8 lipca 2011, 11:50

Autor: Odys J. Korczyński
czytano: 49995 razy

Fotografia pod światło

Według klasycznych zasad fotografowania należy
robić zdjęcia, mając źródło światła za plecami.
Fotografia pod światło jest niedoceniana, a
niewielu fotografujących wie, że odpowiednio
wykorzystując możliwości fotografii cyfrowej,
można wykonać poprawne zdjęcie pod światło.
Fotografia taka może przynosić niezwykle ciekawe
efekty artystyczne, o ile użytkownik aparatu
będzie świadomie wykorzystywał możliwości
sprzętu, kadrowanie i warunki atmosferyczne.

Położenie słońca

Podczas robienia zdjęć w plenerze, możemy zaobserwować trzy podstawowe ułożenia aparatu
fotograficznego względem słońca. Wprawdzie w tym artykule interesuje nas najbardziej jedno z nich,
lecz szkicowe spojrzenie na dwa pozostałe pomoże zrozumieć, że nie jest prawdą opinia, według której
to właśnie fotografowanie pod światło jest czymś arcytrudnym dla fotografa amatora.

a) słońce z tyłu
Jest to oświetlenie tylko pozornie łatwe. Na fotografiach wykonywanych przy tym oświetleniu
uzyskujemy niewiele cieni, ponieważ słońce oświetla bezpośrednio przód fotografowanej sceny. Zdjęcia
uzyskane w ten sposób są mało plastyczne, a czasy naświetlania dość krótkie ze względu na ilość
światła. Cała trudność polega na tym, by przy tylnym położeniu słońca uzyskać plastyczne zdjęcie.
Wystawienie portretowanej twarzy na bezpośrednie działanie promieniowania słonecznego spowoduje
skrzywienie rysów, karykaturalne podkreślenie oczodołów i prześwietlenie kości jarzmowych. Gdy
wykonujemy reportaż przy takim oświetleniu, nie będziemy mieli czasu, by szukać oświetlenia
kątowego. Wtedy ma znaczenie wyłącznie temat. Błędy oświetlenia widać najbardziej, jeśli fotografia
jest sama w sobie mało interesująca. Fotografowanie przy mocnym oświetleniu tylnym nie wydaje się
więc aż tak proste.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

1 z 11

2015-08-15 15:06

Bardzo ciekawy i troch

ę

ba

ś

niowy portret dziewczynki trzymaj

ą

cej wa

ż

k

ę

.

Ś

wiatło pochodzi ze zwykłej lampy biurkowej, ustawionej za głow

ą

, po

przek

ą

tnej kadru. Twarz dziecka nie jest ukryta w całkowitej ciemno

ś

ci, co kieruje spojrzenia widza w stron

ę

buzi dziewczynki. Fot. Hector

Contreras, A dragonfly's soul

b) słońce z boku
Oświetlenie boczne daje bardzo plastyczne obrazy. Jest to oświetlenie kreatywne i artystyczne. Fotograf,
używając takiego światła, musi mieć doskonałą świadomość tego, co chce uzyskać. Bardzo łatwo przy
świetle bocznym doprowadzić do powstania czarnych plam w kadrze. Takie plamy to efekt złego
naświetlania. Światło boczne polecane jest wyłącznie zaawansowanym amatorom i fotografom
profesjonalnym ze względu na konieczność uwzględniania relacji wartości artystycznej fotografii i
technicznych środków jej wyrazu.

[kn_advert]

c) słońce z przodu

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

2 z 11

2015-08-15 15:06

Jest to rodzaj układu fotograf-słońce, w którym źródło promieniowania znajduje się w kadrze, nie
przesłaniając głównego obiektu (jest częścią tematu zdjęciowego), lub też obiekt główny (postać,
twarz) przesłania źródło promieniowania. Zasadnicza trudność takiego oświetlenia polega głównie na
wyważeniu stosunku jasności (naświetlenia) partii zacienionych fotografii i części silnie oświetlonych
przez słońce bądź np. reflektor punktowy. Przeważnie zabraniano adeptom sztuki fotograficznej
fotografować w ten sposób. Reguła "nie fotografować pod słońce", stała się żelazną zasadą fotografii
analogowej. Fotografia cyfrowa radykalnie zmieniła podejście do fotografowania pod światło, o czym
zdecydowało wiele czynników.

Na fotografii widoczne jest sło

ń

ce, bezpo

ś

rednio o

ś

wietlaj

ą

ce plan zdj

ę

ciowy. Pomimo to, sylwetka drzewa nie jest zupełnie niedo

ś

wietlona.

Takie rezultaty osi

ą

ga si

ę

przez precyzyjne zmierzenie

ś

wiatła odbitego od kory drzewa, z uwzgl

ę

dnieniem korekty ekspozycji, by nie prze

ś

wietli

ć

tła. Dodatkowo przymyka si

ę

przysłon

ę

, by sło

ń

ce nie wygl

ą

dało jak plama białego

ś

wiatła. Fot. Jim Zuckerman

Zarówno w fotografii analogowej, jak i cyfrowej warto zmienić swoje podejście do zdjęć, na których
pewne partie są silnie rozjaśnione. Większość fotografii (tej analogowej również) funkcjonuje w
dzisiejszych czasach jako zbiory danych, możliwych do przetworzenia przez komputer. Zmiana
podejścia do fotografii polega na przyzwyczajeniu się, że na prawidłowo wykonanej fotografii nie

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

3 z 11

2015-08-15 15:06

wszystkie partie będą jednakowo naświetlone. To, że na zdjęciu występują nieraz zupełne
prześwietlenia, sięgające nawet wartości granicznych, czyli braku danych cyfrowych, nie jest w sensie
ogólnym błędem warsztatowym. Prześwietlenia trzeba tylko odpowiednio wyzyskać na potrzeby tematu
zdjęciowego.

Na zdj

ę

ciu inny typ zastosowania chmur jako rozpraszaczy promieni słonecznych w kadrze. Chmury kł

ę

biaste nie tyle rozpraszaj

ą

, co

przesłaniaj

ą

sło

ń

ce, s

ą

jednak na tyle w

ą

skie,

ż

e promienie przebijaj

ą

si

ę

przez nie, tworz

ą

c dodatkow

ą

po

ś

wiat

ę

na pomara

ń

czowym niebie.

Fot. Rob Bishop, Sunset

Silnymi prześwietleniami w kadrze fotograf potrafi umiejętnie zaakcentować np. perspektywę
powietrzną, wyłowić z tłumu szczegółów najważniejszy obiekt i wyprowadzić go na pierwszy plan. Silne,
kontrastowane obrysy przedmiotów są także przydatne w prześwietlającym kadr świetle fresnelowym w
filmie i teatrze. Warto sobie bowiem uświadomić, że fotografia pod światło to nie tylko wykonywanie
zdjęć pod słońce, a to skojarzenie spopularyzowało się w fotografii amatorskiej i przeróżnych
mini-encyklopediach fotograficznych.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

4 z 11

2015-08-15 15:06

Analogowa fotografia pod światło

W fotografii analogowej, paradoksalnie, w okresie większego dystansu do fotografii pod światło, fotograf
miał większe możliwości rejestracji na błonie szerokotonalnego zdjęcia, wykonanego ze źródłem światła
w kadrze. Działo (i wciąż dzieje) sie tak dlatego, że błona światłoczuła jest mniej wrażliwa na
prześwietlenia niż matryca, która dodatkowo, wystawiona na bezpośrednie działanie promieniowania
słonecznego, może ulec uszkodzeniu. Popnadto, klisze fotograficzne są tak budowane, by same w sobie
zmniejszały stopień odbicia światła, przechodzącego przez emulsję światłoczułą. Służy do tego
specjalna powłoka antyodblaskowa, zapobiegająca odbiciu promieni światła od podłoża błony i
powtórnego przejścia przez emulsję światłoczułą. Największą wadą fotografii analogowej jest jednak
brak możliwości szybkiego podglądu zdjęcia i wprowadzenia korekt na gorąco, co przy fotografii pod
światło jest niezwykle przydatne.

Położenie źródła światła

W fotografii pod światło możemy wyróżnić parę głównych układów położenia przedniego źródła światła
w stosunku do obiektywu.

a) źródło centralnie w kadrze
Zdjęcia wykonywane w takich warunkach powinny mieć silne uzasadnienie artystyczne i dokładnie
zaplanowany kadr. Fotografie tego typu charakteryzują się wręcz graniczną rozpiętością tonalną. Jest to
zwykle fotografia sylwetowa, czyli taka, na której obiekty pierwszego planu będą zarysowane czernią
(typ fotografii Silhouette).

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

5 z 11

2015-08-15 15:06

Klasyczny przykład fotografii Silhouette. Boczne uj

ę

cie portretowe, w sam raz do wyci

ę

cia i oprawienia w zdobne ramy, w starym francuskim

stylu. Fot. Donna Pagakis, Silhouette of Michael

[kn_advert]
b) źródło rozproszone w kadrze
Sytuacja podobna, co w poprzednim punkcie, z tą jednak różnicą, że promienie są miększe i nie
powodują tak silnych blików soczewkowych, których nie da się całkowicie uniknąć, ale można je
wykorzystać jako ciekawy, dopełniający element zdjęcia. Chmury np. są niezwykle przydatną "nasadką
rozpraszającą i zmiękczającą" światło. Warto starać się w tym typie fotografii wykorzystać wszelkie
elementy otoczenia, by chociaż trochę rozbić sylwetkę źródła światła, szczególnie słońca w godzinach
wczesnych popołudniowych.

Przykład fotografii reklamowej. O

ś

wietlenie równie

ż

umieszczone jest z przodu fotografuj

ą

cego, lecz przesłania je prawdopodobnie jaka

ś

np.

akrylowa, rozpraszaj

ą

ca płyta. Rozbite przez ni

ą

ś

wiatło dodatkowo pochłaniane jest przez ró

ż

nokolorowy płyn, co daje efekt przy

ć

mionego, ale

kontrastuj

ą

cego z sylwetk

ą

ś

wiatła. Fot. Michael H. Cothran, 11 Glasses

c) źródło światła z przodu, ale tuż poza górną granicą planu zdjęciowego
Układ dający mocne, kontrastowe, górne oświetlenie. Znakomicie nadaje się do eksperymentów z
blendowaniem i selektywnym przesłanianiem elementów fotografowanego obiektu. Trzeba jednak
pamiętać o dokładnym przesłonięciu obiektywu osłoną przeciwsłoneczną, a nawet dodatkowo dłonią.
Obserwacja przejrzystości powietrza przy takim oświetleniu daje wiele informacji na temat mocy
występujących w danym planie zdjęciowym, kontrastów.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

6 z 11

2015-08-15 15:06

Zdj

ę

cie reporterskie wykonane pod

ś

wiatło.

Ź

ródło

ś

wiatła znajduje si

ę

z przodu, jednak nie w kadrze. Jest to bardzo silne

ś

wiatło, poniewa

ż

tło

jest silnie na

ś

wietlone, a rozproszenie promieni w kropelkach wody pot

ę

guje jeszcze to wra

ż

enie. Na pierwszym planie znajduje si

ę

dziewczynka,

cz

ęś

ciowo niedo

ś

wietlona - to jest wła

ś

nie ów kompromis mi

ę

dzy niedo

ś

wietleniem i prze

ś

wietleniem. Przy tym układzie kadru warto stosowa

ć

pomiar punktowy z korekt

ą

ekspozycji, w zale

ż

no

ś

ci od obserwowanych efektów na monitorze LCD aparatu. Je

ś

li nie ma czasu na przeł

ą

czenie

trybu pomiaru

ś

wiatła, mo

ż

na zaryzykowa

ć

pomiar matrycowy z lekkim prze

ś

wietleniem tła i pó

ź

niejszymi korektami w programie graficznym. Fot.

Monika Sapek, Sprinkler

d) źródło światła z przodu, tuż poza górną granicą kadru, ciemne tło
Oświetlenie wyłącznie dla zaawansowanych fotografów. Niezwykle selektywnie oświetlające obiekt.
Często jest używane celowo w fotografii studyjnej, by zarysować np. nagie ciało. W warunkach
studyjnych ustawia się je jednak bardziej z boku niż centralnie z góry. W plenerze warto wspomagać się
blendowaniem i niezależnym, zewnętrznym pomiarem światła.

Cyfrowa fotografia pod światło

Fotografując pod światło, nie wolno patrzeć prosto w kierunku operującego słońca (ani innego, mocnego
źródła światła), jak również wystawiać na jego działanie jakichkolwiek wrażliwych na temperaturę
elementów aparatu fotograficznego – w szczególności matrycy. Nieprzestrzeganie tej zasady może
skończyć się uszkodzeniem i aparatu i siatkówki oka.

Kolejnym krokiem jest dopasowanie rodzaju pomiaru światła w aparacie do warunków silnego,
przedniego oświetlenia. W obecnie produkowanych aparatach cyfrowych (lustrzankach) użytkownicy
stosują zazwyczaj pomiar matrycowy. Aparaty dają jednak szersze możliwości niż pomiar matrycowy,
który nie sprawdza się zbyt dobrze w fotografowaniu pod światło.
Takim innym wyjściem jest zastosowanie pomiaru punktowego. Mierzy on wybrany, bardzo niewielki
wycinek kadru (ok 2%). W sytuacji, kiedy trzeba precyzyjnie dobrać naświetlenie jednego elementu, a
większa część kadru jest silnie zaświetlona przez padające promieniowanie, w tym trybie pomiaru
można dokładnie wyznaczyć prawidłową ekspozycję.
Przydaje się również korzystanie z korekty ekspozycji z równoczesną obserwacją efektów na
wyświetlaczu. Jeśli np. obiekt główny jest niedoświetlony, a tło prześwietlone, można wprowadzić
korektę ekspozycji dodatnią. Sytuacja odwrotna wymaga korekty ujemnej.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

7 z 11

2015-08-15 15:06

Kadr ładnie skomponowany geometrycznie.

Ź

ródło

ś

wiatła znajduje si

ę

bezpo

ś

rednio w obszarze widzenia obiektywu, jednak mgła znacznie

osłabia jego sił

ę

, umo

ż

liwiaj

ą

c dostrze

ż

enie układów drzew. Fot. Wolfgang Dolak, Towards the light

[kn_advert]
W fotografii pod światło konieczne staje się założenie osłony przeciwsłonecznej ze względu na ochronę
przez blikami światła, powstającymi pod wpływem wielokrotnego załamywania się promieni światła na
powierzchni soczewek obiektywu. Trzeba pamiętać, że blik przypadkowy jest łatwy do odróżnienia od
bliku zaplanowanego technicznie i artystycznie. Aby np. uzyskać efekt wyselekcjonowanej światłem
korony słońca w kształcie gwieździście rozchodzących się promieni światła, trzeba stosować wysokie
wartości przysłony - od F/16 w górę.

Estetyka fotografii pod światło

Założenia estetyczne i środki techniczne stosowane, by osiągnąć zamierzony efekt, zmieniają się wraz z
tematem fotografii. Istnieje wiele tematów fotograficznych, można więc podać jedynie parę ogólnych

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

8 z 11

2015-08-15 15:06

sposobów ich realizacji. Natomiast konkretna technika, jaką zastosuje fotograf jest zależna od jego
pomysłu na zdjęcie, możliwości sprzętu i doświadczenia w kreacji danych tematów zdjęciowych.

Duży kontrast

W fotografii pod światło występuje nagminnie. Często jest poważnym błędem, ale wystarczy dokładnie
obserwować rzeczywistość, by móc go opanować. Jeśli np. fotografujemy przednie słońce znajdujące się
bardzo nisko nad horyzontem, starajmy się nie fotografować czystego nieba. Poczekajmy, aż chmury
rozproszą promieniowanie słoneczne, by zmniejszyć siłę kontrastu. Uwidocznijmy szczegóły przez
zwiększenie otworu przysłony. Zabieg ten pozwoli również ładnie zarysować promienie tuż przy tarczy
słonecznej. Pamiętajmy, że dobrze technicznie wykonane fotografie pod światło są znakomitym
materiałem wejściowym do składania szerokotonalnych zdjęć w głębi 32 bity (HDR).

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

9 z 11

2015-08-15 15:06

Kolejnym sposobem osłabiania

ś

wiatła w kadrze jest wykorzystanie chmur jako naturalnych nasadek zmi

ę

kczaj

ą

cych. Daje to efekt zamglenia

ź

ródła

ś

wiatła i kontrastowo zarysowanych obiektów. Fotografia w stylu Silhouette. Fot. Rick Joyce, Waterslide at Sunrise

[kn_advert]

Pyły i smog

Nie uciekajmy od fotografii ze słońcem z przodu, gdy znajdujemy się w środowisku zamglonym,
zapylonym i zanieczyszczonym miejskimi wyziewami. Działają one jak delikatne, cienkie chmury,
niwelując ostre kontrasty i nadając fotografowanej rzeczywistości magiczny, lekko odrealniony, nastrój.

Ludzie

Unikajmy fotografowania dużych grup osób (jeśli nie planujemy fotografii sylwetkowej) wraz z przednim
źródłem światła. Spróbujmy jednak wykonać kreatywny portret przy takim oświetleniu. Jedną z
podstawowych zasad jest zachowanie prawidłowego naświetlenia postaci (twarzy) przy wyważonym
doświetleniu tła. Stosujmy więc blendy, by doświetlić zbyt silne, głębokie cienie, wykorzystajmy też
pomiar punktowy. Możemy ustawić modelkę (modela) tak, by np. głowa przesłaniała źródło światła.
Niekiedy daje to ciekawe efekty, których wykonanie w programie do obróbki graficznej wymaga sporej
ilości czasu. Wreszcie, lampa błyskowa, tak pogardzana w fotografii plenerowej, przydaje się w
doświetlaniu elementów kadru. Nie mam na myśli jedynie lampy zamocowanej na saneczkach aparatu.
Lampa bezprzewodowa umożliwia selektywne doświetlenie np. cieni na szyi, oczodołach, rękach itp. Na
lampę oczywiście nakładamy nasadkę rozpraszającą i metodą błysków próbnych, dostosowujemy
manualnie moc lampy do fotografowanej sceny tak, by jak najmniej było widać, że w ogóle używaliśmy
oświetlenia wspomagającego. Dodatkowo możemy wspomóc się bracketingiem ekspozycji.

Silhouette

Technika niezmiernie ciekawa, wywodząca się z XVIII-wiecznej Francji, kiedy to ówczesny minister
Etienne de Silhouette rozpropagował szybki sposób portretowania osób w formie wycinanych zarysów
profili i umieszczaniu ich na jasnych tłach, oprawianych później w zdobne ramy.

Kiedy wykonujemy zdj

ę

cia pod

ś

wiatło, wykorzystujmy wszelkie mo

ż

liwo

ś

ci przesłoni

ę

cia jego bezpo

ś

redniego działania (o ile nie jest naszym

zamysłem mie

ć

ź

ródła

ś

wiatła w kadrze). Na fotografii uzyskano ciekawy efekt w stylu Silhouette, rozpraszaj

ą

c sło

ń

ce na gał

ę

ziach drzewa.

O

ś

wietlone od tyłu konary wygl

ą

daj

ą

bardzo plastycznie na tle malarskiego nieba. Fot. Patrick Di Fruscia, Tranquil

Technika Silhouette w fotografii polega na całkowitym (bądź prawie całkowitym) niedoświetlaniu
sylwetki tematu głównego (osoba, budynek, element natury), tak, by szczegóły uwidoczniły się jedynie
w tle zaczernionej sylwetki. W fotografii pod światło niejednokrotnie nie jesteśmy w stanie tak wyważyć
naświetlenia pierwszego planu i tła, by zdjęcie chociaż wyglądało poprawnie. Zawsze więc w takich
sytuacjach możemy zastosować technikę Silhouette, prawidłowo naświetlając tło.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

10 z 11

2015-08-15 15:06

Kadr filmowy, z pewno

ś

ci

ą

dla wielu fotografów kiczowaty, został w tym przypadku doskonale zaplanowany. Sło

ń

ce jest cz

ęś

ciowo schowane za

horyzontem i nie prze

ś

wietla tła. W mocnym punkcie obrazu po prawej stronie sylwetka krowy, której łeb jest skierowany ku chowaj

ą

cemu si

ę

sło

ń

cu. Przykład fotografii Silhouette. Fot. Jytte Kristensen

www.swiatobrazu.pl

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

11 z 11

2015-08-15 15:06