Politechnika Śląska w Gliwicach

Wydział Mechaniczny Technologiczny

Sebastian Herok

Sem. VII ZMC

TERMINOLOGIA

Moneta - znak pieniężny o określonym kształcie (najczęściej krążka, czasem

wielobocznej płytki), wymiarach i ciężarze, wykonany z metalu szlachetnego (złota lub
srebra) o określonej próbie lub innego (najczęściej z miedzi, aluminium, niklu lub ich
stopów albo kombinacji); jest on oznaczony symbolem władzy państwowej (np.
podobizną władcy lub godłem państwowym) i/lub odpowiednim napisem, często także
wzorem plastycznym; wytwarzane są metodą tłoczenia przy pomocy stempli menniczych
wklęsłych lub wypukłych; awers monety zawiera zwykle oznaczenie jej wartości.

Nominał - wartość przyjętego w systemie pieniężnym danego kraju banknotu lub

monety, określona przy pomocy ilości podstawowych (np. złoty, funt, dolar) lub
pomocniczych (grosz, pens, cent) jednostek pieniężnych.

Awers - jedna z dwóch stron monety lub medalu, zwana też stroną główną, nosząca

na stemplu imię i nazwę lub godło zwierzchnika menniczego; w braku tych danych uważa
się za awers stronę o treści lub formie stempla bardziej charakterystycznej, np. dla
starożytnych monet stronę z wyobrażeniem bóstwa; przeciwieństwo rewersu.

Rewers - odwrotna strona monety, na której z reguły umieszcza się rysunek

związany z okolicznością wybicia monety, lub nominał monety.

Stan zachowania - przyjęto 4 stany zachowania monet:

•

stan I (menniczy) - określa monety, które nie były w obiegu, odp. niem.
stempelglanz, ang. urcirculated

•

stan II (bardzo dobry) - monety będące bardzo krótko w obiegu, z minimalnymi
śladami użytkowania na wystających elementach rysunku, odp. niem. vorzüglich,
ang. extremely fine

•

stan III (dobry) - dotyczy monet obiegowych, o niewielkim stopniu zużycia, bez
poważniejszych uszkodzeń, odp. niem. sehr schön, ang. very fine

•

stan IV (dostateczny) - opisuje monety z obiegu, o znacznym stopniu zużycia
powierzchni. Niewielkie szczegóły rysunku uległy wytarciu, odp. niem. schön, ang.
fine

Stempel lustrzany - moneta wybita takim stemplem posiada idealnie wypolerowane

(lustrzane) tło i matowy rysunek.

TERMINOLOGIA

Złoty, zł - polska obrachunkowa jednostka pieniężna dzieląca się na 100 groszy; w XV-

XIX wieku dzielił się na 30 groszy lub 540 denarów, stanowił równowartość w srebrze
złotego dukata; złotego jako realną monetę wykonaną ze srebra (złoty srebrny), bito po raz
pierwszy w latach 1564-1565 za panowania Zygmunta II Augusta, następnie 1620-1622 za
Zygmunta III Wazy i 1631, 1634-1666 za Jana II Kazimierza (tymf); w odróżnieniu od
obiegowego złotego srebrnego, wykonanego ze złota dukata nazwano czerwonym złotym;
za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego ustalono relację, w której 1 złoty
odpowiadał 4 groszom srebrnym lub 30 groszom miedzianym; w czasie powstania
kościuszkowskiego (1794) wyemitowano banknoty złotówkowe papierowe; w latach
1815-1841 w Królestwie Polskim znajdowały się w obiegu papierowe 1-, 2-, 5-, 10-
złotówki oraz monety 25- i 50-złotowe wykonane ze złota; 1924 na mocy rozporządzenia
Prezydenta RP wprowadzono do obiegu, w miejsce marki, złotego, dzielącego się na 100
groszy, o wartości odpowiadającej 1/31 grama złota; złoty miał 30 procentowe pokrycie w
rezerwach kruszcowo-dewizowych Banku Polskiego; podczas II wojny światowej w
Generalnej Guberni w obiegu znajdował się złoty wyemitowany przez Bank Emisyjny w
Krakowie; przeprowadzone kilkakrotnie po wojnie wymiany pieniędzy miały charakter
denominacji (ostatnia 1995) i zachowały złotego jako podstawową polską jednostkę
pieniężną.

Grosz - moneta srebrna o wadze 4,2 grama, bita od XIII wieku we Włoszech i Francji,

a później także w Czechach i na Węgrzech; zwana także "grubym denarem"; w Polsce
przez kilka lat biła grosze mennica Kazimierza Wielkiego (ważył 3,2 grama i stanowił
równowartość 12 denarów); w miarę upływu czsu jego waga zmniejszała się: 1,8 grama za
panowania Zygmunta I i 0,6 grama w czasach Jana Kazimierza; w latach 1752-1864 bito
grosze i ich wielokrotności (dwugrosze, trojaki, szóstaki) zarówno ze srebra, jak i miedzi;
polska moneta zdawkowa o wartości setnej części złotego.

Mennica - wytwórnia posiadająca wyłączność wybijania pieniędzy metalowych

(monet); często wytwarza również medale, znaczniki pobiercze, ordery, odznaki,
pieczęcie, stemple itp.; w Polsce pierwsza mennica powstała w Wielkopolsce około roku
968 za panowania Mieszka I; w dawnej Polsce obok królewskich istniały także mennice
miejskie; przywilej bicia monet posiadały również osoby prywatne; w Warszwie mennica
została utworzona w 1766 i istniała do 1867; wznowienie działalności mennicy
warszawskiej nastąpiło w 1922 roku.

OZNACZENIA ZNAKÓW I SKRUTÓW ZAWARTYCH W TEKSCIE

Ag

srebro

Al

aluminium

Al-Mg aluminium z magnezem

Au

złoto

B

brąz

B-Al

brązal

b.z.

bez znaku mennicy

Cu

miedź

CuNi

miedzionikiel

Fe

żelazo

FeNi

żelazonikiel

g

gram

GN

stop CuAl5Zn5Sn1

tzw. Golden Nordic

M

mosiądz

Mg

mosiądz magnez

M-Mn

mosiądz manganowy

Ni

nikiel

Zn

cynk

TECHNOLOGIA MENNICY POLSKIEJ

Kwalifikacje ludzi muszą być wsparte wysoką technologią, która zapewni uzyskanie

najwyższej wydajności i jakości produktów.

Posiadamy:

•

prasy monetarne wykonujące 14 monet obiegowych w ciągu jednej sekundy,

•

urządzenia do mycia i polerowania krążków w luźnym ścierniwie, pastami
polerskimi, całkowicie zautomatyzowane, umożliwiające nam produkowanie monet
kolekcjonerskich w jakości "proof",

•

piece tunelowe do obróbki półfabrykatów w atmosferze ochronnej,

•

sterowane komputerowo: grawerki, maszyny do obróbki skrawaniem, do
obróbki elektroerozyjnej,

•

szereg innych maszyn i urządzeń, które w Polsce spotkać można tylko w mennicy
polskiej.

Mennica stosuje technologie technologie:

•

produkcji monet bi-kolorowych,

•

monet z napisami i ornamentami na krawędzi,

•

monet wielokątnych,

•

monet z elementami reliefu z "efektem kątowym",

•

łączenia pierścieni i rdzeni dla monet wielokolorowych,

•

rozdzielania zużytych monet dwukolorowych,

•

drążenia elektrochemicznego głębokich matryc medalierskich,

•

polerowania trudnodostępnych powierzchni w wysokich ciśnieniach przy użyciu
płynnego ścierniwa.

Polska moneta obiegowa o nominale 5 zł - produkt naszego Zakładu Monetarnego

zdobyła światową nagrodę najbardziej zaawansowanej technicznie monety roku 1996.

MONETY BITE W POLSCE

Moneta

opis

rok

nakład średnica waga metal

rant

1 grosz

1990-

1993
1995

1997-

2000

?

15,5mm

1,64g

M-Mn

ząbkowany

2 grosze

1990-

1992

1997-

2000

?

17,5mm

2,13g

M-Mn

gladki

5 groszy

1990-

1993

1998-

2000

?

19,5mm

2,59g

M-Mn

gładki/

ząbkowany

10 groszy

1990-

1993

1998-

2000

?

16,5mm

2,51g

CuNi

gładki/

ząbkowany

20 groszy

1990-

1992

1996-

2000

?

18,5mm

3,22g

CuNi

ząbkowany

50 groszy

1990-

1992
1995

?

20,5mm

3,94g

CuNi

gładki/

ząbkowany

1 złoty

1990-

1995

?

23mm

5g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote

1994-

1995

?

21,5mm

5,21g

B-Al/

CuNi

gładki

2 złote Katyń,

Miednoje, Charków

1940

1995

300000

29,5mm

10,8g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote Sum

1995

300000

29,5mm

10,8g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote 75 rocznica

Bitwy Warszawskiej

1995

300000

29,5mm

10,8g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote Pałac
Królewski w

Łazienkach

1995

287300

29,5mm

10,8g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote 100 lat

nowożytnych IO

1995

350000

29,5mm

10,8g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote Igrzyska

XXVI Olimpiady -

Atlanta 1996

1995

300000

29,5mm

10,8g

CuNi

gładki/

ząbkowany

2 złote Zygmunt II

August

1996

200000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote jeż

1996

300000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote Zamek w

Lidzbarku

Warmińskim

1996

300000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote Henryk

Sienkiewicz

1996

300000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote Stefan Batory

1997

315000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote jelonek

rogacz

1997

315000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote zamek w

Pieskowej Skale

1997

315000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 200-lecie

urodzin Edmunda

Strzeleckiego

1997

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote XVIII

zimowe IO - Nagano

1998

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote Zygmunt III

Waza

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote ropucha

paskówka

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote100-lecie

odkrycia polonu i

radu

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote zamek w

Kórniku

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 80 rocznica

odzyskania

niepodległości

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 200-lecie

urodzin Adama

Mickiewicza

1998

400000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 100 rocznica

śmierci Ernesta
Malinowskiego

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 150 rocznica

śmierci Juliusza

Słowackiego

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote wilk - canis

lupus

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote wstąpienie

Polski do NATO

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 150 rocznica

śmierci Fryderyka

Chopina

1999

450000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote 500 rocznica

urodzin Jana

Łaskiego

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote Władysław

IV Waza

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote pałac

Potockich w

Radzyniu Podlaskim

1999

420000

27mm

8,15g

GN

gładki

2 złote rok 2000

2000

2000000

27mm

8,31g

CuNi/

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

2 złote Wielki

jubileusz roku 2000

2000

1500000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote 1000-lecie

zjazdu w Gnieźnie

2000

450000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote dudek -

upupa epops

2000

500000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote Pałac w

Wilanowie

2000

500000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote 1000-lecie

Wrocławia

2000

500000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote 20-lecie

powstania

Solidarności

2000

750000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote Jan II

Kazimierz

2000

450000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

2 złote 30 rocznica

Grudnia 70

2000

750000

27mm

8,15g

GN

NARODOWY

BANK POLSKI

rozdzielony

gwiazdką

5 złotych

1994
1996

?

24mm

6,54g

CuNi/

B-Al

gładki