia thoracolumbalis)



rozciąga się w okolicy kręgów piersiowych i lędźwiowych



zbudowana z 2 blaszek



powieź piersiowo – brzuszna właściwa



u psa – słabo wyrażona



u roślinożernych – silnie wykształcona zw. błoną żółtą
brzucha

(tunica flava abdominis)



formuje powieź głęboką prącia

(fascia penis profunda)

POWIĘZIE GŁOWY



powieź powierzchowna głowy

(fascia superficialis capitis)



leży bezpośrednio pod skórą



swoimi blaszkami obejmuje mięśnie głowy

51



w zależności od miejsca występowania wyróżnia się:



powieź przyuszniczą

(fascia parotidea)



powieź żwaczową

(fascia masseterica)



powieź skroniową

(fascia temporalis)



powieź czołowa



powieź policzkowa



powieź międzyżuchwowa



powieź głęboka głowy

(fascia profundus capitis)



leży pod powięzią powierzchowną



np. powieź policzkowo – gardłowa

(fascia buccopharyngea)



na żuchwie tworzy więzadło skrzydłowo – żuchwowe



kończy się na k. gnykowej

POWIĘZIE KOŃCZYNY PIERSIOWEJ



powieź powierzchowna



pokrywa boczną powierzchnię łopatki i ramienia



stanowi część powięzi piersiowo – brzusznej na przedramieniu i śródręczu
jest słabo rozwinięta



na wysokości nadgarstka – grubieje



powieź głęboka



w zależności od miejsca występowania dzieli się na:



powięź pachową

(fascia axillaris)



słabo rozwinięta

52



okrywa m. podłopatkowy i nadgarstkowy



powięź ramienia

(fascia brachii)



składa się z 2 listków



powięź przedramienia

(fascia antebrachii)



najgrubsza na przednio – bocznej stronie przedramienia



dla mm. przedramienia tworzy przegrody przytwierdzające się
do kości



z tyłu zawiera podłużne taśmy włókniste ułatwiające ustalenie
stawu nadgarstka



powięź grzbietowa ręki

(fascia dorsalis manus) i powieź dłoniowa

(fascia palmaris)



na nadgarstku i palcach tworzą pochewki włókniste ścięgien,
troczek prostowników i zginaczy

(retinaculum extensorum et

flexorum) oraz więzadła pierścieniowate palców (ligamentum
anulare digiti)

POWIĘZIE KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ



powięź powierzchowna



może być uważana za przedłużenie powięzi piersiowo – brzusznej



powięź głęboka



w zależności od miejsca występowania wyróżnia się:



powięź pośladkową

(fascia glutea)



jest przedłużeniem powięzi piersiowo – lędźwiowej



powięź szeroką

(fascia lata)



otacza mięśnie prostowniki stawu kolanowego



zrasta się ze ścięgnem m. napinacza powięzi szerokiej i z m.
dwugłowym uda

53



powięź goleni

(fascia cruris)



przedłużenie powięzi szerokiej



najsilniej rozwinięta na przednio – bocznej powierzchni goleni

54