lakiernik 714[03] l2 04 n

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Halina Mazurkiewicz

Wykonywanie pomiarów warsztatowych
714[03].L2.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Lenkiewicz

mgr inż. Tadeusz Ługowski

Opracowanie redakcyjne:

mgr Halina Mazurkiewicz

Konsultacja:

mgr Zenon Pietkiewicz

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[03].L2.04
Wykonywanie pomiarów warsztatowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu lakiernik

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Podstawowe pojęcia stosowane w pomiarach warsztatowych

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Podstawy pomiarów warsztatowych

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Pomiar wielkości geometrycznych

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Napędy, instalacje hydrauliczne i pneumatyczne

5.4.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu

poradnik

dla

nauczyciela:

„Wykonywanie

pomiarów

warsztatowych”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie: Lakiernik 714[03].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może

posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym pytania
wielokrotnego wyboru tylko jednej prawidłowej odpowiedzi.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat jednostek modułowych

714[03].L2

Techniczne podstawy

lakiernictwa

714[03].L2.01

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

714[03].L2.02

Posługiwanie się

podstawowymi pojęciami

z zakresu układów

sterowania i regulacji

714[03].L2.03

Stosowanie technologii

informacyjnej

714[03].L2.04

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

714[03].L2.05

Eksploatowanie maszyn

i urządzeń

714[03].L2.06

Stosowanie technologii

mechanicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp,

−

posłużyć się najprostszymi narzędziami pomiarowymi (przymiar kreskowy, linijka,
kątomierz),

−

zdefiniować podstawowe wielkości fizyczne,

−

określić jednostkę miary wielkości fizycznej,

−

zapisać jednostki miary w postaci symbolu,

−

tworzyć krotności jednostek miar układu SI: metr, kilogram, sekunda, amper, kelwin, mol,

−

czytać proste rysunki techniczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcia; tolerancja pasowanie, chropowatość powierzchni,

−

obliczyć wymiary graniczne, odchyłki, tolerancje, luzy,

−

wybrać z PN odchyłki dla zadanych pasowań,

−

wyjaśnić pojęcia mierzenia i sprawdzania,

−

sklasyfikować przyrządy pomiarowe,

−

rozróżnić podstawowy sprzęt pomiarowy: wzorce, przyrządy pomiarowe, sprawdziany,
przybory pomiarowe,

−

ustalić przebieg czynności podczas wykonywania pomiarów,

−

dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania elementów, maszyn w zależności
od kształtu oraz dokładności wykonania,

−

odczytać wskazania przyrządów pomiarowych,

−

wykonać podstawowe pomiary wielkości geometrycznych,

−

wykonać elementarne badania i pomiary parametrów pomp, sprężarek, oraz instalacji
hydraulicznych i pneumatycznych,

−

interpretować wyniki pomiarów,

−

określić dokładność pomiarów,

−

określić tendencje rozwojowe w metrologii warsztatowej,

−

posłużyć się PN.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Lakiernik 714[03]

Moduł: Techniczne podstawy lakiernictwa 714[03].L2.
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 714[03].L2.04

Temat: Nowoczesne narzędzia pomiarowe – Internet jako źródło informacji.

Cel ogólny: Rozbudzenie u uczniów zainteresowania osiągnięciami techniki z zakresu
narzędzi pomiarowych oraz doskonalenie umiejętności z obsługi komputera.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–

korzystać z bazy danych zawartej w Internecie,

–

sklasyfikować narzędzia pomiarowe,

–

określić dokładność poznanych narzędzi pomiarowych,

–

zastosować w praktyce dostępne na zajęciach praktycznych narzędzia i przyrządy
pomiarowe,

–

stosować przepisy bhp podczas zajęć praktycznych,

–

współpracować w grupie.

Metody nauczania – uczenia się:

−

instruktaż z objaśnieniem

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

Czas:

90 minut

Środki dydaktyczne:

−

komputery,

−

dostęp do Internetu,

−

dyskietki,

−

narzędzia pomiarowe,

−

literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Podanie tematu.
3. Pogadanka z wiadomości teoretycznych potrzebnych do realizacji tematu zawierająca

pytania diagnozujące wiedzę teoretyczną uczniów z zakresu narzędzi pomiarowych
(rodzaje, zakres pomiarowy, zastosowanie, dokładność, budowa na przykładzie narzędzi
będących na wyposażeniu pracowni pomiarów).

4. Przejście do pracowni komputerowej.
5. Zapoznanie uczniów z regulaminem pracowni komputerowej.

6. Określenie wiadomości, które należy wyszukać w Internecie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Samodzielna praca uczniów na komputerze, wyszukiwanie potrzebnych informacji na

stronach WWW.

8. Instruktaż bieżący – indywidualne wskazówki dla uczniów wykonujących ćwiczenia:

–

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w prawidłowym formatowaniu
dokumentów. Podpowiada, jakie należy stosować narzędzia do formatowania
tworzonych dokumentów.

9. Zakończenie ćwiczeń, porządkowanie stanowiska pracy, przygotowanie prac do analizy.
10. Uczniowie prezentują swoje ćwiczenia na ekranie monitora w kolejności wykonania

i zapisują na dyskietkach.

11. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny ćwiczeń.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Na podstawie danych zapisanych na dyskietce sporządź notatkę z narzędzi do pomiarów
średnic zewnętrznych i wewnętrznych zawierającą: nazwę narzędzia, dokładność, zakres
pomiarowy.

Uzupełniające źródła informacji dla ucznia:

Internet

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela:

Internet

Adamczyk S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn, Wydawnictwo Naukowo-
Techniczne, Warszawa 2004r.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne z zakresu omawianej tematyki i sposobu prowadzenia
zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Lakiernik 714[03]

Moduł: Techniczne podstawy lakiernictwa 714[03].L2
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 714[03].L2.04

Temat: Rola i zadania pomiarów warsztatowych

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności myślenia twórczego, logicznego oraz poszukiwanie

prawidłowych rozwiązań.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–

rozpoznawać zalety kontroli jakości,

–

określić zadania i rolę pomiarów warsztatowych,

–

oceniać problemy związane z lekceważeniem kontroli jakości,

–

współpracować w grupie.

Metody nauczania:

−

instruktaż z objaśnieniem,

−

drzewo decyzyjne

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna, grupowa.

Czas:

45 minut

Środki dydaktyczne:
–

podręczniki, poradniki,

–

karty z drzewem decyzyjnym.

Przebieg zajęć:

1. Sprawy organizacyjne.
2. Zapoznanie uczniów z tematem – „Mocne i słabe strony” pomiarów warsztatowych.
3. Omówienie metody: „drzewo decyzyjne”.
4. Przedstawienie faz przebiegu pracy w/w metodą.
5. Omówienie środków dydaktycznych.
6. Podsumowanie i odpowiedzi na pytania.
7. Rozdanie kart do wypełnienia uczniom.
8. Wskazówki do pracy warsztatowej.
9. Wypełnianie przez uczniów kart.
10. Obserwacja przebiegu pracy, udzielanie wskazówek i pomocy uczniom.
11. Wypisanie wszystkich odpowiedzi uczniów z pominięciem tych, które się powtarzają

(na wspólnej karcie).

12. Omówienie poszczególnych propozycji eliminowanie zbędnych, niejasnych i nielogicznych

odpowiedzi.

13. Wspólne określenie roli i zadań pomiarów warsztatowych.

14. Dokonują oceny ćwiczeń. (klasa wspólnie z nauczycielem).
15. Podsumowanie zajęć, udzielenie odpowiedzi na pytania i uwagi dotyczące tematu zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Sporządzić notatkę na temat: „Jakie są korzyści z rzetelnie przeprowadzonej kontroli”

Uzupełniające źródła informacji dla ucznia:

Adamczyk S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn, WNT, Warszawa 2004r.

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela:

Adamczyk S., Makieła W.: Metrologia w budowie maszyn, WNT, Warszawa 2004r.

Sposób uzyskania informacji (zwrotnej) od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne z zakresu omawianej tematyki i sposobu prowadzenia
zajęć.

Opis metody:
Metoda ta stanowi graficzne przedstawienie procesu podejmowania decyzji w określonej
sprawie. Uczniowie pracują w grupach i wspólnie pokonują kolejne etapy procesu
decyzyjnego.

Etapy:

1. Zdefiniowanie problemu.
2. Określenie celów i wartości, istotnych dla osób podejmujących decyzję.
3. Znalezienie różnych możliwości rozwiązań.
4. Określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego możliwego rozwiązania.
5. Podjęcie ostatecznej decyzji.

Zalety metody:
Metoda ma charakter uniwersalny i może znaleźć zastosowanie w nauczaniu różnych

przedmiotów.

Dzięki niej uczniowie ćwiczą następujące umiejętności: wyrażania własnych opinii,

doboru argumentów, obrony własnego zdania, słuchania innych, krytycznego myślenia,
przewidywania skutków proponowanych rozwiązań, dokonywania wyboru, grupowego
podejmowania decyzji.

Przebieg lekcji:
1. Nauczyciel określa problem, który będzie przedmiotem analizy metodą drzewa

decyzyjnego.

2. Uczniowie zostają podzieleni na grupy. Każda grupa otrzymuje duży arkusz papieru

z narysowanym schematem drzewa.

3. Nauczyciel udziela instrukcji, jak należy wypełniać schemat oraz określa czas pracy dla

grup.

4. Uczniowie w grupach rozpatrują różne możliwości rozwiązania problemu. Wpisują plusy

i wady każdego rozwiązania.

5. Następuje prezentacja efektów pracy poszczególnych grup.
6. Nauczyciel komentuje efekty pracy uczniów.

Sposób wypełniania schematu drzewa decyzyjnego:
„pień” wpisanie problemu
„dolne gałęzie” - wpisanie ponumerowanych możliwych rozwiązań
„górne gałęzie” - zapisanie skutków poszczególnych wyborów, osobno pozytywnych „za”
i negatywnych „przeciw”
„korona drzewa” - podanie celów i wartości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawowe pojęcia stosowane w pomiarach warsztatowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wymiary graniczne i tolerancję wymiarów podanych na poniższym rysunku tulei

dystansowej. Dobierz odchyłki warsztatowe dla wymiarów nietolerowanych na poniższym
rysunku.

Rys. 1. Tuleja dystansowa

Wskazówki do realizacji ćwiczenia

Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: upewnić się czy wszyscy

uczniowie posiadają tabele odchyłek warsztatowych o których mowa w zadaniu i omówić
sposób wykonania ćwiczenia, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Można
również zastosować do ćwiczenia inne rysunki techniczne o większej ilości wymiarów
nominalnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją obliczania wymiarów granicznych i tolerancji,
2) dobrać odchyłki do wymiarów nietolerowanych na (rys. 1)

korzystając z danych

zawartych w tabeli 1 zamieszczonej w materiale nauczania dla ucznia,

3) skorzystać z przykładowych obliczeń tolerancji i wymiarów granicznych przedstawionych

w materiale nauczania: Wymiary nominalne, tolerancja, odchyłki,

4) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać „krok po kroku” polecenia zawarte w instrukcji,
6) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stoły pomiarowe,

–

poradnik,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 7.

−

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ charakter pasowania H7/g6 otworu i wałka o wymiarze nominalnym

45.

Wskazówki do realizacji ćwiczenia

Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić tematykę związaną

z tolerancją i pasowaniami oraz zaprezentować zasady określania charakteru pasowań.
Zapoznać uczniów i zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją określania charakteru pasowania,
2) dobrać odchyłkę otworu i wałka korzystając z danych zawartych w materiale nauczania

dla ucznia (tabela 3),

3) skorzystać z przykładowych obliczeń luzów (min. i max) podanych w materiale

nauczania: Pasowania,

4) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji określania pasowań,
5) wykonać krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji obliczeń luzów,
6) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stoły pomiarowe,

–

poradnik,

–

zeszyt, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Sprawdź chropowatość powierzchni przedmiotów wskazanych przez nauczyciela (przez

porównanie z wzorcami chropowatości). Wykorzystaj metody oceny wzrokowej a następnie
dotykowej, porównaj uzyskane w obu metodach wyniki.

Wskazówki do realizacji ćwiczenia

Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować próbki do

porównania z wzorcami chropowatości. Dodatkowo można przygotować tabelę do
zapisywania klas dokładności sprawdzanych płaszczyzn. Należy zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) porównać wygląd sprawdzanej powierzchni z wyglądem powierzchni wzorcowej, której

chropowatość jest znana, metodą oceny wzrokowej,

2) użyć do porównania lupy lub mikroskopu,
3) zgodnie z parametrem Ra i R

z tabeli 4 (materiał nauczania dla ucznia) zapisać klasę

dokładności sprawdzanej płaszczyzny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) porównać wygląd sprawdzanej powierzchni z wyglądem powierzchni wzorcowej, której

chropowatość jest znana, metodą oceny dotykowej,

5) porównać wielkość i natężenie drgań odczuwalnych przy przesuwaniu paznokcia po

nierównościach powierzchni sprawdzanego przedmiotu i wzorca w kierunku
prostopadłym do śladów obróbki,

6) zgodnie z parametrem Ra i R

z tabeli 4 (materiał nauczania dla ucznia) zapisać klasę

dokładności sprawdzanej płaszczyzny,

7) porównać oba zapisane wyniki,
8) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia i omówić ewentualne różnice w zapisanych

wynikach.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stoły pomiarowe,

–

poradnik,

–

zeszyt, długopis,

–

wzorce chropowatości,

–

próbki do pomiarów,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Do podanych wymiarów na poniższym rysunku dobierz odchyłki zgodnie z tolerancją

warsztatową w 12 klasie dokładności. Określ zakres wymiarów rzeczywistych dla wymiarów
prowadnicy, które będą prawidłowe i zakwalifikują wymiar jako poprawny. Zapisz w tabeli 1
obliczenia i odchyłki.

Rys. 4. Prowadnica

Wskazówki do realizacji ćwiczenia

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić tematykę

związaną z tolerancją, a w szczególności: zasady tolerancji, pojęcie wymiaru rzeczywistego,
przykłady obliczeń wymiarów granicznych górnych i dolnych. Zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.

30H7

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją obliczania wymiarów granicznych i tolerancji (ćwiczenie 1),
2) dobrać odchyłkę do wymiarów podanych na Rysunku do ćwiczenia 4 korzystając

z danych zawartych w tabeli 1 i tabeli 3 zamieszczonej w materiale nauczania dla ucznia,

3) zapisać odchyłkę dla wymiaru 30H7 w [mm],
4) pamiętać, że dane w Tabeli 3 podane są w µm (1 µm = 0,001 mm),
5) określić rodzaj położenia wymiarów liniowych, korzystając z rys. 4,
6) dobrać znak odchyłki [+; -; ±],
7) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
8) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.

Tabela 1. Zestawienie wyników do ćwiczenia 4

Lp.

Wymiar nominalny

Odchyłka

Zakres wymiarów rzeczywistych

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

poradnik,

–

zeszyt, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Podstawy pomiarów warsztatowych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj podany na poniższym rysunku sprzęt kontrolno – pomiarowy. Wypełnij tabelę

2 wpisując znak + do poszczególnych komórek.

Rysunek do ćwiczenia 1 . Narzędzia pomiarowe

Wskazówki do realizacji ćwiczenia:

Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zagadnienie związane

z podziałem narzędzi, przyrządów i pomocy kontrolnych na przykładzie wyposażenia
pracowni szkolnej. Dodatkowo można przeprowadzić zajęcia z wykorzystaniem Internetu do
wzbogacenia wiedzy z zakresu nowoczesnych narzędzi pomiarowych, których zdjęcia wraz
z opisami można odnaleźć na stronach internetowych. Należy zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z tematyki klasyfikacji przyrządów pomiarowych,
2) porównać posiadany sprzęt kontrolno – pomiarowy:

–

ze zdjęciami narzędzi kontrolno pomiarowych pokazanych w materiale nauczania,

–

z literaturą z rozdziału 6,

–

z innymi materiałami dydaktycznymi podanymi przez nauczyciela.

Tabela 2. Klasyfikacja narzędzi pomiarowych

Klasyfikacja sprzętu

Lp.

Nazwa sprzętu

kontrolno-pomiarowego

Wzorce

Sprawdziany

Przyrządy

pomiarowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

zestaw narzędzi pomiarowych lub ilustracje przyrządów pomiarowych,

–

zeszyt, długopis,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2.
Złożyć pytki wzorcowe w zestaw wymiarowy o zadanych wymiarach:
39,925;
86,460;
48,345;
72,375;
91,715;
17,435;
18,015;
73, 075;
Dla wymiaru

175

−

ułóż z płytek wzorcowych wymiar graniczny górny i dolny.

Wskazówki do realizacji ćwiczenia

Na jednym stanowisku pomiarowym może wykonywać zadanie jednocześnie kilku

uczniów – należy wtedy dobrać tak wymiary do składania, aby w zestawach nie powtarzały się
te same płytki (żeby nie zabrakło płytek dla któregoś z uczniów). Należy zapoznać uczniów
z zasadami prawidłowego obchodzenia się z płytkami i zasadami bhp podczas wykonywania
ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją układania wymiarów ze stosu płytek wzorcowych,
2) obliczyć wymiar graniczny górny i dolny dla wymiaru

175

−

3) skorzystać z przykładowych obliczeń zawartych w materiale nauczania rozdział 4.1,
4) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji układania stosu płytek

wzorcowych,

6) zwrócić szczególną uwagę na ochronę płytek przed uszkodzeniem,
7) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

zestaw płytek wzorcowych,

–

zeszyt, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Pomiar wielkości geometrycznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonać pomiaru wałka o średnicy d suwmiarkami o dokładności 0,1 i 0,02mm. według

poniższego rysunku. Oblicz stożkowatość wałka.

Rys. 1. Wałek z oznaczonymi płaszczyznami (I, II,) i położeniami (1, 2, 3) pomiarowymi

Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Uzyskane wyniki wpisane do tabeli 3 należy omówić w odniesieniu do dopuszczalnego

błędu wykonania z uwzględnieniem błędu pomiaru. W analizie dokonanych pomiarów uczeń
powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu się podczas wykonywania
ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją pomiarów wałków za pomocą suwmiarki,
2) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3) wyniki pomiarów zestawić w tabelce,
4) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
5) dokonać prezentacji i opisu wykonanego ćwiczenia.

Tabela 3. Zestawienie wyników do ćwiczenia 1.

Pomiar za pomocą suwmiarki

z dokładnością 0,1 mm

Pomiar za pomocą suwmiarki

z dokładnością 0,02 mm

Położenie

pomiarowe

I płaszczyzna

II płaszczyzna

I płaszczyzna

II płaszczyzna

Zlecane metody nauczania - uczenia się:

– instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

–

suwmiarka uniwersalna z odczytem 0,1mm,

–

suwmiarka uniwersalna z odczytem 0,02mm,

–

wałek do pomiaru,

–

rysunek techniczny,

–

pryzma do wałka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Dokonać pomiaru wałka o średnicy d mikrometrem zewnętrznym według załączonego

rysunku. Obliczyć stożkowość mierzonego wałka.

Rys. 2. Wałek z oznaczonymi płaszczyznami (I, II, III) i położeniami (1, 2, 3) pomiarowymi

Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Jak wynika z tabeli 4 średnica sworznia ma być mierzona trzykrotnie dla każdego

położenia w różnych płaszczyznach pomiarowych. Z uzyskanych wyników wpisanych w tabeli
4 należy obliczyć rzeczywistą niedokładność wykonania sworznia. W analizie dokonanych
pomiarów uczeń powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu się podczas
wykonywania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją pomiaru wałka za pomocą mikrometru,
2) mierzyć średnicę d wałka mikrometrem zewnętrznym wg szkicu podanego na

rys. 2,

3) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
4) wyniki pomiaru zestawić w tabelce,
5) na podstawie wyników pomiarów obliczyć stożkowość wałka.

Tabela 4. Zestawienie wyników do ćwiczenia 2

Pomiar za pomocą mikrometru

Położenie

pomiarowe

płaszczyzna

III

płaszczyzna

III

płaszczyzna

Średnia arytmetyczna

dla poszczególnych

płaszczyzn

III

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zlecane metody nauczania - uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

mikrometr zewnętrzny,

–

mierzony wałek,

–

podstawka do mikrometru,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Zmierzyć średnicę d otworów suwmiarką uniwersalną jednostronną według

zamieszczonego poniżej rysunku.

Rys. 3. Tuleja z oznaczonymi płaszczyznami pomiarowymi

Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Uzyskane wyniki wpisane w zeszycie należy omówić w odniesieniu do dopuszczalnego

błędu wykonania z uwzględnieniem błędu pomiaru. W analizie dokonanych pomiarów uczeń
powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu się podczas wykonywania
ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją pomiarów otworów za pomocą suwmiarek,
2) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3) określić dokładność suwmiarki,
4) dokonać pomiarów zgodnie z instrukcją,
5) wyniki pomiarów zapisać w zeszycie,
6) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zlecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stół pomiarowy,

–

suwmiarka uniwersalna jednostronna,

–

mierzona tuleja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Zmierz kąty w danym przedmiocie kątomierzem uniwersalnym. Wykonaj szkic

przedmiotu z określeniem mierzonych kątów.

Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Uzyskane wyniki wpisane do zeszytu uczeń powinien porównać z wartościami

kontrolnymi podanymi przez prowadzącego. Obliczyć ewentualny błąd pomiaru. W analizie
dokonanych pomiarów uczeń powinien podać własne uwagi i spostrzeżenia, jakie nasunęły mu
się podczas wykonywania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją pomiarów kątów za pomocą kątomierza uniwersalnego,
2) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
3) określić dokładność kątomierza,
4) dokonać pomiarów zgodnie z instrukcją,
5) wyniki pomiarów zapisać w zeszycie,
6) w razie napotkania trudności skorzystać z pomocy nauczyciela,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zlecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stół pomiarowy,

–

kątomierz uniwersalny,

–

przedmiot do mierzenia (kieł, tuleja redukcyjna, płytka o ściętych kątach),

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Napędy, instalacje hydrauliczne i pneumatyczne

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W prasie hydraulicznej rys. 1 średnica tłoka większego wynosi D = 0,2 m, a mniejszego

0,02. Na tłoku mniejszym położono ciężar 600 N. Jakie ciśnienie i jaka siła działają na większy
tłok, jeżeli sprawność urządzenia wynosi η = 0,8. Oblicz o ile przesunie się tłok o średnicy D,
jeżeli tłok mniejszy przesunie się o: 1cm, 2 cm, 5cm. Dla podanych przesunięć wykonaj
pomiary rzeczywistego przesunięcia tłoka większego w prasie hydraulicznej. Wykonaj
obliczenia teoretyczne przesunięcia tłoka dla wymiarów tłoków posiadanej praski.

Rys. 1. Uproszczony schemat prasy hydraulicznej

Wskazówki do realizacji ćwiczenia
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją obliczania ciśnienia, siły oraz przesunięcia tłoka w prasie

hydraulicznej,

2) skorzystać z podanych wzorów zawartych w materiale nauczania,
3) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji obliczania ciśnienia, siły oraz przesunięcia

tłoka w prasie hydraulicznej,

4) wykonać krok po kroku polecenia zawarte w instrukcji,
5) zapisać w tabelce wyniki pomiarów rzeczywistego przesunięcia tłoka i porównać je

z obliczeniami teoretycznymi.

Tabela 5. Zestawienie wyników do ćwiczenia 1

Przesunięcie

mniejszego tłoka

o średnicy d

[mm]

Przesunięcie

większego tłoka

o średnicy D

(rzeczywiste)

[mm]

Przesunięcie

większego tłoka

o średnicy D

(wyliczone) [mm]

Różnica

przesunięcia

teoretycznego i

rzeczywistego

[mm]

Uwagi

6) omówić przyczyny powstałych błędów,
7) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

prasa hydrauliczna,

–

przyrządy pomiarowe do pomiaru przesunięcia tłoka,

–

zeszyt, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiaru natężenia przepływu cieczy rotametrem oraz różnicy ciśnień

w przewodzie instalacji hydraulicznej rys. 2 manometrem U-rurkowym.

Rys. 2.

Schemat instalacji hydraulicznej

Wskazówki do realizacji ćwiczenia

Przed

przystąpieniem

ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją pomiaru natężenia przepływu za pomocą rotametru oraz różnicy

ciśnień w instalacji hydraulicznej,

2) skorzystać z podanych wzorów zawartych w materiale nauczania i instrukcji do

wykonania ćwiczenia,

3) stosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) zapisać w tabelce wyniki pomiarów oraz obliczeń,
5) omówić przyczyny powstałych błędów oraz przyczyny spadku ciśnienia na długości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Zestawienie wyników

Lp.

Mierzone

obliczone

Δh

Δp

[l/h]

[l]

[h]

[l/h]

[mm]

[mm] [mm] [m]

[Pa]

Zalecane metody nauczania - uczenia się:

–

instruktaż z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne

Środki dydaktyczne:

–

instalacja pomiarowa,

–

zeszyt, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej:

„Wykonywanie pomiarów

warsztatowych”

Test składa się z 24 zadań wyboru (tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa), z których:

−

zadania 1-18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 19-24 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. a, 4. c , 5. a, 6. c, 7. b, 8. c, 9. d, 10. c, 11. a,
12. b, 13. d, 14. d, 15. c, 16. d, 17. c, 18. b, 19. c, 20. a, 21. b, 22. c, 23. a, 24. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozpoznać podstawowe jednostki miar

2. Posłużyć się PN

Obliczyć tolerancję dla wymiaru
nominalnych zgodnie z dokumentacją

4. Wybrać prawidłowe odchyłki

5. Sklasyfikować przyrządy pomiarowe

6. Określić wymiary liniowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać dokładność narzędzi
pomiarowych

Odczytać wskazania przyrządów
pomiarowych

9. Zdefiniować moduł suwmiarki

10. Wyjaśnić działanie mikrometru

11.

Rozróżnić poszczególne elementy
narzędzi pomiarowych

12.

Rozpoznać dokładności narzędzi
pomiarowych

Odczytać wskazania przyrządów
pomiarowych

14.

Wybrać narzędzie pomiarowe do
pomiaru kąta

15.

Zastosować odpowiednie narzędzie do
pomiaru prostoliniowości

16.

Zastosować odpowiednie narzędzie do
pomiaru luzów

17. Określić błędy pomiaru

18.

Dobrać narzędzie pomiarowe do
pomiarów kąta

19. Scharakteryzować jednostki ciśnienia

20. Scharakteryzować jednostki ciśnienia

21.

Wybrać odpowiednie narzędzie do
pomiaru przepływu natężenia cieczy

22. Sklasyfikować maszyny sprężające

23.

Scharakteryzować działanie
przyrządów do pomiaru ciśnienia

24. Przewidzieć właściwe pasowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 24 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego

wyboru – tylko jedna spośród czterech odpowiedzi jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy

(zadania od 1 - 18, II część - poziom ponadpodstawowy (zadania od 19 - 24).

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na któreś z pytań będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż

jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy wystarczy Ci czasu.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Międzynarodowy układ jednostek miar określa się skrótem:

a) ZK,
b) SK,
c) JM,
d) SI.

2. Która, z wymienionych norm jest polską normą maszynową:

a) PN – 87/M – 01145,
b) PN – 87/N – 01621,
c) PN – 89/N – 01605,
d) PN – 82/N – 01616.

3. Tolerancja (T) dla wymiaru

−

wynosi:

a) 0,37,
b) 0,08,
c) - 0,22,
d) - 0,08.

4. Wymiar rzeczywisty obrobionego wyrobu wynosi 20,15 mm i został zakwalifikowany

jako dobry, według którego z poniższych oznaczeń na rysunku wykonawczym został on
wykonany?
a) 20

+0,1

b) 20

-0,1

c) 20

+0,2

d) 20

-0,15

5. Szczelinomierz należy do grupy:

a) wzorców,
b) przyrządów pomiarowych,
c) sprawdzianów,
d) przyborów pomiarowych.

6. Wytmiary L

i L

należą do grupy wymirów liniowych:

a) wewntrznych,
b) zewnętrznych,
c) mieszanych i pośrednich,
d) tylko mieszanych.

7. Z jaką dokładnością mierzy przedstawiona na rysunku suwmiarka:

a) 0,05,
b) 0,1,
c) 0,02,
d) 0,01.

0 5 10 15 20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Odczytaj wskazanie suwmiarki:

a) 13,5,
b) 13,85,
c) 13,8,
d) 13,75.

9. Ile działek noniusza, ma suwmiarka mierząca z dokładnością odczytu i= 0,05 i modułem I:

a) 20,
b) 10,
c) 50,
d) 19.

10. Pełny obrót bębna mikrometru powoduje przesuniecie się wrzeciona o:

a) 10mm,
b) 1 mm,
c) 0,5 mm,
d) 0,1 mm.

11. Który z elementów nie jest częścią składową mikrometru do pomiarów zewnętrznych?

a) szczeki,
b) bęben,
c) kabłąk,
d) sprzęgiełko.

12. Najczęściej spotykane, uniwersalne mikrometry do pomiarów zew. i wew. mierzą

z dokładnością odczytu do:
a) 0,05,
b) 0,01,
c) 0,5,
d) 0,1.

13. Wskazany na mikrometrze do pomiaru wymiarów wewnętrznych wymiar wynosi:

a) 17,36,
b) 13,31,
c) 12,81,

d) 17,19.

14. Kąty możemy mierzymy:

a) suwmiarką,
b) czujnikiem,
c) sprawdzianem tłoczkowym,
d) liniałem sinusowym.

15. Za pomocą liniału krawędziowego można sprawdzić:

a) prawidłową długość przedmiotu,
b) czy przedmiot ma prawidłowy kształt,
c) czy sprawdzana powierzchnia jest prostolinijna,
d) dokładność wykonania kąta 90

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Luz międzyzębny mierzy się za pomocą:

a) sprawdzianu tłoczkowego,
b) szczelinomierza i wzornika do gwintów,
c) mikromierza,
d) szczelinomierza i czujnika.

17. Błąd „Paralaksy” zależy od:

a) dokładności suwmiarki,
b) stanu technicznego suwmiarki,
c) kąta padania światła na noniusz,
d) rodzaju narzędzia pomiarowego.

18. Z jakiego wzoru korzystamy do obliczenia kąta

α przy pomiarach kątów za pomocą

liniału sinusowego?
a)

⋅

sin

⋅

sin

19. 1 MPa (jeden megapaskal) to:

a) 100 hPa,
b) 1000 Pa,
c) 10

Pa,

d) kPa.

20. 1 bar to:

a) 10

Pa,

b) 1 MPa,
c) 100 hPa,
d) at.

21. Rotametr służy do pomiaru:

a) ciśnienia,
b) natężenia przepływu,
c) gęstości,
d) ciężaru właściwego.

22. Jeżeli stosunek sprężania π > 3 wówczas maszynę sprężającą zaliczamy do:

a) wentylatory,
b) dmuchawy,
c) sprężarki,
d) wiatraki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23. Zasada działania cieczowych (hydrostatycznych) przyrządów do pomiaru ciśnienia oparta

jest na zasadzie:
a) równoważeniu mierzonego ciśnienia wysokością słupa cieczy,
b) równoważeniu mierzonego ciśnienia ciężarem tłoka,
c) pomiaru odkształcenia elementów sprężystych,

d) zmian własności elektrycznych pod wpływem zmiany ciśnienia.

24. Jeżeli z obliczenia wynika dla L

min

wartość ujemna (luz ujemny, czyli wcisk), a dla L

max

wartość dodatnia, to występuje pasowanie:
a) mieszane,
b) luźne,
c) ciasne,
d) pośrednie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Próba pracy dla jednostki modułowej „Wykonywanie pomiarów
warsztatowych”

Treść zadania:

Dokonaj pomiaru klina do wybijania wierteł zgodnie z załączonym rysunkiem wykonawczym
Nr 01. (zał. 1 do zadania). Sprawdź prostolinijność skosu i krawędzi o dł. 200 mm. Dobierz
narzędzia i przyrządy pomiarowe do sprawdzania poszczególnych wielkości. Odchyłki do
wymiarów nietolerowanych dobierz w 14 klasie dokładności zgodnie z załączoną tabelą
odchyłek zaokrąglonych wymiarów liniowych nietolerowanych (Tabela 1, zał. 2 do zadania).
W Tabeli 2 wpisz wszystkie wymiary nominalne i odchyłki zgodnie z dokumentacją oraz
wymiary rzeczywiste klina. Dokonaj pomiarów klina, wymiary zapisz w tabeli i dokonaj oceny
poprawności ich wykonania.

Na wykonanie zadania (próby pracy) masz 180 minut.

Instrukcja do wykonania zadania dla ucznia:

Aby poprawnie wykonać zadanie (próbę pracy):

1. Przeanalizuj dokładnie treść zadania, rysunek wykonawczy klina, tabelę odchyłek

wymiarów liniowych nietolerowanych, która pomocna będzie przy wykonaniu zadania.

2. Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA:

a) Kolejność czynności prowadzących do wykonania zadania.
b) Narzędzia i przyrządy pomiarowe jakich użyjesz do pomiarów.
c) Pomoce kontrolne niezbędne do wykonania zadania.

3. Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy: zgromadź i rozmieść na stanowisku pracy

materiał, narzędzia i urządzenia do pomiaru klina.

4. Sprawdź stan techniczny urządzeń i narzędzi, którymi będziesz się posługiwał w czasie

wykonywania zadania.

5. Wykonaj zaplanowane czynności zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

i ochrony przeciwpożarowej.

6. Po zakończeniu pracy: uprzątnij stanowiska pracy, oczyść i zakonserwuj narzędzia

i sprzęt, odłóż je na wskazane miejsce.

7. Przestrzegaj przepisy bhp i ppoż na stanowisku pomiarowym
8. Zgłoś przez podniesienie ręki gotowość do prezentacji wykonanego zadania.
9. W czasie prezentacji oceń na podstawie pomiarów zapisanych w tabeli zgodność

uzyskanych wymiarów z tolerancją oraz oceń przydatność użytkową klina.

Informacja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia próby pracy, z co najmniej dwutygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z procedurą próby pracy oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę pracy z elementami jakie wystąpią w zadaniu.
5. Omów z uczniami instrukcję do wykonania zadania.
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy prób pracy, podaj czas przeznaczony na wykonanie zadnia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem próby pracy przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia pracy.

10. Prace wraz z wypełniona dokumentacją uczniowie zostawiają na stanowisku

pomiarowym.

11. Sprawdź poprawność wykonania zadania narzędziami pomiarowymi, którymi posługiwał

się uczeń podczas próby pracy.

12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te elementy, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.

Zaplanowana próba pracy to pomiar klina wykonanego zgodnie z dołączoną dokumentacją
techniczną (rysunek techniczny załącznik 1do zadania). Do przeprowadzenia próby pracy
można użyć inne detale, należy jednak pamiętać, aby pomiary były wykonywane kilkoma
przyrządami pomiarowymi dobieranymi zgodnie z tolerancją podaną na rysunku. Tabelę 2 do
zadania można zmodyfikować dodając miejsce na obliczenia (np. tolerancji) oraz zmienić
punktację za każde prawidłowo dobrane narzędzie, pomoce i uwzględnić zmiany w arkuszu
obserwacji .

Materiały dla ucznia:

−

treść zadania wraz z informacją dla zdającego i instrukcją do wykonania zadania,

−

karta plan działania,

−

załącznik 1 (rysunek techniczny 01),

−

załącznik 2 ( Tabela 1 odchyłki zaokrąglonych wymiarów liniowych nietolerowanych w mm,

−

załącznik 3 (karta z Tabelą 2 do wpisywania wyników).

Informacja dla zdającego

1. Sprawdź, czy zadanie, które otrzymałeś, zawiera 4 strony. Ewentualne braki zgłoś

nauczycielowi.

2. Na PLANIE DZIAŁANIA wpisz swoje imię i nazwisko, klasa.
3. Zapoznaj się z treścią zadania, instrukcją do wykonania, stanowiskiem pracy i jego

wyposażeniem. Masz na to 10 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu wykonania
zadania.

4. Po upływie tego czasu przystępujesz do wykonania próby pracy.
5. Nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie miejscu godzinę rozpoczęcia i zakończenia

próby pracy.

Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który
obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielał Ci żadnych wskazówek.
Interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej i może przerwać w takim przypadku sprawdzian.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PLAN DZIAŁANIA:

Imię i nazwisko:
Klasa:

1. Kolejność czynności prowadzących do wykonania zadania:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………

2. Narzędzia i przyrządy pomiarowe, jakich użyjesz do pomiarów:

…………………………………………………………………………………………………..

................................................................................................................................................

........................................

3. Pomoce kontrolne niezbędne do wykonania zadania:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

UWAGA !

Próba pracy jest wykonywana samodzielnie przez ucznia, nauczyciel obserwuje wykonywane
czynności i nie udziela żadnych wskazówek. Interweniuje tylko w przypadku naruszenia
w rażący sposób przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej.
Przerywa w takim przypadku ćwiczenie i uczeń nie zalicza próby pracy. Po wykonaniu
zadania uczeń prezentuje nauczycielowi wyniki swojej pracy. W trakcie wykonywania zadania
nauczyciel obserwuje pracę ucznia oceniając wykonane prze niego czynności w arkuszu
obserwacyjnym. Próba pracy jest zaliczona wtedy, gdy uczeń otrzyma 75% możliwych do
uzyskania punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 1

Załącznik 2

IT12 (12 klasa dokładności) – odchyłki dokładne,
IT14 (14 klasa dokładności) – odchyłki średniodokładne (zalecane),
IT16 (16 klasa dokładności) – odchyłki zgrubne,
IT17 (17 klasa dokładności) – odchyłki bardzo zgrubne.

Tabela 1. Odchyłki zaokrąglone wymiarów liniowych nietolerowanych w mm [8]

Odchyłki wymiarów liniowych

Wymiar
nominalny

zewnętrznych

Wewnętrznych

mieszanych i pośrednich

ponad

0,5
3
6
30
120
315
1000
2000

3
6
30
120
315
1000
2000
3150

-0,1
-0,1
-0,2
-0,3
-0,4
-0,6
-1
-1,6

-0,2
-0,2
-0,4
-0,6
-1
-1,6
-2,4
-4

-0,3
-0,4
-1
-1,6
-2,4
-4
-6
-10

-0,3
-1
-2
-3
-4
-6
-10
-16

+0,1
+0,1
+0,2
+,3
+0,4
+0,6
+1
+1,6

+0,2
+0,2
+0,4
+0,6
+1
+1,6
+2,4
+4

+0,3
+0,4
+1
+1,6
+2,4
+4
+6
+10

+0,3
+1
+2
+3
+4
+6
+10
+16

0,05

0,1

0,15

0,2

0,3

0,5

0,8

0,1

0,2

0,3

0,5

0,8

1,2

0,15

0,2

0,5

0,8

1,2

0,15

0,5

1,5

d – odchyłki dokładne,

s – odchyłki średniodokładne,

z – odchyłki zgrubne,

bz – odchyłki bardzo zgrubne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 3

Tabela 2. Zestawienie wyników do próby pracy
Lp.

Wymiar

nominalny

Odchyłka

Wymiar

rzeczywisty

Klasyfikacja wymiaru

(prawidłowy/nieprawidłowy)

Narzędzie

pomiarowe

Miejsce na obliczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz obserwacji

Zawód: Lakiernik 714[03]
Jednostka modułowa: Wykonywanie pomiarów warsztatowych 714[03].L2.04
Imię i nazwisko ucznia: …………………………………………….
Temat zadania: Pomiar klina zgodnie z rysunkiem technicznym 01.

Czynność wykonana – 1pkt; niewykonana – 0pkt

Lp. Czynności mierzalne

Punktacja

Liczba

punktów

I. PLANOWANIE

Czynność 1: Zapisanie czynności niezbędnych do wykonania
zadania.

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zapisał w formularzu PLAN DZIAŁANIA
kolejne czynności prowadzące do wykonania zadania (zgodnie
z założeniami nauczyciela).

Czynność2: Zapisanie narzędzi pomiarowych.

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zapisał w formularzu PLAN DZIAŁANIA
suwmiarka uniwersalna 0,05, suwmiarka min. L – 250,
mikrometr, kątomierz uniwersalny lub liniał sinusowy
z kompletem płytek i czujnikiem, mikrometr do pomiarów
zewnętrznych może być z czujnikiem, promieniomierz, liniał
krawędziowy, szczelinomierz, wzorce chropowatości.

Czynność 3: Zapisanie pomocy kontrolnych.

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zapisał w formularzu PLAN DZIAŁANIA
podstawka pod mikrometr, podstawka czujnika, czyściwo do
narzędzi pomiarowych i przedmiotu mierzonego.

II ORGANIZOWANIE
.

Czynność 4: Gromadzenie narzędzi i przyrządów pomiarowych

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zgromadził następujące narządzi
i przyrządy pomiarowe: suwmiarka uniwersalna 0,05,
suwmiarka min. L – 250, mikrometr, kątomierz uniwersalny lub
liniał sinusowy z kompletem płytek i czujnikiem, mikrometr do
pomiarów

zewnętrznych

może

być

czujnikiem,

promieniomierz, liniał krawędziowy, szczelinomierz, wzorce
chropowatości.

Czynność 5: Gromadzenie pomocy kontrolnych.

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający zgromadził na stanowisku pracy:
podstawkę pod mikrometr, podstawkę czujnika, czyściwo do
narzędzi pomiarowych i przedmiotu mierzonego.

Czynność 6: Organizacja stanowiska pracy

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo przygotował stanowisko
pomiarowe ( zasady obowiązujące w pracowni).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

III. WYKONANIE

Czynność 7: Dobieranie odchyłek

Kryterium wykonania:
1 pkt. za każdą prawidłowo dobraną odchyłkę do wymiaru

podanego na rysunku:

−

;

−

;

−

;

200

−

;

0,2

12,5

Czynność 8: Pomiary za pomocą suwmiarki uniwersalnej 0,05

Kryterium wykonania:
1 pkt. z każdy prawidłowo wykonany pomiar:

4 (zwężenie klina);

2x4 (ścięcia z obu stron);7; 11; 12,5; 16; Ø 6; 6 (grubość klina).

Czynność 9: Pomiary za pomocą suwmiarki L-250

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo dokonał pomiaru długości:
L200.

Czynność 10: Pomiar promieni

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo zmierzył lub sprawdzi promień
R3.

Czynność 11: Pomiar kąta

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo zmierzył kąt

8 .

Czynność12: Pomiar mikrometrem

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo zmierzył wielkość 25p5.

Czynność 13: Pomiar otworów

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo dokonał pomiaru Ø6.

Czynność 14: Pomiar prostoliniowości

Kryterium wykonania:
1 pkt. z każdy prawidłowo wykonany pomiar: prostoliniowości
na długości 200 mm i ścięcia.

Czynność 15: Pomiar chropowatości

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający prawidłowo określił chropowatość
powierzchni wyszczególnionej na rysunku.

IV. PREZENTOWANIE

Czynność 16:

Kryterium wykonania:
1 pkt jeżeli zdający uzasadnił dobór narzędzi, przyrządów
i pomocy do wykonania zadania.

Czynność 17. Analiza dokonanych pomiarów

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający omówi różnice między wymiarami
rzeczywistymi a podanymi na rysunku.

Czynność 18: Ocenienie jakości wykonanego klina

Kryterium wykonania:
1 pkt. jeżeli zdający ocenił jakość wykonanego klina

(w tym

estetyka wykonania).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Gnutek Z, Koralewskie W.: Maszynoznawstwo energetyczne. Wprowadzenie do

energetyki cieplnej. Politechnika Wrocławska. Wrocław 2003.

2. Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT. Warszawa

1996.

3. Kojtych A, Szołowski M., Szymczyk W.: Pomiary wielkości fizycznych. WSiP.

Warszawa 1998.

4. Kolmam R.: Technika pomiarów warsztatowych. PWSZ. Katowice 1972.
5. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP Warszawa 1995.
6. Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych. WSiP Warszawa 1999.
7. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP Warszawa 1983.
8. Praca zbiorowa.: Poradnik mechanika. Wydawnictwo Naukowo – Techniczne Warszawa

1996.