--------- Broń żołnierzy września 1939 roku --------

Po prostu nasz granatnik wz. 36

Jak to było z tą naszą przedwojenną bronią? Jakiej ona była jakości? Czy byliśmy w czołówce krajów pod
względem nowoczesności uzbrojenia czy tak ja w 45 - nic swojego i żadnej możliwości wyboru? Gdy pisze się o
konkretnej broni bez porównania z innymi współczesnymi jej rozwiązaniami to nawet najbardziej szczegółowy
opis uniemożliwia prawidłową ocenę. My dziś wiemy więcej, mamy możliwość dotarcia do parametrów
najbardziej nowoczesnych broni i gdzieś tam w przeszłości nikną osiągnięcia naszych przodków.
Mimo zaniku cenzury która dokładnie i niestety skutecznie wycinała z wszelkich publikacji osiągnięcia Polski
międzywojennej w dalszym ciągu łatwiej jest trafić w prasie fachowej na wielostronicowe opracowania na temat
PPSzy czy pistoletu TT. Prawda - dużo tego na naszym terytorium było i po wojnie wyboru co do uzbrojenia
nam nie pozostawiono żadnego. Kilka pokoleń wychowało się na tej "darowanej" broni i nawet często - zbyt
często Polacy dziś nie mają świadomości, że mieliśmy broń wtedy we wrześniu 1939 roku - w większości
przewyższającą tę która była na uzbrojeniu w latach czterdziestych i nawet pięćdziesiątych.
Jedną z takich mało znanych konstrukcji jest nasz granatnik wz. 36. Jak pisano o nim w podręcznej instrukcji
piechoty

1

?

Granatnik wz. 36 jest bronią towarzyszącą oddziałom strzeleckim bezpośrednio w linii ognia. Cechują go:
-

stromy tor pozwalający na strzał ponad głowami i z ukrycia,

-

duża celność i wydajność ognia,

-

mały ciężar i rozmiary (łatwość przenoszenia i ukrycia),

-

prostota obsługi i natychmiastowa gotowość do strzału,

-

działanie na cel odłamkami pocisku,

-

poważny ciężar amunicji co ogranicza ilość pocisków posiadanych przez obsługę.

Najważniejsze dane techniczne:
Kaliber lufy 46 mm,
Kaliber pocisku 45,6 mm,
Długość - granatnika 640mm,
-

przewodu lufy 400 mm,

Szybkość początkowa: od 35 do85 m/sek. ,
Czas lotu pocisku: 5 do 13 sek.
Donośność: - najmniejsza 100 m,

-

największa 800 m,

Ciężar granatnika 8 kg,
Ciężar pocisku 760g
Praktyczna szybkostrzelność 15 strzałów na minutę,
Pas bezpieczeństwa pocisków 100m.
-----------

Konstrukcja i zasada działania granatnika jest bardzo ciekawa ponieważ granatnik strzelał pod stałym kątem a
jego donośność była regulowana specjalnym zaworem. Ilość gazów kierowana do tej widocznej na zdjęciu rury
na wierzchu lufy granatnika przez ustawiany i skalibrowany regulator gazowy (fot.2 ) decydowała o jego
zasięgu. Zmiana zasięgu strzału odbywała się więc o wiele szybciej i precyzyjniej a także bezpieczniej niż w
przypadku podobnych konstrukcji moździerzy w których dla zmiany zasięgu ostrzału trzeba było zmieniać kąt
pochylenia lufy. Przy stopce granatnik posiadał poziomicę i urządzenie spustowe. Czyli granat można było
wsunąć do lufy, sprawdzić wypoziomowanie, ustawić pokrętłem zasięg i ognia. Ten system oprócz widocznych
zalet takich jak możliwość bezpiecznego prowadzenia ognia nawet z niewielkich zagłębień czy prowadzenie
ostrzału w zakresie 800-100 m bez zmiany ustawienia lufy miał także wadę - przy niestabilnym podłożu
granatnik wymagał częstej korekty ustawienia ale to także sprawa wyszkolenia obsługi.

Granatników do września 39 roku wyprodukowano około 3850 i przewidziane były na wyposażenie po jednej
sztuce na pluton lub trzy na kompanię. Wychodzi niby to samo ale przy różnym przydziale ich wykorzystanie na
polu walki mogło być inne. Do obsługi granatników z tego co wiem przewidywano trzech żołnierzy którzy mieli
w specjalnych torbach 20 granatów a zapas amunicji był przewożony na specjalnej biedce.
Najważniejsze zalety tego granatnika to:
-

bardzo mały ciężar - tylko 8 kg - patrz porównanie do innych konstrukcji,

1

"Podręcznik dowódcy plutonu strzeleckiego" Wydawnictwo MSW 1938r.

-

natychmiastowa możliwość otwarcia ognia,

-

bardzo duży jak na ten kaliber i ten ciężar granatnika zasięg - 800m,

-

bardzo szybka i bezpieczna dla obsługi zmiana zasięgu ostrzału, praktycznie każdy granat nawet przy
szybkim strzelaniu można było umieszczać na innej odległości,

-

łatwe przenoszenie /ważył tyle co rkm wz.28/ i szybka zmiana stanowiska

Granatnik wz. 36 przenosił na plecach jeden żołnierz. Ważył tylko o około 3,5 kg więcej niż karabin. Moździerz
radziecki był o 4 kg cięższy.
Cena granatnika była o 1/3 niższa niż cena rkmu wz.28.

Fot.3 Granatnik w stanie złożonym - małe to i zgrabne i
skuteczne
W stanie złożonym mógł być przenoszony przez
żołnierza na plecach tak jak karabin

Fot . 1 Granatnik w pozycji do strzału - widoczna na
lufie rura gazowa a na jej dolnym końcu regulator, do
góry podniesiony celownik
Mały, poręczny, łatwy do ukrycia i szybki przy
ustawianiu na pozycji do strzału

Fot.2 Widoczny mechanizm regulatora gazowego -
zasięg widoczny na nastawie
Widoczna podziałka służąca do ustawiania odległości
strzału - granatnik na stanowisku był ustawiany pod
stałym kątem - regulacja odległości strzału była
ustawiana regulatorem na rurze gazowej

Porównanie do innych konstrukcji

Żaden z moździerzy czy granatników w 39 roku o podobnym kalibrze, ciężarze i masie pocisku nie mógł
dorównać zasięgiem strzału, no może francuski Brandt i cięższy od naszego granatnika moździerz radziecki
wzór 1938.

Dla porównania

2

:

2

dane wg "Broń strzelecka WP 1918-39" A. Konstankiewicz

kraj

nazwa

kaliber
mm

waga
kg

donośność
m

waga pocisku kg

Włochy

wz. 35

45

15

500

0,43

Polska

wz. 36

46

8

800

0,76

USA

47

28,3

2200

1,5

Francja

Brandt

47

10

900

0,7

Niemcy

wz.36

50

14

450

0,83

Japonia

89

50

6,5

500

0,6

ZSRR

wz.1938

50

12

800

0,85

Ta tabela chyba nie wymaga komentarzy
Jako ciekawostkę podam, że te nasze granatniki były podczas II wojny używane w Jugosławii!
Stefan Jerzy Siudalski