„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Teresa Pruciak

Wykonywanie tkanin dekoracyjnych

311[42].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Anetta Smolec
mgr inż. Helena Zieńko



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Teresa Pruciak




Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz




Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[42].Z2.02
Wykonywanie tkanin dekoracyjnych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik włókienniczych wyrobów dekoracyjnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Przygotowanie przędzy do tkania

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia

9

4.1.4. Sprawdzian postępów

11

4.2. Wykonywanie tkanin dekoracyjnych na krośnie

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

15

4.2.3. Ćwiczenia

16

4.2.4. Sprawdzian postępów

18

4.3. Tkanie ręczne

19

4.3.1. Materiał nauczania

19

4.3.2. Pytania sprawdzające

21

4.3.3. Ćwiczenia

21

4.3.4. Sprawdzian postępów

23

4.4. Wykańczanie tkanin rękodzielniczych

24

4.4.1. Materiał nauczania

24

4.4.2. Pytania sprawdzające

25

4.4.3. Ćwiczenia

25

4.4.4. Sprawdzian postępów

27

5. Sprawdzian osiągnięć

28

6. Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu tkanin dekoracyjnych.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i testów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła
informacji. Obejmuje on również:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych
do realizacji,

−

sprawdzian postępów.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela/instruktora

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
4. Sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań testowych, którego pozytywny wynik

potwierdzi nabycie przez Ciebie umiejętności i wiadomości z zakresu tej jednostki
modułowej.

5. Literaturę.

Jednostka modułowa

,,

Wykonywanie tkanin dekoracyjnych”, której treści teraz poznasz, jest

jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem wytwarzania tkanin
rękodzielniczych (rys.1).

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Rys. 1. Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 311[42].Z2

Technologia wykonywania

rękodzielniczych wyrobów tkackich

311[24].Z2.01

Dobieranie metod i technik

wytwarzania tkanin dekoracyjnych

311[42].Z2.02

Wykonywanie tkanin

dekoracyjnych

311[42].Z2.03

Dokonywanie napraw i renowacji

tkanin dekoracyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej Wykonywanie tkanin

dekoracyjnych, powinieneś umieć:

−

przygotować do pracy maszyny przędzalnicze,

−

przygotować do pracy maszyny działu przygotowawczego,

−

stosować podstawowe techniki wytwarzania tkanin dekoracyjnych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

dobrać przybory i materiały do wykonania tkanin dekoracyjnych,

−

stosować zasady prezentacji i ekspozycji prac plastycznych oraz projektów,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii,

–

przygotować surowiec do przędzenia sposobem rękodzielniczym,

–

wytworzyć przędzę sposobem rękodzielniczym,

–

połączyć i skręcić nitki sposobem rękodzielniczym,

–

zabarwić nitki przeznaczone do wytwarzania tkanin dekoracyjnych,

–

przygotować osnowę na ramy tkackie,

–

przygotować wątek do wytwarzania tkaniny na ramie tkackiej,

–

wykonać na ramie tkackiej wzorniki tkanin prostych kompozycji jednoraportowych,

–

wykonać osnowę na snowarce ręcznej,

–

przewlec nitki osnowy,

–

dowiązać nitki do osnowy,

–

wykonać nawoje wątkowe na cewiarce ręcznej,

–

wykonać prostą tkaninę sumakową,

–

wykonać tkaninę na krośnie ręcznym dwunicielnicowym,

–

wykonać kilim na poziomych krosnach ręcznych,

–

wykonać gobelin na pionowych krosnach ręcznych,

–

wykonać tkaninę na krosnach ręcznych czteronicielnicowych,

–

wykonać tkaniny przestrzenne,

–

wykonać tkaninę dwuwarstwową na krośnie ręcznym,

–

wykonać tkaninę z okrywą pętlową metodą ręcznego formowania pętli,

–

odtworzyć technikę tkania tkaniny dekoracyjnej,

–

zlikwidować błędy powstałe w tkaninach w trakcie tkania,

–

wykończyć wytworzone tkaniny rękodzielnicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przygotowanie przędzy do tkania

4.1.1. Materiał nauczania

Nitkowanie przędzy

Nitkowanie to proces łączenia a następnie skręcania złączonych nitek. Celem nitkowania

jest zwiększenie grubości i wytrzymałości a także poprawienie równomierności przędz.
W wypadku nitkowania ozdobnego – nadanie określonego efektu dekoracyjnego. Nitkowanie
prowadzi się na skręcarkach. Łączenie może odbywać się bezpośrednio na skręcarce
lub na łączniarce.

Skręcarka obrączkowa PL-14 (rys.2) zasilana jest przędzą pojedynczą z ramy natykowej.

Wałki podające (1), których prędkość zależy od liczby obrotów wrzeciona (4) i wielkości skrętu
przędzy podają przędzę do wałka kierunkowego (11), prowadnika (2), leżącego na osi
wrzeciona. Przędza przechodzi do biegacza (3), posuwającego się po obrączce (5), skręcona
nawija się na kopkę (7). Skręt przędzy powstaje na skutek różnicy obrotów wrzeciona (4)
i biegacza (3). Obroty biegacza są mniejsze, gdyż ma on pewną masę oraz trze o obrączkę.
Formowanie nawoju odbywa się dzięki ławie obrączkowej (6), która wykonuje ruch wahadłowy
– w celu równomiernego nawijania przędzy na cewkę, oraz stały w górę – uzależniony
od narastania kopki.

Wrzeciono uzyskuje napęd z bębna (8) za pośrednictwem pasków napędowych i kółka (9).

U dołu maszyny znajduje się hamulec wrzeciona (12) zamocowany na ławie wrzecionowej (10).

Obsługa skręcarki polega na szybkim likwidowaniu zrywów, oraz na wymianie cewek

(tzw. obciąg). W czasie obciągu należy wykonać następujące czynności:
– opuścić ławę w dolne położenie i wyłączyć silnik,
– kołkiem ręcznym cofnąć segment zębaty dźwigni nawojowej aż do spotkania z opornikiem,
– zdjąć pełne nawoje,
– nasadzić puste cewki na wrzeciona, podnieść do góry ławę,
– uruchomić skręcarkę.

W czasie pracy należy dbać o czystość maszyny i przynajmniej raz na zmianę naoliwić

obrączki.

Po nitkowaniu przędzę ponownie przewijamy.

Rys. 2. Schemat przędzarki obrączkowej [2, s.45]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Cewienie wątku.

Cewienie to proces tworzenia nawojów wątkowych o takim kształcie i wielkości

dopasowanej do rozmiarów czółenka. W procesie cewienia następuje przewijanie przędzy
wątkowej z motków, kopek przędzalniczych, nawoi przewijarkowych lub kłębków na nawoje
wątkowe cewkowe lub bezcewkowe. Następuje usunięcie niektórych błędów i zanieczyszczeń.
Budowa nawojów wątkowych powinna pozwalać na łatwe odwijanie wątku w czasie tkania,
a jednocześnie nie powodować zsypywania się przędzy. Cewienie odbywa się w wyniku:
– ruchu obrotowego wrzeciona – nawijanie przędzy,
– postępowego – narastanie nawoju,
– posuwisto–zwrotnego wodzika – równomierne nawijanie przędzy.
Cewienie może odbywać się na cewiarce ręcznej lub mechanicznej.
Cewiarka ręczna (rys.3)

Na drewnianej ramie (1) osadzone jest koło napędowe (2) oraz koło napędzane (3). Na osi

koła napędowego znajduje się korba (5), natomiast na osi koła napędzanego – wrzeciono (6).
Do usztywnienia ramy oraz położenia pustych cewek lub gotowych nawoi służy półka (7).

Obracając korbę (5) napędza się koło napędowe, a poprzez pasek pędny (4) koło napędzane

i w konsekwencji – obrót wrzeciona z nasadzoną cewką.

Sposób tworzenia nawoju - cewkę osadza się mocno na wrzecionie, zabezpiecza na niej

nitkę w odległości około 10mm od strony większej średnicy i kręcąc korbą nadaje ruch
obrotowy. Ruch posuwisto-zwrotny i postępowy wykonuje ręka pracownika. W wyniku tych
dwóch ruchów nawija się wątek na pewną długość cewki, tworząc pierwszą warstwę. Drugą
warstwę nawija się, zmieniając kierunek przesuwania nitki, a nawijanie kończy w pewnej
odległości od miejsca rozpoczęcia formowania pierwszej warstwy. Trzecia wreszcie warstwa
nawoju ma kierunek i długość nawijania taki sam jak pierwsza. Na skutek przesuwania warstw
z obu stron cewki tworzą się stożki. Ręczne formowanie nawoju wątkowego jest operacją trudną,
wymagającą doświadczenia i wprawy.

Rys. 3 Cewiarka ręczna [2, s.66]

Barwienie przędzy

Barwienie to proces nadawania koloru przędzy w kąpieli barwiącej. Do kąpieli barwiącej

należy używać miękkiej wody w ilości 30-40 litrów na 1 kg włóczki. Czas barwienia
60–90minut, temperatura początkowa 30-40

°

C, temperatura końcowa do 100

°

C (nie dopuszczać

do silnego, kipiącego gotowania).

Narzędzia – w warunkach domowych stosuje się garnki emaliowane, drewniane lub szklane

drążki.
Przebieg barwienia
a) kąpiel początkowa – w celu usunięcia z przędzy wełnianej tłuszczopotu i zanieczyszczeń,

kąpiel 15 min. w 3% roztworze amoniaku lub sody w temperaturze od 30

°

C podgrzewając

do 60

°

C. Następnie dokładne płukanie w bieżącej wodzie,

b) wybielanie – stosuje się przed barwieniem na kolory jasne. Środki bielące to; 3% woda

utleniona, perhydrol (30% woda utleniona) lub proszek z wybielaczem (nie stosować
do wełny). Na 2 litry kąpieli stosuje się 0,5 litra 3% wody utlenionej lub 50g perhydrolu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Wybielanie wykonuje się w 30

°

C kąpieli w nieuszkodzonych garnkach emaliowanych,

kamiennych lub drewnianych,

c) barwienie – kąpiel barwiąca; 5-10% soli kuchennej, 3–6% octanu amonowego (w stosunku

do masy barwionej włóczki), barwnik.
Przygotowanie barwnika – barwnik z grupy bezpośrednich, rozprowadza się w wodzie

w osobnym naczyniu (10–15–krotnej ilości wody w stosunku do ciężaru barwnika) i wlewa
do kąpieli przez gęste sito lub woreczek z cienkiej lnianej tkaniny. Do trudno rozpuszczalnych
barwników dodaje się sodę.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są cele skręcania przędzy?
2. W jaki sposób powstaje skręt na skręcarce obrączkowej?
3. W jaki sposób należy obsługiwać skręcarkę?
4. Jakie czynności wykonuje się podczas obciągu?
5. Jaki jest cel cewienia?
6. Co należy zrobić, aby ukształtować nawój wątkowy?
7. Jakich warunków należy przestrzegać przy barwieniu przędz?
8. Jakie narzędzia stosuje się w procesie barwienia?
9. Jakie środki pomocnicze używa się do barwienia wełny?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przędzę na kołowrotku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem z jednostki modułowej Z2.01 rozdział 4.2.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować surowiec do przędzenia,
4) obłożyć kołowrotek surowcem,
5) wykonać przędzę na kołowrotku,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– surowiec – wełna,
– kołowrotek,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Obsłuż skręcarkę obrączkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją obsługi i budową skręcarki (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji obsługi maszyny,
4) obłożyć skręcarkę przędzą,
5) włączyć maszynę do pracy (pod opieką nauczyciela),
6) obsłużyć skręcarkę,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skręcarka obrączkowa,

−

przędza pojedyncza,

−

instrukcja obsługi skręcarki PL-14,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj nawój wątkowy na cewiarce lejkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową i obsługą cewiarki ręcznej (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) obłożyć cewiarkę przędzą,
4) obsłużyć cewiarkę,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– cewiarka ręczna,
– przędza wątkowa,
– instrukcja obsługi cewiarki ręcznej,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wybarw przędzę wełnianą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem z punktu 4.1.1,
3) wykonać odtłuszczenie włóczki wełnianej,
4) dobrać środki barwiące i pomocnicze,
5) przeprowadzić proces barwienia,
6) wskazać swoje mocne i słabe strony,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przędza wełniana,
– barwnik,
– środki pomocnicze,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

– kocioł barwiarski,
– kuchenka,
– literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Czy potrafisz:
1) przygotować surowiec do przędzenia?

¨

¨

2) wykonać przędzę na kołowrotku?

¨

¨

3) obłożyć skręcarkę przędzą?

¨

¨

4) obsłużyć skręcarkę?

¨

¨

5) wykonać obciąg?

¨

¨

6) zapoczątkować proces cewienia na cewiarce ręcznej?

¨

¨

7) wykonać nawój wątkowy na cewiarce ręcznej?

¨

¨

8) dobrać narzędzia i środki barwiarskie?

¨

¨

9) wybarwić przędzę wełnianą?

¨

¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Wykonywanie tkanin dekoracyjnych na krośnie

4.2.1. Materiał nauczania

Zakładanie osnowy na krosno – przewlekanie osnowy

Przygotowana na wale osnowowym osnowa jest przewlekana (rys.4) przez lamelki, oczka

strun nicielnicowych, szczeliny płochy lub wiązana z wyrobioną osnową. Przewlekanie stosuje
się gdy zmienia się asortyment produkowanej tkaniny lub gdy wskutek zużycia wymienia się
nicielnicę i płochę.

Rys. 4. Przebieg przewlekania przędzy osnowowej przez lamelki, nicielnicę i płochę [4, s.176].

Rodzaje przewlekania – najczęstsze sposoby przewlekania to:

−

kolejne (rys.5),

−

przestawne (rys.6),

−

łamane (rys.7).

Rys. 5. Przewlekanie kolejne [4, s.180]

W przewlekaniu kolejnym raport osnowowy R

o

jest równy raportowi przewlekania r

i liczbie nicielnic K.

R

o

=

r = K

Nitki osnowy są przewlekane do nicielnic kolejno od pierwszej do ostatniej, po czym proces

powtarza się.

Rys. 6. Przewlekanie przestawne [4, s.180]

Przy przewlekaniu przestawnym raport osnowowy R

o

jest mniejszy od raportu przewlekania

r równego liczbie nicielnic K

R

o

<

r = K

Przewlekanie to stosuje się przy małych raportach splotu lecz o dużej gęstości nitek

w osnowie. Pierwsza nitka jest przewleczona przez pierwszą nicielnicę, druga nitka –
przez nicielnicę trzecią, trzecia nitka – przez nicielnicę drugą, i czwarta przez czwartą nicielnicę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Rys. 7. Przewlekanie łamane [4, s.180]

Przewlekanie łamane stosuje się do splotów o symetrycznych wzorach. Raport osnowowy

R

o

jest równy raportowi przewlekania r i większy od liczby nicielnic K.

R

o

=

r

>

K

Przy łamanym przewlekaniu nitki osnowy przewleka się kolejno od pierwszej do ostatniej

nicielnicy, a następnie z powrotem do pierwszej w odwrotnej kolejności.

Przewlekanie wykonuje się na stojakach lub bezpośrednio na krośnie przy użyciu haczyków

(rys.8).

Rys. 8. Haczyki do przewlekania a) przez oczka strun nicielnicowych, b) przez szczeliny płochy [4, s.183]

Etapy pracy:

−

włożenie drążków zamiast sznurków w krzyżu nitkowym nowej osnowy,

−

wprowadzenie haczyka w oczko struny nicielnicowej,

−

narzucenie nitki na haczyk,

−

przeciągnięcie nitki przez oczko struny nicielnicowej,

−

przeprowadzenie drugim haczykiem nitki przez szczelinę płochy.

Naprawianie błędów tkackich

Po przewleczeniu lub dowiązaniu osnowy i przeciągnięciu jej, należy wykonać niewielki

(kilka centymetrów) odcinek tkaniny. Obejrzeć dokładnie wykonany odcinek, nawet przez lupę,
w celu wykrycia nieprawidłowości w strukturze tkaniny. Luźne nitki należy podpiąć szpilką
do tkaniny, pozwala to uniknąć grupowych zrywów osnowy. Błąd przewlekania usuwa się
odwiązując sznurek podtrzymujący strunę nicielnicową i przenosząc ją na właściwą nicielnicę.
Przy zmianie kolejności przewlekania, np.1, 2, 2, 1 zamiast 1, 2, 1, 2, można miedzy dwie
jednakowo splatające nitki wprowadzić dodatkową trzecią i przywiązać nową strunę
do odpowiedniej nicielnicy. Nitkę należy poprowadzić od tkaniny i okręcić na wale. Drugim
sposobem zlikwidowania tego błędu jest usunięcie jednej z nitek i obciążenie jej koło wałka.
Nadmiar lub niedobór nitek w szczelinach płochy (grzebienia), likwiduje się przewlekając
na nowo część nitek aby nie powstał prążek lub mereżka. Wskazane błędy dotyczą splotu
płóciennego.
Utrzymanie równego brzegu uzyskuje się stosując rozpinacz (rys.9), który często przesuwa się
wraz z przyrostem wyprodukowanej tkaniny.

Rys. 9. Rozpinacz: a) zamknięty, b) zakładanie rozpinacza na tkaninę [1, s.61]

a)

b)

a)

b)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Wykonanie gobelinu

Gobeliny wykonuje się na krosnach pionowych (rys.10) gdzie watek przesuwa się

do krawędzi tkaniny krótkimi grzebykami lub palcami.

Rys. 10. Ręczny warsztat tkacki pionowy a) rzut boczny, b) rzut pionowy [1, s.51]

Gobeliny wykonuje się według projektów malarskich gdyż wątek może układać się wzdłuż

płynnej linii krzywej dzięki stosowaniu krótkich odcinków nitki. Projekt malarski przeniesiony
na karton skali 1:1 należy cały czas mieć przed sobą aby dopasować granice barwnych plam
na tkaninie dokładnie do konturów na szkicu. Jest to malowanie kształtów wątkiem. Nie można
wychodzić za linie, ani przesuwać konturów, gdyż zniekształci to projekt.

Tkanina podwójna

W rysunku dla tkanin podwójnych uwzględnia się osnowę i wątek dla górnej i dolnej

tkaniny. Na (rys.11) przedstawiony jest splot płócienny dla górnej i dolnej warstwy. Krzyżykami
oznaczono pokrycia osnowowe górnej osnowy dla dolnego wątku.

Rys. 11. Rysunek splotu tkaniny podwójnej, dla splotu płóciennego dolnej i górnej warstwy [1, s.78]

Każdą z osnów należy usnuć osobno, a łączyć je przy nawlekaniu do nicielnic biorąc jedną

nitkę z jednej osnowy, a drugą z drugiej. Wykonując tkaninę podwójną na krośnie poziomym
przy użyciu czterech nicielnic stosuje się przewlekanie kolejne 1, 2, 3, 4 lub przestawne 1, 3,
2, 4. Podwiązuje się nicielnice do podnóżków każdą oddzielnie, a depcze tak, że w jednym
przesmyku podnosi się co czwarta nitka, a w następnym trzy podnoszą się do góry, a jedna
opada na dół, tzn. przy pierwszym przesmyku cała dolna osnowa opada na dół wraz z jedną nitką
osnowy górnej, a przy drugim przesmyku cała górna osnowa podnosi się do góry razem z jedną
nitką osnowy dolnej. Potem podnosi się do góry co druga nitka osnowy górnej, następnie opada

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

na dół co druga nitka osnowy dolnej, a pozostałe trzy nitki z obydwu osnów podnoszą się
do góry. Schemat tkaniny podwójnej przedstawia rys. 12.

Rys. 12. Tkanina podwójna a) paski poziome, b) paski pionowe,

c) podział osnowy przez boki ramki na 2 części ułatwiające wykonanie

tkaniny podwójnej, d) przechodzenie tkaniny pojedynczej w podwójną [1, s.79]

Tkaniny pętlowe

Pętle na tkaninie można wykonać z nitki wątku (rys.13a) lub z nitek osnowy (rys.13b).

Pętle wątkowe można wykonać na ograniczonej przestrzeni, prowadząc wątek z kłębka.
W pewnych miejscach wątek wyciąga się z pomiędzy nitek osnowy i nakłada ściśle na ołówek,
linijkę lub rurkę. Otrzymane w ten sposób pętle będą równe i stworzą na powierzchni puszysty
baranek. Pętle należy przymocować dwoma ściegami płótna i zrobić następny rząd. Powstają
w ten sposób na gładkim tle obszary baranka. Pętle osnowowe tworzy się na krośnie
wyposażonym w dwa wały osnowowe, jeden z osnową zasadniczą, drugi z osnową pętlową.
Pętlę tworzy się wkładając zamiast wątku rurkę, którą opasują nitki osnowy. Następnie
wykonuje się co najmniej dwa wątki ściegiem płóciennym w celu zabezpieczenia pętelek przed
pruciem. Osnowa pętlowa ma większe wrobienie dlatego powinna być nawinięta na oddzielny
wał osnowowy.

Rys. 13. Wysuwanie wątku lub osnowy w górę

a) pętelki wątkowe na ograniczonej przestrzeni,

b) węzły dywanowe wyciągane z osnowy za pomocą rurki [1, s.63]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1. Co decyduje, że osnowę przewleka się przez nicielnice i płochę?
2. Jakie zależności występują pomiędzy raportem osnowowym, raportem przewlekania a liczbą

nicielnic w poszczególnych rodzajach przewlekania?

3. Jakie są etapy pracy przy przewlekaniu osnowy?
4. Jak wykonuje się tkaninę podwójną w splocie płóciennym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5. Jakie są zasady tkania gobelinów?
6. Jak powstają pętle wątkowe?
7. Jak powstają pętle osnowowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przewlekanie osnowy na stojaku do przewlekania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z rodzajami i zasadami przewlekania osnów,
3) dobrać narzędzia do przewlekania,
4) wykonać parami przewlekanie zgodnie z rysunkiem wskazanym przez nauczyciela,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) ocenić jakość wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stojak z nicielnicami i osnową,
– haczyki do przewlekania przez nicielnice i płochę,
– schemat przewlekania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj tkaninę z okrywą pętlową na krośnie dwunicielnicowym dwuwałowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi tworzenia okrywy pętlowej,
3) dobrać projekt (wykorzystać projekty wykonane w jednostce Z1.02),
4) wykonać tkaninę,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) ocenić jakość i estetykę wykonanej tkaniny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

projekt tkaniny z okrywą pętlową,

–

krosno z dwoma wałkami osnowowymi,

–

przędza wątkowa,

–

przybory do tkania (rurka do kształtowania pętelek), grzebień, haczyki do przeciągania
wątku,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj gobelin na krośnie pionowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z zasadami wytwarzania gobelinów,
3) wybrać odpowiedni karton (skonsultować wybór z nauczycielem),
4) dobrać przędzę wątkową do projektu gobelinu,
5) wykonać gobelin
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– krosno pionowe,
– karton projektu gobelinu,
– przędze wątkowe,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj tkaninę podwójną o splocie płóciennym dla górnej i dolnej warstwy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z zasadami wykonania tkaniny podwójnej,
3) zaopatrzyć się w wątek,
4) przygotować rozpisanie deptania podnóżków,
5) wykonać nie mniej jak 10cm tkaniny,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić wynik swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– krosno poziome ręczne,
– przędza wątkowa,
– rozpisanie deptania podnóżków,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wykonaj pasiak na krośnie ręcznym czteronicielnicowym w splocie skośnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z zasadami wykonania pasiaka,
3) dobrać wzór pasiaka (skorzystać z projektu zaproponowanego przez nauczyciela),
4) zaopatrzyć się w wątek kolorystycznie zgodny z projektem,
5) przygotować rozpisanie deptania podnóżków,
6) wykonać nie mniej jak trzy raporty kolorystyczne pasiaka,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) ocenić wynik swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wyposażenie stanowiska pracy:

– krosno poziome czteronicielnicowe ręczne,
– przędza wątkowa,
– raport kolorystyczny wątku,
– rozpisanie deptania podnóżków,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 6

Wykonaj narzutę w splocie tkaniny podwójnej na krośnie ręcznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z zasadami wykonania tkaniny podwójnej,
3) zaopatrzyć się w wątek,
4) przygotować rozpisanie deptania podnóżków,
5) wykonać nie mniej jak 20cm narzuty,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić wynik swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– krosno poziome ręczne,
– przędza wątkowa,
– rozpisanie deptania podnóżków,
– literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania tkanin rękodzielniczych?

¨ ¨

2) zastosować różne sposoby przewlekania?

¨ ¨

3) omówić sposób przygotowania krosna do produkcji gobelinu?

¨ ¨

4) wykorzystać poznane wiadomości do wykonania tkaniny pętlowej?

¨ ¨

5) scharakteryzować sposób wytwarzania tkaniny podwójnej?

¨ ¨

6) rozróżniać narzędzia do przewlekania osnów?

¨ ¨

7) zdefiniować pojęcie kartonu w tkactwie rękodzielniczym?

¨ ¨

8) dobrać typ krosna do rodzaju tkaniny rękodzielniczej?

¨ ¨

9) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.3. Tkanie ręczne

4.3.1. Materiał nauczania

Zakładanie osnowy na ramę

Na ramie wykonuje się pojedyncze sztuki gobelinów, kilimów, makat itp. (rys.14, rys.15)

Rys. 14. Ramka z nacięciami [7] Rys. 15. Ramka z gwoździami [1, fot.17]

W celu nałożenia osnowy na ramę przeprowadza się jedną nitkę na całej przestrzeni ramy.

Rozpoczyna się od założenia początku nitki na cztery nacięcia z brzegu ramy (rys.16) w celu jej
umocowania. Można też utworzyć węzeł na pierwszym ząbku. Następnie przeprowadza się nić
osnowy po kolei przez wszystkie nacięcia z obu brzegów ramy na zmianę. Gdy szerokość
osnowy jest odpowiednia mocuje się nić tak jak na początku pracy. Podczas przeprowadzania
osnowy należy pilnować równomiernego naprężania nici, aby powierzchnia osnowy była równa.

Rys.16. Zakładanie osnowy na ząbkowaną ramę [6, s.60]

Próbniki wątku

Próbniki wątku wykonuje się w celu dobrania kolorów przędzy potrzebnej do wyrobu

tkaniny na podstawie projektu koncepcyjnego. Z kłębka przędzy należy odciąć ok. 0,5m nici,
utworzyć pęczek, który mocuje się do brystolu. Każdy pęczek trzeba podpisać nazwą koloru
i numerem identyfikacyjnym z etykiety producenta. Otrzymuje się w ten sposób katalog przędz
używanych do danego wyrobu. Dzięki temu jeśli zabraknie przędzy, można dokupić identyczną,
bez obawy o popełnienie pomyłki lub użycia innego odcienia włóczki.
Kilim

Kilimy to tkaniny dekoracyjne wykonywane ręcznie splotem płóciennym. Dominują w nich

wzory geometryczne (pionowe, poziome i skośne) o prostych konturach. Przędzę wprowadza się
w przesmyk na taką odległość, jaką pokazuje wzór na kartonie, następnie nić wyjmuje się
na zewnątrz pomiędzy nitkami osnowy i przeplata się dalej ten sam przesmyk innym kolorem,
zawsze w tym samym kierunku. Po wprowadzeniu wszystkich potrzebnych nitek w danym
przesmyku, dociska się jednocześnie wszystkie nici tworzące dany wątek. Końcówki nitek
wplata się na kilka centymetrów i przycina. Na początku i końcu kilimu wykonuje się krajkę
szerokości 1–2 cm z takiej przędzy jak osnowa. Krajkę brzegową wzmacnia się przez dodanie
dodatkowej nitki osnowy i podwójne okręcenie nitką wątku. Linie skośne są tworzone przez
odpowiednie przesunięcia kolorów wątku. Linie pionowe na kilimie uzyskuje się stosując piony

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

tkackie. Wyróżniamy pion szparkowy (rys.17a), łączony (rys.17b), mijany (rys.17c), oraz
ząbkowy (rys.17d).

Rys. 17. Piony tkackie [2 s.128]

Sumak

Sumaki to wzorzyste tkaniny dekoracyjne o nierównej powierzchni. Tkaninę rozpoczyna

i kończy 4–6–centymetrowa krajka. Bardzo często wykańcza się dolną krawędź frędzlami
doszytymi lub z pozostawionej osnowy.

Wzór w tkaninie sumakowej uzyskuje się poprzez wprowadzenie wątku haftującego.

Przewija się go wokół dwóch nitek osnowy pod spodem, następnie przeprowadza ponad
czterema nitkami osnowy. W ten sposób tworzy się wzór ze skośnie ułożonych nitek. W
kolejnych rzędach wątek haftujący układa się po skosie na zmianę w prawą i w lewą stronę.
Wątek zasadniczy przebiega przez całą szerokość osnowy, przeplata się z osnową splotem
płóciennym. Wykonuje się go po każdym rzędzie haftów. Tło tworzy przeplot osnowy z
wątkiem zasadniczym.

Rys. 18. Sposób tworzenia sumaka [2 s.143]

Dywan z węzłów smyrneńskich

Dywany są tkaninami dekoracyjno

-

użytkowymi o funkcji ocieplającej. W dywanie

runowym prawą stronę tworzy puszysta okrywa.

Dywan składa się z osnowy, wątku wiążącego oraz węzłów tworzących runo.
Tkanie rozpoczyna się od wykonania krajki (kilka, kilkanaście centymetrów). Następnie

wokół osnowy wiąże się węzły, po każdym rzędzie przeprowadza się wątek. Im dłuższe
i grubsze jest runo tym więcej wątków się wykonuje (jeden lub kilka razy). Wątek dosuwa się do
krawędzi tkaniny ubijakiem.

Węzły smyrneńskie (tureckie) do mocowania runa na osnowie wykonuje się owijając

jednym odcinkiem przędzy dwie nitki osnowy, nakrywając je z przodu, końce przesuwa się do
tyłu i wyciąga na prawą stronę pomiędzy dwiema owiniętymi nitkami osnowy.

Długość runa waha się od 1 do 7cm. Nitka musi być dwukrotnie dłuższa niż wysokość

docelowego węzła. Im krótsze jest runo, tym lepiej wzór będzie widoczny.

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Rys. 19. Sposób wykonania węzła smyrneńskiego [1 str.86]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób nakłada się osnowę na ramę?
2. Do czego służy próbnik kolorów?
3. Jakie wzory dominują w kilimach?
4. Jakie rodzaje wątków są w sumakach?
5. W jaki sposób wiąże się węzły smyrneńskie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Załóż osnowę na ramę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się wiadomościami na temat zakładania osnowy na ramę,
3) obłożyć ramę osnową,
4) umocować osnowę na ramie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) ocenić wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– rama,
– przędza osnowowa,
– nożyczki,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj próbniki kolorów nitek wątku zgodnie z projektem tkaniny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi przygotowania próbników,
3) zanalizować kolorystykę projektu,
4) dobrać przędzę zgodną kolorystycznie z projektem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5) umocować jednobarwne pęczki na brystolu,
6) opisać pęczki w katalogu,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– barwny projekt tkaniny,
– kolorowa przędza wątkowa,
– brystol formatu A4,
– nożyczki, długopis,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj kilim na ramie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z zasadami wykonania kilimów,
3) przygotować projekt kompozycji kilimu,
4) zaopatrzyć się w wątek w kolorach według projektu,
5) wykonać kilim,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić wynik swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przędza wątkowa kolorowa,

–

projekt kompozycji kilimu,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj prostą tkaninę sumakową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi tworzenia sumaków,
3) dobrać projekt sumaka,
4) przygotować przędzę wątkową,
5) wykonać sumak na ramie,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić jakość i estetykę wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– projekt tkaniny sumakowej,
– rama obłożona osnową,
– przędza wątkowa,
– igły, ubijaki wątku,
– literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 5

Wykonaj dywan stosując węzły smyrneńskie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi wiązania węzłów smyrneńskich,
3) wybrać projekt do realizacji,
4) zaopatrzyć się w przędzę wątkową,
5) przygotować przędzę runową,
6) wykonać dywan,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) ocenić jakość i estetykę dywanu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– projekt dywanu,
– ramka obłożona osnową,
– przędza wątkowa,
– przędza runowa
– nożyczki,
– literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?

¨ ¨

2) nałożyć osnowę na ramę tkacką?

¨ ¨

3) przygotować próbnik kolorów?

¨ ¨

4) opisać sposób wytwarzania kilimu?

¨ ¨

5) opisać sposób wytwarzania sumaka?

¨ ¨

6) wyjaśnić zasadę wiązania węzłów smyrneńskich?

¨ ¨

7) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia?

¨ ¨

8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.4. Wykańczanie tkanin rękodzielniczych

4.4.1.Matriał nauczania

Tkaniny artystyczne produkowane są jako odpasowane. Wobec tego należy je szczególnie

starannie wykończyć. Stosuje się tu tylko wykończenie suche. Etapy wykończenia.

Podszywanie brzegów

Pierwszą czynnością jest zabezpieczenie nitek wątku przed wypadaniem. Polega to

na podwinięciu brzegów tkaniny lub wykonanie frędzli.

Podwinięcie brzegów poprzedzą, wykonanie mereżki (rys.20).

Rys. 20. Sposób wykonywania mereżki [2, s.162].

Mereżki tkanin ciężkich wykonuje się iglicą tkacką (rys. 21).

Rys. 21. Iglica tkacka [21, s.163].

Brzegi tkaniny podszywa się po dwukrotnym ich założeniu nitką taką samą jak tło tkaniny,
ściegiem tzw. krytym (jak najmniej widocznym).

Wykonywanie frędzli (rys.22)

Frędzle wykonuje się z długich odcinków nitek osnowy z jednej lub obu stron tkaniny.

O długości frędzli decyduje projektant. Frędzle mogą być skręcane i wiązane. Wykonuje się je
przez skręcenie grupy nitek w kierunku odwrotnym do kierunku skrętu przędzy.

Rys. 22. Wykonanie frędzli [1, s.163].

Pęczkowanie

Pęczkowanie polega na usunięciu specjalnymi szczypcami miejscowych zgrubień włókien

i zanieczyszczeń roślinnych. Należy uważać aby nie przeciąć nitki. Pracę wykonać dokładnie
i starannie. Po pęczkowaniu tkaninę szczotkuje się i trzepie.

Prasowanie

Przeprowadza się na podłożu twardym dla kilimów tj. tam gdzie powierzchnia jest gładka.

Tam, gdzie występuje relief np. sumaki, prasuje się na podłożu miękkim. Najlepsze efekty
prasowania uzyskuje się przy stosowaniu ciężkiego żelazka i mokrej zaparzaczki nałożonej
bezpośrednio na tkaninę. Prasowanie polega na stawiani żelazka miejsce przy miejscu
na zaparzaczce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Błędy tkackie

Błędy tkackie dzielą się na:

a) zasadnicze – nieusuwalne, obniżające jakość gotowej tkaniny,
b) niezasadnicze – dające się usunąć w procesie prania, cerowania, barwienia.
Do błędów tkackich zaliczamy
– błędy splotowe,
– rozrzedzenie lub zagęszczenie wątku,
– dwa wątki w jednym przesmyku,
– dziury,
– zniekształcenie lub oderwanie krajki,
– zrywy osnowowe lub wątkowe jedno– i wielonitkowe,
– pomieszanie przędz,
– błędy przewleczenia do nicielnic i płochy,
– nieprawidłowy raport barw,
– zniekształcenie wzoru lub pomylenie barw we wzorze,
– złe podszycie zakończeń tkaniny,
– niewłaściwe wiązanie lub nierówne frędzle.

Odtwarzanie techniki tkania tkaniny dekoracyjnej.

Aby odtworzyć technikę tkania tkaniny dekoracyjnej należy badaną tkaninę dokładnie

obejrzeć. Najlepiej posłużyć się lupką tkacką. Po rozpoznaniu surowca, jaki został użyty
do wyprodukowanej tkaniny, określa się liczność po wątku i osnowie. Splot po rozpoznaniu
nanosi się na kratkówkę (np. do zeszytu w kratkę). Następnie należy odtworzyć projekt tkaniny,
połączyć brakujące linie, aby zachować atmosferę kompozycji. Na podstawie zebranych danych
należy zakwalifikować tkaninę do odpowiedniej grupy tkanin dekoracyjnych i określić technikę
jaką zastała wykonana.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1. Jakie wykończenie stosuje się do tkanin dekoracyjnych?
2. W jaki sposób przebiega podszywanie brzegów?
3. Jak wykonuje się frędzle?
4. Co to jest pęczkowanie?
5. W jaki sposób przeprowadza się prasowanie tkanin rękodzielniczych?
6. Jaki jest podział błędów tkackich?
7. Jakie znasz błędy tkackie?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykończ wykonaną przez siebie tkaninę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować tkaninę wcześniej własnoręcznie wykonaną,
3) dobrać przędzę,
4) wykonać mereżkę,
5) złożyć dwukrotnie i podszyć ściegiem niewidocznym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

6) wypęczkować tkaninę, wyszczotkować, wytrzepać,
7) dobrać odpowiedni sposób prasowania,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) ocenić pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– tkanina dekoracyjna,
– iglica tkacka, szczypczyki do pęczkowania,
– żelazko,
– mokra zaparzaczka,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Usuń błędy tkackie z tkaniny rękodzielniczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi błędów tkanin,
3) dokonać podziału błędów na zasadnicze i niezasadnicze,
4) zlikwidować na próbce błąd tkacki niezasadniczy np. brak wątku, lub nierówne frędzle,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– katalog tkanin z błędami tkackimi,
– igła z kulką,
– przędza do cerowania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Odtwórz technologię wytwarzania próbki tkaniny rękodzielniczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi technik tkackich,
3) przygotować próbkę (nauczyciel rozdaje próbki tkanin),
4) rozpoznać splot tkaniny,
5) zapisać raport kolorystyczny ewentualnie naszkicować wzór,
6) wskazać rodzaj urządzenia i technikę wykonania próbki,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– próbka tkaniny rękodzielniczej,
– lupka tkacka,
– igła preparacyjna,
– zeszyt, długopis, ołówek, gumka, linijka,
– literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?

¨ ¨

2) wykonać mereżkę?

¨ ¨

3) dobrać przędzę do podszycia tkaniny rękodzielniczej?

¨ ¨

4) wykonać podszycie tkaniny ściegiem niewidocznym po prawej stronie?

¨ ¨

5) dobrać kierunek skrętu przędz przeznaczonych na frędzle?

¨ ¨

6) dokonać podziału błędów tkackich?

¨ ¨

7) rozróżniać błędy tkackie?

¨ ¨

8) dobrać przędzę do cerowania?

¨ ¨

9) usuwać z tkaniny błędy niezasadnicze?

¨ ¨

10) wykonać pęczkowanie tkanin dekoracyjnych?

¨ ¨

11) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia?

¨ ¨

12) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte, z luką

oraz wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy,

II część – poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko w ten sposób uzyskasz informacje o swoich postępach

w nauce.

8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część

1. Węzły smyrneńskie inaczej nazywane są;

a) chińskimi,

b) perskimi,

c) tureckim,

d) polskimi.

2. Wątek haftujący występuje przy wykonywaniu:

a) gobelinów,

b) kilimów,

c) sumaków,

d) dywanów.

3. Wymień trzy rodzaje przewlekania osnowy przez nicielnice.

4. Na rysunku splotu tkaniny podwójnej nanosi się:

a) pokrycia osnowowe dolnej i górnej tkaniny,

b) pokrycia osnowowe dolnej i górnej tkaniny, wynoszenie górnych nitek osnowy nad

dolnym wątkiem,

c) pokrycia osnowowe dolnej i górnej tkaniny, wynoszenie dolnych nitek osnowy nad

dolnym wątkiem,

a) pokrycia osnowowe górnej tkaniny, wynoszenie górnych nitek osnowy nad dolnym
wątkiem.

5. Wątek w gobelinie:

a) zwisa końcami po prawej stronie,

b) zawraca tworząc linię ciągłą,

c) zwisa końcami po lewej stronie,

d) zwisa po bokach tkaniny.

6. Błąd przewlekania dla splotu płóciennego np.1, 2, 2, 1 zamiast 1, 2, 1, 2usuwa się przez:

7. Próbnik wątku składa się z:

a) wzorów splotów,

b) przędzy użytej do wykonania tkaniny,

c) różnych rodzajów kanwy,

d) równej długości nitek wątku w przesmyku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

8. Temperatura końcowa kąpieli barwiącej nie powinna przekraczać:

a) 20

°

C,

b) 50

°

C,

c) 75

°

C,

d) 100

°

C.

9. Przy produkcji kilimów kolory wątku można łączyć ze sobą ................, w .................

zaczepiając nitki osnowy, wątku lub bez łączenia.

10. Podczas przeprowadzania osnowy na ramie należy pilnować równomiernego ........... nici,

aby powierzchnia ................... była równa.

11. Do utrzymania równego brzegu na krośnie rękodzielniczym stosuje się:

a) druty,

b) listwę gładką,

c) rozpinacz,

d) pręty.

12. Podczas wykańczania dywanów mereżkę stosuje się w celu:

a) ozdobnego wykończenia brzegów tkaniny,

b) wyrównania brzegów tkaniny,

c) zabezpieczenia nitek osnowy przed wypadaniem,

d) zabezpieczenie nitek wątku przed wypadaniem.

13. Do prasowania tkanin rękodzielniczych najlepiej nadaje się żelazko:

a) ciężkie,

b) lekkie,

c) nie ma znaczenia ciężar żelazka,

d) o temperaturach nagrzewania nie przekraczających 100

°

C.

14. Prasowanie polega na .................. żelazka ............... przy .............. na zaparzaczce.

II część

15. Cewienie odbywa się w wyniku ruchów:

16. Wyjaśnij w jaki sposób formuje się kopkę na skręcarce.

17. Na czym polega pęczkowanie tkanin?

18. Omów etapy wykonywania dywanu.

19. Narysuj jak przeplata wątek haftujący w tkaninie sumakowej.

20. Narysuj przewlekanie łamane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie tkaniny dekoracyjnej

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punktacja

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a)

b)

c)

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6. a)

b)

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

10.

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

15.

a)

b)

c)

16.

17.

18.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

19.

20.

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

6. LITERATURA

1. Czyżykowska S.: Tkactwo ręczne. Wydawnioctwo Watra, Warszawa 1983

2. Krzeptowska Z., Sypniewski J.: Tkactwo rękodzielnicze. Wydawnictwo spółdzielcze,

Warszawa 1985

3. Nycz E., Owczarz R., Średnicka L.: Budowa tkanin. WSiP, Warszawa 1990

4. Panek W., Turek K.: Technologia tkactwa, podręcznik dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1985

5. Poradnik Inżyniera – włókiennictwo. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1988

6. Tuszyńska W.: Dywany i kilimy. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1982

Spis adresów internetowych zamieszczonych w materiale nauczania.

Podane adresy aktualne na dzień 25.04.2006r.

7. www.czasnazakupy.pl