URZ
DZENIA
DZWIGOWO  TRANSPORTOWE
Urządzenia dzwigowo  transportowe są to środki do przemieszczania poziomego i pionowego dóbr
materialnych w obrębie placu składowego, magazynu, hali produkcyjnej lub całego zakładu
przemysłowego. Należą do nich:
" urządzenia dzwigowe (dzwignice)
" urządzenia transportu:
- przerywanego (wózki transportowe)
- ciągłego (przenośniki).
DZWIGNICE
Dzwignice są to środki transportu wewnątrzzakładowego o zasięgu ograniczonym lub
nieograniczonym i ruchu przerywanym, służące do prac przeładunkowych i montażowych. RYS 1
A) CHARAKTERYSTYKA KONSTRUKCJI I ZASTOSOWANIE GA
ÓWNYCH TYPÓW DZWIGNIC
1. DZWIGNIKI
Należą do najprostszych dzwignic. Służą do przemieszczania pionowego (czasem poziomego)
ładunków na niewielką wysokość odległość za pośrednictwem sztywnych elementów  śrub,
zębatek oraz tłoków hydraulicznych lub pneumatycznych. Dzwigniki śrubowe i zębate napędzane
ręcznie. RYS 2a i b stosuje się przy pracach montażowych do podnoszeni ładunków o masie do 25t
na wysokości do 400 mm. W kolejnictwie stosowane są dzwigniki śrubowe o napędzie silnikowym,
mogące podnosić ładunki o większej masie (dzwigi typu Beckera).Dzwigniki tłokowe z napędem
ręcznym lub silnikowym stosuje się do podnoszenia masy rzędu do 500t na wysokości 200  1600
mm. RYS 2c.
2. CI
GNIKI
Tworzą drugą grupę dzwignic prostych. Służą do przeciągania lub podnoszenia ładunków za
pomocą cięgien linowych bądz
łańcuchowych z zastosowaniem odpowiednich zaczepów.Wyciągniki
RYS 3 stosuje się do prac montażowych do obsługi maszyn i pieców, do przeładunków na rampach i
w magazynach oraz jako wyposażenie suwnic. Dotyczy to zwłaszcza wyciągów z napędem
elektrycznym, wyposażonych w koła jezdne, umożliwiające przemieszczanie wzdłóż belki nośnej
suwnicy. Główne dane techniczne wyciągów produkcji krajowej podano w TAB 2. Wyciągi
stojakowe, kozłowe i przyścienne z ręczną korbą RYS 4a stosuj się przy pomocniczych pracach
montażowych i remontowych. Szerszy zakres zastosowania znajdują wyciągi stojakowe stałe i
wózkowe napędzane silnikami elektrycznymi. RYS 4b ,sterowane bezpośrednio lub zdalnie Często
stanowią one wyposażenie suwnic i żurawi. Główne dane techniczne TAB 3.
3. DZWIGI LUB WYCI
GI ELEKTRYCZNE
Stosuje się do pionowego przemieszczania ładunków (towarów lub ludzi) w kabinach lub na
pomostach wzdłóż prowadnic pionowych (czasem pochylonych wzdłóż pod kątem).Dzwigi szybowe
 wykonuje się z maszynownią górną (umieszczoną nad szybem), dolną lub boczną oraz wyposaża
w układy sterowania przestawne: zbieracze, gumowo  zbieracze i grupowo rozdzielcze.
Odrębną grupę stanowią dzwigi budowlane pionowe RYS 5 tzn. wyciągi masztowe wolno stojące i
przyścienne. TAB 4.
4. SUWNICE
Stanowią jedną z głównych grup o szerokim zakresie zastosowania. Stosuje się je do obsługi hal
produkcyjnych, magazynów i otwartych składowisk oraz do obsługi procesów technologicznych.
Najczęściej stosowane są suwnice pomostowe RYS 6. Zależnie od przeznaczenia wyróżnia się:
suwnice hutnicze, odlewnicze, magazynowe wyposażone w haki lub w odpowiednie chwytaki,
uchwyty, widły do sterowania. TAB 5.W celu zwiększenia intensywności obsługi hal produkcyjnych
można zainstalować pod suwnicami wspornice o dz
wigu 3  8 t i wyciągu 4  10 m lub żurawie
pościerano  przejezdne, umożliwiające podawanie materiałów na stanowisko pracy, do których
dostęp dla suwnic jest utrudniony. Do obsługi terenów otwartych stosuje się suwnice bramowe RYS
7 lub półbramowe oraz mostowe o rozpiętości do 80 m, które wyposaża się w żuraw podwieszony
albo podnośnik taśmowy TAB 6. Coraz większe zastosowanie znajdują suwnice kontenerowe RYS 8
umożliwiające przeładunek wielkich kontenerów, sterowane ręcznie lub automatycznie.
Konstrukcje nośną mostów suwnicowych wykonuje się w postaci:
- jednego lub dwóch dzwigów spawanych z kształtowników walcowych, które stosuje się do
przenoszenia mas rzędu 10 t przy rozpiętości do 14 m.
- Kratownicy z kształtowników walcowych lub rur (wykonanie pracochłonne i wrażliwe na zmiany
otoczenia).
- Blachownicy jednej lub dwuśrodnikowej albo o przekroju trójkątnym bądż też ukł. ramowego i
sprężynowego.
Kształt dżwigni zależy przebiegu momentów zginających przy zachowaniu stosunku wysokości h do
rozpiętości l w zakresie 1/12 do 1/32. RYS 6c
Czołownice ( poprzecznice), w których są osadzone koła jezdne, ze względów montażowych i
transportowych wykonuje się z 2 części, które po ustawieniu na torze łączy się śrubami.
5. UKA
ADNICE
W magazynach i składach znajdują zastosowanie układnice ramowe i słupowe, przejezdne po
szynach lub podwieszone o udzwigu 160  630 kg, służące do obsługi regałów o dużej wysokości.
6. ŻURAWICE
Stanowią pod względem częstotliwości zastosowania drugą po suwnicach grupę dzwignic.
Obsługują one przestrzeń w kształcie walca o wysokości równej podnoszenia promienia, czyli
równej wysięgowi. Najprostsze żurawie stałe to żurawiki okienne i przyścienne o momencie
użytkowym 20  100 kn.n, ze stałym wysiągnikiem o niepełnym obrocie i z wyciągarką
umieszczoną na konstrukcji wspornej. Stosuje się je do pomocniczych prac na budowlach. Stałe
żurawie wolnostojące RYS 9a, zwykłe, pełno obrotowe wykonuje się z wysięgiem stałym lub
zmiennym, uzyskiwanym przez wychylenie wyciągnika za pomocą ukł. linowego albo przez
zastosowanie wózków wodzakowych, przejezdnych wzdłóż poziomego wysięgnika. Odmiany tego
typu żurawi to:
- żurawie obracające się na kołkach osadzonych w ramie nośnej lub po wieńcu utworzonym z
wałków obrotowych,
- żurawie portowe, zwykle wypadowe o udzwigu 8  12 t i wysięgu do 40 m,
- żurawie kontenerowe wyposażone w osprzęt do przeładunku kontenerów.
Żurawie stałe wykonuje się w postaci ustrojów kratownicowych, spawanych z kształtowników lub
rur stalowych albo też z wieżą w postaci rury o określonej średnicy. Wyposażenie w kabinę
sterowniczą, przesuwną wzdłóż wieży, umożliwia dogodną obsługę. Stosuje się też sterowanie
zdalne. Większe zastosowanie, zwłaszcza w budownictwie znajdują żurawie towarowe (zwykle
dwuszynowe). Buduje się je podobnie do żurawi stałych RYS 9b. Odmianę żurawi szynowych
stanowią żurawie kolejowe o udzwigu do 160 t, służące głównie do usuwania skutków awarii na
kolei. Do napędu żurawi stałych i szynowych stosuje się za zwyczaj układy z silnikami
elektrycznymi prądu stałego, które zapewniają dużą elastyczność i płynność ruchów. TAB 7
Coraz większe zastosowanie mają żurawie jezdniowe:
- żurawie warsztatowe o udzwigu 0,5  1 t i wysięgu do 3 m wyposażone w stały lub obrotowy słup
i wysięgnik z typowym wyciągnikiem przejezdnym, albo napędzane ręcznie, pneumatycznie lub
przez silnik elektryczny lub spalinowy. Stosowane są do obsługi stanowisk roboczych w zakładach
produkcyjnych.
- żurawie budowlane składane o udzwigu do 0,6 t pełnoobrotowe, z mechanicznym napędem
podnoszenia i zmiany wysięgu, dostosowane do transportu ręcznego lub za ciągnikiem, stosowane
głównie w budownictwie wiejskim
- żurawie samojezdne montowane na podwoziu własnym lub samochodowym.
RYS 10 , TAB 8
Oprócz omówionych typów suwnic i żurawi spotyka się liczne odmiany:
- dzwignic: kombinowanych, suwnicowo  wspornikowych, suwnicowo  żurawinowych,
- żurawi wielokrotnych.
7. PODESTY
Są to głownie pomosty i rusztowania służą do wykonywania prac wykończeniowych na prostych
ścianach budynków, na których istnieje możliwość ich zawieszenia lub do wszelkich robót
konserwacyjnych do 16 m wysokości. RYS 11
8. DZWIGI LINOTOROWE
Są prostą odmianą kolejek linowych, służących do transportu materiałów sypkich w pojemnikach
lub ładunkach jednostkowych za pomocą wodzaka przemieszczającego się po linie nośnej lub nośno
 ciągnocej, rozpiętej między dwiema podporami rozstawionymi w odległości 100  600 m. Stosuje
się je na budynkach obiektów przemysłowych w warunkach, w których transport innymi środkami
jest niemożliwy.
B) PODSTAWOWE ELEMENTY MECHANIZMÓW DZWIGNICOWYCH.
1.ELEMENTY DO PODNOSZENIA I PRZEMIESZCZANIA A
ADUNKÓW
Są to: haki, zawiesia, uchwyty i chwytaki. Haki służą do zawieszania ładunków bezpośrednio lub za
pośrednictwem odpowiednio ukształtowanych uch oraz pętli linowych lub łańcuchowych. Dane
techniczne najczęściej stosowanych haków pojedynczych (jednorożnych) i podwójnych
(dwurożnych) RYS 12a podano w TAB 9. Do podnoszenia ładunków o wysokiej temperaturze
stosuje się haki płytowe jednorożne, złożone z kilku pasów blachy odpowiednio ukształtowanej,
między którymi szczeliny wypełnia się czasem wkładami azbestowymi. Stosuje się również haki w
kształcie pałąków tzw. uszkami. W celu umożliwiania obracania haka z obciążeniem zawieszonego
bezpośrednio na linie stosuje się tzw. sprzęgi, a w przypadku ukł. wielolinowych  zblocza. RYS 12
Do zawieszania ładunków na haku stosuje się:
- wiązanie, pętle lub zawiesie linowe oraz chwytowo zaczepowe RYS 13
- uchwyty kleszczowe RYS 14a, uchwyty elektromagnetyczne używane w stalowniach, walcowniach
i na placach składowych do przenoszenia materiałów ferromagnetycznych, oraz uchwyty
pneumatyczne służące do transportu materiałów płytowych za pomocą ssawek przykładanych do
ich powierzchni.
- chwytaki dwu  lub wielołupinowe do transportu materiałów sypkich luzem RYS 14b, wśród
których rozróżnia się: chwytaki jednolinowe ( o pojemności 0.75  12 m), wielolinowe (0,5  10
m), silnikowe (0,5  8m) i hydrauliczne (0,63  1,25).
W celu ułatwienia nabierania materiału, krawędzie łubin chwytaków wyposaża się w pazur lub
szczęki wymienne, wykonanej ze stali manganowej odpornej na ścieranie.
2. CI
GNA
W dzwignicach stosuje się liny włókienne (zwykle konopne),częściej stalowe oraz łańcuchy. Liny
konopne RYS 15a stosuje się do ręcznych wyciągarek, wielokrążków oraz wiązań łańcuchów. Mają
małą wytrzymałość na rozciągania (rzędu 40  140 MPa), są mało odporne na wilgoć i łatwo się
przecierają. Smołowanie i natłuszczanie częściowo uodparnia je na wilgoć, ale zmniejsza
wytrzymałość o 10  15 %.Liny stalowe wykonuje się je z drutów stalowych o średnicy 0,2  5 mm
i wytrzymałości 1400  2000 Mpa, których wiązki skręca się w żyły, te zaś skręcone wokół rdzenia
stalowego lub konopnego, tworzą linię współzwitą lub przeciwzwitą. RYS 15b i TAB 10. Linie łączy
się przez splatanie na długości równej co najmniej 800 średnic w przypadku lin przeciwzwitych i
1000 średnic przy linach współzwitych, albo przez zaprasowanie w specjalnych tulejach. Końcówki
lin zamocowuje się za pomocą kausz (sercówek) i specjalnie wolnego końca za pomocą klina i
łączenie zaciskami. RYS 15c A
ańcuch stalowe ogniowe technicznie kalibrowane, spawane lub
zgrzewane. RYS 16a Stosuje się je jako cięgna nośne przy udzwigu do 150 t i prędkości do 0,75 m/
s oraz jako cięgna służące do przemieszczania i podnoszenia ładunków przy napędzie ręcznym.
TAB11 Przy udzwigu rzędu 15  30 t i prędkości 0.5 m/s stosuje się łańcuch sworzniowo  płytowe
RYS 16b pewniejsze w pracy od łańcuchów ogniowych lecz cięższe i droższe. Wykonuje się je ze
stali o wytrzymałości 500  600 MPa.
3. KR
ŻKI I KOA
A LINOWE
Krążki linowe RYS 17 służą do podtrzymywania i zmiany kierunku lub wyrównania obciążenia i
długości liny. Osadza się je na osiach stałych, zamocowanych w stałych punktach konstrukcji
nośnych lub przesuwnych i łożyskowych ślizgowo albo tocznie. TAB 12 Istotny wpływ na pracę i
trwałość ma ukształtowanie rowka, w którym układa się lina. Niewłaściwy kształt wywołuje zbyt
duże naciski (które nie powinny przekraczać 9 MPa) oraz zjawisko pełzania ( zmiany sprężystego
wydłużenia liny) i wycierania jego powierzchni. Do napędu lin służą tarcze linowe cierne RYS 18.
Stosuje się je do napędzania wyciągów mechanizmów wodzenia w przeciągarkach oraz w
mechanizmach jazdy kolejek linowych. Sprzężenie cierne zależy od wartości konta opasania koła
przez linę, od współczynnika tarcia między kołem a liną oraz od profilu powierzchni koła.
Największe sprzężenie uzyskuje się przy zastosowaniu kół z rowkiem klinowym i półokrągłym. RYS
18c Współczynnik tarcia można zwiększyć stosując drewnianą lub skórzaną wykładzinę rowka.
4. B
BNY LINOWE
Wykonuje się je w postaci odlewów żeliwnych lub staliwnych, albo zwija i spawa z blachy stalowej
lub rur stalowych. RYS 19 Powierzchnia walcowa bębna ograniczona z obu stron obrzeżami może
być gładka lub rowkowata w celu ułatwienia nawijania pierwszej liny stalowej i zapobiegnięcia jej
spłaszczeniu (wpływa na obniżenie wytrzymałości). Na jednym z obrzeży osadza się napędowe koło
zębate za pomocą śrub prasowanych. Bębny łożyskuje się ślizgowo na stałej osi lub osadza za
pomocą wpustów albo klinów na wałach łożyskowych z reguły toczenia. Koniec liny umieszcza się i
dociska wkładką za pomocą wkrętów i płaskich wkładek. Zamocowanie to powinno być pewne, a
jednocześnie umożliwiać szybką wymianę.
5. KOA
A A
AC
CUCHOWE
Do prowadzenia lub zmiany kierunku ruch łańcucha albo do przenoszenia siły z łańcuch na inne
elementy ruchome stosuje się: krążki i koła łańcuchowe. Wykonuje się je z żeliwa z odpowiednio
ukształtowaną powierzchnią i osadza lużno na osiach. RYS 20 Mają one mniejszą średnice niż
krążki linowe. W przypadku występowania dużych sił stosuje się staliwne koła łańcuchowe
gniazdkowe o dużej średnicy lub stalowe koła łańcuchowe drabinowe. Bębny łańcuchowe stosuje
się rzadko. Wykonuje się je z żeliwa i tylko do łańcuchów ogniowych nie kalibrowanych.
6. HAMULCE
Najprostszym hamulcem jest zapadka, stosowana przy ręcznym mechaniżmie podnoszenia w celu
zabezpieczenia ładunku przed samoczynnym opuszczaniem się. RYS 21a W nowoczesnych
konstrukcjach dżwignicowych wymagane jest stosowanie pewnie działających hamulców,
przyjmujących energie opadających ładunków mechanizmów będących w ruchu. Najczęściej stosuje
się hamulce klockowe dwuszczękowe z luzownikami elektromagnetycznymi lub
elektrohydraulicznymi. RYS 21b i TAB 13 Tarcie hamulcowe wykonuje się z żeliwa lub staliwa,
szczęki zaś wykłada się ferrodofibryną, ferrodoazbestem lub sprasowaną masą metalowo 
kauczukową. Stosuje się również hamulce tarczowe, w których nacisk jest wywierany na tarczę
osiową RYS 21c oraz hamulce taśmowe RYS 21 działające na zasadzie sprzężenia ciernego między
powierzchnią tarczy hamulcowej a taśmą naciąganą dzwignią jedno  lub dwustronną.
7. SPRZ
GA
A
Najczęściej stosuje się sprężyste sprzęgła palcowe podatne skrętnie oraz jedno  i dwuwieńcowe
sprzęgła zębate niepodatne, samonastawne. RYS 22 Tarcie sprzęgieł wykonuje się z żeliwa lub
staliwa, przy czym tarczę napędową zwykle stosuje się do hamulca.
8. KOA
A JEZDNE
Koła jezdne RYS 23 służą do przemieszczania mostów, suwnic, żurawi i innych dzwignic po
wyznaczonych torach. Najczęściej stosuje się koła o powierzchni walcowej z dwoma obrzeżami,
prowadzącymi je po szynach. Czasem powierzchnie te mają kształt stożkowy w celu zabezpieczenia
dużych ustrojów dzwigowych przed ukosowaniem. Wykonuje się je ze staliwa (rzadziej z żeliwa)
Lub z obręczami stalowymi (w przypadku dzwignic hutniczych). Koła lużne lub napędzane za
pomocą osadzonych na nich wieńców uzębionych, łożyskuje się je ślizgowo lub tocznie.
C) PODSTAWY OBLICZANIA I PROJEKTOWANIA DZWIGNIC
Obliczanie i dobór ustrojów nośnych mechanizmów i elementów dzwignic dokonuje się w zależności
od ich udzwigu i grupy natężenia pracy. TAB 16 Udzwig  jest to największa masa ładunków, jaką
może podnieść dzwignica łącznie z masą zdejmowanych urządzeń służących do unoszenia i
utrzymania tych ładunków. Znormalizowane dzwigi są w zakresie 0.01  1250 t o prędkości linowej
w zakresie 0.2  500 m/min. Obliczanie wytrzymałościowe ustrojów nośnych dzwignic należy
przeprowadzać opierając się na:
- wytycznych wykorzystywania obliczeń stalowych ustrojów dzwignic,
- stateczności dżwignic, obciążenie próbne,
- obliczenie w obciążeniach ustrojów nośnych dżwignic,
- podstawowe zasady wymiarowania stalowych ustrojów dzwignic,
- projektowaniu i obliczaniu połączeń spawanych,
- projektowaniu i obliczaniu połączeń nitowych i śrubowych w stalowych ustrojach dzwignic. TAB 17
WÓZKI TRANSPORTOWE
Są to środki transportu jezdniowego lub szynowego o ruchu przerywanym i ograniczonym zasięgu,
służące do przemieszczania poziomego i pionowego ładunków pojedynczych bądż łączone w
jednostki ładunkowe oraz materiałów sypkich umieszczonych w odpowiednich pojemnikach. RYS 24
W transporcie wewnątrzzakładowym główne zastosowanie mają wózki jezdniowe. Stosuje się je do
przewożenia ładunków po gładkich i ulepszonych jezdniach dróg i hal w zakładach przemysłowych,
w magazynach i składach, na stacjach kolejowych, oraz w portach morskich i lotniczych.
A) WÓZKI JEZDNIOWE R
CZNE I DOCZEPNE
Wymagania ustalają Polskie Normy RYS 25 i TAB 18
B) WÓZKI JEZDNIOWE NAP
DZANE
Ze względu na rodzaj napędu rozróżnia się:
- wózki z napędem elektrycznym akumulatorowym, przewodowym lub trolejowym
- wózki z napędem spalinowym niskoprężnym, wysokoprężnym i gazowym
- wózki z napędem pneumatycznym
W zależności od sposobu kierowania wózki te dzieli się na: prowadzone, podestowe i z fotelem dla
kierowcy. Do pracy w pomieszczeniach zamkniętych dopuszcza się tylko wózki z napędem
elektrycznym lub spalinowym wysokoprężnym. Wózki z silnikami niskoprężnymi ze względu na
silnie toksyczne właściwości spalin mogą być stosowane tylko na terenie otwartym.
Wieloczynnościowe środki transportu wewnątrzzakładowego służą do podnoszenia, przewożenia,
układania ładunków w magazynach i składach, w portach i na dworcach oraz w zakładach
produkcyjnych. Dzięki małym wymiarom zewnętrznym i dużej zawartości zastępują wiele urządzeń
dzwigowych, które wymagają budowy torowisk i zasilania sieciowego. Wózki widłowe wyposaża się
osprzęt dodatkowy. RYS 26 oraz TAB 19 i 20
Stosuje się również odmiany klasyczne wózków widłowych:
- wózki dostawne do pracy w wielkich kontenerach ładunkowych i w wagonach krytych,
- wózki z bocznymi widłami wysuwnymi, RYS 27b
- wózki terenowe wyposażone w pneumatyki niskociśnieniowe o dużych wymiarach,
- wózki okraczające, dostosowane do przeładunku i transportu dużych i wielkich kontenerów.
C) PALETY I POJEMNIKI (KONTENERY)
Wózki transportowe, unoszące i podnośnikowe dzwigowe współpracujące z urządzeniami służącymi
do grupowania ładunków w większe jednostki ładunkowe, tzn. z paletami ładunkowymi i
pojemnikami magazynowo  transportowymi. Palety płaskie są to platformy z jedną lub dwiema
płytami połączonymi wspornikiem o wysokości możliwej manipulowania widłami. TAB 21 i RYS 29
Stosuje się też inne typy palet: palety skrzynkowe, ramy paletowe niskie, oraz podstawki
ładunkowe. Główne parametry pojemników magazynowo  transportowych są w zakresie
ładowności 5  250 kg. Coraz większe zastosowanie w transporcie znajdują wielkie kontenery
ładunkowe, do których przeładunku dostosowuje się niektóre grupy omówionych poprzednio
dzwignic oraz wózków transportowych. Są to urządzenia wielokrotnego użytku o pojemności
ładunkowej powyżej 1m przystosowane do przewozu jednym lub kilkoma środkami transportu bez
przeładowania. TAB 22
D) WÓZKI SZYNOWE
Wśród wózków szynowych stosuje się głównie: wózki platformowe i kolebowe.
RYS 30
E) PODSTAWY OBLICZANIA I PROJEKTOWANIA WÓZKÓW TRANSPORTOWYCH
Obliczanie wytrzymałościowe wózków transportowych, jezdniowych napędzanych jest złożone i
opiera się na zasadach podobnych jak w przypadku pojazdów samochodowych. Zwraca się
szczególną uwagę na konieczność spełniania ostrych warunków stateczności.
PRZENOŚNIKI
Są to środki transportu bilansowego o ograniczonym zasięgu i ruchu ciągłym, służące do
przemieszczania materiałów w stanie sypkim luzem lub w postaci ładunków jednostkowych, wzdłuż
ściśle określonej trasy. Nie wykonują one ruchów falowych, dzięki czemu są ekonomiczniejsze od
dzwignic. Przenośniki są z reguły napędzane silnikami elektrycznymi p. RYS 35, a w wyjątkowych
wypadkach spalinowymi. W górnictwie stosuje się również napędy hydrauliczne i pneumatyczne.
A) PRZENOŚNIKI CI
GNOWE
Są to urządzenia transportu ciągłego przemieszczające materiały luzem lub ładunki jednostkowe za
pomocą cięgna.
1. PRZENOŚNIKI TAŚMOWE
Stanowią największą pod względem zapotrzebowania i produkcji grupę przenośników. Stosowane
są w różnych dziedzinach przemysłu do prac przeładunkowo  transportowych, w magazynach i na
składowiskach, na placach budów, w ciągach technologicznych, w zakładach przeróbki i eksploatacji
materiałów i surowców mineralnych, do transportu urobku i nakładu w kopalnictwie podziemnym i
odkrywkowym. Zasadę działania przenośnika transportowego możemy obserwować na RYS 32. Siłę
obwodową (pociągową) na bębnie napędowym uzyskuje się przez odpowiednie napięcie taśmy.
Przenośniki taśmowe przenośne  RYS 33. Taśmy elastyczne wykonuje się z kilku warstw gumy lub
tworzyw poliestrowych na osnowie przekładek tekstylnych albo linek stalowych. RYS 34 Taśmy
specjalne (z powierzchnią żeberkowatą, z obrzeżami, żaroodporne, olejoodporne), a także taśmy
metalowe, nieelastyczne lite i siatkowe. RYS 35
2. PRZENOŚNIKI CZA
ONOWE
Jest to druga pod względem częstości stosowania grupa przenośników. Przemieszczają one
materiały luzem lub w postaci ładunków na odpowiednio ukształtowanych członach, połączonych w
jeden obwód pojedynczym lub podwójnym ciągiem (zwykle łańcuchowym). Najczęściej stosowane
są łańcuchy sworzniowo  płytkowe. RYS 36 Duże zastosowanie znajdują również przenośniki
płytowe i korytowe RYS 37. Dzięki małej prędkości i odpowiedniej konstrukcji mogą być
wykorzystywane w procesach technologicznych (suszenie, chłodzenie, sortowanie itp.). Przenośniki
płytowe znajdują szczególne zastosowanie do wybierania surowca materiałów budowlanych spod
zasobnika i podawania do kruszarek lub innych urządzeń transportowych.
3. PRZENOŚNIKI PODWIESZONE
Najbardziej rozpowszechnione są w transporcie wewnątrzzakładowym stosowany w produkcji
wielkoseryjnej i masowej. Przemieszczają one ładunki lub pojemniki bezpośrednio zawieszone na
rolkach łańcuch pociągowego lub na wózkach przesuwnych po oddzielnym torze za pomocą
zaczepów (popychaczy) zamocowanych do łańcucha. Przenośniki podwieszone jedno  i dwutorowe
stosuje się w procesach technologicznych ( obróbka cieplna, walcowanie itp.) oraz w transporcie
międzyoperacyjnym i międzywydziałowym.
4. PRZENOŚNIKI KUBEA
KOWE
Są to urządzenia stosowane do transportu z jednego poziomu na drugi (wyższy) materiałów luzem
w odpowiednich naczyniach (kubełkach), zamocowanych do cięgna taśmowego lub łańcuchowego,
przewijającego się przez bębny lub koła łańcuchowe. Stosowane są dwa typy przenośników
kubełkowych prostych, różniących się zasadą działania:
- przenośniki kubełkowe szybkobieżne, w których napełnianie kubełków odbywa się przez otwór
wylotowy w głowicy obudowy pod działaniem siły odśrodkowej,
- przenośniki kubełkowe wolnobieżne, w których napełnianie odbywa się przez nasypywanie, a
opróżnianie pod działaniem siły grawitacyjnej. RYS 39
5. PRZENOŚNIKI ZABIERAKOWE
Ten typ przenośników charakteryzuje się odmiennym sposobem działania od poprzednich. Materiał
nie jest transportowany na cięgnie, lecz przesuwany po nieruchomej bieżni przez zbieraki
zamocowane do cięgna. Wyróżnia się dwa typy przenośników zabierakowych:
- przenośniki zgarniakowe z rynną otwartą RYS 40a
- przenośniki zgrzebłowe z rynną o przekroju zamkniętym RYS 40b, w której przemieszczanie
materiału odbywa się na zasadzie tarcia między cząsteczkowego w warstwie wypełniającej cały
przekrój, przesuwnej przez odpowiednio ukształtowane zgrzebła łańcucha.
Znajdują zastosowanie w zakładach hutniczych. Do transportu ładunków jednostkowych służą
przenośniki zaczepowe podłogowe RYS 40c, przemieszczające ładunki bezpośrednio lub na wózkach
wzdłuż wyznaczonego toru. Stosuje się je głównie do prac montażowych w produkcji wielkoseryjnej
oraz do przeładunków w przedsiębiorstwach spedycyjnych.
B) PRZENOŚNIKI BEZCI
GNOWE
Są to przenośniki przemieszczające materiały luzem (czasem pojedyncze ładunki) bez użycia
cięgien, lecz za pomocą innego organu mechanicznego: impulsów, wstrząsów i grawitacji.
1. PRZENOŚNIKI IMPULSOWE I GRAWITACYJNE
Są to jedne z najprostszych środków transportu, działające pod wpływem grawitacji. Należą do
nich: przenośniki wałkowe, krążkowe i kulkowe nie napędzane RYS 41 stosowane w magazynach,
miejscach przeładunku, w transporcie międzyoperacyjnym i przy montażu do przemieszczania
ładunków jednostkowych oraz suwnic (ślizgi), za pomocą których również możliwe jest
przemieszczanie materiałów luzem z jednego poziomu na inny (niższy). RYS 42
2. PRZENOŚNIKI WAA
KOWE I KR
ŻKOWE NAP
DZANE
Są to urządzenia służące do przemieszczania w płaszczyżnie poziomej ładunków jednostkowych
pod działaniem siły tarcia po bieżni z wałków lub krążków napędzanych indywidualnie lub grupowo.
Stosuje się je głównie w hutnictwie, odlewnictwie, tartakach itp.
3. PRZENOŚNIKI ŚRUBOWE
Działanie ich polega na przemieszczaniu materiałów luzem powierzchni śrubowej obracającej się
wokół własnej osi. RYS 43 Zastosowanie znajduje w przemyśle materiałów budowlanych, zbożowo
 młynarskim, energetycznym (nawęglanie) itp.
4. PRZENOŚNIKI WSTRZ
SOWE
Są to przenośniki przemieszczające materiały luzem pod działaniem ruchów wahliwych lub drgań
rynny. Rozróżnia się:
- przenośniki wstrząsane o częstotliwości drgań 0,7  7 Hz i amplitudzie 20  150 mm
- przenośniki wibracyjne o częstotliwości drgań 7  50 Hz i amplitudzie 0,5  15 mm
Rynny przenośników wstrząsowych są wprowadzane w ruch postępowo  zwrotny za pomocą
mechanizmu karbowego, karbowo  wahakowego, kół eliptycznych, a także pneumatycznie lub
hydraulicznie. Są one szczególnie przydatne do transportu materiałów gorących, pylących i
chemicznie agresywnych. Przenośniki wibracyjne znajdują coraz większe zastosowanie zwłaszcza
jako dozowniki. Wzbudzanie drgań odbywa się za pośrednictwem mechanizmu
elektromagnetycznego, hydraulicznego lub pneumatycznego. RYS 44
5. PRZENOŚNIKI MIOTAJ
CE
Znajdują zastosowanie w warunkach trudnych lub niedostępnych dla innych urządzeń
transportowych np. w kopalni do zapełniania wyrobisk, do nasypywania grobli i wałów ziemnych, do
załadunku krytych wagonów i ładowni statków. Najbardziej znane są przenośniki miotające z taśmą
łukową, bębnowe i tarczowe. RYS 45 Szybkie zużywanie się elementów roboczych ogranicza
zastosowanie tego typu przenośników.
C) PRZENOŚNIKI Z OŚRODKIEM POŚREDNICZ
CYM
Są to urządzenia przemieszczające w sposób ciągły materiały luzem lub ładunki jednostkowe w
strumieniu gazu (zwykle powietrza) albo cieczy (zwykle wody).
1. PRZENOŚNIKI PNEUMATYCZNE
Stosuje się je w przemyśle materiałów budowlanych, spożywczym, chemicznym oraz do prac
przeładunkowych w transporcie kolejowym, drogowym i wodnym. RYS 46 W zależności od ciśnienia
powietrza w instalacji dzieli się je na: nisko - , średnio  i wysokociśnieniowe ( od 0,02 do 8 Mpa).
Zużycie energii dochodzi do 5 kW *h/t transportowanego materiału. Główne elementy konstrukcji
są w znacznym stopniu znormalizowane min. przewody, urządzenia do oczyszczania sprężynowego
powietrza, przewody porowate aeracyjne.
2. PRZENOŚNIKI HYDRAULICZNE
Działanie przenośnika hydraulicznego RYS 47 polega na przemieszczaniu mieszaniny materiału
transportowanego (pulpy) w otwartym korycie lub w przewodzie zamkniętym systemu
grawitacyjnego wzdłuż odpowiedniego spadku albo pod wpływem ciśnienia wody doprowadzonej do
koryta (przewodu) z określoną prędkością początkową. Do transportu tego rodzaju nadają się
materiały, które nie ulegają uszkodzeniu przy zmieszaniu z wodą (żwir, ruda, buraki itp.). Stosuje
się je w elektrociepłowniach (odprowadzanie popiołu), w kopalnictwie (segregacja węgla i rud), w
budownictwie (podawanie masy betonowej) itp.
D) PODAJNIKI, DOZOWNIKI I WAGI AUTOMATYCZNE
Podstawowym czynnikiem w decydującym stopniu wpływającym na prawidłową pracę przenośników
jest ich ciągłe i równomierne zasilanie materiałem transportowym. Rolę regulatorów spełniają
podajniki. Są to urządzenia napędzane przez własne silniki, instalowane w miejscu odbierania
materiału transportowanego luzem z zasobnika lub z innego urządzenia doprowadzającego i
podającego go na przenośnik. W większości przypadków są one konstrukcyjną odmianą
przenośników omówionych poprzednio. Jeżeli w procesie technologicznym jest wymagane
zachowanie ściśle określonych proporcji objętościowych lub masowych skał materiałów, z których
wyrabia się dany produkt, należy stosować dozowniki oraz wagi automatyczne. Dzięki tego typu
urządzeniom osiąga się dokładność wskazań dochodzącą do 0.5 %. Na RYS 48 pokazano podział
podajników, dozowników i wag automatycznych, a na RYS 49 schemat działania prostego
urządzenia ważąco  dozującego.
E) PODSTAWY OBLICZANIA I PROJEKTOWANIA PRZENOŚNIKÓW
Brak jest Polskich Norm ustalających jednolite obowiązujące metody obliczania przenośników.
Istnieją natomiast opracowania ośrodków specjalistycznych, które podają szczegółowe wytyczne
obliczeń oraz doboru typowych elementów i zespołu przenośników z punktu widzenia specyfiki
wymagań dotyczących ich zastosowania. Obliczenia te dotyczą określania wydajności siły
napędowej i mocy napędowej. Wydajność przenośnika określa się jako wielkość strumienia
(przepływu) objętości lub masy materiału przemieszczanego w jednostce czasu. Natomiast siła
pociągowa jest niezbędna do pokonania oporów ruchu i równa się sumie oporów powstających na
skutek przemieszczania materiału transportowego, elementów mechanizmu przenośnika będących
w ruchu postępowym i obrotowym oraz działanie dodatkowych urządzeń (np. skrobaki czyszczące,
obrzeża). Moc napędowa jest to inaczej moc silnika.
EKSPLOETACJA URZ
DZEC
DZWIGOWO  TRANSPORTOWYCH
Stosowanie urządzeń dzwigowo  transportowych zgodnie z przeznaczeniem i w ściśle określonych
warunkach oraz prawidłowa obsługa i konserwacja są podstawowymi czynnikami, w decydującym
stopniu wpływającymi na ich trwałość i bezawaryjną pracę. Odpowiednie instrukcje, przepisy i
zarządzenia, obok wymagań technicznych wykonania i odbioru stanowią z reguły integralną część
dokumentacji techniczno  ruchowej. Zapoznanie się z ich treścią należy do podstawowych
obowiązków personelu obsługującego przed przystąpieniem do pracy przy tych urządzeniach.
Wymagania dotyczące urządzeń dzwigowych są ujęte w formie przepisów Urzędu Dozoru
Technicznego, systematycznie aktualizowanych oraz w cyklu norm z zakresu bezpieczeństwa.
Wymagania i badania dotyczące przenośników oraz ogólne wymagania z zakresu BHP ustalają
Polskie Normy.